D. D. *
DISSERTATIO
de
PHILOSOPHIA
SOCRATIS.
CUJUS PARTEM PRIOREM
qua-rJt.^-U.
\
CONS. AMPL1SS. ORD. PH1L0S. UPSAL.
MODERANTE
Mm.
DANIEL
BOÉTHIO,
Eth. et Polit. Prof. Reg. et Ord.
PUBLICTE TRAD1T CENSUR/E
CAROLUS
J.
UDDENBERG,
calmariensis.
In audit Gust, Maj. d. xv dec. mdcclxxxviii.
TULLNÅREN
ÅDEL och HÖGAKTAD
Herr
CARL
MAGNUS
UDDENBERG,
Min huldaste Fader!
*
-An/e
medvälbehag
tillägnandet
af
detta
Äcademi-fka
förjok.
Det
tordeåtminflone
vifa,
attjag ej
vill
fhfumma
någottillfälle5
då
jag
kan ådagalägga
min
lift
ig aårkånfla
emot enhuld Faders
vålgernin-gar, och den
heftåndiga vårdnad hvarmed
jag, un¬der de
uprigtigafte
bn/kningar for Defi
välgång,
fram*
härdar att vara
Min Huldaße Faders
lydigfte Son
DE
PHILOSOPHIA
SÜCRATIS.
§. I·
Celebrioris
merita magisviri
memoriam
laude digna&
habira
cujus
de
fuere,
vera
Hiftoria,
fapientia
in fatis «Sc incrementis fcienriarumenarrandis
occupata ,vix pofteritati
tradidic,
quamSocratis.
Is e-nim
unanimi
fere hominum tarn antiquioris quam
recentioris asvi
con-fenfu genuinas
Philofophias
Moralis
parensfalutatur,
quippe qui, ut
verbis
Ciceronis
utar:a)
Primus
a
re¬
bus occultis bJ natura ipfa involutis, in
quibus
omnes anteeum philofophi
occupati
fuerunt,
avocavit
Pbilofopbiam,
ad vitam communem adduxit, ut de
vivtutibus
vi-tiis omninoque de
rebus
bonis
malis
qucsreret.
Et
non tantum do&rinas Ted vitae quoque
integritate
adeo
confpicuus fuit, ut
fama
perantiquam
Grseciarn
vulgata
percrebuerit,
illum
Oraculo
Apollinis
Delphici
fapientis-iimum omnium iui aevi hominum
b)
judicatum
fuisfe.
Hujus viri
Philofophiam
paucis ita
defcribendi animtis
mihi eft, ut illius fcopus,
indoles,
meritaque,
quantum exgenuinis
&
veris
de
illa
monumentis
colligere
potuerunt
viri de Hiftoria Philofophice maxime
meriti,
appareant.Quamvis vero
verendum
effe
exiftimemus,
nc
plura in
nobili hac materia pertra&anda jure
defideret
eruditus
Le£lor, quam quae
prasftare valeat
tenuis
noftra
minerva,
vel permittat, quam
nobis
proponerecoa£ti i'umus,
bre-vitas, innocui tarnen
propofiti veniam
nosfacile
impe-A 2
tra-λ) Qtixltiones i'ul'c. Lib. 1. Cop. V.
) 4 (
raturos före fperamus, dum
fru£ius>
qnos ipii nobispercepisfe videmur a
noüra
qualicuoque diligentia Scfol-licitudine in hac eruenda Hiiioriae Philofophiae parte,
noflris aequalibus impertiri conamur. Maxime enim illis,
qui ad Philofophiae adyra properare fatagunt, conducere
putamus, ut mature asfvefcant, Hominum difciplinarum
que, quas profesii funt, merita, ad habicum temporis, in quo viguere, dijudicare, ut nec antiquitatis praejudicio
abrepti, omnia, quae pofterius aeviim ad veram fcientiam augendam Sc ornandam protulit, iniquo
mordeant dente,
neque novis tantum inhiantes, merita antiquorum
Phiio-foohorum injufto deprimant jndicio.
Ut vero quae fit genuina Pbilojcpbice Socvaticce Facies, quae indoles Sc quo fpeetaverit, rite B. L.
judicandum
iiftamus, maxime juvare arbitramur, ut indicaris monu· mentis, ex quibus, ea quae Socrates philofophatus eil,cognofcuntur,
quaedam [breviter
praemoneamusde
Philo-iophorum, qui ante Eum vixerunt, laboribus
habituque
icienriarum, quando easdem corrigere Sc ad meliorem
me-tam dirigere ccepit Socrates , atque denique de
(laru
moribusque Reipublicse Athenienfis, vigente inter illius
cives Socrate.
