De mutatione reipubl. Romanæ in principatum, dissertatio historico-politica; cujus partem priorem summo favente numine, ex suffragio ampliss. Senatus Philos. in Reg. et illustri Upsal. Athenæo, moderante amplissimo atque celeberrimo viro, Dn. Laurentio Ar

(1)

DE

MUTAT IONE

reipubl. romanze in principatum,

Dissértatio Historico-Politica;

Cujus

PAR TEM PRIOREM

stimmo Favente nlimine,

Ex Suffragio Ampliff. Senatus PbiloJm

in Reg, ér lllußri Up fal, Athen xo, MODER AN T E

t^Amphjßmo ^atque Leleberrimo VIRO,

dN. la urentio

ar rhenio,

Hiftor. PROFESS. Reg. & Ord.

BECANOh.tr. maxime Spe&abili }

Placido Candidoriim cenjura modefie (ubjicie

PETRUS

Pet. Fxl. Geflricius,

Ad d.IX. Nov. A.iyiöjn Aud.Guft.Maj.

horis Ante meridiem /o litte,,

UPS AUAS) Literis wernerlanis,

CS-T- f. ^* ***&■ '•/<?A

(2)

V IRO

Summe Reverendo atque Celeberrim» •

Dn. DANIEL!

S1U9i23®9t®/

S. S. Theolog. DOCTORI, Sr

PROFESSQRl Primario, Vener.

Confift. Ecclef. ADSESSORl Gra- viflimo , ARCHI - PRMPOS1TO,

& ucriusqne Ecclefi« Upfal. PA-,

STORl Accuratiffimo;

M/ECENATI MAXIMO.

Admodum Reverendo <& Amplißimt VIRO,

Mag. ANDREJ

WESTERMAN,

PASTORI hucuscp Praetorice Legi *

onis Digniflimo; jam v. defignato

Gevalienf. & annex« paroeci« Vahl-

böénfis ANTISTITI ac PR&POSI- TO,nec non Reg. Gymnafii Scho-

laeqp Trivralis INSPECTORI longe meritiffimo;

.

TROMOTORI OPTLMOy CSRTISSIMQ.

(3)

In.

Submiflae. VenerationiSi Signum,

Hoc.

Ingenii. Juvenilis. Monumentum»

Non. Induftria. Exculrum. Non.

Arte. Lunatum.

Sed. Ampli(T,Nomin. Veflr. Splendore.

Sed. Tituli. Romani. Dignitate.

Corufcans.

Cum. Voto. Calidioris. Affedtus.

Pro.

Veßra. Veftrörumque.

Incolumicate. Felici. Perenni.

Et.

Mei. Mearumque. Fortunarum.

Humillima. Commendatione.

Vobis.

Patroni. yEftumatifllmi.

SubmiflTe.

Statuere.

Voluit. Debuit.

Summe.Reverend. Et. Admod.Reverend.

Nominum. Veftrorum.

Cultor Devotiffimus

PET.

(4)

Phtr. Rever. atque Rrgclariß. Domino,

Mag. ABRAH. WAHLMAN,

PAS TORI in $iu0t>abl meritiffirr.o _; A-

vunculo & Benefafrori omni honoris cultii setatem devenerando.

Plurim. Rever endo Clarißimoq; VIRO,

Dn. ERICO ENAGRIO,

PASTORI in Slffarlbp laudatiffimoj

•

Avunculo jugiter fufpiciendo,

Spedati/ßmo & Prudentifjimo 1/IR0>

Dn. PETRO WAHLMAN,

lNSPECTORITabellariorum perNor-

landiam dexterrimo, itemqj Senator!

GevalienHum perinduftrio; Avun¬

culo defideratiffimo.

V1R0 hitegerrimo Spedatijjimoque

Dn. ABRAHAMO HEIKE,

Officinar. Stiernfundenf. INSPECTORI accuratiffimo, nec non Officin. Ferr.

in ^Bllforé PoflefTori follertifllmoj

Fautori honorando.

Vobis, Evergetze ^*c Fautores Ho-

noratiffimi, Propenfiffimi, in certiffimum

perpetum obfervanti<c pignus , ob beneficia^

af a tim fibi pr neft it a , cum c a Iidi ([im o omni-

gen* proiperitatis voto , hoc, quicquid e(b

conami"-ü9 D. D. D,

NOMINUM VESTRORUM

Iudefeflus cultor p, fp.

(5)

VluriM. Reverendo atque Dotfijßmo

DOMINO,

Dru PETRO #3gg©g?X© /

S A.CELLANO in QBa()(bo vigilantif-

iimo ; Parenti nr optimo ^, ita o- mni pietaris genere ^ternum

colendo,

PRopenßffiwi me aßeclus Tui, Optime Parens, quoties animo recurjat co- in

gitatio t ex blanda equidem piet ar is titily

latlone verecundo & jußo fujfundor rubo-

re. Tot , fateor ^, ac t anta paterna TlJ^C

in me b enignitatis ^, non o-qptsid , (ed ^c,' vaqtCpirGvjqTa i€Kpi?iOict nuilo non tempore fe prodiderunt , ut ne cogitando quiaent afjequi, nedum pari gratia rejpondere pof>

fim. Nam quod pr<efens conditio femper po»

pofcit , non modo impenfis ac fumtibus, (ed etjamconftlio & praceptis pueritiam ^, dein juventam me am fovifti. ^u<e pignora , ut

JolvendiS par effe non pofjum j ita, imo peffori infixa, & potenti natur£ neceflitu«

dine<i CT arttiflima pietatis compede 7 mes

Tibi, Indulgentifllme Pater, obftrittum

tenent _t verfant. At, omnibus ad calcu-

los rite vocat'ts, nullam partem beneficio-

rum alio modo ine ttjfequi poße depreben-

(6)

do , quam grata agnitione debiti, & tut-

rnoris pi<eque mentis teftißcatione. Erunt itaque, dum ^vita (tipp ^etet, <eterna\ nec

fugitiva unquam oblivio ^eorum obhterabit

tnemoriam. 1mmo }

Spiritus hic vacuas prius extenuandus in auras Ibit, Sc in tepido deferet offa rogo;

Quam fubeant animo mevitorum oblivia noftro, Mine , in promiffi fidem, perpetua Vene- rationis pignus ^, hot ^, qualecunque ftudi*

orum tirocinium , Ttbi»Cariffime Pater*

confecratum effe vo/ui. Hoc fane fas

nqvum poftulavit 5 ut frucius atque ufut fiudii /icadem'ic't ¹ quod aufpicatifßma Tua indulgentia per luftri unius ffatium mihi conceffium fuit^ in rationes Tlias referren-

f

tur. Accipe ergo fronte ^, qua foles, pd-

tema & exporreüa exile hoc donum ■, ut- pote )tcpt,7roi Kofi ^cywv svpuo^Cßicii tantum^

tion pretium ^, vel beneßcüs par , vel officio

tne0* fed pro tenutdte , pium. Meum <é*

tit) pro Tua incolum tate falva & ^diu-

turna nunquam non Jupplicia nuncupart*

rota ) ut

-

Tua proceffus habcat fortuna perennes !

Optimi Parentis

Obfequentiffimus FiHuf

Pet. tillberg.

(7)

W ^ vé # ^ t? 4* k ® 4* ¥ ^ W 4* ® * "|*

A. ^ S2.

Sectio !♦ Procmialis»

s> r.

Espublicas ex com«

muni lege ^, qua, te- fte comico > revum o- mnium viciffttudo eft a)$

continuis ja&ari cafu-

um fludlibus, nemo

facile, nid earum, fusque eonditionis

Vel maxime negligens, vel plane igna-

rus, inficiabicur. £x omnibus enitiu

regnis, ciVitatibus äc irnperiis, quae

& pr&fens vidita?tas, & prifca tule-

runt fecüla, _quxnam periculo muta- tionls exemta» de conftanti rcrum fuc- celTu fibi gratulari potuerunt? Sed>

quemadmodüm ^cetera omnia, ita res-

publ, & regna nafcuiitur, créfcunt, flo*

A ren t%

(8)

% ) ° ( <r®-

5,rent, decre(cunt& moriuntur b). HoC magni ölim terrarum helluones, Ba- bylofiii, Perfae ac Graeci, quorum fa-

mam tantum retinemus, cetera fato¬

rum temporumque injuria exefa, fuo comprobant exemplo. Hoc civitates,

quotquot unquam ingeniis armisquo

valentes fua firraitate fuperbivero»

domefhco damno teftantur. Hoc Ro¬

mani, _regnorum illi & orbis raptores, quos non oriens, non occidens fatia-

VJt s experti loquuntur, Et c)

Jduid moror exewpltd ^> quorum me turba

fdtigat ?

