Dissertatio sententias philosophorum de principio moralitatis ultimo examinatura. Quam consent. ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu exhibet Gustavus Forssberg, Medelpadus. In audit. Gust. maj. d. XXIX Maji MDCCXCIII. h. s

D. D. D15SERTATJ0

SENTENTIAS

PHILOSOPHORUM

DE

PRINCiPIO MORALITÄTIS

ULTIMO

EXAMINA 7UR A.

QJU A Μ

CONSENT. AMPI. FACULT. PHILOS. UPS.

PRPESIDE

Μsc.DAN.

Β

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU

EXHIBET

GÜSTAVUS

F,

MEDELPÄDUS.

IN AUDIT. GUST. _{MAJ. D. XXIX MAJI MDCCXCII1.}

H. S.

njjlffinjiu1,1jtyj^rrrrT^grj^jrtrrn^rnα

UPSALI.E,

INT

SACRAM REGI AM

_MA.JESTATEM

MAXIMJE FWEI ,

provinciarum peh norrlandiam occidentalem

'

G

τΤΒΈΜ,ΜΑΙ

_TOMAS,

REGII ORDINIS de STELLA POLAR!

co

mmMiTjDjLtomas

₃

PERILLUSTRI ac

GENERCSISS1MG*

X.ISJEM.OJBJLMOS'X,

mmswo

_GMilD

_JAii

M-TCENATI SUMMO,

EXAMEN

SENTENTIARUM

_{PHILOSOPHORUM}

BE PRINQPIQ

MORALITATIS

ULTIMO. ■f——— -Tfch. »L« III. II. II §· L

Qui

_per

Philofophise

_habuerunt

fuam

_momenti,

dicarunt

_ut

operam,

_{quo fundamento vir¬}

maximi

fem-tuos a vitio differentia _{fuperftru&a fit, darum}

perfpicu-urnque cundis evaderet hominibus. Crediderunt

qui-dem _{plerique , dari ultimum principium, ad cujus nor·} mam inclinationum _{a&ionumque dijudicamus}

Moralita-cem; cum vero, quodnam iit, oftenderent, mirum Quan¬

tum inter _{fy jdisfenferunt. Eorum enim plurimi, ne dicam} omnes, _{quagp iniirma fuerint, quse antea ftabiliebantur,}

principia, haud immerito oftenderunt; Hinc autem , quod

tamea _{ipii fibi falfablaodiebantur fpe, non fa&um eft, ut}

reda _{fuerint, quae ipfi excogitarunt. Quae hac in re}

yiguerunt fententiarum divortia ab eo, me faltim judice, derivanda _{funt, quod in materia noilrae cognitioni obvia} unice confideranda _{acquieverint omnes. Non enim} ad-huc adtendebant ad vim rationi _{propriam, feu ad id,}

quod in ipfa noflra comprehendendi facultare,

abflra-dione fada ab omnibus _{ilÜ3, quae fenfus funt, ita} con-ftitutum _{eil, ut hanc & non aliam formam noftrae reci·}

piant cognitiones. Quo evenisfe comperimus, ut quan-do ultima veritatum _{fundamenta quaererent Philofophia}

4 Examen fententiarum Pbifofo-pb&rum

ils fe _{implicatos fenferint dubiis, a quibus ad fcepticis*}

mum facilis paret _{aditus, JHis du£ti rarionibus}

exiilima-runt haud _{pauci, qui, qua par eil att-entione omnia a}

Philofophis excogitata principia perfcrurati fuerunr, nul-lam adeo esfe univerfalem _{regulam, ur ex hac unice} omnia fint noilra officia metienda. _{Quid ? quod}

fue-runt, _{qui, experientiae cognitionum noitrarum tam för¬} mana _{quam mareriam adfcnbentes, dubirare cceperunr,} an in _{ipfa humana natura fixurn quid atque {labile esfet,}

quod hominis eificerer prerium, vel an hoc variis

tan-tum, quae homines circumdanr, rebus fuam debear

origi-nem. Criricae vero Philofophiae Üatores, _{a fruftraneis}

Philofophorum ad noilra usque- tempora ad principium

moralitatis ilatuendum laboribus _{dofti, aliain ad hane}

rem _{invefligandam ingresii funt viam, atque ultimum}

moralitatis _{principium nan in cognitione, quatenus eam} ab _{experientia derivamus, fed in foia radonis forma,}

quaerendum esfe, monifrarunt,.

