Jnvtate J E H O V A H E X E X j C I T A J l O
/ I T A M À
b r a h æ
T E R T I A î '
Confenf* Vtntr. Facultatis Theologica in fygia Academia Vpfalten ft,
Publico ExdMini Expofito t '
P R Æ S I D 6
E R I CO B E N Z E L I O
S. T h e o ! . P ro f. O r d .U l f P O N D I K T i
O L A ' O T U N E L I O Hclfingo;
Ja Auditorio Gußaviano majori ad d ^ l . Mai] A K K O M DC LXXIIJi
U P S A L I Ä
Cicudit H S K A I C V S C V A I O S. \ M , à Aindewùâ fpfdlitnßs BiblhptlOt
V I R o
Pi, fyverend* pariter que Clarijfmo Domino,
D
n
. L A U R E N T I O P E T R I ,
Paftori Ecclefia; quae in “£una montanorum colligitur vigilantillinuo nec non diftri&us Ulius praepofito gravitlimo,patrono & N u
tritio fuobenigoillimo, mulrisq; nominibus honorando
,
s. P.P romeruerat equi ile m fngularis Tum favor, Virpl. fiev,,yut
‘ Prolixiori aliquanto gratitudinis teftimonio exprimeretur. qua concifa bac verboiûpaucitate'.Prafertim cum tâta in me ITua fint beneficia ut tüorum amplitudo boc officii genere non exjfolvi pojfe videatur. Nihilominus infigmm illam erga me beneficentiamTua, fimulq, laudabilem benevolenttam, mea licet commendatione major rem, bac occa f one baudquaquâ pratereundâ effe exißimavi, quin tanto »alat er iur ejufde exprimerememor id, quanto largiori J{.d* D .,y‘ Tua btene* ficio fublevatus, Jludiis meis kaftenur ex voto profpicere potui♦ Vt igi* tur fingulan huic Tuo favori, vir pl. J(ev. , aliquod ob fervant i at do» eumentum conflaret, placuit hanc dijfertationem Theologicam, qiuam ingenii excolendi caufa defendendam mihi fufeipere conti fit,, Tuw de- venerando Nomini, ingrati animipignm tnjcribere, humiliter qnet do» dicare. Non dubito quin hoc dedicationir officium & abjervantiai ar- gumentum folita excipias benignitate.Spem infuperfoveo certå me ' Tuo in poflerum non minori quam haBenm ornandum favore, Mea viicis- fim officia luieJ{, Dignitati conflabüt parati (fima dum tempuj & for
tuna mihôendulferint commendattfiima illitu hont tatis Tu<e ufu,Plluri- bur f i.d*m D j tmTuam nontenebo,ne vel Tuis occupationibus fim mo- leflus vel ullâ inficere videar morâ Patriarcharû Principis amplijffima perluflrare volentiitinera , quorum conflderationem ingredienti fptonte fe offert Comitem ducemquepulcherrima hac, quee mox tnjequitur Er* ercitatio. Quoi fut) ere f i , Deum fubplex veneror ut Tuàm
D ,Um cum univerfa familia Juo femper patrocinio diu feliciter que beaa re dignetur V a l ^ .
T.« R .d* D.11»
Dib. Vpf 30 Apr, Obfervantiffima»
M E M B R U M IV.
i »
D o
Itineris ah Ahrabamo fufcepti terminis
,
a
Quo &
ad
Quem,
ut
tn Cbaran.
5. I.
Idimus quibus promiflionibus excit*» tu? Abram itineri a D eo imperato fc accinxerit. Requirit ordinis ratio ut i- ter ipfum ejufvc terminos perluftremp; quae argumenti praefentis pars cft mini me poftrem a, & diligentius confidc- rata non tantum praefenti huic hiftorig fed & aliis Scripturarum oraculis Ju- ccm forneratur. Patria Abrahami e r qua egredi jubetur difertis verbis ponitur U R Chaldaeorum. Genef. 12, i. c. 15, 7. c. 24. 7. fof. 24,2, Neh. 9, 7,A d. 7» Dc hujus loci adpellatione ac fitu ad u m cft in membro prim o 6 & 7, E t quod ibidem adftruxim us, locum
illum non collocandum in Chaldaea proprie & fpecialiter ita d id a quae Babyloniam contingat, fed in Mcfopotamia qux Syriae five annumeratur five contermina e f t , id egregie firmat Scripturae teftimonia jam jam adduda , quae afferunt patriam & natale folum Abraha: efle Mefopotamiam ,in ea habitaiTe N achorem Gen. 2 4 .4 ,1 0 , & Dominum gloriae adparuiflc Abrahamo adhuc commoranti in Mefopotamia , priusquam habitaret Charris A do r. 7,2. &c. Quibus addi merentur quae cx idoneis autoribus producit Buxtorphius diflertatione dc
Lin-S o ,
.
lingvx E b rx x conlervatione. $, 11. Sc (cq. McnafTc bcni If- ra'il in Conciliatore quxft* 4 0; U t Ôc Uffcrius Armachatnus ChronoU Sacrx. c. ix . Ecfi huncin co habeamm diflentcie- t c m , quod putet Chaldxam Sc ejufdeni caput Babylorncra éd ipfam Mcfopotamiam pertincr«. Q u o d quidem alb a- Itis etiam a d ftru d u m efle novimus, quin Sc ipfi L uthcro jpla- ccre fcntentiam illam Comment, ad Gcnef.c. x i i.Ec ipiiimct fupra recepimus id Ixpc cx ampliatione nominum ac viciilli- tuflinibus imperiorum aliisquecaufis fadum cfle. Alicerr v. fentiendum eil cum fpecialcs regionum illarum termini , SC p rim x populorum migrationes juxta ferrpturam Sc curatiore* interpretes acGcographos (ignari Sc exprimi debent.Q uo) re- fp c d u ab aliis quibuidara diifcntire Uflerium lupra in d ica v i mus.
$. II. Profedioni huic, quam à T h e ra c h o tamquam fa- milix capite iufecptam docet Scriptura, ftatio quxdam five m ora tribuitur in Charan , quod Jofepho • aliis G rjxcis
Zappa, Stephano in Adis %*ppa.r. Latinis A ra n , Charam ÔC
C harra dicitur, quodque in Mefopotamia (itum elle ntulla probabilitatis (pccic negari poteft. Collocatur ab interprreti-
d u s Sc Geographisin Occidentali Mefopotamix parte veirfus
Camanxam.crediturqueilla terrarum illarum pars c f l c . q u a diflccat fluvius Chobaras in Euphrate (c exonerans, ( de <quo fluvio Sc anne cum E icchielis Cbebar flt componendus, wide Fullcri mifccllanea Sacra 1.4. c. 2 .) quxque antiquitus cx- de exercitus Romani Sc captivitate Crafli (it nobilitata, <quo feferatur illud Lucani,
jiffyrias Latto maculavit f tngvine Carras -
Videantur notx Junio-Tremcllianx ad cap .x i.G cn .& Ciaro- li Stephani D idionariü Gcographicu voccCarrx.Bcniaimin T udcltnfls in itinerario fuo ju x ta verflonem L ’ Empcrcuir,p. xn.xo6* de hoc loco ita loquitur. R f K t a profeftus itinere thidul
Han an em antiquam veni ( Haraneinlcgi debete contextus in d icat & monet Ludor icus de Dieu notis ad Genetlos xi )
ubi vigintiferme ludai Gf quadam Eqra Synagoga. Quo vero loco ades Abrabami patris noßrt quondam fuere, nullum extat tedifictum : Eum que Mubammedani religiofecolentes, precandi caufa frequentat. Duobus bine itineribus erumpit flumen Althaber, id eft, Haborjnque Elediam tendens, in montem Go^en incidit, & c. Sunt qui Chara •
cenlent idem eile cum EdelTa , led id in dubium vocat de D ieu loco nuper citato , idque authoncatc Nubicnfis , con- ftitu entis duodecim milharium intervallum inter CharanAt R o h a n qu* eft Edefia. Memoratus vero Carolus Stephani C arras civitatem Mesopotamia! trans Edcflamponit. Qui vero C h aranin Auftraliori Melopotami* parte collocant,, \'erlus Arabiamdcfertam , quod inter alios tuetur Fridcric9 Spanhcm ius in hiftoria Jobi- c. f .id eo faciunt inflituto, ut iu x lerviant hypotheli de litu U r ,unde egrcllus lit Abraham , in illa Babyloni* parte ubi Tigris fein Perficum linum e x o ncrac. A qua lententia in luperioribus fvafu rationum qua- rundam dillcnrirc carpi, idquè firmari poffcjudico per ea q u r de C haran fito in medio itinere inter Rages mediae & Niniven Aliyriar habentur T o b ix c. x i. i. Quibus addo commodita
tem itinerisab Abramo fulcepti ,quod fane cx illo Chaldai carum terrarum angulo Charancm verius flexuolum nimis & prolixum ccnleri debet. Aut fi per Arabi* deferta eundii effet, grandarvo T h a rc, fam m is Ar jumentis longe dilhcili* mum erat & infupcrabilibus moleftiis oblitum. Videatut Bochartus in Phalcg, 1. a,c. 6. Quicquid vero lit dc litu U R
( nam operole nimis cum quoquam dc eo contendere propo#
fitum non eft ) idex Gcnef. 29, , & aliis locis colligi poteft quod Charan Palcftinar lit Orientale. Quin & Paleftin* id contiguum facit Adrichomius in theatro terrx lanftar: & feri- ptura Chara conjungit cum Gczan, Rcfcph & Edeain T h e
9 Z
laflar, *. R eg. iq, I i . Efaj. 37, 11. v iieF ran z ii Scholam fa- crificiorutn dilputatione 7. §. ay* Alias vcro diffccultates de lieu harum te r r a r u m vide examinatas à Dicterico Antiq. Biibl., p. H ; . S panhemio loco citato. E tF u llcroinM iicclIan. fa-
cris 1. i , c . 4.
