QUORUM PARTEM PRIMAM
C O N S . A M P L . F A C . P H I L O , S. U P S A L .
P R Æ S I D E
D o c t.
ERICO M. EANT,
R E G . O R D . D E S T E L L A P O L A R I M E M B R O
H I S T O R . P R O F . R E G . E T O R D . A C A D . R E G . L I T T E R . H U M . H I S T O R . E T A N T I Q U I T . S T O C K H O L M . SOC, R E G . S C I E N T .
U P S A L . E T L I T T . S C A N D I N A V . H A F N I E N S . S O C I O ,
PRO GRADU PHILOSOPHICO P. P.
G A B R I E L G U L D B R A N D
S T 1 P . P I P E R . V E S T R O G O T H U S .
I N A U D I T . G U S T A V . DI E I AP RI LI S MDCCCXV*
H , A . M. S .
U P S A L I A E
E X C U D E B A N T St iSNHAMMAR ET PaLMBLAD.
K O N U N G E N S
T R O M A N , C ANZ LI - RÂD E T
OCH R I D D A R E N A F KONGL. NORDSTJE R N E - O R D E N , S A M T L E D A M O T E N A F KONGL. V E T E N S K A P S ' A K A D E M IE N
OCH F L E R A U T L Ä N D S K A A K A D E M I E R V Ä L B O R N E
Herr G U S T A F P A Y K U L L
S AM T V Ä L B O R N A
Fru ANNA CATHR. PAYKULL,
f ö d d S A N D E L S .
H v e m , om ej mina V ä I g S r a ie , skulle jag hembäru tacksamhetens känslor * f f f r å n f S r s t a S g onblicket, sedan ja g h a ft den lyckan att vara känd a f E d e r , $f~
v e r h o pad med de u tm ärk taste bevis a f Eder g o d h e t , har jag endast dessa blad a tt o ffra p å tacksamhetens a ltare. M å dock med va nlig godhet d etta offer m ottagas, så s o m ett bevis a f den djupa v i r d n a d och tacksamhet, som till lifv e ts sista stund s k a l l led sag a m ig .
G. G U L D B R A N D .
quod illustris ejus Scriptor N ob . L a g e r b r in g , ad senium verg en tib u s annis, laborem suum aggressus sir, quamob- rem ultra annum 1457 eum perducere ipsi non licuit.
T e la m ab ipso inceptam pertexere conatus est Cei. Prae
ses; sed in anno 1497 subsistit etiam illius opera, neque, nisi cui ad A rchivum regni aditus patuerit, eandem c o n tinuare aliquis potuerit, Interim cum ex Praesidiscolle&io- nibus nonnulla m ih i v id e r e c o n tig it, qua? hactenus parum nota fuere circa m oderam en imperii Sviogothici Stenonis Sture Junioris, harum rerum amatoribus non ingratum me facturum c r e d id e r im , si eorundem particulam speciminis A cadem ici lo co publico communicarem.
§. 2. Patre editus est Stem Sture Junior, loco et an
no penitus ig n o tis , Svantonc Nicolai Sture regni Senatore
& Marscho arque ab anno 1503 regni Moderaro.e. T i tulum gessit de Ekesjô & P e n n i n g b y , quem, cum his feu- dis seu possessionibus, in filium derivavit. Marer Jliar.a Gddda sororem habuit regni Senatori A rvido Troile nupram,