Quum vero haec inter opinionu-m in re ta ηti mo*

menti _{divortia, ut quid verum fit enodetur, o perre} pre-tium esfe _{exiilimaverim; principia, quae pro ultima mo¬} ralitatis norma huc _{usque venditata funt examini}

fub-jicere conilitui. Tuam vero B. L. prins expetendam esfe mitiorem cenfuram monent tam materiel _gravitas, quam confcientia virium quas- oneri, cui fuilinendo irn-pares funt, temere admoxas esfe , jure forfan exiilimas.

§ ΙΪ

Longum nimis & inutile föret fingulas illas, atque

diverfas enumerare, quae inde a primis Philofophiae in-cunabulis de morali hominum indole _{procreatae funt,} opiniones; licet vero variae fuerint illae, quatenus prin¬

cipia &fundamenta moralitatis indicant, eademtarnen velut

de _{prir.cipio moralitatis 'ultimo. 5}

fubje&iva vel ut _{obje&ivapropoiitainvenies. Ε fuje£livisalia} interna vocare _{placct, proprio ίcilicet jeficitatis ßuditim,}

atque fenfum moruhtotis intimum; alia externa,

educatio-ncm _{nimirurn, atque ieges civiles. Obje£liva denuo}

prio-cipia vel interna iunt Sc ab idea _perjecltoms moralitatem repetunt, vel externa, eandem Dei voluntati adferibunt. Ad has fscile ciasfes _{rediguntur iingulac, quas foverunr}

Philofophi, in hac ie fententioe, quamvis etiam primo

inruitu ab iis diverfse videantur. Hase ornnia _prineipia materialia ideo vocare _{placuit, quia materiam vel}

ob-jedlum quoddam defideriorum voluntatem

determinatu-rum _{prsefupponunt, eorum vero nullum fufficiens esfe ad}

moraliratem determinandam , monftratu haud diffieiie

eric. Kon vero idco _{concludendum esfe}

putamus, o-rrmem in ftaruendo univeriali Sc ultimo moralitatis _prin»

eipio laborem fruilra coliocatum esfe , fed formale

tan-tum _{ponendum esfe hoc prineipium,, hoc eft,}

e _pra¬ ctica: rationis indole deducendum. _{Quod, quando}

poii-tum _{fuerit, pro unico,}

quo moralitas determinetur,

fun-dnmento habendum _{esfe, quisque fatebitur. Cum vero}

materialia, quorum mentionem _{injeeimus, prineipia} fin-gula ad ftudmm propriae feliciratis, ut _{poftea monftratum}

ibimus , pertineant; hoc ipfum ftudium primo

examinan-dum nobis _{obvenit, ut pateat illud}

pro causfa ulrimai

moralitatem determinante minus reCte _haberi.

§. HI..

Principium , quod in moralitate deterrninanda ulti¬

mum habendum _{eil, feu} ultra _{quod aliud quserendi non}

esfet _{locus, univerfale atque necesfarium esfe debere} per fe _{patet. Proprise vero felicitatis ftudiurn his fe}

non

commendat crireriis. Non is _{fum, qui negare} volue-rim , homines quotquot funt fuam _quserere falutem

, quin potius ejusdem defideiium _fubje&ivam, Sc non

6 Examen_{fententiarum Pbilofophovum}

dam omnibus _{regulam iieri lubenter concedam; fed rå*}

men ad ea _{tantum, q«« eadem ac nos fenfibilitate}

prae-dita _{funt, entia pertinere deprehendirur, <k hac ratione} univerfale haberi _{nequit; requirimus enim ut principiurn,}

quod ultimum vocamus, cuicumque racioni åc volunrati' iuificiat. Nec ftudio felicitatis _{obje£iiva quaedam Sc} per-petua adhaeret necesfitas; Γι enim obje£live necesiariiuu

föret hoc _{principiurn, abfolutum quid cognitione noftrs}

complecteremur , quod uniuscujusque efiiceret falutem "7

omnesque, falutem quterendo, easdem res fe<itarenrure Oritur vero felicitatis ftudium a fenfu _{grati ex objeédo}

quodam percipiendo: ied grati Sc ingrati fenfus ab

re-rum in _organa riöftra ienforia impresfione derivantur,

tinde _{principiurn ex illis oriundum ab experientia totum} quanrum pendet. Con tians igirur non eit idea felicira¬