§. I II . In Charan Abramus cum reliquis comitibus temi- pore aliquo cômoratus eft. N on quod credamus itineris tdu- ä o r e m Tharam rclapfum in priorem Idololatriam p ro fe c tio ni moram injccilîe, quod inter alios contendunt Mafiuisin Iofu* caput ultimum , & Nicolaus Abramus in Pharo Vrct. Teftam. I.7. c. 2 i 4 Id enim rationibus vel nullis vel adeo-in firmis nixum cfle putamus. Et quod mortem T h a r æ , dc equa loquitur Stephanus ACor. 7. non dc morte n atu rali, fed llpi- rituali accipiendam m onent, id dilatum eft & liferali femiui ' adverium. Nec putamus cos loci amoenitate captos & illic- Cos.utinhisfcdibusaliquantifper quiefeerent, quodconjiicit Abenezra. Quis enim credet eos qui vocatione Divina inedu- Ci patriam & cognationem prompte defcrucrc, his illecelbris captivatos efTe> Supereft uero ut exiftimcmus T h eracu m i fc. nio confeftum non potuifle fuftincre itinerum molcflias: E- mcrfifTc familiam ejus ecrafliflima Idololatria per exitum» ex VIR : Nec urfifle Deum ut acceleraretur illa itineris contimua- tio. Abramum igitur affeCu filiali duCum lubditiffe apud Pa- ' tre m in fede hac Charanea per annos aliquot, & quidlem per quinquennium, donccfato funCus elfetlenex yut luipra membro m . $ 1 4 (latuere crp i.
$. IV. In eo operofus efl UflTerius ut obtineat T h e ra tc h u obiifle eodem anno quo Charanem pervenere , ÔC Abrahatmu mox nova vocatione monitum inde prop«;rafle. Quin» <3c Calovio , in commentario ad Genef. cap. x l i . p lacet fentcncia illa, quod pauas faltem mentibus Charris fubtl.itc- ric Abrahatn. Sed veremur ne hae ratione mulco difticiilior
fiutu-futm rafit conciliatio inter tr o p o r u m charaderes a Mofc & Ste:phano cxprcllos, cum doceat Moles cap. x i, g i vivente adhiuc T hcracho , fk ejus ctiam d u d u inflitutum elle exitu ex U R .A b ram u m veto Charane exiilic anno aetatis fux 7 5 idé alîeiratM olesc. x i i , 4 . E t protoniartyr A dor. 7 tefktur tramslaticnem fadam demum poft mortem T harx. Accepta- mus; invidas quascontra Scaligerum & alios po* nit IParxus commentario in Genef. c. xi. 1* atatcm T h a rx elle.annorum 2of. Genef, x i , 32. 2, Eum in Charan mor- tuuim elfe,quod loco citato allierit Moles. 5. Quod Abraham m o r tu o demum patre translatus Iit in Cananxam. Gcn. 12,4. A d o r . 7, 4« 4. Quod denique Abraham cum re lid o Charan in C a n a n x a m migraret fuerit annorum 75*Genei. xi i, 4. Q u o m o d o vero ex his fundamentis indubie extruatur Abra* hamium eodem anno feil, xtatis lux 75 exiifle & ex U R ÔC ex C h a r a n » id hadenus alfcqui non potuimus* N ecrationci quas, pro fententia illa hadenus produdas vidimus immotum cidctm prxfidium polliceri poliunt. Certe liberum erit has dif- ficulttates, finccujujquamprxjudicio, placidx difquifitioni jubimittcrc. Annis aliquot fubflitillc Abrahamum in fcdibus Chajranxis inde etiam non abfurde colligi pofle putam us, q u o d legatur G c n . x u , ; eum facultatibus & animabus i- bidcim locupletatum :Quodq; Stephanus Ador. 7 ,4 non ob- f c u rc innuat habitationem illam in Charan longioris fuifle morae quam qux paucis menfibuscircumfcribi debeat. Qua rum rationum vim elidere quidé conatur ClTcrius Armacha- n u s „ led ferme non nili conjeduris, quibus fi flandum crie, promum erit probare caldcm nofirxctiam fententix lervire polle* Achioris Air.monitx teflimonium ex Judith, c. 5 , 9 in m»cdio relinquim us: cum & alia habeat relatio ejuldem quxlhifiorix huic minus luntconfona, & aliter legantur ver b a illL 10 verfionc latina quam ex Chaldaico adornavit
rony-ronymus, aliter i n G r x e a , quod & fupra notavimus me:mb* IU* $•12. Quæ veröde duplici Abrahx itinere in Cananaxani fulccpto de iîmihbus aliis commimicuntur alii , authoriibus fuis relinquenda putamus.
§. V. T E R m inus itineri huic prxfinitus erat terra C a n a a n : Quem tamen initio exitus ex U R Deus non vidietur aperuifle, Quorelpicerecreditur Epiflola ad Ebrxos. c: x i ,
8. Fide vocatus Abraham aufcuhavit ut abiret in locum quem t ac ce- pturur erat in bteredit Atem. F t exivit nef cient quo effet ventiurus.