Omnia illa ubi jam funt? Ubi coelo

certantia opera ? Defluxerunt. Avjt; ^w

Ainioov ctvazvzAooing' clv\yj, (Pucreoog gikövo.

ptict zaS1' qv jufjaßa?&et ^ncy fxe&trcbjctt ^j

7måiv hg avtci xccjavto. tu zebra

mAirhag d). Verum ex injedta Roma-

„norum mentione, unde omniutlnu^

,,inquit Forflnerus, ^rerum magnarurii ,,exempla merito fumantur c) j propo- fiti memores , reipubl. eorum Koja-

<rqetf)ag altius repetamus.

Nulla unquam civitas, quantum

literis proditum eft, egregiis belli pa-

cis-

(9)

I

cisque artibus ad imperii molem tam

p.rodigiofae magnitudmis furrexit, quam

urbium princeps ^, Roma. HaéC

Tantum alias inter caput extulit ur bes i

Quantum lenta folent inter viburna cuprefif).

Hujus incolae funt, quorum tot &tan-

ta rerum, pr^aeclare geftarum> docu-

menta extant, wty^ui tes eorum legunt,

non unius populi, fed gener is humant fatta difcant g). Unde fcriptores quo- que Romanum imperium tam ex-

quifitis laudum praeconiis ceiebrarunt»

v ut ve! de illts» quod Florus de Hora¬

tio, Mucio & Cloelia, vere dicatnus.*

quod, nift in annaltbw for en t, ho die fa"

buU viderentur h)» At, licet virtus qua- fl & fortuna contenderint ad hane

fempubl. conftituendam ^, illitis tarnen fata examinando, deprehendimus, la:-

tioris fortuna? radium adeo non ei- dem femper affuHilTe, ut potius um- bram> mutationem ac interitum mi*

fcitantis» fa?piiTime experta füerit. So-

mniaverunt quidem Romani» nimio

rerum fucceflu inebriati, urbem fuam

stternam fore*)$ ^pro cujus seternitate

A i &

(10)

4 ) ° (

& vota nuncnparunt, & viftimas ^ce-

cideruflt k). Narn l)

Nefcia mens hominum fatt, fortisque futur<£ ,

Et fervare modum^rebusjublat a fecundiu

Sed componendo eonferendoque .fon

iunac ludibria, quibus haec civitas ex-

pofita fuit, nulli dubitamus ^cum Li- pfio exclamare: illa ipfa, gentium re-t6 rumquedomina, &falfo ^akterna urbs/4

ubi efl ? Obrura, diruta 5 incenfa > in-'tf

«ndataj unoque non perfit letho m).

Hinc conftatj fortunam nulia in replus

aut ludere, aut fkvire, _quam in fum-

mis* Immo n)

---

Owinia verti Cernimtis ? atque alias aßumere roboras

gentes ,

Concidere bas: ---

a) Terent. Eunuch, 2: 2. b) Förfin. not po-

Vit, in Tacit. _p* m.6os. c) Ovid. remed<am*

v. 461. d) Polyb. Hiß- Hb. VI: 7. e) ad Ta-

c it. p% m, 20 S f) Virg. eclog, /. g) Flor,

■proem- h) ibid. Hb. 1: 10. vide ßs Cic. IV,

Catil. cap. 6 Liv. I: 4» Horat. carm. Hb,

IV. od. _3. Flor. III: ig. Veüej. II: 47. Po¬

lyb,Hiß Hb I: ^1, er 2. Hb- VIII:3. Facit, Hiß„

Hb» II:32. Virg. sEneid. Hb*L v,2S2.2B6.2p1,

e> H b

^.

(11)

a».

i )o(» i

Li IIb, IV. v. 229. 2 3 /. Lic, Lic. i) Tacit, an•

t 111: 6. Ii) Forftn- ^p. 6og. /) Vir g. JEneid. A'.

J0/. w) ^ cofjft. Ii b. I. i6, n) O vid, Met,

XV, 420.

$. n.

Sed , ut infignes in rebuspubh

mutationes folide rimemur, ad ori^i-

nem ac fontes veniendum eft. InafFe- rendis itaque cauffis hujusmodi con- verfionum , quibus & respubL Roma¬

na, & alias civitates ac irnperia Tub- jeda fuerunt, prorfus defiftimus eo-

rum placitis immorari, qui vel plane-

tarnm conjundionibus, vel influxui ec-

•

v clipfium atque ftellarum in hasc inferi-

ora easdem tribuere annituntur. Ole¬

um fåne & operam perdiderunt, quot- quot cupidine rerum novarum , & lu-

pra alios fciendi defiderio huic afier-

tioni faventes, in ejusdem difficulca-

tibus extricandis Iaboraverunt. Hinc dudum deliria hasc aftrologica ex fini-

bus orbis Chriftiani exterminandaefle judicarunt viri eruditi a) ; inter quos b. m. Paulinus Gothus graviori eadem perftringens cenfura» fatetur, omnia,

quas tam fpeciofo apparatu a. plurimis

.

hac in re venditantur, prorfus haben-

A

_*

Z dB

< '

(12)

6 -myciWr

da efle _{pro vana} fuperftitione Chaldai-

ca ₉ quae hoc deteftabilior cuivis ho- mini (it, _quo magis & fcriptura: & ra- tionis di&amini adverfetur b), Nam*

licet probe fciamus, in fingulis non

tantum hominibus, fed & integris in

nationibus ,deprehendi peculiarem in- geniorum difpoiitionem, quam praeter alias caudas producere videtur ^. cceli

nos ambientis folisque gemus Ex- inde tarnen imperiorum derivandas efle mutationes, hominumque volun-

tatesa (iderum & coeli motu pendere,

haud facile quisquam, nid injuftus

rerum aeftimator, dixerit. Quidquid denique veteres pro abfoluta vi & ir-

revocabili fatorum lege adftruenda

in fcenam protulerunt, nec euratio-

ri fpe&amus oculo. Conftat enim in-

ter omnes j quotquot vel ^a limine/

monumenta veterum falutaverunt, ^e-

osdem cauflas rerum proximas ignoraf-

fe. Quibus indudi, omnia ad occul-

tam retulerunt vim & neceflitatembj quam fati nomine apellavere: creden-

tC$,<eterna conßitutione, nexuque caufa*

rum lattntium, & multo ante dißinatA-

rum, [uum ^{quemque or} din ^em mmutabift

leg*

(13)

) o ( 7

lege perrurrere d). HltlC respubl. te-

rnere agi & volv.i,- hinc a&iones ho-

rhinum neceffitati > ne q; ullo virtutis ftudio, _neque _morum pravitate rum-

pendae, adamantino quafi vinculo alli-

gatas efTe ftatuerunt. Ex hujusmodi fa-

to , quod tanto rnolimine adfertum

crediderunt, ur qui ad ejus dedrucdio-

nem qnidquam rentaret, videretur pla¬

ne Kcgutcov , tanquam

ex turbi du tonte rivulos ejusdem fapo-

ris deduxere. Unde perplurimi, con- verfiones rerumpubl. neceffaria fato-

rum poteftate metientes, iisdem ad- fcripfere fatalia imperantium nomina,

tempora ^, loca } Fatales ^numerosi li-

mites, dies & cetera: qua; five vera,<«

five fuperditiofa obfervatione nota-"

runt e), His omnibus ^> pra;ter ea , quae afferri folent deca;co& temerario for-

tunae impetu, nec non alia hujusmo¬

di, unde _regnorum metamorphofes dependere fomniavit antiquitas ^, ^eo prudentiores fuperfedemus, quo certi-

us omnia ad ungvem usque a pluri-

bus explofa inveniri friamus ^, memo°

res triti: &s K^i^ßyiv S'oivulov

A)Schefi% reg, Rom, vit> Rom>§< iß confe

A 4 Lipf»

(14)

* ) o c

Lipf Phyfiol. Stoic. tå Hb. ^1. de conß. Por fin.

ad Tacit.p. m. zpy. tå auft .ibiduifat. b)

Monarch, turbåt, ^c. l, c) Pufend. Gjf H. tå

C. /. 1.1. d) Curt, l. V. ii. e) Forftn. ad 'la- (it. p. m, 4].

§. Hl-

Verum enim vero hxc omnia5 quibus antiqui respubl. rnutandi vim attribuere* (icuti Deum ^non -Deum,