P. I.
nsignem historiae p atria e jacturam existim am us,
atque
itq u e c x ho c co n n u b io E r ic i Troile matrem, quem c o n s o brinum dein Steno noster in am b ien d o regni m oderam ine aemulum & com p etitorem vicit. E x prima hac c o n ju g e duo etiam alios filios habuit Svanto; sed in prima j u v e n tute mortuos a ) . Post obirum J liana secundis nuptiis fe
m inam N o r v e g ic a m fibi ju n x it, M a r i t a m I v a r i , regni N o r - v e g ic i Senatoris C anuti /llfo nis viduam. H ic C anutus a n
n o 1502 violenta m orte occubuit, b ') Ex familia vetusta Tre R o so r ortus ex prim o cum G S r v e ll Gyllenstierna c o n nubio habuit duo filios, C a n u tu m, R e g is C h r i s t i e r n i in debellanda Svecia exercitus p r æ fe ttu m , qui in o b sid io n e Sto c k h o lm iæ bombardae idtu p eriit, atque E r ie u m, in lani
ena Sto ckho lm ensi 1320 capite p lex u m . H orum igitur n o v erca erat M ä r t a I v a r s d o t t e r, cum qua, v iv e n te m arito, in intima familiaritate vixisse Svantonem filiique Caroli patrem fuisse vetus est traditio e') Suspicionem incurrit ac c ele ratae m ortis Stenonis S tu re Senioris an. 15:03, quo v ia m pararet marito ad successionem imperii. Litteras ejus A - rosiae d. 6 Febr. 15:11 conjugi datas residuas h a b e m u s, in quibus illum A ld e r k a r e s ta h i a r t a salutat atque filium suum her Sthen> R e g e m D a n i » e Svecia fuganrem, bonis o m in i
bus prosequitur, d) P o s t mortem S va n to n is D anicis se m - * per favebat partibus e x odio, ut dicunt, in priv ig nu m , qui illam praediis aliquot privaverat. R e g i C h r i s t i e r n o na
v im ejus ab exteris oris mercibus onustam redeuntem p r o d id it, quae in praedam ei cessit. §. 3*
a ) C h ristin a G ylU nstierna C hronicon G e n ea lo g icu m , p. 13.
b) C hronicon S k ib y en se apud Langebeky T o m . 2. p. 5 6 2 . D iarium M inoritarum S to ck h o lm eu siu m ad X V I & X V I I Kal. Jun. atque I X Ka!. Jul. Anno Fichesdt B y lo w s Chrônika, p. 2 7 . 28*
é) N å g re in skrtfne stycker sa m m a n d ra g n e, som sanne å ra a tt veta , C od ex D . 2 J. h. 17 in B ib lioth eca S to c k h o lm e n si.
d ) Langebek om de N o r sk e B e r g v e r k e r , p . 147.
§. 3. Primi Stenonis anni renobris quam m axim e sunt involuti. A R e g e J o h a n n e anno 1497 constiturum fuisse Capitaneum arcis N y c o p e n s i s auftor est vo nStiernm a n e ) \ sed cum hoc eodem a nno arx Orebroënsis a Sitnonc Se
n io r e caperetur, in eadem sub nom ine Herr Svantes unge son commorabatur. Incertum igitur, qua fide asserant r e - centiores, m igravisse post biennium ad præfe&uram A i o - siæ atque an. i j i o ad idem munus Orebroæ. Dubio ca
rer, ultimo hoc anno in litteris ad nobilem feminam, Ca- ih a r in a m de To rp a se præfe&um O rebroënsem nominare, f ) Litterae patri suo datæ e x M o rin g e d. i g Febr. 1510 g) gratias agunt ob feudum a patre sibi concessum , quod an
tea tenuerat her T u re, cui ut in com pensationem co n ced e
retur T erritorium G u d h e m , enixe orat. Erat tum in e x p e d itio n e contra Danicum Præfe&um Petrum Lycke c o n stitu tu s, qui inducias inter Vesrrogothos & Hallandos o b tu le r a t , ad quas tra&andas Episcopum Scarensem Vinceti- t i u m p r o p o s u it, ut virum probae fidei et constantiae. Se
quenti anno d ie M artini XI. Novem bris nuptiae ejus c e le brabantur cum C hristina G y Ilens t j e r n a, quae sui sexus n o n m inus ornam en tum fuit. E x h o c connubio quatuor filii, filia una Magdalena nati sunt. Cum liaec sacris baptismi initiaretur anno 1516, simul R egis G u s t a v i I. matris Ce- çrliœ purificatio nuptiaeque hujus R e g is Sororis Margareten W ase cum Joach im o B r a h e in arce Stockholmensi celebta- b a n tu r , ut videre est e x invitatione Stenonis ad nobilem fem inam C a th a r in a m , quam numquam edifam ex originali in C o llettionibus N o r d in ia n is adferamus: Venligh kcriigh
Helse
é) H öfdinga M inne p. i i 8 .
f ) v. Stiernman I. e. p. 149.
g ) Editæ a Langebek 1. c. p. 140.