Confer. G cn.x ii, i. A dor. 7, ;. Quod veroG enef. x i ,, ; i. legatur T h a re iter direxifFc in Cananaram , id in hunc hcnfu aliqui exponendum m onent, defignatam ei quidem cfTc p>laga corii in quam dirigeret faciem :Non ideo tamen conftitifflc ei ubinam fubfiftendum cfîct. Videantur Pararus commcnttario in Genef« c4 x i i . & Ulferius inChronol* c. ix*
5. V I. Regionum Cananæarum iitum & terminos cixpri- roit Deus ipfe Genef. c4 i o , 19. & c. i y , 1 S. 19. 20, fciilicct à flamine Æ gypti , non quidem famolo illo Nilo qui Æ g y - ptum fecat & rigat, quod tamen contendunt D odores qjuida Rbraci, fed torrente Sihor in deferto, ufque ad Euphraitcm. Q u i termini lunt Canaan auftralcs & orientales, confcrr N u mer. 54. f . Joluar i j»;. i.R c g . 8, 6 f . Amos. 6.14. ^A fc- ptentrione vero cingitur regio illa monte Hemath five ILiba* no. Etaboccidcnteclauditur mari mediterraneo. N om fune ab his aliena qux tradit Tacitus y Hiftor. c- S. ludaorumt a i t ,
terra fines que qua orientem vergunt Arabia terminantur : a meri die Æ?yptusobjacet: aboccafu Pbannes mare : Septentrio/nem a latere Syria longepre(peüant4 Eratis longus terrarum tr a id u s ,
ut latus occidentale ad mare Syriacu citcndcrerur per qu a draginta circiter milliaria germanica. Orientale vero aid ma re mortuum per fcdccim, luppurante Pararo ad Genef. cc. 10. 19. Adrichomius vero mPrxfac. Theatri terrx Sandar
lon-6 S
gitudincm ponit ab aquilone a civitate Dan ad radicem mon tis L ib a n i, verius meridiem ulque ad civitatem Bcrzabea in tribu Simconis per plus minus lexaginta ieptero roilliaria* L atitud inem vero à mari nsagno ad J o rd a n e m , quibuidam locis fc d c c im , quibuidam o&odccim milliarium.idquèjuxta ocu latu m tcftcm B ro caid u m , & quidem ita ut miUiare unius h orx itinere commcnluretur.Quar iupputatio facile concilia ri p o tc il cum H icronymiana in tpift* ad D ardanum , qux at tendit milliaria Italica, ex quibus tria circiter unih o rx rc- fpondent. H unc trad u m cum jubetur Abraham Gen. 15, i j , oculis fuis pcrluftrarc, necefTe eft confidarcmus, au» D e u m fingulari ratione intendifTe aciem oculorum A brahx, quale quidM ofi contigifte legimus Deuter. 34,1* 2,1,4: Aut A braham uui in monte Garifim vel Ebal non procul a Bethel conftirutum Gen. 15,1. quafitercunque percipere potuifle Cana naram, quantum ad anguftias horizontis lenlibilis» Nam ut credam us per miraculum aliquod Abrahx in imagine re- prarlcntatam cITc terram & partium ejus conditionem nulla fvadet neceflitas.
f. VII«
« -
• *
Non obfcurum eft gentes ex Canaane oriundas ampliores habuifle term inos, inprimis feptentrionem verius, quam q u ib o t circumfcripta eftpoffellio Abrahx pofteri* ad- fignata. Moli vero propolîtum fuit illam duntaxat terrx por tionem lignare qux primo Ifraclitis habitanda ceflit. Nec ta men dubitandum c f t , quin temporis fucccflu termini imperii Iudaici multiplici ratione fuerint dilatati. Acceflcrc non tan tum tra n s Jordanem regna O G Ar Bazan, idqucfub introitu in C a n anxam. Sed Ar tempore inprimis Davidis & Salomo nis varix gentes alix ludxorum imperia agnofeere c o a S z lunt. Q u o faciunt etiam arcefliones variorum Alylorum. D e u t. 19,9* confer i.R c g . 4 , 21, 24.1. Paral. 18, 5.adda tur q u x habet Gerhard, comment, ad Deut« x 1,24.$, V III. M onct iftharc confideratfo terminorum & ficcus Canaan , quanta non folum cum jucunditate fed & utiJitiate co n ju n ä a lit opera quae cognoleendae Chorographiae Saccrae impenditur. D o cu it jamdudum Flacius in Clavi S. Scripitu-
t x part. 11. p. m. 595 quo modo cx notitia fitus terrae Santâae
multa Scriptunedi&a poilint illuftrari. E t nuperiusjufta -di ligentia, inter alios multos, hoc argumentum illurtratium Ivere Bochartus in Geographia Sacra, & Ioh. Conracdut Dietericus in Antiquit. ßiblicis p.287. & fcqq. conferaitur deferiptio PalarftiiiJC quam reliquit Monachus Brochardius, qui decennio integro terram illam fingulari ftudio iuftrawit. E t ex quo aliqua huc facienti* cxfcripfit Quiftorp. Annoc..ad lofux. c. 13. & cujus fidem fe iecutum refert Adrichomiuss in T h e a t r o terras Sanétr. Digna funt qux adferibantur verrba DavidisChytrarifuper l o i u r c . 13. Nonfoluminquit, pansa*
hquaefi eruditionis & dulci[fima doHrtna Geographica : verarm e* tiam finqulari cum voluptate & frudu conjungium efl, etiamfijecdem tuam patriam nunquam egreffius fis, tamen nobthfjimam hanc onbit terree regionem, qua vetas Ecclefieepatria eß, & varie in ea eiiflamtes tribus, urbes, flumina, maria, montes, mente intueri ac per agir a* n , Ci res in Jingulis locisgeßas confiderare, (S locorum Ut us & initer« valla metiri ac difiingvere t non fecus ac fi totum terree Camaan ambitum oculis lufiraffes, (ÿ certas omnium orarum & tiaftuum i me* tas faxeis momentis confiituijjes. &c,
$. IX .S u n t qui putant Abrahamo ÔC poderis ejus adfigrna# tam cfTc terram C an a an, quia cum primitus euilibee filioruim, idquèindin&u Divino, ut credit Jofephus in Antiq. terrras forte adfignaretNoachus, eadem Semitis habitanda ceflcirit. Quos quia per violentiam fuam fedibus illis pepulerint Clha m itr.h o c oraculo Divino monitu Abramu dc repetedis r e g io nibus jure hrreditario ad Ic fuamq; familia pertinentibus.Sed hanc fcnccnciam absque fcrupulo amplexi non poffumius.
Olbti-O btinuerant C ananri terras illas per plurium feculorum dc- c u r l u s , qua: prrfcriptio nililccuram poffeffionem prxftarc
f
o i i c c , rerum dominia femper viderentur client incerta* d ipfum vero urgere fuperfcdemus, cum non ignari fi* mus primam terrarum divifionem a Noacho faâam ÔC ju re ju rando adftruÄam , de qua loquitur Epiphanius in A nchorato , Eufebius & alii, multiplici ratione turba tam efle per difperfioncs gentium ex lingvarum con- fufione Babelica natas« Q uo minus vero «x jure repetundaru C an a n x is bellum movere potuerint Uraelitx repugnare vide t u r , cum alia, tum relatio MofaicaGen, io, 19 qua Cana- n x o r u m fedes exprimuntur à Sidone dum vadis Gtraram uj*que * d Ga^am, donec ingrediaris Sodomam & Gomorram » Adamâ (g Zjeboim. Quam divifionem celebrati nominis interpretes
aliqui accipiendam monent de prima illa orbis divifione fa- Â a p c r Noachum, quxquè diverfa fit ab illa terrarum occu p atione in quam dilapfi iunt per ftruåuram turris Babelic«, & inde natam linguarum confufioncm. Non fuftinemus in tantae antiquitatis & oblcuritatisnegotio prxfidcntcr quidqua aflcrcrc. Nulla rer fubfole tam difficiles explicatu quam migratio
gentium , &gentium ingentes , vel conterminas vel longius di (litat commixtio t ait Dietencus Antiq. Biblic. p. 110. Cujus diffi
cultatis caufas non unas idem producit in ieq. Id vero non ra tionibus infirmis adftrui polle judicamus , Semitas & in his E b e ru m cum porteris non longe digrellosa montibus Gordi- xis in quibus arcaconfedit: led in Armenia & vicina Mcfo- potamia fubftitiffe : nec confentiilîe eos in turrisBabclicx fu- perbamcjrftru&ionem: Eoq; manfiffeapud eos linguam pri- m r v a tn Ebrxam puram & incorruptam. Quam lentendam de lin g v x hujus incunabulis , puritate & prxrogativa novi mus impugnatam in prxfatione ad Ulphilx codicem ar g enteum nuper publicatum* Sed quam feliciter id faâum fit
fit, alterius occafionis Sc temporis eft difpirere. Firm ioribnis militet arietibus oportet qm lingvar fa n â x praecellentiam , ttoc argumentorum ponderibus, icculorum prxicriptione dt c* ruditorum luffragiis munitam impetere volet, quam quitrm* haåcnus luler« five Goropius B e e m u s , live d u â u ra illius ; fc- cuti alii.
