SPECIMEN ACADEMICUM,

iH

,

D. D.

SPECIMEN ACADEMICUM,

DE

C A S U

PRO

Α Μ I C O,

Quod ^,

CONSENSU AMPLISS.FACULT.PHILOSOPH.'

IN REGIA ACaDEMIA UPSAL1ENSI,

PR/ESIDE

VIRO AMPLISSIMO _atque

MAG. LAURENTIO DAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLICE EXAMINAND UM SISllT STIPF.NDIARIUS AHLLÖF VI AN!JS,

PETRUS ER, UTTERSTROM,

IVES Ί ΜA NN US.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XIW. DECEMBR.

ANNI MDCCLVII.

Hj. M. S.

UPSALl/E,Excud. L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr.

& "

V I R O

AMPL1SS1M0 _atque CONSULTISSTMO,

Dn.JOHANNI ERICO FICK,

Philofophise & Jur. Utr. DQCTORI,afque Jurisprudenti»

Praft. ad Acadv Upf. PROFESSORl Reg. & Publ.

Ρ Δ Ί RO NO ΟΡΊΙΜΟ.

Fivor ^dignatus ille infignis, ^{es, eo} jam excrevit, quo me nulio non ut, tempore ne verbis beare qui-

dem dignis, eum celebrare poifim. Ab eo enim tempore, quo Patre Cariffimo orbatus fum, domus 7ua

nobiliifima receptaculo mihi fuit, ubi quot dies, tot quoque paternce Tu<z ^curae documenta feliciter numeravi,

Ingratiilimus itaque omnium e/Tern ^, niii fummam meam in Ίβ obfervantiam & pietatem publice jam teflificarer.

Ignofcas proinde quaefo ^, Patrone Optime, quod hoc qua-

lecunque exercitiurn Academicum Tibi offerre aufim f

quod munufculum licet Ieviffimum fit, Hlud tarnen,

quemadmodurn offerentem femper foles, gratiofo vultu

ut excrpias, -meque item in pofterum Oientelae 7u<e eommendatiifimum habeas, fubmifTe rogo. Meum _erit,

ad omnis felicitatisFontem, pro perenni 7no fiore, fufpi-

ria fundere ealidiffima, quo Patria decus, Familia ^Pua Nohiliffima folatium, litterata cohors clientesque in Fe patrociniüm exoptatiifimum» maximum diu habeant ^? fic

vovet vovebitque femper

AMPL1SS1MI _atque CONSULPISSIMI

NQMIN1S IUI

Cutter hutnilKmu!,

PETRUS ERICUS UTTERSTRÖM,

■vi R o

MAXIME REVERENDO _& AMPL1SSIM0, ^-

Dn. _Sacro M. _Sanda; JOHANNI LINDEGREN,

Theologice DOCTORI Celeberrlmo >

-

PASTORI & PR^POSITO Lindesbergenfium Laudaliffimo, Meritiffimo.

VIRO

DIGNI7A ΊΕ& FIDE SP EGT A HSV MO,

Dn. Officinarum ERICO Ferrearum CEDERBORG, _ad Viby & Ö-Bohr

■'

Poffeffori Dexterrimo.

VIRO

DIGNTTA7E & FIDE SVEGT A 7ISSIM0,

Dn. Officinarum CAROLO Ferrearum äd jerle & Yxe PoiTeffori HEIKE,

Dexterrimo.

EVERGETIS _OMNI HONORIS

CULTV PROSEQVENDIS.

^vh innumera mihi non tantum, fed etiam Parentibus 1 I meis Csriffimis prseftlta beneficia, has qualescun-

que ßudiorum meorum primifcias in gratiffimi a'ni- mi documentum Vobis, -Evergeia _Optimi, confesratas voloj quas ut ferena fronte excipiatis, meque, ut ccepi- ftis, favoris Veftri gremio benigne ioveatis , ea, qua par

eft, animi venerätione ^oro _atque contendo, qui, pro

omnigena Veßra profperitate, Summum Nudien votis fa- tigare ardentiflimis, non definam, permanfurus, dum

vixero

AMPLISSIMOR _{UM &} SPEC TA 71SSIMOR UM NOMIN UM VESJRORUM.

Culior ohfervantifTmus.

PETRUS _ERIC. UTTERSTRÖM.

ÅDLEocb TkjGAGlADE HERREN,

Herr LARS MORIN,

Bergsfogde ofver Lindes och Ramsbergs Bergslager ^,

MIN GUNSTIGE HERRE.