& hominem non- hominem faciunti

itaveriores cauflie paulo accuratius ^no-

bis excutiendae funt. In quibus ad-

ftruendis non immerito, ut in aliis,

initium a natura; Sc regnorum primo gu&ore , Deo T. O. M. facimus. Hu~

jus provida cura & ccelefti moderami*

ne , quemadmodum cetera ömma , ita respubl., focietates illae hominurrij augufta;, in fuo quacque ftatu regun*

tur & confervantur, Nihil enim Tum-,

mae & perfeéHffima; Dei naturae ma¬

gis convenit s quam uc operis fui cu.

ram tutelamq; gerere & velit & pof- jjfit. Quid ni, inquii mXvpict&grcLTc$

?,Lipfius, velit? Optimus eftj quid ni j,poffit? Maximus efl: a ). Adeo ut

quisquis fortuitum aliquod fatumve do*

rninari rebuspubl.> & npceflario caecoq;

irupetu

(15)

) o ( K&* ₉ impetu easdcm ferri dixerit, maxime habeatur injurius, & Deo, fummo e-

arum autrtori, & homini, prsftantirt]'

mo corporis hujus civilis membro, quod hac ratione omni Jiberrate a- ' gcndi fpoliatum, impcrio rerurn, na¬

tura fe inferio rum 5 fubjicitur. Hinc profunda? eruditionis vir SchefFerus,

totam rem fequennbus expedit ^, di-

cendo : in univerfum verum ert, non«

caeco quodam impetu cauifarnm la-«

tentium, fed confiiio divino res mor-«

talium agi, tum id vel prscipue de«

originibus magnorum imperioruiTU«

credi debet. Non iuna? folisq$ mo-d

tus, non errantium ftellarum fitus«

aut figura?, nonocculta numerorum"

ratio, fed divina? mentis cura & ju«"

flitia regna effe jubetj vei non elfe.<6

Nifi quod ha&enus virtus humana«

negotium, promovet, quatenus hane«

ipfam quoque Deus respicit in attol-«

lenda huius potius, quam illius po-«

puli potentia & poteftate b). Quibus indigitatur, imperia'« fuas debere ori- gines, mutationes atq; interitus Deo*

& interns civitatis conftitutioni ? qua vel ftudio virtutis florent, vel ^morum

A _s Pr^

(16)

to -*§h; ) o (

pravitate in transverfum rapta, cor-

ruunt. Nec immerito. Prima enim regnorum caufla, nonabfolute, fed ne qua vis natura? in placicjo hoc rerum

imperio inferatur, per caufas medias,

varie nexas _, earumq; manibus & con- fiiiis fvaviter & ordinatim omniatem- perat. Adeo ut homines déhberaro ,,voluerit & ehgere ; deliberant fine ,,uiia vi & eiigunt per voiuntarerm, ,,Et tarnen hoc ipfum, quod eledburi }?fuerunt, vidi t ipfe ab aeterno: Ted

,,vidit noncoegitj fe i v i t non fanxit;

praedixit non pradcripfit c)- Undegen-

tilium quoque faniores , hoc animad-

vertentes, caecum fortuna? Iudibrium,

ut virtuti inimicum , rejecerunt: atqi

Contra, fuos cu'ique mores fingere fortu-

Vam d)\ Fabrum effe fua quemque fortu-

k* e) _j förres fovtunam adjuvare f)

nu Iii dubitarunt adferere. Atque ab

his fontibus imperiorum revolutiones

derivandae funt, Quibus utut aliae cauf-

fae addi poftent, quarum juftifiimus re*

gnorum Arbiter in iisdem vel augen- dis vel evertendis refpedbum habet g)

illas tarnen , quum alius fint disquifitio-

nis j adforurn fuum remittimus, no

in

(17)

) o ( II

in medem alienam videamur forte fal«

cem pofuifTe.

a)deconß.l I:iß. b)rcgn Rom.vit.Rom,

§. i. c) Lipf. de conft. /. I; tö & Ith. 1. Pbyfi- olog. Stoic. c //» Cf u. d) Nep.Att. c. n- it*

ip, e) Salluß. örat. I. de republ ord. f) Te»

rent. Pborm _{I: 4.} g) Paulin. Gotbttt ⁱⁿ ^morv*-

%arch. turbåt, cap. 1.

Sectio ii.

§. i.

HIs falutato limine ita paululum imrr.orati, in ipfum eoncla- ne in*

Ve irrumperemus, liberiori pede fpa*

tiofiffimum dicendi _campum ingredi-.

mur. Itaque ex propofiti ratione».,

quantum imperata brevitas* & tenuis nofter feribendi modus, capiant, ocu- lorum mentisque acies dirigenda eft

in fingularem mutationem, qua , Iiber^

fate Romanorum a C. J. Csfare per- fradfa , rempubl, tandem, difcordiis civilt->

bus fejfarn, OCTAVIUS AuguftuS, nomin

tie PRINCIPIS , Jub imperium accepit a).

Hoc expofituri operac pretium fore ex-

iftimamus* carptim praelibartf flatumb

publi*

(18)

ii ) ^o ( £§§-

publica? rei, poft tot converflones perverfiffimum, qui commodamfum-

mzc rerum invadenda? occafionerru

,

aperuit. Qua ex re, jufta animi bilan-

ce confiderata , refpecftu ^eorum, quae

fupra diximus, oCp&cthfMQctvegäg ^pa-

tebit, unde ^tam /iniftra reipubl. hu- jus florentiffima? revolutio deducenda

fit. Rem itaque ut alcius repetamus, a capite ordiendum eft. Quantum Ro¬

mani poft ftuprum ) violenter Lucre-

tiae a Sexto Tarquinio, Superbi Filio, illatum, optimam fibi gratulati fuerint

pccafionem , patriae in libertatem vin-

dicanda?, gaudium mutati (latus, cu¬

jus fidem» exaclis Regibus vix cepe-

runt, optime declarat. Nam, quum omnium animi faevitia & tyrannide Tarquinii torperent, fadlum eft, ^ut,

fi vel maxime Lucretiae pudoremnun-

quam violaftet Tarquinius, pro ex- cutiendo tarnen fervitutis jugo adver«,

fus Regem infurredluri fuiflent b). Ita¬

que , occafione jam ukro invitante,

praetextu pudicitia? vindicandae, Tar-

quinium cum tota familia _regno de-

truduntQ Sed, _quo melius, poft ab-

rogatum Regibus imperium ³ quiets

publi-

(19)

•4&S > ^o ( 11

publica* & libertati, jamadfertae,con-

tra Tarquinios ac finitimorura invidi-

am cavcrenr, omnes unanimi ardore confiliorum opcrumque nervös in pu-

piicae rei falutem , & fi fors ita culif- fet, in urbis imperiique dignitärerna

& amplitudinem intenderunt, Itaque*

ne exfpedata Felicitas in licentiarrL»

protinus degeneraret, curae ac mode¬

ramini Confulum civitacem demanda-

runt, ea conditione, ^ut bini tanturn

& annni forent, ^ne imperii folitudi-

ne ac diuturnitate libertas periclitare-

tur d). Hi traditae fibi reipubl. hono-

; re contenti, promtam in omnibus 9

p tum privatorum, tum reipubl. fingu-

lari ftudio &follicitudine adminiftran- diSj _operam pollicebantur e}* Quod

etiatn, ut fände promifTum, primo ihftitutionis _tempore candide prarftite-

runt. Hinc eorum aufpiciisfaluberri-

rhas leges, quarum exadifuma ratio habebatur, conditae funt. Civitatem,

prarterea optima morum difciplinaL., egregiis belli pacisque inftitutis ita_, muniverunt, ut non tutior ab exter¬

na vi, _quam privatorum ambitiono

exifteret, Ömnes incredibili patriae a-

t ^nioref

(20)

*4

more & ferventifOmo Iibertatis ftudio tenebantur* Nec partium ftudia, &

paucorum ambitio inträ mcenia fuerunc

audua: nec flagitiofi quaeftus, avari«

tia, luxuries & aha vitia in urbe lo-

cum invenere /). Sed omnes cotlcor- diam , fulcimentum illud reipiibl. opti¬

mum , foventes, ar&a conjundione

animorum in communem utilitatetru

confpiraverurst. In bei Iis gerendis ^>

quibus ea tempeftate maxime diftringe- bantur, ut fortitudme ^, i ta jiifhtiä_,

quoque laudabili g) , ufi fuerunt: nam,

aut pro (alwe drma eépsrunt, aut pro fi-

de. Pro illd , ubi res eorum ageretur J pro fjac ^t ubi focioruw b). QuorUtTL»

omnium refpe&u M. P. Cato, ma- gnurri lllud. prudentia* exemplar, ad-

minicula felicitatis Romans afFerens*

tit prima & praecipua memorat* dorni ittduftriam, foris jufturn imperium.. $

animum in confulendo liberum > ne-

que deliéto, neque lubidini obnoxi-

tim i), Per _quos _virtutum _{nexus rem-} publ. ex parva magnam facientes, fim-

brias imperii usque eo dilatavernof;

donec VupLotici, XTiivd piovf, jgeåov dg

WtOt&V ftiTtWJlMVQl vjf 0(KXJU&V?JV CvnjKQOV CtO •

75<$

(21)

} o ( ^If

k). Qus admiranda rei RotDanae

wcrementa curae coelis fui(Te, _argu-

mento manifefiiffimo apparet. Adeo

Ut, tefte Floro, ad conßituenäum _popu-

li Romani imperium, contendife virtw ö*

fortuna videantur 1)1 h. e. Ut re<fle4

cum Lipfio interpretemur, providen-"

tia & fata ab alto, _quac incredibilc"

cft

,

quam prefTo > nec tardanti pe-<4

de fe c uta fint virtutem m).