tis; fed varia inftru&i experientia, varias nobis linjus

notiones Formamus. Hinc vario modo in actum

erum-punt vires humanas, Sc aeque abfurdum föret contendere,

hane diverfam virium dire&ionem id tamen _efficere, ut conftantes Sc immutabiles fint _{jufti Sc injufti idese, ac ii}

totalem _{experientiam in hotnines cadere posfe}

dicere-mus. Cum vero inter omnes convenire nequeat de eo,

quod objective falutem efficiat, omnes ramen ad illam quterendam fubje£tive

impelluntur;

perfpicuum

efts

phyficam

esfe

illam

necesfitarero

, qua

felices fieri

opta*

mus. _Quam ob _rem abfurdum omnino videtur, Mora»

lern _{Legem prsecipere, quod phyfica vi appeteremus.} Et _{quisque, quando transgresfus fuit hujus legis preecepta,} fe fatis in eo _{punitum inveniet,} quod, _veram fuam fa¬

lutem _{neglexerit i}. Quibus ita difputatis. evanefcere}

moralitatem, fi eam a felicitatis ftudio deduceremus, cui¬

cumque patebit. Ur enim varias homines concipiunt

Je _{pvinapio mwalitatis ultima, η} felicitatis _{ideas, rra quoque diverise esfem virtutis}

notio-nes. Si vero _{quis regereret, neminem Philoiophorum}

banc rem ita _{explicasfe, qui s felicitatis fenfu}

deriva-runt _{Moralitatem; fed, in quo haec coniifieret,}

oiien-disfe, _{nuilamque dari} ver am falutem nifi aliorum fimel includat tarn indubkatis _{argumenris demonftrasie,}

ut vix

fuperfit ul!a hujus rei dubitatio; illorum de vera

felici-täte _{pnrcepta non a materia fenfum felicitatis}

excitante,

fed a forma per _{rationem illis addita derivata}

esfe,

fa-eile _{paiebit, Hoc enira fere modo calculos eos}

fubdu-xisfe foos viuemus. _{Quemadmodum feniibus prrediti ίυ}

-mus , ita quoque _a praefenti fenfuum titillatione facillime

rriovemur, & fs nobis non indira esfet _{facultatis, quam} rationem vocamus, confcientia· id tantum _{, quod}

gratis-iimam _{fortisfimarr.que excirat fenfationem, fummum}

bo-num judicaremus; fed _{utpote confcii rationis noftram}

ulterius extehdimus _felicitatem,

Ego fum, qui non tantum, ut hoc momento, ve¬ rum _{omnibus quoque ceteris}

vitae rnomentis ii.s, quae gra¬

ta _{funt, quantum fieri}

poteft,

fimul fumris fruar, opto atque defidero. Necesfe _{igitur eft, ut ordinem mihi}

praefcribam , cui convenienter omnibus meis defideriis

fatis _faciam, ut ne alterum excludat unius fruirio , & fic

verus _{felicitatis fenfus deftruatur. At hoc modo}

indivi-dualem tantum meam _{queero falutem,}

quae aliorum nifi iimul _{comprehendat, vera fieri nequit. Ut}

enim

praédi-tus fum _{rarione, fic me inter cceca aliorum inftrumenta} adnumerandum finere _{nequeo, fed me}

pro mera, ad

quam rendere debent res _{rerumque effeclus conftituo.}

Quam pofiulationem aliis quoque ratione pracditis

enti-bus tribuere _{cogor, atque adeo nihil mihi esfe faluti}

quod aliorum reflo ordine _{qutefitse repugnet, facile video.}

Cum vero ira _{fit; rationem, cujus eil univerfalitatis} requi-fitio»,

8 Examen fententiarum Pbilojophorum

fitio, non vero, qui illi fubjiciendus fit, felicitatis fe-nfutn

de-terminare _{voiuntatem,nobis} non monentibus,quisque

anim-adveftit_{Jamveroquia cetera,quotquotfunr,marerialia}

prin-cipia obje£lum iupponunr, cujus ea ad fubjedlum relatio

eit, ut grati oriatur fenfus, quo ipfa determinatur

volun-tas; fequicur, ut omnia materialia principia ad unicum hocce _{proprioe felicitatis fludium reduci queant 2); unde}

nullum eorum ultimum fieri _{posfe ilatim concluderemus,}

fed ut _{magis illuceicat res, ulterius eadem figillatim}

exa-rnini _{fubjicere pergamus.}

§. IV.'