Bergsfogden,

ADEL och HÖG AG TAD

Herr ANDERS TORNGREN,

MIN GUNSTIGE HERR MORBROR,

Samt

HÖGVÅLLÅRDE _HERREN,

Herr ISRAEL HÖJER,

Mycket Berömd Collega Claflis flhtig vid Kongl.

Trivial-Scholan i Wefterås, MIN GUNSTIGE VÅLGYNNARE,

Den ^råkat, flora ^en fkuld, ^{dels genom} hvaruti ^monga jag hos Eder, Edra migbeviftavåW mine Herrar

gerningar, endeis genom Eder ofparda möda oeh

ömhet vid min undervisning» kan ej med orden af mig uttryckas. Uptagen fördenikull gunftigt, mine Herrar,

hvad jag til et vedermåle af den vördnad, hvilcken jag lör Eder mig årtedda godhet hyfer, Eder i ödmiukhét

tildelar» nemligen en liten pappers gåfva, fom icke för någon del fvarar ^emot min ftora förbindel fe. Dock

hvad fom hos mig brifter, fkal jag medelft trågna iuckar

til Allmagtens Herre för Edart val, föka att årfåtta.

Himmelen bekröne Eder fördenfkull med all uptånckelig

fålhet y få önikar jag af hiertat, fom beftåndigt iefver,

MINE GUNS!IGE HERRARS eck VÅLGYNNARES ^·

ÖdmiuKe tien*p? I

PET, ERIC. UTTERSTR0M,

omines non fibi tantum folis, fed

aliis quoque natos efie , adeo-

que obligatos, ut non modo fua

promoveantcommoda, ^verum

etiam aliorum, quancum fieri poteft; hoeert:, quantum regu-

\x jufti & honefti vel jubent, vel permittunt, nemo facile negaverit. Prseterquam e- nim quod fuprernnm Numen iocietate quadam uni- verfall homines conjunxerit, utmembra fe prasbeant illiuciiia, ipfa quoque eorum conditio hoc requirit.

Nam, quoniam pluribus indigent mortales,quam qni- bus comparandis ipfimet funt pares, aliorum id effi- ciendum eile auxilio iatis fuperque patet. Qui ^vero

aliorum _ope adjuvatur, ipfi quoque incumbit, ut il- Iis _pro virili inferviat, quorum operam fibi utilem expertus eil; tantum enim novimus efie debitum,

quantum fuit acceptum* Extra omnem itaque po-

A _ni-

) 2( (S*2)

nicur controverfiam, praeter officia, quae Deo fi-

bique ipfis debent homines, aliis quoque plurima ei-

ie praeihnda; danda igitur & reddenda iunt benefi-

cia, & quod quis per ie ipie non poteil, id accipiat

ab alio viciffimque data occafione reddat, oportet.

Atque hinc quo quis nobis iic conjun&ior, magis-

que noilrae inlervire ftudeat incolumitati, eo ar&iori

vinculo obligacionis illi anne&imur. Proinde dum eo-

rum res agitur, qui bene nobis cupiunt, quin iis no·

flram commodemus operam, idque ^ex di&amine le¬

gis naturalis, nullum eil dubium. Nonautemid pro-

miicue fieri poiTe exiilimemus: nam certae cautiones

in praxi adhibendae iunt, ne quis ex improvifo extra

oleas divagetur. Hoc itaque argumentum, de Cafu

pro Amkoy dignifllmum pntavimus, quod fpeeimine

Academico a nobis exponeretur. Quccirca qualecun-

que fit, quod in nobili hac materia, pro modulo in-

genii enucleanda,praeftare poflumus, id utaequibo-

nique L. B. coniulas, enixe rogamus atque conten-

dimus.

§. II.