H Ase c h i l d tlilförene Sent medh v o r Herre, kere f r u K a r in S ysih e r och besytjnerligh gode Wen. J a c h achtar i helge tre- fa llig h e tz. nampn iSiha Crisnet myn vnge dotther och holla myn clsklige kere h ustru z. och myn S ysth e rs f r u Ceci fier H err E r ic h Johanssons h ustru z. kyrkeganghen. Thesliges och erlige och Welbyrdige S w e ntzfs Jaco b brages och iom frv M argrcteS E- r ie x d o tte rs bryllup p å Stockolm then Sondaghen nest epther P a • skedagh nestkommande beder ja ch edher gantz,ske kerliga a t i mele cmake edher hi it p a fornempde tiid cch göre edher g la d med mich myn kere h ustru fornempde myn Syster f r u Ceci lia, J a co b t r a g e y j o m f r v M a r g re te och flere wäre wenner sont tha h iit förm odandes dre. H v a d G u d mich v n t och fo r le n t hajfwer roil ja g h gerna medh en godh wilie medh edher skypta och edhers omak a ltiid gerna med edher forskylla. E d h e r her medh G u d befallendes medh liijf och siel til ewig tiid. S krijf v i t p a fornempde Stockolm Torsdagen nest for midfaste Sön
dagen vn d er m i tt Signet. Anno Domini M D X V J . Sten Stwre i Ekesio Ridder.
H æ c aurem M agdalena in c a p i i v ii a ie m cum matre H a f n i a m translata curiositatem atque crudelitatem R egis
C h r i s t i e r n i e x c it a v it , de quo Cornes Petrus B ra k e in C h ro n ic o Regis G u s t a v i manuscripro hæc adterr: En g d n g i f t e r Konungen hårde talas om J u n g f r u M alins ddglighet, fick han lufl at se henne, och då hon hades f r a m f ö r Konungen u ti hans eget m a k , f å l l hon ned p l sin knd och bad K onun
g e n , at han ville f o t barma sig öfver de fa ttig a F ruar och J u n g f r u r , sorn lågo i tornet. Ther s v a r a d e Konungen intet u p p å , utan spann henne omkull med s in f o t och s v o r om Guds Di oss och bad taga henne bort ifrån hans ogon. B lcf hon så något der efter död u ti tornet•
1 î I
§ 4. A d festum nativitatis Christi t f n . Arosiæ ce- lebrandum m o rb o laborans piofe£tus e n t Svanto Siure cum m o n tico lis de argentifodina nuper detecta delibera
turus. Ex co n c la v i, ubi congregati erant, vix facie pal
lidus excurrens ante januam occubuit advocatisque a puero m o n t i c o l i s , antequam candelam in manu po su era n t, ani
mam exhalavit. Mortuus in conclave ferebatur, ocdusis foribus om nibusque, etiam conjuge, intrare prohibiti?, us
que dum m onticolæ arce porirentur. H o c accidit d. 2 Jan. 1512. Properabat, nuncio accepto, Ôrebroa filius atque triduo post in sepulcro avi Nicolai Sture in T e m p lo Carhedrali reliquias patris deposuit, inque ejus m em oriam a nno 1516 Tabulam Altaris, quae adhuc in sacra h a c Æ d e c o n s p ic it u r , una cum conjuge C hristina Gyllenstierna M donavit.