§. X , Serviebat terra Canaan Jn ftitu to huîcDivino,ciùm alias ob caufas , tum etiam propter litus commoditatcm:cium in circuitu ejus non folum client florentiflima imperia Perrla« rum , S yrorum , Babyloniorum & Ægyptiorum ; Sed dt ex hoc orbis melioris ac habitabilis meditullio quali cmanaare pofTct oraculorum & operum Divinorum fama in orb»em univerfum«. Etiam hinc gentes reddebantur incxcufabillcs, quod ex hac ccrlcfti de in illuftri polita Academia erudiri m o luere. Inde dicitur Deus operari ialutem in medio terrae Pffal. 74,12, adde Syracidis 24. E t Jerofolyma dicitur conftittuta in medio gentium Ezcch. c. $, 5. Ad quetn locum Hierro- nymus eandem conftituit terr* umbilicum. Et quia notuss c- ratin J u d x a D c u s, ac in llraël magnum nomen ejus »omines in circuitu nationes hujus populi religionem & exempla, fc- qui potuere. Plura huc pertinentia, de quomodo diabodus orbis medium transferre conatu* eft in Parnallum Apolliinis fatidicam fpecum, vide apud Johannem Urfinum in Anaalc- frisLeris 1,4 c.10.
$. X I. Divitias de fertilitatem terrae hujus plurimis lo cis commendat Scriptura, cui dicitur fluere laéU dt mellee,h. e, non his folum lcd de omnis generis deliciis abundharc.
Ob [insularem cœli temperiem ,aeris falubntatem , [oh ubertatem,, pe- cerum%avium, pt]fetum, frumenti, vini, olei, fac cari, bal[ami,fiîcuü> malo um or arra! orum y 1er barum,flor um frugum omnis generis copnamh l)er ote loftt meile fluere dicrtur.utpartimpropter hac, partimipro- fter tnfguum mentium, camporum fontium »fluviorum nemonum,
urhnum, e aß diorum, pagor um (S hominumfrequentiam, oh rerum de- niqmtomnium abundantiam Paradtfus Domini dicenda e(L Verba fumt Adrichomiiin prxf, Theatri.Legantur difta Exod. ; t 8, Nuim. 14» 7» 8. Deut. 1, 7. $♦ 9. Jcr. x i, 5. C. 51, 22. Dan.x 1, 4 j . Ezcch. io, 6,i j. Ad quem ultimum locum legi meirentur quæ pro terra: hujus lmdibus adfert Waltherus 10 in IHarmonia BiDÜca. Irrigationis rclpedu Æ gyptum cum Cainanara côponit & comparat Mofes Deut.x 1, 10.ut & Gen. 1;, 10. Sycophantam blaiphem um , ut in alus (ic in co agit Seirvetus 1. 11. dc Erroribus Trinitatis,cum Molen illo nomi ne iimpofturx arguere non fuit v en tu s, quod tantopere cono- m e :o d etC an an ram ,q u « tamen mcllc & ladc nunc non fluat. Quiali ignis luccenfus in furore Divino terram cum germine fiio> devorare non poflit, Dcut. 5a, 22. Strabo Geographia; 1. 1(6. terrae huju: dignitati ac opibus detrahere conatur, nec fatiis dignam xflimat de qua pugnetur v cumfaxofa fit, fte- rili's Sc iicca. Sed prophano huic opponimus ex prophanis T aicitu m qui loco fupra citato Tudcac tribuit lolum uber ÔC fruiges exuberantes. Itcmque Euripidem in Bacchis qui as- icriit campum illum It&c fluere, fluere vino, quin & apum nc£tarc , & fumum inde fpirarc tanquam thuris Syriaci (yer- ba tGrarca adduxit Quiftorp. Annot.ad Elaj. c. ;6. ) Nulla (ub fole regio tam felix eft qux non fuos habeat dcfcftui. Ipfc tratflus Hicrololomiranus dcfcribitur tanquå montibus laxo* fisaifpcr & ficis penuria laborans. Vide Hieronymum incom- nicwt.ad Efaj. c. 49. Quin & Scriptura ludxam facit alpcram, m o ntan am & confragolam. Sed id felicitati ac divitiis ejus n o n d e ro g a t. vid. Dcut. 5113, & 14, confer Serrarium ad l o f u r . c. 1 ;,quarA. 2*
X l l . Tenebatur tunc regio iftharc a gentibus ex Ca- naa;nc oriundis, a quo denominantur nunc omnes nunc in ipc<cic aliqua: illarum. Decem ex his enumeratas videa?
Gèn. i j r , 19, 20. Sunt tamen qui contendant fuifîe eas im tr- niverlumduodecim ex Gcn. io , i f , 16, 17« E t hucalllu- dere nutant verba Molis Deuc. 11 ,5 ,9 . Q u*ndo bccreditiates
djtribuit Extelfitrgentibus , quando fepuravit filios hominum t teon* ß itu it terminos populorum pro numero filiorum l(r*ël. ad qu xw er-
b ain h u n c lenium commentantur Biblia Vinaricnlia, qu u li duodecim Cananaorum populis habitandacefferit Canamxa, quodquè eandem tenuerint uiq,- ad pra finitum libi à Deo < ex puitionis tempus , cum duodecim tribus lfraëliticx in pios- feflionem illarum terrarum fucccflurx erant. C onfer no>tas Vattabli adh. i. & DietericiAntiq*BibUc. p* 114. C rcdiibi- 1« cft duodecim illas memoratas Gen. 10, tempore Abraahx quacunq; occatione ccaluiflc in decem recentitas a DcoGten* i p Quin & nomina mutata etie, ut utriusque loci coJlaatio «nonftrat. Ex decem vero îîlis in fcqucntium temporum hi- Horia non niti leptem populi rccenfentur. vide D c u t* 7 ,1. Jo- fiix 3,10. c. 14., 11, dcc. Cenaeorum , Ccnizxorum & C-ad- monxorum nulla in ScripturisnifiGcncf. i f ex tatm em o m a: forte quia juniores & infirmiores populi reliquis lubito accrre- vere. Conatur quidem Theodorus Haklpan. in oblcnrat. a d Gcn. 1 f producere alia quxdam loca S4 de Cenxis & Cccnf- zaris, fcdqux aliena funt ab hoc intiituto. M anent igiitur gentesfeptem d ev o t* excidio, quarum terras occupaturra e- rat Abrahz poftcritas. Quas iedes ante adventum 11 raëliita- rum in terra Canaan o b t i n u e r i n t e x libro Jo fux dchneaavit Schickardusinjure f le g .c .j.C u r in recentione harum gem tio omittantur Gergezxi Deut, ao, 17. Ôc lof. 9 , 1. nunc i n q u i rere non vacat* Quemadmodum nec illud nunc cxpenditmus, qua authoritate auti fuerint LXX , ut & codex Samaritamus, non prxeunte textu originali , locis illis inferere Gergez**os holce.Quam v.omilToru Gergezxorfi rationem ponit VV/*al- tbcruj in Harmonia ad Dcut. i o , 17. eam hiftoria Bibllica,
cvidJen-evidcotef fati* refutat, vi Je Jofux 24, n . Math. 8, z y . co n fer Seiden, de jure Nat. 1. o. c. 13*
§. X I I I . Quod hos populos expellendos efTe decreverit D eus » & ledes illorum iiraelicis ctdere debuerint, illius in- ftituti alii alias ponunt rationes. Sed cum Divinum dicimus conii h u m illud » lignanter latis indicamus Deo competere lu* prennum ac Liper-eminens dominium in omnia regna m undi, cu m q u e jure imperii etiam abloluti transferre poflelfionci terraru m de gente in gentem. vidcDan. 2,2i.Jol. 1,1, 5.Jud. XI, 11 leq. Deum quod taltajafferit audere reprehendere \ vtl Deu
jußum S3 bonum talia juberepotuiße% non credere, homiuu eß, ut mi- tius loquar, cofitare non valentii Divma providenti* per eunda fumma at que ima tendenti nec novum effe quod oritur, nec perire quod moritur» ait Auguft. contra Fauft um Maoich.ruml1b.22.