Prius itaque quam ulterius in altum provehi-

mur, & inflituto vela damus, termini, qui in tronti·

ipicio diftertationis noilrae comparent, explicandi

iunt. Sei licet Amicns nobis dicitur Perfona> cui bene tupimus, omni ßudio id agent es, utfelixfit, nequeulh

modo infelix evadat. Per Cafum au tern pro Ami c o non intelligimus, quod quis alterum felicem tantum 0- ptet, vel proprer fanguinis cognationem,vel propter

aliud quodpiam penes ipfum eximium 5 led ^per illum

figni- I

) j c

fignificamus,gw/7/aäu liceat pro Awico, Vocabulum au-

tem Liciti diverfirnode accipi obfervatGROTIUS de J. B. & P.L. 3. Cap 4. §. 2. ä) "Interdurn licere di-

cicur id, quod reäumexomni ^parte piumque eil,"

edamfi aliud forte quid fieri poceit laudabilius, qua-"

Je eil iliud Apoiloli Pauli i.Cor. 6. 12. Omnia mihi Ii"

etta Junt, (ed non omnta expediunt. β ) Alias licere di·"

citur, non quod falvapietate&officiorum regulisfie-"

ri poteil, iedquodapudhomines pcenaenoniubjacet,"

fic apud populos mukös icortari licet, apud Lace-"

damonios & fEgyptios etiam furari licebac. Eft au-

tem hdcc vocis ßgnißcatio minus propria,ut re&e notat CI¬

CERO Tuicul. Qua1 il. V, de Cinna loquens, mihi

Contra non Jolum eo vide t ur mifer, quod ea fecit, (ed et- jam quod it a Je ge (fr ^t, ut ea facere ei liceret: et β ^pecca-

renemini licet, Jed fermonts error e labimur, idenim li¬

cere dicimus, qu&d cuique conceditur. In eo ta men ien-

iu vocabulum hocce idem CICERO _pro RabirioPoil-

hurno adhibet, dum judices fic alloquitur: Quid dr-

ceat vos, non quantum liceat vobis, fpeäare debet is, β

enimquod liceat qu<eritis, potefiis tollere e civitate, quem vultis. Hinc fape opponi videmus, quod licet få quod oportet. Ut Plinius in epiilolis: Opotet qua funt itihoneßa, non quaß illicita, (ed quaß pudenda ^vitare.

Et CICERO oratione pro ßalbo: Eft enim alt quid, quod non oporteat, etiam β licet. Nos autem ^cum WOLFlO, COCCEJOjHEDINGERO aliisque ,lici·

tum vocamus, ad quod agendum tantummodo jus babemusi

§. III.

Hifce fic expofitis, itidem explicemus opor-

A _2, tet,

$23 ϊ 4 ( 1ξ23

let, quid fit officium, quid obligatio. OFFICIUM

eil allio conjormiter legi attemperata, quatenus ad

eam tta attemperandam obligamur, Atque hinc confiat

officium locum tantum habere in iis aöionibus, ad

quas committendas vel omittendas ex lege natural!

obligamur; linde & difiinguere folent Philoiophiin-

ter officium Poßtivum & Privativum. Quocirca ^cum

hix modo obligatio ad efientiam & formalem officii

rationem pertineat, iatis apparet, fi quid hac abien-

te ageretur, non eile officium, ied actus meri arbi-

trii & beneficii nomine actionem venire. Per ΟΒΡΙ¬

Ο ATIONEM autem heic intelligimus illam, quam

Philoiophi appellant paffivam ^, & pro neceffitate ^mo- raliagendi vel non a'gendi habent. Ex obligatione

hac paffiva oritur id, quod jus ieu potentiam agen- di moraiem _{vocamus, quam} nobis eoncedit lex na- furas, ut obligationi nofLrs iatisfacere queamus. Id-

circo dum explicabimus quid lieeat, fen quäle jus

nobis compecat in Cafu pro Amico, id determinandum

eße ex officiis, quas ilIi dehemus, oppido patet»

§- iv.

Praemiffis jam iis, quas inftar principiorum nobis infervient, ulterius progredimur vifuri, qoalis illa

fit obligatio ^{, quas nos} adamicorum commoda promo- venda firingit. D'fiinguitur comrauniter obligatio

ratione originis in Naturalem 8z Civilem. Naturalis

rationem [nfficientern in ipfa hominis revumque eßentia üS

natura agmfcit, quas, quamdiu homo hac natura ve- fiitus eil-, aftionesque ejus ^per natnram fuam has

nec alias fequelas fibi annexas ferunt, tamdiu quoque

locum habet. CIVE

) 5 ( *&&&

CIVILIS vero eil, cui ^a lege civilt robur cf au»

itoritat acceäit, _quxque interdum nonadeo in jure na¬

tural i fundatur, _{ied potius} ex rnero legis latoris arbi-

trio pendet. Nos vero dum heic de Gbligatione evga Amicos loquimur, non aliam quam naturalem inteJli- ginius, quse vere nos obligat, iive inde jus alter! o- riatur perfcBum bvoJmperfeäum] & vim fuam exferir,

dum homo intelligit fe ^per di&amen reife rationisat- que inflinblum amoris ^non folum teneri, ut in _quo- rumvis hominum uium lernet difpeniet, quatenus, dicente SENECA, In adjutorium mutuum genratus eft