§. 5. Gravissimae tum oriebantur curae, cui potissimum, rebus patriae admodum vacillantibus, ejus tutela c o m m it teretur. R ecentiores Historici quidem conten dunt, Steno- rtm a n n o i ç i i praefedtum fuisse Arcis Srockholmensis;
sed antiquiores hoc munus addicunr^o«# cuidam J o n sso n , qui m o x a i d s armigeros atque Consules & Senatores U r bis S tu rio homagiurn praestare curavit. Emisit etiam lut
teras ad incolas r e g n i, nom ine mortui Svantonis signatas, quibus eos ad filium in regni Capitaneum eligendum h o r tabatur. M o ntico læ quoque & rustici ejus partibus fave
bant; sed Optimatibus alia stetit sententia. Praeoptabant scilicet B ricu m Troile ad Ekholmen & Lagn ô Equitem, Se
natorem regni & Nericiæ L e g ife r u m , annis provedtum &
instructum litteris; sed Danicas fa£lioni addictum, h) In D e c r e to
h) M a g is tru m salutat C odex D . 27 in B ibliotheca S to ck h o lm en si, tero-
D mereto C om itiorum A rbogensium d, i $ Januarii hujus an
n i , ab ipso Stenone Siure subscripto, titulum g e r it M o d e - raroris regni T r o l l i u s; sed res non eo m o m e n t o fuit co n - fe&a. Upsaliam conveniebant Senatores r e g n i, N o b il e s at- que rustici in festo S. Erici d i « Maji, ubi bæe quæstio denuo agitabatur. C o n v en tu s in foro urbis agebatur. Ar- chiepiscopus J a co b u s Ulphonis cum Senatoribus natu ma
joribus vota sua Trollio tribuere. Juniores N o b ile s S tu rio adhxrebanr. Rusticorum turba, vestibus Clericorum & Ci
vium induta, e m ed io fori clam itabat, se T r o llia n a fa
miliae n e m i n e m , utpote Danicae o r ig in e s , habere velle.
Ean dem sententiam foven tes rusticorum alii in prato re
g i o , K u n g s ä n g e n, erant congregati. Sic caussa in m ed io relifta. In n o v o c o nv entu Stockholmiae d. 22 Julii repe
tita. Fa£lio Trolliana insulam Riddarholm en; S t u r i a n a , duce Hemmingo G a d d, urbem tenebant. Parum abfuit, ut in ar
ma controversia erumperet, A rchiepiscopi d o m esticis gla
dios & loricas induentibus, versusque urbem dirigentibus bombardas. T a n d e m , Optimatibus interv enien tibus, res c om p osita est et mediante praecipue Episcopo Scarensi V i n centia vicit S t u r i u s, qui cum Calmariam, urbes maritimas atque S tockholm iam reneret, facile arcis praesidiarios ad d e d itio n e m com pulit. R ex v e r o G u s t a v u s postea anno 1 5 5 4 aegerrime tulit, quod Olaus P e t r i in suo C h r o n ic o S v e c a n o S tu riu m cerevisiae låsta suam e le& io n em p r o m o visse asseruerat. Trollius potius ausis suis excidisse pro*
prerea existim andus e s t , quod C lerico ordini magis id o neus putaretur, quam regni moderationi praediaque in Da«
nia tam ip s e , quam propinqui ejus possiderent. Interim in
p ore R. Gd s t a v i scrip tu s, cui titu lo fidem co n cilia n t plura loca in ead em B ibliotheca m anu ejus latine scripta, e. g r . C od ex B. 4*
in filium suum G u s ta v u m capitale in Sturium o d iu m de-, rivavir, quod dein in regni perniciem vergebar. E p isco
pus Lincopensis Johannes B rask in litteris anno i 5 2 S 9U^‘
pam in Stu riu m v ertere conatur. Pertin acia J u n i o r i s D o
m ini Stenonis ac ju v e n ilis f e r v o r non adm isit a liq u a m com
positionem sibi oblatam per eundem /4'rchiepiscopum Gostarom j u x t a mentem Consiliariorum tam Holmiâc quam A r b o g ia donec regimen p e r hujusmodi intrinsecam divisionem p e r v e n it a d m a
nus exteroru m , u tr a q u e p a r te destru tta. Quanto p lu s Domino Stenoni pro concordia s u g g e s s im u s , tanto plus a v e r te b a tu r • Quod ejus judicium n o n o m n i veritatis specie carere inde ad fidem pronum e s t , quod B raskiu s inter primos fuisse videtur, qui S turium regni M oderatorem a g n o v e r e , siqui
dem m en se Januario hunc jamjam ei attribuit titulum.