4) Ta ett. art. Iib» It n b) Liv. Ut ^/, Flör,

/ /. 6. conf. Siheff. regn. Rom. vit. Tar q.

Sup. §. & Forßn. ad ladt. p. 74p. c)

Dionys, HaUicar. lib IV. 84 conf. Flor.&

Liv. d) Flor. Hb. I:p Dionys,Hallie, lib IV;

84 V: /. conf\ Nievpoort comp. an+tiq Rom,

Sett. _{II: 3} e) Polyb. Hiß. lib. VI. 6. f ⁾ Cic, Of. lib ID 21. 22 Forßn. p 74p. & pol g )

Liv hb XX K: 16. XL V' 22. h\ Lipf. de magn.

Rom. IV: l /') Satluß. bei. C a til. y2.conleé 6.p. f ]. k) Polyb. biß Hb. t:2. Diotiys. Hallie,

hb. _{I. j,} l Proem v. 2. m) de magn. Rom. libi

IV; 1. Scbeff. regn, Rom v. Roni. §. 2p,

§. IL

Hattentts popului Romänui pttlchef-, é*

gregius, pius9 fanttus atque mdgnificus

fuit:

(22)

16 «4^ ) ^o (

jfait: ut FJori tefiimonium adducatn 4%

Hsc stås aurea dicenda eft b). Sed, quemadmodum poft Deum 'virtutibus

res Romans florueruntj & in tantum

magnitudinis prodigjofa haec moles ex- crevit j ita morum pravitati ac vitiis *

quidquid demum inutationis experta_i fuit, _acceptum refert. In fupra a 11 a t i s memoravimus rempublicam Romanam pofi: expuifos Reges optimis quiderru legibus ac inftitutis coaluifle} ^verum

éiiim vero, qvum nihil ab omni parte

perfectum fit, cuiqué, accuratius ^pu¬

blicum ftatum confideranti, patebit, e- undern illis columnis, quibus respubh

bene conftituenda, & inftiruta profpe-

re tuenda fulciri debet, firmatam non

ftiifTe, Eamque ab caufam ^, licet ftru-

<Rura corporis hujus civilis, intrinfe-

cus adverfa laborantis valetudine, quo- dammodo falva permanferit, quamdiu

exercitiis tepefacla & excitata tenere- tur, animique pariter ac operum in-

Sentiones aliorfum metus hoftilis aver- teret: hoc tarnen ablato, non gradu,

fed prscipiti cuiTu ⁱⁿ transverfum ru-

ens, immane quantum a priftirio de-

sore degeneravit, Hoßium cnim Pccna*

rum

(23)

) ^° C 17

rum y inquit Florus> imminens metusdt- fctplinam veterem continebat c). HincScij

pio Nalica plurimis videtur ex ufn rei- publ. Romans difTvafifTe excidiumCar- tbagmis : ne amuta ur be eXcifa ^> felici-

tas Roma luXuriaretur d). Nec VanUS augur, prjedi&ioni eventus ad ungvem.

Na ni fttbi labore, _atque jufiitia respubi.

crevit j Reges magni bello aomitt } nario-

nes fere, £T popuh in^entes vi fubafti j Carthago , amula imperii Romani ab fttr~

Re interiit j &c. Fortuna (avire mi~

fcere omnia ceepit: Ut Salluftius gravid

fime loquitur e)~ Adeo ut fequensjam

aetas tantum priori , qnantum diftent

aera iupinis. isrOv ctAAc? ßics, ci\Rtj glat¬

ta. Di v itiae ac opes, quae ex Macedo-

num, Poenorum aliarumque gentium

ga2is in urbem fupra modum inve&ar fuerunt, peftilentiidimo morbo, Juxu-

riei, fe matrem prsebuerunt. Hinc

continentia» laus, _qua majores tantum claruerunt , foeda luxus forde deforma-

ta eft. Curnq; per aliquot fecula,te"

fteLipfio, pop. Romanus non nifi far-"

re & pulte ufus fuilTet> &> (i laetius con-"

Vivium eflet, _pro _magno paucipifci-"

culi & porernas aliquot pondo adjice-^

B retur

(24)

8 4W ) o ( <H§-

retur/); jam epula: exquifitiffirna: 5&'

ultra mortalium niorem parabantur.

Nec per Itlaliam modo ^, Ted träns ma¬

na exotica volucrum & ferarum _gene¬

ra _, quae ad palatum efTent, conquire-

bantur. _{Nunc pro} veftitu? quem pnfci

ex lana albidi & nativi coloris texue- runt, fericum & hoiofericum -ufu ve¬

nit^). Immo ^a ferico ^perventum eft

ad aureas & argenteas velies ■, ab his

ad texta ferica, qua: margaritae & var ii generis lapil I i implebant, perfuosco-

iores diftributi^ Plura turpifiimi luxus

genera in fupellefHIe» commiflTationi-

bus 1 ludis, a:dibus aliisque rebus ad>

derem, nifi ea, qua: ab antiquis paflim

hy, & recentioribus, Meurfio,Lipfio#

Hobierzychio ac Forftnero de Roma¬

norum luxu fcripta funt, aurem velli-

carent. SufEcit dixiiTe, (icuti foedum

& grave vitium efl: luxuries> ita, quos fernel invafit populos, gravi ruina af-

flixiflTe & pefiurn-dedifiTe. Exemplumj

fubminiftrat clarilT, Meurfius ex Roma noftra, magna & augulia illa gentium

domina: quae ubi fervire huic coepit, ,>dominatui inquit, & felicitate pu¬

blica exyta, tantum non prsceps fa-

itigio

(25)

) O ( 19

^ftigio devoluta, fufflamen vix ullum

„habuit, quod fifteret ruentem *). Ec quid ni reipubl. > alto vitii hujus gur-

giti immerfae ■> prsfentiffimum immi-

neret damnum? Cives enim , luxui Sc

fagina: mancipati cmptique^ ab armis

ad voluptates, a negotii* ad otiurmin

Ibmmim a vigiliis converii funt. Qua profufiifima & otiofa vivendi ratione,

quum prius Danaidum dolia^ quamilli

bonorum heltuones implerentur» fa-

dumeft, utmaximam pierique eorum paupertatem contraxerint. Ad quam iarciendam j quum paupertas etjarrL»

probro haberetur, infatiabilis avari-

tia civitatem invafit. Quo vitio (icut

nulluni eft tetrius* ita reipubl. Roma¬

ns, eodem correptae, exitiabile fuit.

Nam, ubi eivium animos •, teflatur,, Manutius, pecunis cupiditas infufa"

corripuit: ^tum primum quidem de"

fuo ftatu moveri > & leviter nutare"

rcspubl. ccepit. Dcinde, cum adearm'

confirmandam aliis animus* aliis con-"

Jfilium deetTet, vehementius labefada-"

ta, ad extremum tota corruit k). Sic"

luxuria Sc avaritia respubl. jam labora-

bat: _qu« fefteif inquit Livius 5 omni*

B 2. magna*

(26)

2® ) O C

magna itnperia everterunt l). Ex quibilJ

vi ti i s ₅ tanquam mala radice, alia ^quo-

que pullularunt, utpote : ambitiopau-

corum> quihianti ore dignitatum auras caprantes, (imul acmancipia argenti,do»

nis & pollicitationibus, rempubl quo- que expugnarunt. Nec non injuftitia;

qua & domi nihil penfi, neque mo¬

derat! habitum fuit; & foris populus, cupida dominandi libidine inefcatus,

bellum ex bello injufte excitavit. Ver¬

bot a priftina majarum innocentia_a ^%

fanditate, juftitia aliisque virtutibus ad cujus^cunque generis vitia transcur»

fum efh Immo in tantam omnia dege-

nerarunt licentiam, ut nullo modoad

veterem difciplinam revocari poße vi-

derentur. Sic immutata civitas efl:, &

imperium ex juftißimo atque optimo? crude ^•

le intolerandumque m); ex republ, pul«

c ber rim a _t peßima a c flagitiofiffima facta eftn). Adeo ut,quicquid de Alexan-

dro Magno Curtius pronuntiaverit,

Romanis adfcriberenulii dubitemuso):

qUOS arma non Jreger unt, vitia vi ^cer unt, a) Flor, lib, II. capt ig, b) Id. Iib. ///{

12, f) Ibid d) Id lib. II: ip.confJAv.Epit,

(ib, XL IX, Velie i. lib. II: /• Faul. ^Manu t,

lib.