Qui fenfu intimo, quem moralem vocant,

differen-tiam virtutis a _vitio, honefli a _turpe eodem modo

percipi, ac gratum ab ingrato fenfu externo, perhibent & praeeunre Hutchosonio eundem principium ftatuunt,

a _{quo ultimo derivanda eil: omnis officii idea, illos in}

easdem, quas evitare voluerunt, denuo incidisfe

dißkul-tares , hoc, quod a ftudio felicitatis diverfum putarunt,

ponendo fundarnentum , attento cuivis rerum moralium

examinatori _{patere arbitramur 3 ). Ut enim nihil dicam} de

2.) Gfr. Kant's Critik der pr. vem. p. 40.

3) Omnium malorutngiavisfimum eil sninii _{depraveti fcelerisque} iui fcnfu vexati _turpitudo , qu® nempe homi.nem ipium 11bi odiofum ficit,

fuumque ingenium, quod iTbi maxime eil· intimtim vile (ibi reddit , «Sc

pudendum & dete^andum. Diururna etiam eil· ea _{argritudo inifeirimn;}

quum omnis fcelerum fuorum ätit _{flagiriorum recordatio homini Hr gravis}

«Sc _{erubefcenda, earcque molefliam vix, ae ne vix quidem}

, morui»

emen-derione, aut damni dati _{reparatione, posfimus tandem exuere. Henc}

co-mitantur _{folicitudines, metus, angores, arque prout pesfime de aliis Tu¬}

rnus raeriti, vigebit continua de Deo _{hominibusque fufpicio, ne pre}

meri-tis nobis _rependant.

Hnchefonii _{Philofopi* Moralis, inftifutio compendiaria}

p. f4

De Pr_{Ddp io moralit.itis ultimo.} 9

de dubia _{hujus fenfus exfiilentiå, otium enim hac in re}

nobis _{fecit, alios ut caceam , Payley in principiis Ethicae}

& Politicae cura Garvii in _{linguam teutonicam}

transla-tis, Sc obfervatiombus illuftratis; faris tamen eviftum esfe puto, argumentis, quibus pro illa pugnarunt

illius

defenfores, _{probatum quidem esfe, homines} natura

du-ce _{juftum ab injufto & callido} feparare, _{non vero} id

effici, ut facultas eadem fcparandi ad analogiam fenfuum,

quibus gratum ab ingrato immediate diltinguimus,

for-mata fit. Si aliud non daretur jufti Sc honefti

fun-damentum, non video, cur ilft majorem tribueremus».

quam reliquis fenfibus necesfitatem, majusque imperium. Praeterea ηiii verbis ad illius naturam Sc Fundaments

monltranda uiitatis omnem denegare fenfum volueri·

mus, eo reducendum patet, a&iones quasdam liberas

ad-petendas esie, quoniam gratas easdem percipimusj

haec

vero _{grati perceptio ad ltudium propriae felicitatis non}

poteft non pcrtinere, adeoque eaedem rationes, quas

§

ancecedente adtulimus, _{impediunt, nehunc fenfum} pro

uicimo habeamus moralitatis _{principio. Quod ii exfiLte·}

ret _{ejusmodi fenfus, quem} fequeremur, immediatus, vir-tutem exerceremus, propterea quod hoc modo

fenfui

no«

ftro _{iarisfacimus; ipfe vero hic fenfus, prour grarus}

_vef

ingratus fuerir, noftram conftitueret vel felicitarem

vel

in-felicitatem. Haec _{igirur felicitas finis esfet,}

_cujus

poti-undae adminiculum in _{iis, quae fenfui intimo grata}

_fue·

rint, quaereremus.

§· v.