Lib i, c- 5, Ted ut maxime probt ei, quo cum ipfi

ar£tior focietas eil, adeoque dum quisque amico»

rum ab alcero poftulac, ut fibi inlerviat _prse ceteris, obftringitur ^, ut viciilim faciat, qu-<£ ad commodum

amici pertinent. Et quamvis huic obligationi non in fit ea vis, ut jus detur, in foro civiliaccufandi jux-

ta illam non agentem, vi tarnen refrenandi libidines

non caret. Etil enim _poenae naturales non ftatim an¬

te fores funt, quemadmodum civiles, _{nunquam ta¬}

rnen penitus exfulant, eoque magis timenda? ^, cum civiles fsepius ^, naturales _neutiquam declinari & elu- di poifint. Quamobrem etiam quilibet re&a ratione

utens, iatis peripicere poteft, non minus mala feu pcenas naturali coniecutione curp acfenibus malis ef- feconnexas, quam prasmia manere eos, qui legi na¬

turali conformiter vivunt. Immo conlcientia cujus-

que propriateilimonium infallibile hujus reiperhibef,

Rhadamantheo jure _quemque male agentem perftrin- gens, .adeo quidem, ut qui eapropter oriri fofcnt

tnor-

<E» ) ό (

modus conicientise, pro gravifiimis merito habean-

tur pcenis. Quod cum ita fit, oppido patet, obli-

gationem erga amicos non eo feniu imperfe&am di-

cendam efie, quafi nulla ipfi inefiet vis & efficacia.

Licet enim ea, ad quae quis imperfe&e obliga-

tur, nec vi bellica in jlatu natur alt, nec ahlione jorenfi

in flatucivili extorqueripoffint\ confcientia tarnen, u-

ti nuper di&um, ad ^ea, quas imper£e£tse obligacio-

nis funt, incitamur ac peilimur. Hinc officia imper-

fe£te debita a Moralifiis dicuntur non quafi obligatio

naturalis in ie imperfecta fit, ut libertati agentis relin*

quatur,utrum eidein iatisfacere velit, an non; Ted

quia nemo in foro externo cogi potefi ab altero ad

prsfiandnm, quod alias imperfeäe debetur. Hinc

pro more fuo nervöse & eleganrer TREUERLS in

not:adPuf. de O. H. & C. L. v. Cap, ^9. §. 4. ()bli*

gatio, inquit, imperfecta non dicitur rattone legis natu¬

ra & volnntatis legislatois ^, quae ad ^utrumque officium <z- qualiter nos oblig avi t; Jed rejpefiu focietatts humanin

qua nulla violentia extorqueri poteft, adeoque imperfe¬

cta e(l obligatio ratione effeBus, non ratione vineuli fui,

quo hominem adftringit.

f. V.

Hac autem occafione objici quidem potefi atque q u seit i 0 moveri; numne omnes pro Amicis habere debea*

mus? cum ad doCtrinam Chrifii Salvatoris, quemvis hominem, proximi nomine indigitatum, oeque ac not.

metipjos ditigere teneamur. Math. XXII. 39. im nie ipfos itiimicos noftros. Math. V. ^44.45. Largimur qui·

dem libenter tam expreflo Domini noftri mandato,

quam

tSÄP ) 7 ( «JÜP

quam ipfa /ege naturae hoc nobis injun&utfl efte,

Nihilo tarnen minus officium, quo amico praealiis prodefle aut iniervire convenic, firmo ilat talo; uni·

verfale enim hoc mandatum, omnes diligendos eile, majorem vel minorem gradum amoris, non collit,

cum illud ^non de ssqualitate graduum diletlionis,

i'ed ejus univerfali obfervantia & finceritare agat, quod etiam Apoilolus Gal. VI. 10. nos diierte docet.

Latiffimam itaque heicvocis amici notionem noflram

non facimus, fed ftri&iorem illam, qua iub amicis,

& quos nobiscum ar£tius jun&os voluic natura ^, &

quos virtutes, merita ac beneficia nobis junxerunt,

comprehendimus; non tarnen negamus, nos cuili«

bet ad mutua obflri&os eile officia. Verum enim

vero cum omnibus flmul & lerne! prodefle nequea- mus, officia noflra partienda efle, atque quosdani

prae aliis majori profequendos amore fatis claret.