(27)

'■m ) o ( »t lib 1. de Senat. Rom. _{cap. /} o. e) Bei. Ca t*

cap- to Tacit. hiß, I: fo.IRjS» f) Lips, de

wagn. Rom. lib. IV: ^5. Nievpoort. compend.

anticj. R. Seil %Vl; z g) Lipfius ibid. &

Rorjtn. p. 496. b) Valer. Max. lib, IX', 1, Liv. XXXIX: 6> i) åe luxu Rom, cap. ti

k) B. Manut. _proem. hb. 1. de Senat, Rom, l) lib. XXXIV: 4. m) Bei C. cap, ro. n) ibid,

cap. j, Tacit. an. XIV: 20. o) lib, VI, 1,

§. in.

Sed ne quid malis deeflet, gli-

fcens difcordiae fcintilla, _usque eofen-

fim tacita incrementa cepit, donec in

nervös tandem erupit. Nam, quo minus periculi Romanis ab exteris ho-

ftibus immineret, eo plus inter cives

difcordiae copia & otium pepererunt.

Quamdiu gerendis beilis, inquit Mz-<e

nutius, occupata Roma fuic, nonma-<c

gnopere feditionibus laboravit. Ever-«

fa Carthagine, &omni prorfus hofti-"

li metu fublato> feditiones illico funt*c

cxortae, & ejusmodi quidem, ut adtÉ fanguinem , & ad caedes erupuerint a),«

Has turbas tribunitiae poteftatis feditio

vel excitavit vel aluit. Conftat enim,

B ₃ haud

(28)

ti ) o C

haud multum temporis ab exadlis Re¬

gibus praeterfluxifle ^, priusquam mem- bra corporis reipublica; inteftinismor*

fibus fe invicem lacerare cceperunt.

Sic diiTensltiones ac certamina inter or-

dinem plebejum Senatumque exarfe«

runt 5 quorum hic potentia pra?validus,

ille lludiofiffimus Iibertatis _erat, qua ditiorum opibus, quaeftuque ac vio¬

lentia foeneratorum maxime pericli-

tabatur b). His injuriis qvum plebs fa?pius irritaretur ^, fimulque deprehen-

deret, fenatum fuo deefTe officio,quo

ad multitudinis falutem in adminiftra- tione publica rei ante omnia pr@mo- vendam tenebatur c), novum magi-

ftratum popofcit, quo contra libidi-

nem & potentiam optimatium fe tue-

retur. Hinc reipubl. flatus bicepsfa-

dlus efl, inflituta poteflate tribunitia djj

quam inimicitiårnm finem adeo noru fuiffie, ut difTenfionum potius princi- piutn facile dixerim. Id tamen impu-

tandum efl abufui poteftatis ^, qua? pri-

mum juftis de cauflis data fuerat e)>

Erant enim tribuniplebis eum in finem

creati, ut in omnibus, _qua? exfeque-

rentur, praecipuam voluntatis populi ra-

tiofiem

(29)

•§•3 ) o (§4- *1 tioncm haberent : atque exinde vin-

dices libertatis hlebeji ordinis faluta-

rentur. Hinc ,'ut ^tanto melius adver-

fus Confules &patricios Pibi eonftarent,

maxima vel peneabfoluta inftruéti funt poteftate ^, qua ne Conlulum quiderrL, imperio obnoxii erant f). Immo fa-

crofanfti fuerunt habiti: quod Onu«

phrius Panvinius g) ita explicat; ne- inini iicitum fuiffe, aut verbo aut^

manu tnbun. plebis violare ; quife-«

cus fecidet, eum impune poflTe occidi u

Unde fadtum eft, ut cupidiilimi qui-

que rerum novarum, & praecipue do- minationis, _quae maxime jam coepit

intendi 9 praerogativis hujus dignitatis

tantum ftimulati finta ut quovis conten- derint nifu ad eandem confequendam.

Eamque ob cauffam plurimi, ut eo fa-

cilius voti compotes fierent, donis largisque pollicitationibus prenfaverunt

multitudinem, _quae _rerum civilium ru- dis, exiguam bonorum hominum tn deleétu hujus magiftratus rationemL,

habuit. Sic quovis nefario modo in

hoc dignitatis fafhgium eve&i, pra?-

textu plebis tuendae, quidquid a tur- bido eorutii cerebello concoåum frie

B 4 ad

(30)

24 ) ^O C

ad privatam poteftatem firmandarru»

univerfo popuio obtrudere conati funt.

Hinc proterva Jingvac facundia fuper-

biam patrum & dura imperia pJebi in- culcarunt, dicentes : hos eile» qui rempubl. foli occuparent, qui ho no-

res & pecuniam fua facerent, atque

tot fortiflimis viris imperitarent cum

tarnen maxima liberal ac communis

arqualitatis ratio habenda, ^rerumquo

arbitrium penes plebemeffe debuidet.

Quam cantilenam ficuti noverunt tri-

buni plebis valde gratam auribus ple-

bis _j ita populari aura & imperio ^ln- flati, adverfus optimates infurrexerunt, poftulantes, fenatum e pacribus & ple-

be fimul Iegendum, bona civitatis ac-

quanda» agros ex a?quo dividendos

ehe. Quo palpo cun&a plebis pote- ftati fubjicentes, fuam firmare allabo-

rarunt b). At, cum fenatus, vel ftu-

dio contradicendi, vel amore reipubl,

du&us, his rogationibus fe oppofuit,

tribunitii fpiritus tenfis follibus auram

(arpe perniciohffimis turbis praebue-

runt. Sed ne carceribus exeam , res

paucis erit abfolvenda, Eo audaciac facrofancta hacc capita tandem pro-

*

ceflerunf

(31)

) o ( (T®r IT

ceflerunt, ut fenatum congrcgare, di-

<flo non audientes punire^ immoCon*

'

fules aliquando m vmcula conjicere »

& quosdam indi&a caufa necare nulli

dubitarint i). Ex quibus patere arbi-

tror, Lipfium acu rem facile tetigifle»

cum tribunitiam poteftatem unicam_,

peflem & labem reipubl. Roroanae appellat^). Quo nomine etjam a Flo-

ro notatur, quando dicit, eandemj

feditionum omnium caufas excitaflfe /).

Unde Biflelius concludit, tribunos ple-

bis primum fecille gradum ad plera-

que, quibus in pofterum tempus con- fli&atus, fenfimque convulfus reipubl,

v flatus eft, pacis turbamenta. Primum-

que boc fuifle initium, libertatis Ro-

manae defcendentis ad fervitium m)%

a) Manutius de Senat. Rom. Hb* I: /a.

b) Liv. I. II zz c) Polyb.hiß. I.

VI: 14. d) Iiv. /. II: Fhr. /. /; ^zy ö1 III:

17. ?) ^Dionyf. Hal t Vlh fio. NieppoQ't.

compend. anticf, R. Seil. II: 6. §.■$, conf Po- lyb-hiß. I. VI: /4» f)Ibid, cap. 10. g) De civtt. Rom cap. é8* Liv. II*. Rofin. ant.

R• l. Vllh 6. Klapm. de ^arean. Rerump. /.

III. 23. b) Dio C a fm i. XXXVI: p. m. 41.

,

i)lbid. p. jz. Onuph, Panvin.de civit. R c.

B J 6g

(32)

2Ö ) O (

é8. conf. Vränc. Hotomän, l, ]. de magifi. R,

£) De mapn. R. I, IH: f. 1) [Jb, ///; y. m)

De ort, & interlt. reip. R. §. a,

§' IV.