Edacationi Sc _{legibus moralerr» homimitn tribuere} in-dolem idem _esfet,ac omnem a naturaftaturam differentiam

inrer virtutem Sc Vitium tollere Educarionis magna licetfit

vis in _{utra^que pirtem, fcilicet Sc in hominum animos}

ίο Examen _fententUrum

Pbilojopborum

ad _{bonum, & ad malum formandosj non tarnen morale} quid efficeret bonum, niii illud _{dignofcendi fundamenta} ipii naturae inhaererent, nec ulla adferri adhuc _posfunt educarionis _{exempla, qute omnem fublatam virtutis} re-verenriam teftantur. Fipiem deinde _{poiiulamus, ad quem} educationis cura tendere _{debet, nec quis eundem omnem} arbirraritim _{esfe unquam iibi perfvaciere potuit. Idem} quoque de _legum civilium ad moralitatem vi valet _Judi¬ cium. _{Impedire quidem posfunt, quominus in a&um} erumpant varia vitia; non vero _{principium conftiruere,}

quo, quid vitium iit, primum determinaretur. t)e le¬ gum civilium bonitate & vitiis _{judicamus, quo oftendimus}

aliud _{requiri hujus judicii fundamentum. Defumi}

quidem

hoc _{poreft ab earum ad promovendam hominum}

felici-tatem _aptkudine

, quod etiam in fine educationis locum

habetj fed felicitatis ideam alio adhuc _{indigere ulteriori} principioj ad quod dijudicetur, dudum monftravimus.

Leges quia univerfalém, quantum fieri _{poteft, hominum}

ialutem _{refpiciunt, eique confulunt, bonas}

reftasque

vo-camus. Ec ab univerfalitate non vero a _ialute, quate-nus _{gratum quid fit, moralem ordinem}

dijudicamus. §. VI..

Perfe&io nihil aliud _{fignificat, quam virium ad} quemcumque iinem _{aptitudinem. Qiiando igitur} perfe-itionem _{pro principio}

nobis ponimus, jure quaerendum eft, quis esfe debet finis virium noftrarum ? Et cum

fi-nem viribus _{noftris proponere}

nequeamus, niii bonum

quoddam refpiciamus; hoc _{refpe£tu ad felicitatis} ftudium

reducitur _{perfe£tio, iisdemque}

vitiis laborat; Nec aliud

inrelle&um voluisfe videnrur Wolfiani _Philoiophi, quan-do _{quaere tuam}

perfe£lionem, principii moralitatis loco esfe _{habendum exemplis demonitrare}

volueiunt; nam

de _{pvlncipio moraliiatis iiitime,}

omnia eorum _{argumenta, quae pro deaionftrando com«}

muni hominum _{itudio, hanc qusereridi perfedlionern ,}

adhibuerunt, _{probare tantum videntur, appetere}

homi-nes felicitatem. Necesfe omnino _{eft, ut, priusquam}

ftu-dium _{perfe£lionis ad moralitarem determinandam} adhi-bearur , finis univerfalis & necesfarius virium ufui

ali-iiηde _{propoütus adiit.}

§. VII.

Nec voluntatem Dei ultimum Moraliratis _principium

conilituendo, _{hujus principii defe£tus fublatos esfe}

cre-dimus; necesfe enim foret ut voluntas Dei fine erroris metu ab hominibus _{cognofceretur, antequam Moralera}

ordinem mente _{concipere didicerint. Jam vero ii ad}

hujus ideam non determinaretur illa; verendum, ne oificiorum notio _{vaga Sc inumeris erroribus inquinata}

exiurgerer. Teftantur omnis aevi annales, homines mo« ralicati _{repugnantes a£liones haud raro commifisfe pro«}

pterea quod Summo Numini, ut opinati funt, acceptos fe redderent. Provenisfe _{quidem hoc ex falfis, quas fibi}

formarunt, de Deo, Illiusque perfe£lionibus ideis, re£fce

contenditur, fed _{quaeftonem hujus loci} omnem eo fpe«

clare, _perfpicuum eft, ut norma certa Sc indubitata

ha-beatuL·, ad quam perfe&ionum Divinarum ideae

compo-ni _{debeant; hasc vero vel a moralitaris principio}

aliun-de _{dato, vel} a confideratione rerum _{experientiae obvia«=}

rurn , vel a revelatione tantum defumi poreft. Si ab

ex-perientia defumeretur, abfoluta necesfirate non _gauderet;

quis enim unquarn ii omnes res experientiae fuae fubjecisfe

contendere aufus fuit? Si vero via _{fupernaturali nobis}

datam esfe hanc _{normam, contendimus, recurrit iterum}

quaeftio de eo, quod perfe£tionibus Divinis in revelatio¬

ne _{interpretanda convenit, Sc iic}

patet, moralitacis ideam

Ex&man _{finteiitfornη Pbilojopéorum}

priorern esfe , quam vcras

de voluntate

Divina

noriones*

Ut iilentio praeteream , extra dubium poni

posfe

,

argu-mentis, quibus pro exiiftentia Entis

Perfe&isiimi

pugna«

tur, robur omne a moralitate accesfisfe. Deinde

quan-do nobis nota eft Dei volunras, quieftio adhuc rnoveri

poteft de

fundamentö

obligationis,

ad vitam

illi

con-venienter _{tranfigendam ? Hoc vero ft aut in} rnetu pcenae, aut in _{prcemii fpe ponimus,}