Sunt etenim, ut CICERO L. i. C. 4. loquitur. Copi<c

parv<e ßngulovum, eorum aatem, qui bis egent, infinit a multitudo. Et cum inter amicos dentur gradus, übe-

ralitas quoque noflra regenda eft,atque pro graduum

differentia, officia illis debita rite funt difponenda»

Sunt ^vero amici, qui nomine parentum & Übero·

rum veniunt. Sunt amici fraternL Sunt qui confan- gvinei vocantur. Atque tandem ^, quos beneficia aut

fimilitudo morum aut virtus nobis conciliavit. Pro

diverfitate itaque herum graduum, officia inter ami¬

cos diflribuenda funt, ut prius propinquis noflris,

quam ceteris, inferviamus»

f. VL

) 8 Γ

§. VI.

'

Officia, quse quisque Deo, Patrik atque fibimet ipfe debet, ceceris jam commemoratis, prasferenda efle, operofa non indiget probatione. Hxc autem illa excipiunt, quibus parentes & liberi Iibi inviceni

devin&i tenentur. Scilicet quando Dens genus hu¬

manuni perennaturiim decrevit, iimul medium ad-

eile voluit, quo hic obtineretur finis. Efi: autem hoc procreatio fobolis,qua2 finis focietatis conjugalis prae-

cipuus audit. Cum vero conjuges liberis dirantur, ^o·

ritur indc nova iocietas, quse paterna dieitur, & mu-

tuo parentes inter & iiberos conienfu fundatur, qui,

a parte parentum ex generatione, a parte vero übe«

rorum ex eorum nexu cum parentibus _tanquam hu- jus focietatis capite, depromitur. Ex conienfu nafci-

tur -pactum, quod eft conventioTqua duo ve! plures

in eandem vel easdem promiffiones confentiunt. A parentum parte educatio, a parte vero liberorum o- bedientia & obiequium iunt illa ^momenta, quas pa- öum hocce conitituunt; fed pacta iunt iervanda :

hinc quantum juris inde nafcitur parentibus obedi-

etitiam poitulandi ^, tantum etiam obligationis libe¬

ris adhieret eam illis exhibendi. Sunt hsc officia li¬

berorum, quse a paQ:o defcendunt, & perfecta funr.

Parentes aurem confiderantur non folum utpacifcen-

tes ; fed etiam ut fummi benefaQ:ores, a quibus, &

quod lueem hane adfpexerimus,& quod finerubore

cam in confortione humana adfpicere queamus, ha- bemiis. Quare ^cum benefa&ores amare oporteat,

maximus, profe&o, amor parentibus debetur, tan-

) ⁹ ( <S*S?

tique eil ponderis, ut cetera officia, aliis prseilanda, longe poil fe relinquat, quatenus majora & plura,

quam unquam in reliquis adiunt motiva obligationis.

Hinc parentes inprimistales iunt amici, qui in ordine

officiorum _erga alios principem fibi vindicant locurn.

§. VII.

Proxima his funt officia, quas amicis debentur

fräternis & reliquis cognatis. Fraterna hsec officia iisanteponenda iunt, quae cognatis debentur ceteris.

Difpofitio ex alterius felicitat ^c & perfeäwnibus volupta -

t em percipiendi, AMOR dicitur, qui major vei mi¬

nor eil, pro ut majora vel minora adfunt motiva.

Quoniam autem fratres & iorores ex eodem fangui-

pe ord iunt, atque fic nos propius tangunt, quam

reliqui cognatione vel affinitate nobis jun&i, majus motivum illis, _quam his, inferviendi fefe offerre ne¬

mo facila negaverit. Atque cum officia, quasamor

exigit, pluribus fimul praeflari nequcant, merito fra¬

tres reliquis cognatis praeferimus,cumhi plerumque

de felicitate noftra promovenda ^{non aeque} folliciti fint, unde ultro quaii concedunc, majorem obliga-

tionem ar&iori fanguinis vinculo conjun&is compe-

tere. Quod reliqnos cognatos attinet, ^quum ipecia-

li quadam ratione illis etjam obligati ftmus, patet il-

los prae reliquis a nobis amore proiequendos efte;

fupponitur enim communiter major amoris gradus

inter _eos, qui ab eadem flirpe originem trahunt,

quam illos inter, qui alia ratione nobisrconjuntli iunt.