§. 2.
Inter eruditos difceptatum fuit, an fcripta reliquerit Socrates c). Cicero d) Sc Plutarcbus e) illum icriptis
in-claruiiTe negant; nec quae illi tribuuntur, ut Hymnus
quidam in Apollinem Sc
iEfopi Fabuloe ligato
confcri-prae fermone, quarum
mentionem Pinto injicit; /)
necalia quaedam, quae adhuc
exiftunt falfo
So.cratiadfcripta,
ejus
Yu
ηt indolis, ut quaeSc qualis
fuerit ejus
Philoio-phia, ex illis colligr posfit. Α Xenophonte itaque
Sc
. Fla-c) Vide hoc de re Bruckeri Hift. Crif. Phil. lib. II. ρ. II. Cap. II. §.12. äj DeOratoreLib.III. i) De fortuna Alexandii. /) inPhardone,
<H> 3 5 C ^
Platone, qui ex illius fchola egresii icriptis, ad noftram
aetarern fuperftitibus, inclaruere, deiumenda eib omnis,
quam habere posfumus certa Philofophice Socraricae
nori-tia. Mle omnium Socratis difcipulorum optimus , eo
magis fidem nodram in iis, quae de
Magiiiri
fui vira,moribus & docbrina tradit, meretur, quo certius confiar,
illum ab aiiis quam pl-urimis, Socratis inibitutione claris
in eo diverfum fuiife, ut Philofopfiiam publice numquam
docuerit, nec famani nucupaverit inrer homines pro fe-£bae & docbrinae cujusdam au£bore haberi cupiens.
Prae-terea iimplicem planamque & a propofito, fi£bo &
arti-ficiofo fyibemati res icriptis pertra£batas adaptandi, adeo alienam ubique proponit Socratis docbiinam, ut non
tantum fecum, verum cum idea, quam de ea tota
anti-quitas iibi formavit, miriiice ubique confpiret, iive fata
Socratis, five educationem, iive Oeconomiam, five alias
res ad Magiftri fui fententiarn proponat. Plato vero
famae laudisque non minus cupidus, quam ingenio, do-£brina & eloquentia pollens, Socratis quidem memoriam
pie coiuit, Sc ab iniquis hominum judiciis
ftrenue.vin-dicavir; fed, quamvis Socratis ore & au£boritate in Dia¬
logis fuas opiniones proponere & confirmare adnitatur
& vere Socraticus ubique videri velir, Magiibri tarnen
doibrinam ita mutavit, hypothefibus proprio genio effi-£bis deformavit, <Sc fubrili atque figurato dicendi genere
a prima åc nativa fimplicitate abduxit, ut Philofophiam,
Socraticae quidem filiam, fed peregrino & adfcito ornatu atque ambitiofö gresfu ab amabili matris fimplicitate de·
generem procreaverit. Maxima cautione opus eife
judi-carunt viri eruditi, g) ut dogmata, quae SocraTi propria
funt ab iis quae Platonis ingenio debentur, rite
difiin-gvantur. Illius itaque icriptis in genuina Philofophia
A 3
So-"■ —■ ■ ■ -■ , ,
g) Vid. Meintrs Gefchichte des Uriprungs, fortgångs und Verfalls der
Socratica eruenda ita uti oportet, ut asfidue conferantur
cum cogitatis, quas Xenophon Socrati
tribuit, quamdiu
enim vel easdem res utrique proponunt, vel ii a
XeNO-PHONTE intagas Plato tradit, fed ita, ur ex iis. quas So·
craticas efie ille afii» uiavit, fponte & immediara
conie-cutione fluant, vel Syiiemati Plaronis illique propriis
opinionibus repugnant, pro vere Socraticis
easdem habe¬
re liceat. Ut porro Magiftri dicendi genus, absque
fub-tili nimis & elaborata di£lione & longe nimis peritis
ra-tionibus & a fe praecipue adamatis iéntentiis liberum
fervat, Socratem ipiiim loquentem audire nobis videmur.
In casteris vero verenduin eft, ne difcipulus Magiftri
perfonam mentitus, e proprio penu
haufta
adferat.