€.78* N on tamen dubitandumeft, quin Deus in hac exput- fione r clpexerit Cananæorum impictacem, quodque live do minio , live ulu fru&u libi in his terris concello nequiter ab u te r e n tu r, ÔC aliis client graves ac molefti. vide Gen. 15,15,
14. E t terram hanc hos incolas cvomuiflTe, ob abominanda Aagitia ac impletam peccatorum menfura clare indicant Di vina oracula Levi* 18, 5,24,15, 28.c. 20,25* &c.Minus igi tur jullam habuere caulam Cananxi conquerendi de in jultitia arm orum libi motorum ab 1 (raditis apud Procopiumhbro 2. de bello Vandalico, & E vagnum 1. 4. c. 1 8. Cum potius de impietatelua conqueri debuilîcnr. Tenuere has terras Cana- nari per annos circiter leptingentos, & ex his anni minimum quadri ngenti dati (unt refipilcentix ,ut citra omnem crimina tionem acinjuftitix notam dciis fumi pollet fuppliciu. Equi dem impietas ac (celera non pariunt genti alicui jus bello in vadendi aliam. T a m e n juftirix Divinxconlonom effc, û tin punienda ob impietatem gente, alterius gentis utatur uiinifte- rio. tlo e genus belli fine dubitatione tußumeß, quod Deus imperat
apud quem non eft iniquitas, 6 qui nevit quid cui quefieri debeatt, in quo exercttw vel ip(e popular mntam au. tor belli qumm mint ß er judi candus* ait Auguli. quxft. 10. înloluam . h’xhis confïuritur
& illu d , excidium Cananxorum convenientius referri aid ju - ftitiam Divinam , quam jura Dominii ablolut». contra qjuam judicat Grotius Jure belli 5t pacisl. a. c. 4.. M arcionitx ' v. ÔC
Manichari ex bello Cananxis m otoncquitcrid exttrucfoant, quafi alius eilet Deus Vct.Teftamenti leverus ac rigidus,;alius Novi tellamcnti mitis ac clemens.yide Auguftmum dc H;xre* libus ad Quod vult Deum.
§, X IV . Fcrneratur negotio huic lucem aliquam , q u o d perexpulfioncm Cananxorûcom plcntérum na& a fuerit pro
phetica comminatio qua Canaanem excepit Noachus Gern.9, 25 .26 . cum impius ille nepos vel avi nuditatem ad pattrem fratresvc cum irrilionc deferret,vel icminis benediâi ex ÎNoa- chi lumbis venturi prophanum contemptorem fc dcclaraarct, vel alia ratione fcclcris confortem aut conlcium Ic fiftccret. unde ad verba hxc Mofis ita commentatur Auguftinus qtuxft. 17. fuper Gcnefin. Prophetatu 11 eß, U.rtam Canaan, ejeäus Ca~
nanais inde & debellatu > accepturos fuijje Filios Ifrael qui vernirent de femine Sem. Servitus igitur qux eidem denuntiatur tuim de
mum expifle intclligcnda cft , cum poft multas gcncrathonci Cananxi aut lolum vertere ac venientibus Ifraëlitishcrrbam porrigere; aut lcrvitutem (ubirc, dc tributa ex viâoris a r b i tri« imperata pendere julh lunt. vide Jofux 17, i }. Jud. 1,28. Interca temporis lernen Abrahx fervitutem latis duram & diuturnam lervivit apud Chami pofteros im Æ - g y p t o , fed qux veritati hujus prxdiâionis nihil derogat.. N o enim toti poflcritati C h a m i. coque ne c Mizraimo Æ g y p tu m habitanti, dcnunciatur fervitus, lcd Canaano. Q u in d cÆ * gyptiacum jugum conftituto tempore ab humeris KraeliitarS excuffumcft,, cum brachio forti & manu potente
coscdtucc-ret Deus* Adde » quod Ifraclitx in corporali illa fervitute fpi« ritualiter fuerint liberi : E t Ægyptii in Dominio corporali Ipiritualitcr fuerint lcrvi, ut loquitur Gerhardus comment, ad G e n c i, x. H in cco nftat, quod nc€ comminationes Divi- n x ad certum tempus adftringantur , nec promiffiones Eccic* Ex fa& x externam lemper felicitatemrcfpiciant.
§. X V . Quemadmodum ex hac donatione terr* Canaan, & exterminio gentium harum minus rede quidam deducunt lfraclitarum prima jura bellandi, ut obfervatum reliquit Gro- t i u s l u r c B. ic JP.l*i.c,2. 5*7;itaJudxorummagiftri perperam hinc cxftruunt ,potu»fie Judxos vi conceflionis hujus in qua vis g en tem juftum lulciperc bellum, folum imperii Ilraelitici ampliandi caufa, Quod imaginarium jus ac affcftationcm IVlonarchix univcrlalis non dcftitcrunt urgere rcccntioribus etiam icculis, poftquam ultra mille annos patria fua extorres vagantur. Q uod ex Mathxo PariGcnfi probatum videas apud Seldenum de j u r c n a tu r x Ä gentium 1. 6. c.^2. Cui ludxo- rum arroganti* ac faftui non aliud nuncopponimus,qua quod m agno luo malo dilctrc debuerint, infeliciter a fcfufcepta c(Tcbella ejulmodi ultronea, quamvi*decretis Synedrii Hie- rofoiomitani roborata : & feliciores fuilTc cos, Gaequievis- fent, prxfcrtim non lacclliti, in bellis fibicx lege Divina im p e ra tis, ac exfeindendis populis devotis ; in quorum pos- lellionibus ac ledibus ex mandato occupandis majoré aliquam doignaviani& negligentia roonftraverc, De extero circa oc cupationem terrarum,prxtcr & extra mandatum Divinum.tc- nendum illud Auguftini de Civit. Dei 1.4 . c* é. Inferre bsila
finitimis , & indt in (cetera pros edere # at populer non fibtmoleflos fols regnt cupiditatecenterert (M e r e , ejutdsiraeiquamgrande latro- eimum nominandum eft? Q u x Cananxis bella moverunt Ifraë-
lit* juris funt Engularis de extraordinarii, quod ad liccntiofa invafionem alieni dominii nemo extendere audeat Eve
lita five alienigena, nedum Veioves Romani, qui temeriitate ac fafiu plusquam prophano jus libi arrogant in omnia rcégna m undi,& aflentatoribu s fuis remoti ac alio fub Iole caletiss or bis regna largiri prxlunmt.vide Rcvet.Exercic.7 ainGenœfin. §. X V I. In expulllone vero Cananxorum id infuper o b - fervari m eruit, non uno impetu , led per partes cam fierii de- buifle, idquc ordinatione Divina. Exod. 2 3,19, 30. D*cut. 7,22. Q ux loca pariter continent rationem tarditatis ac :mo* r x h o ju s, lcilicet ne terra ab incolis dclerta replcrctnr miul- titudme ferarum, qux poftcaxgerrimc exterminari polIVcnt, Author libri Sapientix cap. 12, 8, 9, io . hanc ponit raitio- n e m , quod luccclTiva illa deletio fervire debuerit p e rn i- tentix ag en d x , Sed & alia ratio exprefla cft Judiccum
2, 20, 22, cap. i, i . Scilicet probanda erat hac ratione conflantia Ifraëhtaiu m , vellent ne Deo ac p r x - ccptii ejus firmiter adhxrerc , an vero ad gentium Idiolo- manias& flagitia deflefterc. Cumque relinquerent viais ac prxcepta Domini, promiifio illa Deut. 9, 3. quod Deuss im ftar ignis conlumentis procellurus effet ante Ifraelitas , ac Cananxi celeriter & uno quali impetu efïcnt exftirpandi, co- veria eft in comminatione ac poenam illam ,u t a reliquiis g e n tium harom exercerentur & vexarentur. H inc igitur fa£fum eft quod complementum expulfionis hujus refervatum fitt fc- quentibus teporibus. vid. i,R c g . 4, s i . E t cum filii E p h raim occupationis tempus prxfidentcr anticipare vellent ab indiige* nisG atthitis male funt multati. 1. P a r a l.7 ,2 t, Q uod tres populi cx decem recenfitis Gcnef. i f , non fintcxpellcndi„niti adveniente demum MelTia , id fomniis Judxorum acct nfcrndu putamus, vide not*s Hakfpani ad Nizzachon Lipmanni c \ 4 .