Quare officia praeftanda iunt cognatis, prae aliis amicis.

) ίο ( SÄ2>

§. VIII.

Devenimus jam ad cfficia erga benefa&ores &

amicos reliquos. Benefaftores ex iolo amore bona

in nos conferunt, noBri itaque funtamici: qui cum

non tantum felicitate noBra dele&antur, ied nos in~

iuper beneficiis cnmulant, illos utique amore profe- qui reciproco, & ii occaiio ita tulerit beneficia bene¬

ficiis rependere, vel ii boc fieri nequeat, animum

fairem teBari _gratum oportet. Cumque hac ratiorie duplici iilis teneamur vinculo, amicitias fcilicet &

beneficiorum, ^eos utique pra: ceteris amicis majori ample&endos eiie ^{amore ,} nulluni eil dubium.

Hase jam officia excipiunt ^, amicis prae aliis prae-

Banda, quae ex amore reciproco velnti fonte fuo

promanant. Hilce non inteliigimus communia illa

Sz univerfalia, i nrrox i χ qu eU t itrnnTCTjffkta, quae dan- tinonnocent, accipienti profunt. Haec enim quia pnrBari pofiunt cuivis, ut praeBentur quoque fingu·

Iis neceilum eil. Hin ^c CICERO: quidquid fine detri-

mento fotcfl 'com modär i, id tribuatur vel ignoto. Sed ipecLilia qnaidam & fingularia in amicos con-

ferenda officia hic intendimus , quae fimul Sc

femel pluribus praeBari nequeunt. Quemad-

modum igicur aeqvum cenfetur, ii duo pradlanda

uno momento invicem collidantnr, quorum unum cauiTas magis honeBas ac utiles altero habet, hoc i Bi cedere _, quatenus fortior obligatio debiliorem vin-

cat; ita facile concludi poteB, quemvis hominem,

ut aliorum commodis velificetur, obBri£fcum quidem

effe; magis tarnen ad amici commoda, propter ar-

&ius illud vinculum, promovenda. De cetero cum

anrer

) * * C

amor noftri fit fundamentum amoris erga alterum, &

nos etiam felicitategi noftram continuatam defidere- mus, danda oft opera, ut amicos coniervemus no-

ftros, qui eo certius coniervabuntur, quo plenius

convi&i fuerint, fuam perfe&ionem ^cum noftra ar-

Qdflime efle connexam, & in reciproco fundatam a- more. Hinc fiequicur nos plus debere amicis, quam aliis, Ideoque amicus obligatus eft, amici commo-

dis, quantum fieri poteft, etiam cum fuo interdum

incommodo infervire, ne vel vita ipfius, vel opes, velaliaad illumpertinentia, quid detrementi capianr.

§· IX·

In Iiis autem officiis explendis cautelse qusedam

adhibendie iunc. Videndum _nimirum eft, ne heic vel in defecbu vel excefiu peccemus. Sunt enim qui

amicos-omni tempore ad omnia paratos voiunt»cum

contra maxirne fibi molefte ducant, eorum η c ce filta·

tibus fubvenire. Quamobrem ubi amicorum resagi-

tur, oculos ad nos ipios convertamus , vifurj, num

quod ab amicis defideremus & fieri velimus , iilis

rependere parati fimus. Conftringitur hac lege u- niverfum _genus humanuni, ^cum particeps fit com¬

munis natura, adeoque communibus & mutuis te- neatur ftudiis ; fortius autem bac ipfa adftringuncur amici, novo quodam vincnlo ad ^mutua certaque of-

ficia accedente. Curabit itaque quilibet, ^ne vel hu- jus intermifii officii cenfeatur reus, Hinc CICERO ^: Qui non defendit, ^{ne c} obβ flit, β poteft, injuria, tam e/t in vi tio, quam β parentes, aut amicos aut patriam dejerat, Quod ^ut in genere de illis, qux omnibus in