§. 6. Quantum enim ho c tem pore ex A rchiepisco- pis Vpsaliensibus imperantes Sveciæ timendum haberent, su e cum A r c h ie p isc o p o Joanne Benedifti Oxenstierna d is sensu expertus fuerat R e x C a r o l u s C a n u t i idemque jam S t u r i u m mansit fatum. Ja co b u s U l f o n i s , qui L V I I annis h o c munus ornaverat, nonagenarius jam illo se abdicavit an. 1 514 retenta salarii portione atque residua vita M ona- sterio C arthusianoG ripsholm ensi dicata. Filium E r ic iT r o lle G u s t a v u m , Coloniae ante biennium litteris operantem, jam autem Archipræpositum L incopensem Romae d e g e n t e m , elegerunt C a n o n ic i, cujus amicitiam captare & C h r i s t i - e r n u s , R. J o h a n n i anno 1513 in solio Danico qui suc
cesserat, &, S tu riu s conati sunt. IHe C D Marcas argenti solidi cum Canonicis, confirm ationem Pontificis e x p e t e n di caussa R om am proficiscentibus, n o v o A rch iep isco p o misit i hic invitavit S t o c k h o ln m m , quod respuens Troili- u s ad Biskopsruna navigio s o lv e n s Vpsaliam properavit.
C o m p o s itio n e in N u n d in is D isanis 1516 frustra tentata
) S (
Com itia T e lg a m Australem c o n v o c a v it S tu r iu s m en se Ju
lio celebranda; sed neque A r c h ie p is c o p u s ,n e q u e S tc n o C h ri- s te r i Oxenstierna N y c o p i æ Praefe&us in iis comparuere.
H u n c igitur una cum E rico Troile carceri mancipavit. Ar- chiepiscopus in arcem Alm arståk se contulit ab anteces
soribus ejus munitam. H anc obsidio n e cinxit regni M o derator atque nova Comitia Arbogae indixit d. 7 Jan. 1517.
§. 7. A d v en er a t anno 1516 Johannes Angelus A r c i m • b o ld u s, Pontificis Le o n i s X L egatus, ad indulgentias in Svecia vendendas. H u n c suas in partes trahere S tu r i u s c o n a b a t u r , summa illum excipiens p o m p a , cum d , J 9 N o v . Strengnesia Stockholmiam adpellerer. Ipsa regni M o d e ratoris conjux C hristina Gyllenstierna illum in T e m p lu m primarium deducebar. Sedem Vpsaliensem , quam, d e p o s i
to T rollio, vacuam facere S tu r iu s satagebar, Arcimboldo se destinare declaravit, unde non mirum, quod ei solum se addixerit. R egni moderatorius ad comitia comitabatur, ubi m unere exutus T r o l l iu s; obsidio v e r o Sråkensis per annum
& X V I hebdom ada continuabar.
§. 8- A ntequam autem historiam eventuum, qui haec comitia comitati sunt, rradamus, nonnulla m oderam inis Stu- rii m o m e n ta , quæ notitiam posteritatis merentur, adferre debemus. Finlandiam<.an, 1513 visitavit, comitibus H e m - m in g o Gadd , qui infulam L incopensem Archipraeposito Johanni Brask h o c anno reliquerat, Kanuro Eskilli, Steno- n e Christer, A k o n e G eo r g ii Equitibus, N ic o la o Eskilli, I- w a r o Jonæ, Claudio Henrici atque H en r ic o Srenonis armi
geris arque hac occasione pacem cum M uscovitis a patre initam confirmavit. Inscrinarionem S. H e m m in g i sequenti anno fieri curavit, cujus cerem onias peculiari scripto o rd i
navit H em m in g u s G a d d . btatutum autem V e x io n e n s e an.
i j » 4 quo nobilium co 'o n o s per sexennium ptaediis ab i- psis locans a ssignavit, A n srccraticum animum testai i v i
detur *).
* ) H i t i o r f a d L g f s R i r e e r s e s , p . 7 2 .