§ X V I I , Prohibet hic feriptionis modus quo minun di gredi heratad juftam quxftionum harum enodationem „ An
in bello hoc legali,contra Cananxos ju x ta mandatum Diwinü
fuiicc-fufcepto.clarigatio vcl denuntiatio belli locum hab*" debue* r i t , p er quam prius deditionem , iervicutcm ac t: ^ a ab iis d cp o lccren t; poftcav croeum idfe fa&urosne
cos cxfcindcrent. I t e , An lupplices fa&i Canana ?-litas talerandi cflent ac in foedus admittendi ,* an ve;
cum forroinii ac liberis client delendi. E tq u æ fu n th . , neris alia. Videantur quae fuper his utiliter ac erudite ventu, tur ap u d Seldenum de jure N aturxac Gentium 1* 6. c. 13. & Schickardum de jure Regio, c. 5. Conferantur quae operi bus fuis de Jure belli ÔC pacis inlperfit G ro tiu s , quaeque in oblervationibus fuis ad eundem evulgavit nuper Johan Adam O fian d e r & alii. D e utraquequxftionc diverfas fovent feri- ptores ac interpretes fcntentias.Noftrahxceft fentetia,etiain bello ifthoc legali, non folum ultroneo, (i non lempcr fal- tem p leru m q u e praecciliffedenuntiationem, pacemque C a- nanxis oblatam , fi religionem ac inprimis præccpta N o a- chidaea acceptarent, fi tributarii fierent ac corporalia lervitia praeftare vellent, vid. Num. 11, 22. Deut. 20,10, feq, lof. 2, 1 4 , c. 6 . 2 f . c . 9.15* Cum v»ro indurabantur corda Cana- n x o r u m , ut pugnarent contra Ilraëlitas. lof. x i, 19,20, cer te potcftas iis indulta eft , utuniverfos necarent, ncc artati aut fexui parcerent. Mandato vero peremptorio vi<ftos illos excidione exfeindendos fuifte :ncc ullum gratis locum iis r e linqui debuifle.fi vcl maxime deferta idololatria fupplices fie rent , ha&cnus evidenter monftrari non potuit. Ncc id vcllc videntur loca Exod. 2,;, 52, & Deut 7, 3. jn quibus prarci- puum cftprxfidium illorum qui contrariam tuentur fententi*. V id e an tu rq u x habet Luthcrusin Annot, ad c.7. Dcur. T . 3 . le n , L a t , fol. 99. Non tamen diffitemur Amalekitarum peculiarem fuifie confiderationem , quös totali excidio ac o- irnimodar deletioni faifle dcftinatos colligitur ex Exod
'16 . .
2. Sam, i, 15. Caufas abolendae memori* illorum r i d e e x plicatas a Schickardo loco fupra citato , ut & G c rh a rd o ad Dcut. 25. ac interpretibus aliis, De extero vero reliquias gë* Hum CÄnanxarum in terris Hraelitarum ad multas g en era tio nes , quin * ipfius Chrifh tempora, perdurafle notius eft qua Ut multis probari debeat. Fuerunt omni tem pore apud llraclitas Profelyri, five ju ß itit qui folenni initiationis ritu Iudaifmumcflent amplexi : vel certe domicilii qui lufccptaob- fcrvatione juris naturae & gentium, éve pratccptorum » ut v o can t,N o ach id x o ru m , in ju ra cohabitationis recipieban tur. lique non folum ex gentibus diffitis peregre advenienti bus, f e d * devotis hifcc : cum quibus jura iocialia inquilinis debita coluere I u d x i, etli eos in eadem fecum privilegia non admitterent, quo fenfu accipi poflunt illa luftini c x l i b .3 6 , 2 .Iudaos cum peregrinis non communicaflc. N o v im u s O - (iandrum obfervationibus ad Grotium p. 255. * fcq. circa do&rinam communiter de Profelytis receptam aliqua in d ubi um vocare, fed q u r noftra: huic a (Terti on i non o fficiu n t.'& conferri cum iis poflunt qux habet Seldenus dejure N a t . 1.2. c, 2. ut * de fucceffionibus cap. 2 6. Profelyti Mercenarii qui artium mechanicarumcaufain palæftina vixerint, quom odo ex c. Exod. 1 2,44, * 4 J . exftrui poffint, * tertium Frofe- lytorumgcnuj , praeter duo illa fupra rcccnfita, <3t a ludaro- rum magiftris memorari fo lita, confticuant, utvoluic loco
citaro Ofiander, nunc non inquirimus.
S.X V JII. Q ui Ifraeliris arma obvertere * belli fortun a experiri maluerunt quam g-atiam aucupari , absque m ora di dicere,vanum e d e os in cerium p o n e re , * vim bellorum D o mini fuftincre. Unde tanta formido plcrosque mox iavafit, ut rcli&is fcdibus avitis primo per Phoeniciae oras,inde p e r to tius maris mediterranei infulas & littora fe diffunderent. A fri-. canos ruflicos prope Chartaginem habitantes jaÄitaflc fccx
C a n a a n oriundos, ib antiquis authoribusproditum cft. E t nota e f t lnlcriptio quam column* incitaro, Phxnicibus lite ris , in Mauritania ri ingicana memorat Procopius.I* i. dc re bus V andalorum . Nos (unrns //, qui fugimus a facie lo^ua Prtdo*
ntsfilh N un. verba Grxca addu&a videas a Samueic Bochar*
to pra fat, part. 2. G iographix, & Ebrxa a Georgio Hor- nio H iftor.philof. I* 4 - cap.r.confer. Scldcnumdc dii/ S y rir Proleg. c. a. Q uod vero Hornius hanc relationem idco pro f u lp e d a habeat, quia inter res geftas lolux non iitmemorata, id p a ru m habet roboris. Non habuit id libi propolitum lolua ut explicaret in qugs terras profugerint Cananxi, ncdumut "rcccnferet eorundem advcrlus 1c criminationes. Harum Co
lo n ia ru m meminit etiam Eufebius in Chronicis* E t his C a n a n x o ru m ex iliis ortum debent dilceptationes forefes, ijuas in te r alio» aftorcs ludxis tanquamreis, coram judice À- lcx an d ro [Macedone , movifle Africanos memorant Thalmu- dici,de Poftlimimo reddenda terra Canaan libi per vim ablata. Q u x e o n tro v e rlïx an verx fuerint, cum vix cujusquam feri- ptoris antiqui prxterquam Gemar* Babylonix authoritate ni t a n t u r , an vero pro more Rhetoribus ac Sophiftis recepto, ad formam aâionis lint confitfx, nunc non excutio, Dilccpta- tionis verba exfcripfcre Scldenus de jure Nat. 1. 7. c, 8, & Schickardus dc lure Regio.c, 5.Cum migrationibus hifcec- manafle ad varios Africx& Europx populos literaturi Phce- nicu St lapientiam orientalium, multis authoribus pcrfvafum cft. V ideantur Dcckinloni Delphi Phoenicizintcs, Sc inpri- m i s q u * fpifio fatis operereliquitSam uclBochartuspart.il. G co g ra p h ix d e Coloniis & fermone Phoenicum.
$. X r X . T e rra Canaan Abramo&poftcris inhxreditatem p ro m ittitu r & confertur, Plalm. 105,11. Ebr.6, 17. Ezech. 3 ; , 24. Scribuntur vero hi haredes, non tantum ratione cor poralium fed & fpiritnaliü bonorum : non tam jure nativitatis:
qutra-quam adoptione D ivina, per qutra-quam & Abraham dicitur hx- resmundi. R om . 4, i j.Ôc piis promittitur totius mundi hx-
fcd ita s.i. Cor. 3,22. Pleno jure ac inperturbata poilcllio- nc cam non ad e u n t,frequenter enim & multiplici ratipne ex» agitantur. Haec autem vera mundi t ft poflellio, ita uri mundo ac ii non utereris i . Cor. 7,31. Inter ieculi hujus anxietates Deus piisconcedit nidulum, in quo lub umbra alarum D o mini protegantur,donec pleno jure terrarum Dominium in ex tremo judicio funt adituri Ebr, 2,5. Confer Harm oniam Chemnitii ad Math. 5,5.