_ftudio

_feliciratis

_obiigandi

vim tnbueremusj cum vero hinc firma obligationis idea haberi nequeat, ut antea demonftravimus; necesfe

eft,

ut alibi officii fundamcnta _quaeramus.. Quibus _vero ita

disputatis, in dubium non vocandum esfe arbitramur, circulum in demonftrando cosomiiisfe illos, qui ex Di-vinae feu Entis Perfe&isiimi voluntatis idea oiEcia noftra

deducere voluerunr.

§. VIII.

Principia fic^ quae materialia vocavirnus, feu

quate-nus refpeftum habu.er.imus materise, _{e qua}

conflata funt,

ultimum, a quo morale aclionum pretium

derivari

pot¬

eft, non conftituunt fontem. Si ifaque inveniatur,

fu-pereft, ut eundem in ipfa

facultate

principia poftulante

& componente quaéramus; & fic

fortan quod

e

materia

facukati _obje£la non habemus, a forma ipfi

facultati

tribuenda habebimus _{principiurn. Facultatem itaque}

i-pfamprincipiaformantem, abitra<fta materia, circa quam

verfari _{poteft, analyfi fubjicere debemus, ut}

_formale

ejusmodi principiurn rite intelligatur.

Reliectendo vero ad _{ea, quae inträ nos} fiunt,

quan-do ratio ad res _{quales funt cognofcendas tendit, harfc}

nobis inditam facultatem, ad abfolurum aliquid atque uni-verfale inveniendum adniti femper animadvertimus. Ad

eommunem _{igitur conceptunv agendi} moduro, cujus

caus-de_{prtnapto mor alitatis ultimo. 13} eausfa rationis participes nos habemus, reda&uri, eim-dem in _{requifmone univerfalitatis ultra quam nihil}

am-plius cogitari

poteft, ponendum esfe

facile

videbimus.

Haec univerfalitatis requifitio, quamvis eitlemλnurnquam

nollra de rerum natura & causfis _{cognitione fatisfieri}

poslir , ad principia tarnen , quorum ope res fenfibus & intelle&ui obverfantes _{fyiiematics- conjungimus,}

forman-da _{impeHic, de pofitis bo-ni qualicunque idea, & finibus,} propeer quos agimus, iisdem etiam formam impri-mit , adeo ut rarionis confcii, acliones & conftüa ra

tioni convenienter _judicemus, non quia bonae, fed quia Ufliverfalirer bonae fuerint, hoc eil, quia omnibus, quot· quot confulto agendi facultate gaudenr, iine mali rnetu

easdem _{fufeipiendi non tam veniam dare, quam ut}

fu-feipiantur, optare posfumus. In rationis confcientia po-Uta haec ad univerfiUitern tendens iodoles non tanrum _efficir,

ut _{quae grata} fenfu vel immediate, _vel mediate _vel dire&e

vel _{per fymparhiam perci'piuntur, in una boni idea}

con-jimgamus; fed, haec boni ides cum abexperientia petita ,

ad-pienam univerfalitatem adfeendere nequeat, vohintarem,

quam a cognofcendi facultate fepäramus, ita deterrninat,

ur in illis, _quse fibi agenda proponif, nihil permirtat,

quae non, quousque noilra de effe&u rerum feientia fe

inet _{extend,it, univerialirer permittenda esfe videt. Velie}

bonurn <§t _{intelligere quid bonum fit, non idem esfe} quisque facile perfpicit, nec bonitas moralis in majori minorive feientiae _{copia, fed in confiiio bonum}