Hae fuere fantillae diflidii civilis?

cjuse tandem excanduerunt inexitialem

magis flammam ^, ^sevo pra?fertim infe-

riori , cum ömma in reipubl. ruinam>

£erte mutationem , confenfide vide-

rentur.- Jam duo Gracchi ^cum Dr ^li¬

fo & Saturnino , ambitiofi homines, privatim degeneresj in publicum exi-

tiofi , rnaxirnis turbis _campum _aperue-

re. Hi enim fpecie plebis tuendas» re

autem dominationem quaerences, rem-

publ. brevi tempore graviter convuf-

ferunf. Ut autem ordinem equeftrern

& plebejum inommbus, quae moli-

rentur, eo faventiorem fibi haberent, quovis conamine laborarunt p^rtirrL»

in judiciariis legibus ferendis, partim in Licinia & agraria reftituenda, qua:

nunquara, teftante Onyph. Panvin.>

fine maximis rerum motibus agitata_,

fuit a). Hinc graviflima: feditiones,quae

& infelici aufrorum fanguine, &mul-

ta civili csede tandem diremtae fuerunt»

Åt

(33)

; o (17 At Roma, dies halcyonios non diu a- gens, vix armis poficis refpiravit, pri-

usquam focialia, mox fervilia, & tan¬

dem gladiatoria bella (seviflimi inftar

turbinisnonurbem modo, (ed omntm quoque Italiam perruperunt, Cujus

infania; impetus, qvum in herba,quod

dieitur , exfbngui non pofiet, prius

faevire non deflitit ^, quam populus.,

iam Regum & gentium arbiter, mi-

ferabili cladium ruina involutus cOet b).

Sed Roma

Alt a ex alih in fnta vecAtur, cum civilia bella paulo poft exarfere;

quibus urbi nihil miferius, nihil fce- dius, &quaemerito, inquit UpfiusrJ/

mare ipfum dixerim calamitatum_>. <<

Hifce facem accendit nimia paucorum

ambitio, _quae fub favilla ^a multis diu

occnltata in funeftttfimum incendium

jam erupif» Respublica enim, totdiT-

fidentium partibus diftracla , in lillas anguflias tunc temporis devenerat, ut

fingul i, altiora fpirantes, rem oppor-

tunam cecidifTe rati, in turbido pifca-

rentur. Nam ita plerumque accidit,

ut qui honores quieta republica de- fperant» perturbata confequi fe polTe

arbi-

(34)

t % -m ) o c

arbitrentur d). Hinc Onuph. Panvfn,c

,,t eftatur: ira perturbato fa?pe reipubl.

„ftaru, crebro a paucis de univerfa_>

occupanda republ- cogitatum fuifle *).

a) De civit-i _{Rom. cap.} "jo. Flor. lib. Ill)

14. & (eq- conf. Rofin antiq. Ron?. lib.Vllt'

2/. & autt. ib. cit♦ b) Flor. lib. III: /$ 1$

fe q. c) lib. VI.Po Ht. cap. /. d)Cic. II: örat, in Catil, _{cap. g.} e) ^{cap. 71.} de c bit. Rom.

S V.

Primum itaque rabies Marii & Sul¬

la? valido fragore detonuit. Hi ambi-

tione turgidi, & occulte dominafum

machinantes> pro fuaquisque potentia ingenti animorurn contentione dif-

ceptarunt , uter imperator adverfus

Mithridatem ablegaretur. Nam illud

de proprio ambstionis eft, inquit gra-

„viffime Lipfius: ut, dum quisque pra?- ,,ire vult, alter alterum detrahereco-

netur a) Diu itaque hac contentionis

ferra reciprocata ^, Sullae tandem fors obtigit. Qnod Marius a?gre ferens, ad

arma feftinat, in _quorum focietatem

Cinna , Sertorius & Carbo > fuppetias collapfis Marii rebus laturi, fponte i-

verunt

(35)

) o (ig

verunt. Sed manibus aliquoties vario

marte confertis b), Sullas tandem dü-

ces adverfariae fadionis herbam por-

rigere coacfti funt. Cujus vidlorix Sul¬

la potitus, optime videtur locum fe-

cifTe verbis Ciceronis, _qui de bellorurn

civilium eventu inter paucos & poten¬

tes ita loquitur : neque aitus fölet ejjeLs

difcordiarum exitus inter claros & _poten-

tes Viros , nifi aut univerfus interitus, aut vi flor is dominatus regnum c). Isf CC vanusaugur: poft vidoriam enim mu-

nus didlariorum, _{per centum} & vigin-

ti annos intermiflum dj, arripuit,quo

armatus, immani profcriptionis & cae- dium crudelitate per urbem ^omnem-

que Italiam graflatus eft. Verum hifce

non contentus, jugulum libertatis po*

puli Rom. acrius periit: adeo ut tri-

bunorum poteftate immtntita, plebo agris pulfa $ & ad internecionem fere

caefa , judiciis fenatui redditis, populä¬

rem ftatum maxime convulferite). Tan¬

dem fangvinis & imperii fatur, pote*

ftate , qua abfoluta prorfus & regia.*

ufus fuitj fpontefe abdicavit. Pofthu- jus fata omnes finem mali credidere?

fed adeo ^uon penitus exftirpatum fuit,

(36)

%q ) o (

ut potius fernen iliius, venis sc viTce*'

ribus retpubl. inclufum ^, proventuca- lamitatutn uberrimo deinceps quoque

pullulaverit. Nam poßeä ^, mqint Ta-

c!tus _, nunquam , nifi de princjpatu qiußtum eft /}. Hinc ^> ubi primum du-

bias novandi res occalio obiata fuit,

vetus certamen animos Lepidi? Catili-

na? i Pifonis aliorumque ejusdem fu¬

roris, adverfus rempubl, arrexit. Quae

diflenfiones erant omnes hujusmodr,

ut non ad deiendam, fed ^ad ^commu-

tan dam rempubl. pertinerent. Non Uli, teftatur Cicero, nullam ejfe rem-

■publ (ed in ea 5 qua e (fe t, fe efle princl-

pes voluerunt g). Si c urbs ^florentifii*

ir.a tandem defloruit, & pr.ifca über¬

las populi, tot machinantium telisdiu petita ^, fenüm labafcere ^ac finiflris fa-

tis nutare ccepit, donec a C. J. Ca?^

fare valide perfradla, cffufis habenis

ad mutationens rueret, Quibus vide-

re licet, ut finem huic capiti verbis

Forftneri imponaraus, civitatem Ro-

„manam inter externa incrementa j in- jjter egregias vidlorias, quibus in ma¬

jorem quotidie molem excrefcebat

„prodigiofa illa potentia? domi & in i-

(37)

4§3 ) 0 (Wp 31 pfis vifceribus ^tam vafti corporis 51a<£

tens nutrivifie maium, nimios civi-'«

um fpiritus, vivida & majora ^, quam'«

qus libertas ferret, ingenia ^y beiiistc

fveta. & inde fcrocis & turbids na-u

turs: cum quibus diu colluftata lani-t£

or reipubl, pars, tandem imparmor-"

bo mifere concidit ti)- Sic i)

Su u & ipfa Roma vir ib ^tu ruit $

Quam ncque finitimi valuerunt perdere Marß,

Min Acts au t Et rufe a Porjenn* man tu & ^c,

4) Lib. VI. polit. 5. conf. Forßn. ad Ta-

ett. p.m. 10. b) Dto Caff. lib. XLIV. p. mm 2)j. Flor. lijp. Iii: 21. c) De aruß>. refp.

dj Nievpo/t campend' antiqv. Rom. Seil Iii

S. i) Ln>. epit, hb. LXXXIX: Vellej. Pater, lib. II'. 28 Cic. II. in CatiU _cap. _24. conf.

Onupb. Panv. de civit, Rom. cap. 71 Niev-

poort campend. Seil.II: 6. 7. f) Hiß. Hb. II}

ß8. g) II. in Catil, cap. 2/, b) Ad Tacit. p.

171

•

S71' 57'• & 748* vid. Cic. II. Catilc.f*

i) Horat, epod, id.

Sect,

(38)

*)ors«-

Sectio Iii.

§. i.