$. X X . In feculum promittitur Abrahx terrarum illarum polfeftio.Gen. 13,15, fed in comperto cft D bly a u t Jtculi notionem frequenter accipi vel pro longo temporis t r a â u , vel pro tali intervallo cujus terminus folennis ponendus eritjn adventu M cflix, cum populorum & gentium dilcrimina in
tuitu fpiritualium beneficiorum tollenda erant. Q uin & h a bitationem terrx Canaan pollicebatur lfraëlitis Deus fecun dum dies c a l i , & quamdiu corium terrx imminet ; led lub conditione obedienti c , fi mandatis divinis debitam obedien- tiam prxftarent. vide Dcut. 4, 26, c « x i , a i . Q uodfifecus facerent terra hxc eos evomere deberet, vid. Ezcch. 33,25* Id quod opere ipfo,durante adhuc politia ludaica^xperci June Ifraclitx.Sed quia peccata agnovere vi promiffionum Divina rum terrx fux redditi f u n t , donec ex hoc populo in hoc ho * fpitio proditurus eilet Mcflias. Poftquam vero exhibitum Mciliam repudiavere Iudxi, non mirum eft eos patriis ledibus exutos eftc: idquepartim in contumacix poenam$ partim in argumentum completorum vaticinioru de Mcflix exhibitio- | ne. EtiamnS tot leculis patria extorres audent libi reftitutio- né polliceri,inprimis vi promiflionis ex Levitici c. 26,42 feq. ubi quia aliquoties repetitur afieverandi vocula hinc pe riodum illam vocare experunt tyn gUltXUCII flffflt/ live fimiam auream
/ y
au rea m »indicantcFagioin Paraphrafï, & Schindîero în L c - xico voce Sedquia occalluere illi ad peccandum,etiana [ ipes redeundi in terram o ccallu it, & revera in fimiam verf* cft. N e c firmioribus nituntur prxfidiis Chriftiam do&orcs „
i <jui recuperationem terrx hujus Judaeis promittere audent vi
«vaticinii de mille annis Apocalypticis, & univerfalis convcr« fionis Judxorum ,vidc lonflonum de conflantia Naturae metu» b r o v i i p u o É f o io. & Gerhardi locum de extremo Indicio f* 109, &t 1 10. Q u o fcnfu affirmare audent ludxi loh. 2. fe libe ros e f îc , necferviifle unquam, id ex Heinfii Ariftarcho fa-
cro c . 23, vide explicatum a Q uihorpioin Annot. ad locum itium.
1 .X X T . N o n inconvenienter aut inutiliter hoc loco quxri p o f l e t , quo ju re potuerit Salomo rex fapientillimus, & illo quidem tem pore pietatis laude inclytus, partem peculii huj9 vel har reditatis populo ludaico adfignatac alienare Hiramo re gi Tyriae 1. Reg.9, 11. Q uod n cefliofccuta non fuerit, de quo nunc non dilquirimus ,jus tamen cefiionis illius meri to fub exam en revocatur, cum prafertim pofîelîioifthacc ccr* tis tribubus, idq; mandato divino,per Iofuam fuerit adfignata: qux ne quidem inter tribus Iudaicas aliter commutari aut transferri potuerit, qua ut anno ju b ilro ad pofleflbre* prifli- nos red iret Levit. 15: nedum ut liceret eandem ad peregrinu, quin & gentilitium regem ac populum transferre. Varias va riorum dc hac alienatione fententias hic recenfere fuperfede mus. V ideat eafdem qui volet in compendio propofitas a Dor- fchzo in prarfationc Prodromi Anticrifeos ad vehiculum Er- nefli de Eufebiis: & conferantur interpretes ad 1. cit. 1. R eg. 9* M ulta funt quar in hoc argumentojufla ventilatione digna ccnfcri d e b e n t, quat tn. fuo tempori ÔC loco refervamus. Bre viter v e ro p ro prodentis temporis habitu id aflerimut« h a d e
8o
nus liquidum non elle pertinuerint ne viginti oppida illa ad pofleflionem a Deo definitam; an vcrooalom o ex poflcflio- nibus vicinarum gentium eadem regno fuo adieccrit, v e l tan* quam bello a c q u itta , vel ut dono libi data i iocero R e g e Æ - gypti. C erte nec rcccnlio urbiu m pertinentium ad tribuam A- lcher,lofuac îfj.à verlu 24ad jo c x p r e lïa f n c c mentio C H A-
B U L v . i 7, evideter evincit pertinuiflTe has civitates ad pecu lium lfraëlitaru m , quin potius contrarium adftrui levi* detur cx 2. Paralip. 8, 14. Adprobat fe nobis lententia. Fran- filci Hottom anni quadi, illuft. 1. Salomonem non p e rp e tu a rii Juris ÔC proprietatis ac Dominii alienandi caula o p p id a il la Regi ex tero tradidjffc, primum propter rationem religio nis , qux mutari aut corrumpi potuit ; Deinde quia n c priva torum quidem poflclliones mutare Regibus llraël licuiit : led Salomonem de populi confilio Hiramo oppida fruenda dedis- f c , donec ex eorum vcdigalibus & frudibus repend eretur mutuum Tyrium.. Sed nondum confiât unde natum f u e r i t , Uve Salomoni five populo jus , ut Civitates terrx Uraclis ad conlimilem ufum frudum concedi pollent Regi e x te r o ac I- dololatr*( nam quod putant aliqui Hiramum converfum elîc ad fidem E b ratorum , in eo manifefte diflentientes h ab en t cu alios S criptores, tum inprimis lolephum Antiq. lu d aic. 1. 8» c, 5.) Proinde verofimiliusell SalomonemceflilTe H ir a m o u - j fum frudum ciuitatum , vel dotalium vel bello occupatarum,, videantur VValtherus in Harmon.ad 1, Reg. ix .& Qtniftor- pius in Annotationibus ad locum illum. De acceptione & o- riginc vocis Cb*bul legi poliunt minime vulgaria apudBo»char- tum part. 1 r. Geographia: Sacrat, c. 4. & Fullcrum M ilccl- laneorum Sacrorum 1. 5, c . 1 6. «quibus examinantur e a quae a I o lc p h o , H ieronym o, Adrichomio, ÖC aliisfuper hac vo ce lunt produda,
$. X X l L E x hadcnus didis confiât . quibus dignitatibus
acem incntiispofteros Abrahæ, & inprimis populum Iudai- cum o rnavit Deus. No» efi alia natio tam grandit, quahabet D t-
os it a appropinquantes (ibi.&c. Qute efl alia gens hc inclyta, ut ha
beat ceremonias , jufiaquè judicia ju xta omnem hanc legem*
&c. D euc. c. 4, 7, 8* Hic populus fuit acquilîtionïs , gens eleda ac Dei peculium. Ex his prxrogativis nata etiam eft Populi Judaici gloriatio, & ja d a n tia illa , cujus frequentifli* m a e x fta n t argumenta , tam in codice facro , quamaliismo- num entis illorum. Si in aliis populis inveniatur quifpiam ex cellens in lapientia,eum pro miraculo habent [udari, in Ifracl autcm'onioes habent pro lapientibus^ intelligcntibus. E t fu- percilia eousque olim luftulerc, ut jure quodam fuperindudo interdicere auli fuerint, ne qua Judaro, in lolo patrio interce deret co m m u n io cum gentili, qui Judailmum non amplede* rctur : idque non folum qua familiare confortium, fed ÔC qua contra d u s & commerciorum genera alia. Cum vero ex jure antiquo ac privilegiis cceleftibus hæc talia jad itant ju d a i, o- culum pariter intendere jubenturad oraculum illud Divinum D eut. 52, r J. IncraJJatus efldileftus & recalcitravit, Impingvatus dereliquit Deum fila re m fuum, £5 reeejjit a Petra falutù fuie. Ec verfu 2 S, 29. Gens ßne confilio eß & (ineprudentia, utinam faperent
(3 tntelligerent, ac novißtmaJua providerent. Certe hodie vix ali us lub Iole populus in pietatis negotio ftupidior, ad luperfti- tio n e s , impofturas & fraudes eft acutior* E t exilio ac ober- ratio n e lu a manifefium temeritatis lux argumentum circum ferunt, Q uibus tamen immunitatibus ac privilegiis inhono rem religionisavitar, olimlubimperaroribusChrifiianisfunt o rn a ti, cx imperatorum relcriptis aliisqoe documenti* vide explicantem Seldenum de Ture Nat. 1.2. c. 5 & 9* I. 6, c. 1 8. ut & h b ro ». dc S y ncdnisE brxorum , ÔC prolcg*ad trada- tum dc iucccflioDibus.