quacren-di, & effe£lui clandi poiira eft. Jmprcsfa voluntati a

ra-tione, abfolutam univerfaliratem requirente, forma

dif-fert in eo ab illa, _{quae cognitioni noft'r« de rebus}

qua-les funt adhseret, _{quod hanc ad plenam} univerfalitatem

nurnquam perducere posfirnus, iüam vero per fe abfo-lure univerfalem esfe mox _{videmus, quia in alia}

confi-ftere _{nequit re, quam in nuda univerfalitatis requifitio»}

4ι Examen [enteniiarnm Philofφborum

ne, unde Pvationem _{Spsculativam Sc} Pra&icam diftinguc-re folenc criticae _{Philoibphiac ftatores, Sc hujus ultimum}

principium hac fere formula exprimunt: Sequeve ens

uni-ce _{vegulas, quce univerfalium legum principium efficere pos~}

fent. Male pra&icae racionis indolem cxplicaret ille, qui fpecialem Sc concreram quandam boni Cognitionen!

ilii _{adfcriberet, Sc iic ratieni, quod fenfus eft, tribuerer,}

£o fcilicet tantum _{tendit, ut bona, quacunqus via}

cognita, aut cognofcenda, formse univerfalitatis conve-nienria _{adpetantur. Principium ex eadem dedu£lum ab·} folute ultimum eil:, quia requiiita totali univerfaiitace ni¬ hil ultra _{requiri poteii, Univerfale: quia in ratione poikum} aliter quam omnibus ratione praedicis commune cogitari ne-quir, nec a facultatum cognofcitivarum limitibus Sc

va-ria ientiendi indole _{pender. Sufficit denique ad}

moraii-tatem in quocunque ftatu determinandam, Sc in omni¬

bus, quatenus ad morale bonum diftinguendum unquam adhiberi _{potuerint, principiis tacite Sc confufo fenfu}

praeiupponitur, Nullam enim

fubje£tivam

regulam nio·

ralem vocamus, niii iilam in univerfalem legem

trans-formaturi nihil mali inde _{proventurum esfe exiftime·} mus. Neminem, niii fatorum Philofophiae moralis peni·

tus _ignarum fugere poteft, Philofophos, _a materiali _quo*

dam _{principio officia deducenres, fibi invicem objecisie,}

principium, quod adopraverint , ad fingula hominis

officia dererminanda non fufficere; quid _vero materialia prseftare nequeunt principia , hoe forrnah , de quo

lo-quimur, effici tuto contendimus. Unicum in hujus rei

teftimonium adferre lubet _{exemplum. Maximis} aerum· nis Sc calamitatibus _{presfi homines, quando nihil fpei} fibi reiidlum esfe _{putant, gratos fenfus, quibus amor}

vitae _{fundatur, omnino amittere posfunt, Sc in illam re¬}

fi-de _{pYuicipio morßjttatis ultimo. 15} bi _{ipii inferre manus non dubitent: quarritur an}

reguiis

moralibus _{conveniat, vel repugnet haec actio. lnter} eos,

qui materialia ponunr nioralitatis principia, res adhuc

Iii b _{jtidice erir. Quando vero regulara coniilia auro»} cheirite _{patrandae dirigentem ad formam rarionis}

practi¬

ca; _{ponderamus : de vira, dum in}

ejusdem fruirione ni¬ hil deleftationis _{exfpeöare posfumus, decedendum eil; eam}

numquam in univerfalem legem transforrnari posfe,

faci-le _{inveniemiiSj öl fic aCfionem ad eandem}

patratam mo-ralitati _{repugnare. Demonftratu haud difficile fuit, for¬} male moralitatis _{principium, quod}

eum maximis _hujus

aevi _{philofophis ponendum esfe exiftimarmis,}

non iisdem

laborare _noevis, a _{quibus nequicquam principia,} quae materialia _vocavimus,

purgare tentarunt illorum

defen-fores, fed alii forfan illi _{objici posiunt defectus, qui¬} bus evinei _{posfet, gratis omnino a nobis defumtum es¬} fe hoc _{principium. Vetant angufii,}

quos _opellae

prae-fcripfimus limites, in dubiis illi obje&is refolvendis ope-rnm collocare noftram. Sufficiat _{dixisfe, quarndiu} ratio-nis confcientia hominibus maneat & libere _{agendi facul¬}

tas ab illa non _{feparetur, formam rationis öl}

ultimam

hominibus _{legem & abfolutum , quo tendere debent} liberae _{a&iones, finem conftituere,}