§;
3-Antiqnam Grseciam ipfam artium fcientiarumque
patriam
fuiiPe
, vix indubium
vocarefuftinent, qui
Hi-iioriam anriquorum temporum ea, qua decet, cura &
li-bero a praejudicatis opinionibus animo perfcrutari
volue-rint. Easdem enim vel invenerunt. Grseci , vel in rudi & infantili ftatu ab aliis populis acceptas perpoliverunt,
ut jure praecipua de iisdem merita iibi
tribuere
potuis-fent. Si ad remotisiima tempora adicendere velimus, ut ipfa fcientiarum, quas
Phiiofophies nomine
comprehen-dere folemus, incunabula videamus, eadem fe nobis me¬
lius vix fpe£tanda offerunt, quam ii earundem itatum,
qualis aevo Sapentium, in
antiqua Grsecia, celebrium
fuerit,
animo prasfentem iiftamus. Fuerunt hi viri pro ea, in qua vixerunt, rerum
conditione experientia
& ufu
re-rum incly.ti, gentium, inter quas verfabanturDo£lores
Si Re£tores; quas peritia de rerum ufu illis docuit
fen-tentiisregulisquecomple&ebantur,qucehominibus
commen-datae memoria focile tenebantur. Quas in fragmentis
an-tiquorum gnomicoruin Poetarum contine»ntur
& Homeri
) 7 ( #
arqwe Hefiodi carminibus pasfirn infperfse furu morum <Sc
prudennse breves regulse, prima fine dubio fuere Philo-fopbise praecipu.e moralis initia. Primitiae hae humanse
attentionis & rarionis, eodem fere ordine apud fingulas
gentes procreatae fuere. Quce nos confervamus a Majo»
ribus accepta apophtegmata
, in proverbia quafi
abeun-tia, ejusdem fere funr indoiis ac ea, quse antiquis
Grse-cise fapientibus vere tribuuntur. Sententise Orientalium
populorum -vitas fapicntiam fpirantes, quales e. g. Pro» verbia Salomonis egregias continent, ideam de regulis,
quibus primi gentium doctores ad hominum vitam nio· derandam ufi funt, dare poiiunr. Sed fapiens hsec Sc
pracclara, de hominibus in vero rerum pretio & vitae
prudeniia inftiruendis, cura non diu invaluit, antequam
temeraria fciendi cupido, extra ieniibiles hominum cum rebus relationes evagari ccepit, fingendique eo latiorem
aperuit campum, quo minus res, de quibus quasrendum
fibi elfe duxit, experienriae Sc fenfuum judicio fubjicere
valuit. Abfurdae Sc inter rudiores gentes enatae de Diis Sc primordiis rerum fabulae, Poetariim cura au&ae Sc
ornatae, opinionibus figmentisque anfam dedere, quibus in primis Scientise ηörnen imponere Sc fuse famse
cele-briratem adquirere ftuduerunt antiquse Grsecise Dottores. Thales Milefius, primus quantum nobis patet, fuit qui de rerum elementis Sc primordiis, de motu Sc
magnitu-cline corporurn cceleftium, de variis naturse Phaenomenis
Sc de natura animae humanse quserere ccepit, unde
quo-que eum patrem Grsecanica; Philofophise falutatum vide¬
mus. Quse hifce de rebus meditatus fuit, cum iis, qui¬
bus familiariter utebatur, communicavit, Sc fic enata eft
anfa aliis eundem ingrediendi campum,
quorum
prseci-pui, cum in florentislimis eo tempore Joniae urbibus
vi-xerint, Philoiophi Jonici apellati funt. Si dogmata, quse
profesfi iunt hi antiqui Philofophise dolores, quantum nobis
Φ ) 6ο C II
nobis nota eiTe poiTunt, coniideramus,
eadem
parumab
illis, quae de Deorum
generatione
cecinit
dudum
Hefio-dus diftare animadvertimus, & qui fuas opiniones
fcripto
confervarunt, ligato fermone
uii funt.
Profaicum
fcri-bendi genus vix tentarum
fuit
ante ea tempore,quibus
Graecia Afiatica praepotenti RegumLydiae dominationi
parere coactafuit,
«Sc finis
quati
philofophiae in Jonia
fioreicentis impofitus fuit. Grcecorumin
Iralia colonise
inceptae in
Aiia
de rerurn naturaPhilofophandi
arti
dein
afylumpra'buiile
videntur.
Societas
enirn
Pythagorica
illam iiluftravir Sc Philofophi, Eleatici
plerumque
di£fci,
philofophiam e
Jonia
oriundam
augere,
Sc
ut
ipii ialcem
arbitrabantur, perficere conati funt.