STc _lis, respubl. _nimio Romana, _rerum fucceßu inebria- fublatis armu-

ta & fuperbiens , luxu aliisque vif i is inefcata; atque hinc fa<Rionibus& ^pe-

tulantia piebis , illinc porentiorurrL.

ftudiis ambitiofi? tantum eft concußa,

üt non potuerit, quin mutationem.«

prxfentifilmam fubiret. • Itaquene fa- ibgio potentiae, qua omnibus ilia tem»

peftate formidabiiis erat, protinus de*

truderetur, aliud difcordanti reipubl.

remedium non fuperfuit, quam ut o- mnia unius arbitrio fubjicerentur. Nam 5,hoc de iniquo habet popularis do*

„minatus, inquit egregie Forftnerus,

5,Ut cum fenefcit, in anarchiam & ^o-

«pmnium rerum confufionem transeatt

„nec aliud remedium fit, quam potens

Unius domrnatus a). Prseterea in illa ärticulo rerum Roma jam confbiuta

erat, ut 1 ibertos, quam femper iru

dextris prifci incola: portaverant, far®

ta diutius & te<fta confervari ^non pof-

fet. Quapropter ^, St occafione ^tem- porunri, Sc ambitiofa dominandi cu~

pidine

(39)

4M ^ O ( S&. 3 3

pidine excitatus, C. J. Caefar, mode-

rantc Summo Numine, ad potenuam, civica majorem, audaci conamine &

faventi rerum aura adfpirare ccepit.

Sed ut eo felicius intentionis tela_i, quam pro viribus fufcepit pertexen- dam, abfolveretur ^, quosvis pruden-

tiae& eallidatis nervös intendendos extftimavit, in omnibus, _quae libidini

fuae velificari viderentur. ItaquC-» , cum «qua animi bilance penfitaret ^,

quantam rem, toties, Ted infeliciter

a multis _tentatam, _mente agitaret,

de infortumo eorum, qui fuis aufis

antea exciderant, confiiium fumfit.

Eamque ob caufam, qua erat fagaci-

tate ingenii, commodiores artes, qui-

bus, nemine fufpicante, fummam re¬

rum ad fe traheret, excogitavit. Nec

contemnendum odoratus eft lucrutrL,

ex occafione, quam in manibus opti*

mam deprehendit. Nam Ocuti mul¬

tis indiciis ei conftitit, eandem rebus gerendis maximum afFerre emolu-

mentum 3 ita haud vano augurio fa-

tis deftinatum tempus jam adeflc*

facile credidit , quo cun&a difcor-

diis civihbus fefla, nomicte principis,

C Tub

(40)

34 ) o (

fub imperium acciperéhxur. HLic ^*

quum in majorem fp em quotidie éri-

gererur, non diu impetum moratus

eft; fed ^ea moliri ccepit ^> quas inge¬

nio > natura callido, _prieceps impe-

randi cupido, & ambitio flagrans fub-

miniftraverunt. Et licet nimio glorias

defiderio iilud mali plerumque iru 5»fit, quod£), qui eo flagrant, quo- 35niam alto ardentique funt ingenio,

3,omnia feftinent, nec tam agant pro-

"pofita, quam pra?cipitent: ut verbis mÅiKojaTX Schefferi utar. Ca^far ta*

men ea ufus fuit moderatione, ut non

protinus disjecerit omnia, qua? ejus impetui obflare viderentur, Ted lento gradu in illis amoyendis progreflus

fuerit. Qua fubdola ratione, angvem, in finu claufum* muitis flmulationurn involucris occultavit, _pravasque _am- bitionis, & quod impulfu ejus per-

petravit, fufpicionem facile a fe amo- iitus eflf

a) For fl- ad Jacit. p. m. z. & 10- b) vit,

Rom. §. X.

§. IL

Itaque Casfar, ut animo, dutru Ipe caleret> utcretur ? occaflonerru

: ftrene

(41)

) o (

ilrenue arripuit. Sed, quum in ap~

parando acerrime eiTet occupacus, li-

rnul deprehendit, non quidquam arque

arduurn fore, ac populo libertatem>

cui natus videbatur, eripere; proti-

nus animo fe c um peregit, majori pru- dentia , & fl bona: artes deefTent, e-,

andern reit? dolis ac fallaciis tentandam elfe. Nani ita plerumque accidit, ut'4 probis & honeftis, aic SchefFcrus,'4

raro confveverint uti, qui nova abu

initio imperia moliuntur, quia tot'4

inveniuntur obftacula , qua: bonisar-'4

tibus fuperari pofTe non confiduntd),44

Inter ceteras itaque arres, qua: rei gerends infervire videbantur, illud

maxime fibi agendum Carfar exiftima-

vit, ut praccipua reipubl. rriunia pau- latim ad fe traherct. Haec enim vali- di(Tima imperii parandi fubfidia & in»

firumenta ratus eft: quibus potitus>

nullus dubitavit, quin facilius omnia

pro arbitrio de repubi. ftatueret. Ce-

terum h-arc animo ag'tans, ut verba

clariPT Bofii afferam, qua erat fagaci-"

täte Ingenii, protinus animadvertit,"

ad eam rem populi favore ^opus; effe:u

nonfolum quod plerique magiftratus"

C l 8c

(42)

i6 -m)of ^

i,8c honores ab eo in comitiis dari

?,folebant, fed _etjam quod rcpubl. ⁱⁿ

5,duas partes , optimatium & populi, j,fci(Fa, _penes hunc praecipua tum_.

),vis ac robur ^erat b ). Quibus etjam

Dio CafTius pollicem fubrigit, dicen-

J ^ 1 / A */

»

A ✓ \

do: Kcticrci^ rem c%Åov apct, ijipctmxj*

C£V, a,ti Kat gQoov ocrct Ttjg ßzÄrfi

t&<?egoi fociv c). Nam licet in (upe-

noribus didum fit, L.Sullam,oppreffa

armis republ., poteftatem plebeji or- dinis infregiflTe; cuivis tarnen, per te-

tos Iatosque hiftorte Romanae campos

exfpatianti, facile patebit, primumj

Cottam, & tandem Pompejum Ma- »y gnum plebi audoritatem prifcam re- ftituifle d)> llnde fadum _quoque eft,

tit vulgi ftudia, in corrupto populari

ftatu, _impetu adhuc & invidia raperen-

tur adverfus optimates, quorurn po- tentia eo magis timebatur, quo acer- bius crudelitas & impotens Suite do-

minatio animis omnium inhaereret.

Haec quum Cxfar optime noviflfet, ^o-

mnia confilia, ad populi favoremam-

biendum , non tantum ante, verums maxime poftacceptos honores callide aptavit, Itaqne fumma, quafuit, elo-

quen-

(43)

4M ) ° ( *«• ⁵⁷ quentiae vi, adulatione, comitate ac quibusvis blandiendi artibus animum incauti cujusque rerumque nefcii folli-

citare conatus eft. Nee ullis fumtibus pepercit, modo quod animo concepe-

rat, obtineret. Quippe minimis illis

maxima , re tandem fejiciter confe&a, fefe emturum augurabatur * ). Hinc

tanta, ad populum fuis partibus man-

cipandum, in effufas largitiones, fpe-

ftacula & ludos impendia fecit> ^ut fl quis Midas fingatur,qui omniafaceret

aurea > defTet inaurari, quantum Cx*

far largitus fuerit. Adeo ut cum Lipfio jure nobis mirandum fit: unde Czefa-Cc

ri, nondum C*efari, _opum ifta visf)2tc Quae tarnen immenfae ac gratuitae dona-

tiones ipfi ^pro aureo hämo fuerunt,

quo callidus pifcator, non tanturrL»

privatus & admodum juvenis* fed ma- xime in magiftratibus ^, ubi amplior largiendi materies & cauffa, opimos reipubl. honores ad fe rapuit. Nam

hoc modo animum plebis expugnan- dum, ^nec alio facilius fle&i, callidif- fime conje&avit. Liberalitati acceffit

officiorum magnitudo, qua erga ple-

bem in omnibus perinde fe geSit, ^ac

C ₅ fi

(44)

$8 ; o C

fi ejnsdem partes foveret, ejusdenu jura & libertatem quoties occaiio fe- rebat, confiliis & manu ftrenue tue- retur & ampbficarety). JEoque modo fpeciofa nomina & libertatem populi

in omnibus quidem pra^textuit; fed

falfo : nam, ut imperium evertavt, inquit Tacitus, politicorum facile princeps»

libertatem multi pr<efcrunt, 7?perverterint, aggredientur Eunique ill fi-

nem> ut femper, & omni modo pa¬

ratus föret ad quemcunque» etjarru

vilitfimum hominem demerenduni, ad fceditatem _usque adulationis fädus eft

omnia omnibus; parum de illa humi-

Jitate follicitus, in _quam fe demitte- bat, modo exinde potentiam emerca*

retur« Eapropter Sc plebi carus acce- ptusque erat é'). Immo ejusmodi offi-

ciorum Jenociniis eo majori venera- tione animos incautar mulcitudinis im-

plevif, quo excellentior maturitas in_>

deliberando _, celeritas in exfequendo,

conftantia in agendo ^, in promiflis ve- ritas apud cum perfpiceretur. Sic li-

beralitate piebem non modo in par¬

tes fuas rapuit, fed etjam raptam ma-

gnitudine officiorum ilbi devinxit. At

(45)