B 2 uni-

) is ( w

univerfum hominibus praeftanda funt, officiis dici-

tur ; ita multo magis de iis , quae debentur amicis,

valet. Unde & idem CICERO, de amicis fermonem

inilituens, dicit : Qui ^non defendtt injuriam^ nee pre*

pulfat a fuis , eum poteff injufle facit. Contra ^{ea au-}

tem eavendum eil, ne nimium etiam amicis noflris

trihuamus. Quam iniqvum enim eft, amicis dene-

gare, quae innoxia, licita ^, immo necefiaria funt, tam

turpe & iniqvum eil, dum noxia quaevis, iniqua &

-quae juilitiae, fidei ac caritati ^repugnant, in graeiam a-

micorum fnieipimus. Unde minime laudandus eil

AGESILAUS, Rex Spartanorum, qui omnibus ami-

corum poftulatis gratiticari voluit. Fertur enim ita ad

quendam fcripfifle: NICIAM,/?innocens eß,dim'ttte ,fi

notens, mei c auf α dimitte^^emnino autem äimitte. Ne-

que fc nobis probat efratuaTTmperatorfeliiius AT-

TICI, fi quod aeqvum, quod juflum tueric, non re- fpexerit, abfit, inquit, ut ego tali infideamjolio, ««·

de non plus a me ad amicos, quam ad alios perveniat.

<$. X.

Porro notamus: fi qnis ita partibus iludet amici,

ut, nulla fui ipfius, nullaque dignitatis & merito¬

rum in praeilandis offieiis, habira ratione, commo- da ejus promota cupiat, is fane ea molitur, quae &

propriam & amici perfe&ionem convellunt, julli-

tiaeque legem violat. Ex doclrina autem tarn Chri-

ftiana , quam Jure naturae conilat, obligationein in-

feriorem ctdere debere fuperiori, übt utrique Jatisfieri

nequit; adeoque Divinae potius obediendum efle vo.

Junta-

) U C

luntati, quam defideriis amicorum prsepoflere an-

nuendum. Hinc ficut officia jufti abioluuc funt ne- ceffitatis, ita officia erga amicos inträ juftitiae cancel-

loscoercenda funt, ut ii iniufta popofcerit amicus,

nullo ad hoc vinculo conftringamur: praTertim cum, quo arcliori vinculo aliquis conjungitur nobis, eo magis

praflationss ^, qua ipft debentur ^, aliis prasponderare

debeant. Jam nulli amicorum inter mortales ^, tan-

to vinculo obitri&i iumus ad inferviendum, quam

to obligat! fumus Deo ad parendum & confcientia;

ad di&ata ejus exfequenda : unde quo loco habenda

iint quae amicis debemus pcrfpicuum fatis eft. Hoc

Saniores Gentilium agnoverunt, moncntes, ita in-

lerviendum efie amicis ^, ne in Supremum Numen

peccetur, Ita SOCRATES apud PLATON EM in

Gorgia^ β quis eorum, ait, qui nobis cari fünt,

jurias pcrpetraverit, ne lateant crimina, fed producan*

tur, unde _pocnas Uli perjolvant, Janique evadant. CI-

CERO aflerit, in amici gratiam fi quis ^a juftitia de-

fle&at, turpe efie : cum in amicitia, inquit, qua bonefta non funt, poßulantur ^, religio cJ fides antepo- nenda eft amicitia. Judex igitur, qui in amici gra- tiam a juftitiae tramite in judicando divertit, juftitiam

violat, Deum offendit, & confcientiam bedit pro- priam. Non emm pcrvcrtendum ejje judicium ^, ne c re- Jpiciendas perfonas in verbo retelato ^, monetur. Deut.

XVL _19. Nunqnam urilitas honeitati praspondera-

re debet, nec faciendum maluni , ut inde eveniac

bonum. Ex his iatis apparere opinor, qnod non liceat juftitise amanti, in gfatiam amici facere quid-

quatn

<522 ) H (

quam contra legem ; melius enim eil ^, ofFeniam

amici , quam iram Dei, aut conicientise cruciatus experiri immanes. Vidit hoc ipium Pericles A-

thenienfis, qui ^rogatus ab amico, ut in ejus gra- tiam falfum dejurarec, refpondit ^: Δ« με συμπξάτ-

rειν Tols tylKots ^, ctAct μΐχςι Θέων,. Agell. Lib. 1. N,

A. C. _3.

5. Xi.

Ulterius obfervamus _, quod non conveniat,

ita promovere commoda amici ^v ut propria vel penitus negligantur, vel nobis ipiis gravior ^quai-

dam noxa aut damnum inde acceleretur. Fit ^au-

tem hoc inter alia , fi quando ita iuccurrimus ^a-

micis, ut & ipii vitam poftea agere cogamur mi¬

nus commodäm & mifeTarn^ aiTr^xrtram-, quando gravius aliquod damnum nobis inferri patimur,