f. X X I II . ExpUcui terminos itineris Abrahamitict,, Sc
quibus fub legibus ac privilegiis polleris Abrahx terram C a naan adlignatam voluerit D e u s , idque fufius aliquanto qui aro inicio conti iturum e r a t , quia argumenti dignitas ac ampllitu- do coptam (ubminiftrabat, & aliorum induItrix hac ratiione excitanda videbatur ad diligentiam iolito majorem in cdiuce- da ex rccellibus iacrarum lcripturarum conditione ac fo;rcu- na terrae la n â x . In hanc relid o Haran rter quidem prornio* vit Abraham $, fed frequenter in ea ledes m utav it. live cx:agi- tatus a pravis incolis, live offenfus eorundem luperiliciionc & Idololatria. D u å u s vero ardore ac zelo informandi jplu* res de veritate religionis lu x , (ubindein novis fcdibus alttaria i l r u x it, & nomen Domini invocavit. Mox vero compuliit ed ncccllitas ut Cananxam »cui jam paululum adfveverat,rcehn* queret ac in Æ g y p tu m pergeret, quxfituru? prxiidium cointra fam em , in ubertate terrx illus. Cum inde rcdiilTet in Ciana- naram, lîvedelîdcrio tcrrxpromiffx * live oraculo monittus r live memoria altarium liberius in ea cxftru&orum, clegutli- bi locum habitationis viciilim in M am bre, quod a Mamrre A-
snorrhxo, fratre E l coi & A n c r, nomen accepifle putiant; quodque poftca Kiriath Arba diftum; tandemque normine Hebronis frequentiflime in facris inflgnitur Gcncl. 27. J o f. 14, i j . videantur q u x d cH c b ro n c ex veteribus & rcc:cn - tioribus congeflere VYaltherus in Harmonia Biblica atd c. 14. Iofux. Quiftorpius ad Genef» c. 14. Sc 1 8. E t co n fera tur ßoehartus Gcographix Sacrx parte 1, ^ 54. Q ucrrrctd More in Mamre prxpnmis in deliciis habuit, Sc habitatrioni dcHinavit. vid. Gencl. r 2, 6. c. 1 3, 1 3. cap. 14,13. c. 1 *8.1.
Paucis inde milliaribus aberat Salem , ut commode cum 1 loci
illius rege Melchizcdccho amicitiam colere pollet. Dumi
f o i n loco illo facris litat» ac dome Aicorum animos ad pieta tem fo rm a t, circumcirca bellorum ftrepitus ionant. IVlor audit fratris filium L o th u m , cum univerfa fupelleâili in ea- p tivitatem abduftum. Igiturper obligationem ex fang vinis v in c u lo naeam, & inprimis propter verae religionis confor- tium , fc iuosque hilce bellorum motibus immilcere cogitur. E t belli quidem alea, dirigente D e o , feliciter ccliit eique authoritatem peperit : led eadem illa felicitas fucccfluum cornicem invidiam eidem excitavit. Unde metuere necclfe h a b u i t , ne a devi^is R egibus,qui poil amilïam prxdam for tiores repetituri videbantur certamen , inquilinus ipfe debel laretur. Reficitur autem non lolam occuriu Se adprccationc M elchixedcchi , led & nova commoncfadionc D ivina, u t tim orem deponat, tutumque prxfidium quxrat in protc-
ftione D ei. Pofi incendium Sodomiticum relinquit gratum illud in H eb ro n domicilium, & in auflrum p e r g it, five vi tandi fertoris lodomitici caufa,live fame adadus.fivealia mo- Icftia exagitatus. Habitat inter Cades & Zur,& fit peregrinus in G e r a r , ubi nova nafcuntureidc pcriculaex pulchritudine Sara:, quam ambiebant terrae illius p o te n tes, q ui, quod in» g en iu m cft ftolidc fupcrbientium& Jafeivientium, libi debe ri putabant quidquid pulchrum erat. Repellitur vclana cupi* ditas m o rb o Divinitus immitto, & miraculo monetur Abi- roelech , ut Prophetae hujus intcrccfftone imminentia pericu la amoliatur. Rex lalubria monenti paret, cum Abrahamo pacilcirur, & quamcunque vellet regionis partem ei utenda offert. Foedus illud pofiea redintegrandum cenluit Abime- Iech, poftquam intelligcret Deum in omnibus effe cum A- b r a h a m o , ac eidem fa&am cfie promiffionem de polfidcnda terrailla. Abraham quia foedus flabile & firmum non futurum
84 ^ . '
ju d ic a b a t, nifi fublatis injuriis, queritur apud Regem de pui- te o a ic e f f o f lo , & à confiliariis five miniftris Regns fibi p e r vimfubdu&o. Eft illa infelix appendix qux aulas R e g u im , principum & magnatum m aculat,quod fuos lemper habeam t Doegitas & Picholitas, qui fæpe connivcntibus, iaepe etiaim nefeientibus D om inis, opprefiiombus & cxpilacionibus fuib- ditorum ftrenue litant ; inprimis vero invidia & odio ineex- plicabili contra Eccletiarum mini ft ros & Abrahamitas fiunt acccnfi; & fine timore feipfos quidem palcunt, alios tamien non aliter habendos p u t a n t , quam haberi lolent Canes vema- t i c i , quibus obefte judicant li nimis evadant obefi. Abimele:ch harc talia fibi ignotacfife prartendit. Sed Regum cft inquircerc » in notorias funditorum injurias, cognitas non negligcre, ima- lis vero hilce mederi velle* Non vilis cenlebitur querela de ablato puteo qui in regione fiticulola ac arida fervire debiuit aquationi jumentorum , in quibus prxcipuæ Patriarcharium opes confiftebant. Abrabamdc illa habitationis fede, fiive pretio five alio pafto acquifita, certior faflus , nemus ffibi plantavit in Berzeba, ufùi inprimis creonomico. Jnvoica- vit vero ibi nomen D o m in i, & alios ad religionem fecdu- lo inftruxit. Dies multos in hoc prxdiolo luo co m m o ra t u r , obiedans fe tranquillitate , & qualibuscunque diivi- tiis ejus ac 1Î vetu* illud in confilio habuifîet, Laudato in
gentia rura , exipuum colito. Et funt qui moram illam A- brahx in Berzeba extendunt ultra annos triginta. Vicdc- tur tamen poftearemigraficin Hebron,ubi eidem moriebattur S a r a , poft cujus obitum commutatis vicibus commoira- batur iam in B erzeba, jam in Hebron , vide Gen. c. 24,(6 2, & 6 7 . donec & is conditorio Hcbronico inferretur.
5. X X I V . His peregrinationibus & moleftiis, voltuit D eus ut Pater credentium d efungeretur, priusquam ei in
p a t r i a m v eram p a te re t aditus* E t promiflionibus fuis m ifc a it Deus vitam am aram ut dulcefceret d e f i d e r iu m patriae coeleftis. i . Cor. 12.7. 2.Thefl* i , 6* D o c e t fane ex em plo fuo A braham quod etfi m ultis m a g n isq u e prom i ffion i bu s , tam tem p o r a l i b u s q u a m Spiritualibus fuerit ma&atus f a l t i o r a ta m e n a n im o fuerit c o m p lex u s, inptimis p o f t q u a m in te llig e re t fe perpetuis urgeri difficul t a t i b u s , q u a m u t in terrenis hifce fibi acquie« f c e n d u m judicaret. Per (idem alienigena fatlus ejl in
terra (ibi promiß a , tanquam in peregrin* , habitans in ta bernaculo cum I[aco (
9
* Jacobo coheredibus promitto« num» ExfpeSlavit Mero civitatem habentem fundamentum, cujus arcbiteflus creator efl Deus,* Ebr. x t , p, f o.A d m o n e b a n t hae molcftiae A braham um non fo- lu m d e lapfu & miferia generis hum ani , fed Sc r e f l a u r a tio n e p e r C h r if tu m , & in C hrifto unice e x fp e d ta n d a . Q uae praecipua eft fapientia Ecclc- fi* , a c o m n is confolationis fons & origo. De eo v e ro n u n c plenius erit agendum m em bro fequen- te . C l a u d im u s h o c m e m b ru m verbis Salviani Mas- filien fîs , q u i libro 1 de gubernatione Dei in hunc m o d u m c u rric u lu m vitae A b rah am reprxfcntavit
Abraham-u