) o ( 39

fimplici jam populi favore fiibnixus,

cum rcputaret vulgum mutabilem efie,

non lllum folummodo, fed etjam fena¬

tum &alios cujuscunq; ordinis, quosfpes

fuas juvare crederet, uberrimo con-

giario, amplis pollicitationibus > & ^o-

mni cultus ac venerationis fpecie pro»

fecutus eft. Nec ull um largitionis &

officiorum _genus inquemquam publice

ac privatim omilit. Quibus effecit,

ut fenatus, & _quorum intererat faluti reipubl. vacare, vel fallacibus hifcCj-

blanditiis decepti, vel negligentia &

incuria tabefcentes _, adeo non refra- gati fuerint ambitiofo illius impetui>

ut potius, quam pro officio remiffius

agentes, calcar fponte currenti addi-

derint. Immo histechnis & (imulatio-

num velis non tantum omnium favo-

rem & clientelas fibi comparavit, fed etjam improbitatem, in pe&ore clau-

fam, tanto callidius texit , quanto majorem virtutis fpeciem omnia ^prae

fe tulerint, Eamque ob cauffiam fino malignitatis cujusdam opinione nullo

modo coerceri poterat.

a) Regn. Rom* vit. Rom. §. ij. b) Ex-

ercit, II. de pontif. maxim. cap. /. c) Hifi*

C 4 Rom,

(46)

4© ) o ( ^

Rotn* lib. XXXVI. _p, _m. 21. d) Paul* Manu- / ttus de leg* Rom. cap. 7. Nievpoort comp* ,

'

anticj. Rom, Sett. II: 6. autt ib, c it, e)Plu-

tarch.in vit. Ge/T DioCaff, lib, XI/ p.149.

/)* magnit. <;w. //>. II: ti, g) B oft t exer- tit. II: de pontif. max. cap, /. h ) /tnnol, lib,

XVI ii. Hiß. /^: fy. i) bio Caß. \

lib. XXXVII,p.m, 47.

§. III.

Hac fuerunt artes Pelasga?, qui- hus faciliorem ad ampliffima reipubl.

munia aditum fibi ftruxitj hare domi-

nationis arcana, quac in magiftratibus

obeundis callidifilme 'obfervavit. Nec

aptiora confilia facile invenifiet, ad potentiam fibi acqnirendam ^, & fu*

cum aiiis , qui aliquid fubdoli in fo perfentifcerent, faciendum. In quibus

omnibus co meliorem expertus fuit

fucceiliirn ^, _quo faventiori fortuna? au-

ra, virtute ac prudentia illius excita,

conatibus adfpiraverit. Itaque popu- ]us, in cujus favore concifiando prae-

cipue fudabat, gråtes pro meritis re- laturus , votum ac defiderium ilJius

optime implevit. In magiftratibus ob-

tinen*

(47)

4M ) o ( ifr 41 ttnendis, uberrime fenfit, _quantum

popularis gratia fibi prodeflet j quuni

potentiflimis faepe competitoribus,mul-»

tumque & annis & dignitate antece- dentibus , praelatus fuerit a). Hinc

omnium primo per fuffragia populi

tribunatus militum illi decretus fuit£>

Quo munere fungens, ficuti nullum

non movit lapidem in refi:ituenda_, poteftate tribumtia j ita hoc erga ple-

bem officio ftatim fe talem praebuitj qualem antea, ^non vanis indiciis ^co- gnitum , judicaverat. Unde nec mul-

to pofteadem populi indulgentia Qua:-

fturam urbis ac ulterioris Hifpaniae a-

deprus eft c). Hinc aedilitatem geffit;

in qua altiora ccEpit rr.editari ^, & fe- lici rerum fuccedu, & fuperftitiofa va-

tum adulatione indu&us. Nam ftu- prum, quod per fomnum fe matri in-

tulifTe viderat, magnam potentiamilli portendere interpretati fuerant

Qux poftquam accepit ille> cui ante

gloriae cupido abunde erat,tanto ma¬

jorem imperii {pem animo concepit.

Unde Carfar in confulatu dicitur con-

firmafle regnum, de quo acdilis cogi.

C j tarat.

(48)

4» ) o (

tarnt. At, 'icet felicitatis & modCra- tionis dividuum contubernium fjt, a-

deo tarnen non cxco temeritatis in- curfu abreptus ^, om nia moderationis repagula perfregit, ut potius fvetisar-

tibus, & quibusvis epularum & fpe-

ftaculorum delinimentis ⁱⁿ populo de- \

merendo caliide & modeffe ufus fue- rit e). Sed ut pleniori gradu ad fub-

limia pergeret, majori veneratione ac {

fecuritatc, quam qua? ex magiftratibus

obtineri poterat, opus efTe ftatuit. Ita-

que videns , hane nuJIa ^re melius» ^h

quam facerdotiis acquiri & firman pof-

fe , capefiendo potificatui maximoo- *

mni conamine incubuit/)* Nam o- j

piime novit, firmiffimum imperiorum

fundamentum religionem efie;utpote> .

qua cr/es eo melius ad immotarn fan- ; élitatem & reverentiam pelluntur, quo tenacius veneratio numinum eoruma-

nimis inhaereat. Pietatis itaque fimu-

lationem inter prscipua arcanaimpe- ^>

rii acquirendi habuit: nimirum,utc- 4

jus larva fubdolum animum obvelans, fpeciofius deciperet, & molimina dif-

*,ficilius intelligerentur. Quis enirrij

fufpe- i

(49)

) c ( 45

vfnfpeclum, inquitampli(T. Scheiferus,4'

I ,,habeat follicitum de-religione ? Quistc j crimen prasfumat de eo , qui cukum"

promovet augetque Deorum g). HmcfC

teflaiur in fequentibus : omni apud

,

Reges tempore inter prascipua domi-

| nandi arcana fuifle, arbitrium illiusfre- ligionis) fibi foli vmdicare. Quomodo

& Cecfares ex hac caufla poftea pon-

( tificatum maximum concederunt ne-

mini alii, fed retinuerunt fibi b). Nec aliter Caefar, impetrata hac dignitate ^y

, eandem geflit, quam ut facile appa- reret, non religionis & facrorum cauf*

fa, fed firmandae potius audoritatisfu-

A ifie affumtarri i). Tandem precturanru adiit : ex qua mox Lufitaniam ^, uiteri-

; oris Hifpania? regionem,obtinuit k). At,

quum jam haud vana opinione augu-

raretur fe confulatu non prius faciie potiturum quam egregia qua?dam edi—

difiet facinora } materiam belli, in _quo virtus enitefceret, qua;rendam ftatuit.

J Itaque populös, Lufitaniae adjacentes,

ad bellum laceflivit, qui forrem illius impetum non fuflinentes» poft aliquot praclia illi & Romanis fafces fumitte*

t 7 re

(50)

44 ) o C SHS*-

re coa&i funt. His perpetratis, Ro¬

marn» in comitiis confulatum _petiturus, revertitur. Sed ubi poft reditum ^per- fentit, quosdam & praecipue Catonem pcrfido quidem in fe, ^at fido in rem*

publ: confilio fuis refragari conatibusj

arte artem ita deludendam exiftimavit,

ut ex voto res conficeretur. Inter

Pompejurn itaque & Gra (Tum ^, qui ^jam

omnium facile in civitate potentifTi-

mierant, & hinc ambitione turgidi,

mutuis diflidebant odiis, fpeciofuma-

micitiae foedus pepigit. Qua ex re, (I-

cutt gratia plerumque gratiam parit, nonrriodo maximum favorem fibicon- ciiiavit, fed potentiam quoque eorum, in unum conflatam, fagaci, & in op-

prefiionem publica? ^rei dircfto confi¬

lio, ad fe tranftuJit* Itaque horumac plebis amicitia & au&oritate ftipatus, quod cupide petiit, fplendide impetra-

vit, & ad confulatum , faftigium ho¬

norum omnium, evc&us eft /).

a) Svet. in vit. Cafs cap, b) ibid. ^cap.

5. c) ibid. ^cap. 6. & 7, d) Di o Caftui Hiß.

Rom. Hb. XLl: p. m. 164, & lib. XXXVII.

Mh

(51)

•m ) o 4f p.fj. e)ibid. p- j?. Sveton. in Caj,\ capJ0*

Plutarch. invit. Caf.c.io» /) Sveton. caP' IS Mo Caff /ib. XXXVII. p. 46* g) In vit