quo amicis noftris inierviamus. Comparatio ita·

que fi infiituatur inter officia, quas homo fibi ipfi

& aliis debet , eadem ita _comparata efie ^, praee-

unre ipfa ratione ^, conftac, ut fi utraque fimul im- pleri nequeant, hasc illis cedere debeant: quilibet

enim fibi proximus, Content! itaque fint amici,

fi ita ab aliis diliganuir, quemadmodnm ipfi alios diligere velient, fi illorum loco efient. Qui hoc

non obfervant, ne amicorum quidem titulo digni

funt. Hinc CICERO monet, pcrverfe cJ impu¬

tierter , ipfos agere , qui amicum habere talem vo- lunt , quäles ipfi ejje non pqßunt ^, quaeque ipfi non tribuunt amicis _, h£C ab eis defiderant. Cap. ^22. de

Ami-

) if (

Amicif. De cetero, licet commoda amicorum nobis cordi eile debeant, ut, vel illorum caufla leviora fuRinere damna ^, immo & gravia detre&a«

re fas non fit, ii ita fumma urgeat neceßicas; gra- viffima tarnen, everfionem puta f ortuns &c. ^, ut iuRineamus, nulluni videtur amicitis jus ^a nobis exigere. Salvator enim ipfe tantum pr&ceptt dilu

gere proximum ^, ut nosmet ipfos ^, non vero magis.

Hoc vero necefium eilet, fi damna qusvis & no«

xam, amici gratia, incurrere nobis injun&um ei-

fet. Re&e itaque rationi, qua maxime conierva«

tionem noRri fvadet, adverfum videtur, velie ^a·

Iiis cum damno proprio & quidem infigni prod-

eile,

§. xir.

Hane tandem caütelam adaimus : mortem fei«

licet pro amico ^non eile iubeundam. Id di&itat

ratio, id etiam comprobat facra pagina. Naturs e«

nim lege in noRri coniervationem ferimur, 8z qui¬

dem tantopere, utomnia adhibeamus media, qus ad noRram Ratusque noRri perfeftionem ^procuran-

dam faciant, Rngula vero angve pejus fugiamüs, qus eandem tollere &evertere poflint. Vult itaque lex ^na¬

turs, immo jubet, ut homo vitam fibi conceRam

confervet, quum velit eum eile felicem: Quorno-

do vero felicitas aliqua in his terris Rne illa obtine«

bitur? Qui itaque, amici cauRa, vitam fuam prs- ientiflimo diierimini objicit 8z pro amico profun¬

da, is in feipium,fuos aliosque, quin & in ipfum

Deum injurius eR, cum dominium in vitam fuam

ßbt

β» ) 16 ( (gX2>

fibi arroget, quod fo!i Deo competit. Neque Scri-

ptura S. ejusmodi dile&ionem pofiulat, dum ju-

bet, ut quisque proximum diligat ficut feipfum, ideo·

que wo« plus feipfo. Proinde ii quis ^cum amico com-

muni exponeretur periculo, ei utique incumbit

fui ipiius primum habere rationem, quod fi non poterit absque vitae iuaz difpendio iubvenire amico,

fuam tantum propriam quaerat falutem ^, cum in

tali collifione officiorum moraliter impoilibile fit,

officio _erga amicum fatisfacere. Hinc re£te ^o*

mnino SENECA : Succurram ρer i t uro, fed ut ipfe

tion peream, nifi β futurus ero magni hominis aut

ma^na rei merces. Firmum itaque manet ^, nos, ialva fan&iffima natura lege atque caritatis ordi-

ne falvo , non pofle vitam amici noftra prarfcrre, mörtcmtpi«^ra__e.jLLS

falute oppetere.

TANTUM.

Min HERRE.

Dg. Vånikapen.

Med. Så. Lifiiga. Fårgor. Af. Eder. Afikildraf.

Fordrar.

Min. Vånfkaps. Pligt.

Eder. Min. Herre. Att. Lyckönfka.·

Faren. Fort. Som. J· Begynt.

Att. Skaffa. Eder. Vänner. Vid. Parnaffen.

Igenom. Vitterhet. Och. Dygd.

Så. Skolen. J. Nog. Röna. Frukten.

Af. Vål. Anlagd. Tid.

Så. Vida.

iDygden. År. Sin- Egen. Belöning.

JP. Cj