Pythagoras
cujus
AEtatem inter XLIX Sc LXIX Olymp,
incidifle,
maxime
probabilibus argumentis
probare
nobis
videtur
Celeber.
Meiners k) in omni fui aevi
fcientia
inftruftus Sc
rerumufu peritisfimus,
hominumque
iimul venerationem
Omni¬
bus, quae fuperftitio
Sc
praejudicatae
opiniones
dare
pos-funt, adminiculis in
fe
convertendi
callidus,
focieratem
inter viros, quorum ingenia, mores
Sc taciturnitarem
multis experimentis
probavit,
inftituit,
cujus
confilia Sc
fcientiae maxima follicitudine a profani
vulgi
oculis
cela-bantur , Ted quae eo fpectare
videbantur,
utad
imperii
habenas, in omnibus, quantum
fieri
poflet Graeciae
Rebus-publicis
tenendas
Sc ab
impotenti
Tyrannorum
domina*
tione liberandas, omnes in intimori hac
Socierare
ad-misii tenderent. Perfecutio Pythagoricae
Societati
permagnam Graeciam non
intentata
folum,
fed
etiam
eo
usque
produ&a,
ut totumhoc
diffolveret
foedus,
politi-cam fui (Fe Pythagoreorum
conjun&ionem
teftatur.
Jn-terea viri ad eandem admisfi naturam rerum
Sc
res,qui¬
bus horum temporum
Philofophia
occupari
folebat,
per-fcru« b) Gefchichte desurfpriihgs fortgångs und Ve-ifallsder
Wiflenlchaften
) 9 c #
fcrutari non defiernht, nec denegandum esfe
exiftima-mus, elementa Geometriae Sc Mathefeos eorum laboribus
mulrum debere. Diilbluta Pythagorica focietare
per
omnes fere Graeciae urbes difperfa funt illius rnembra; Sc eorum difcipuli, ii nori ante Socratis
tempora, tarnen illo vivente-, Athenas quoque
Pythagorte
doÄrinam
por-tarunr. Labores quoque reliquorum
Philofophorum ex
Italia oriundorum, qui vel
Pythagori aequales vel
proxi-mi illius aetari vixerunt, feniim
difpergebantur Sc Athe¬
nas tempore fere, qüo
natus erat Socrares,
ingredieban-ttir, quos inter Zenonis Eleatici ideo nominamus, quod
primus artern, a Sophiftis, quorum mores Sc fcienriae in indole Philofophiae Socraticse rire
explicanda utramque
faciunt paginam, deinde praecipue eultam de omni re in
utramque partem difputandi, coluiife videarur. In Aiia
a Graecis inculta Philofophiae femina, quae ibi primum
germinare cceperunt, ad tempus oceulta quidem Ted non
emorttia jacueruntj hinc enim interalios oriundum habemus
Philofophum,Athenis Periclis amicitia celebrem,
Anaxago-ram, i) qui felici ingenii aufo, primus ad fiimmum Deum
rerum Creatorein Sc Gubernatorem agnofcendum
pro-greifus eft, atque fic Socraticae Philofophiae hac in fu-blimi Sc virtuti neceifaria do£trina lucem prsetulit.
§· 4.
Interea Philofophia hac tempeftate culra
opinioni-bus magis quam exploratis judiciis conftabat, Sc fi ele¬
menta Geometriae, fententias morales ab
antiquisfimis re-tro temporibus repetitas Sc fenfim
a majori ufu rerum au£tas Sc incompletas quasdam de iniignioribus
naturae
phaenomenis obfervationes ANAXAGoraequE de Uno fum«
mo DEO do£trinam exccperis,
caetera omnia inter
otio-B fa
Φ ) ΙΟ ( Φ
fa ingenii humani figrnenta non fine causfa referre lice-bir. Hujus indolis docirinam, a Philoiophis traditam
re-ceperunr viri, qui proxime ante tempora Socratis
ean-dem publice Äthenis docere Sc venum dare cceperunt Sc illius tempore praecipue floruerunt, Sophiftae apellati,
eam-que ad faeculi in quo vixerunt geniuni detorferunt. Ut
mutariones, quas eorum ope Philofophia fubiit
cogno-fcamus, juvabit mores Sc datum Athenienfis praecipue
Reipublicoe, quales circa LXXX Olymp, eile caeperunt,
paucis difcripfisfe. Sapientia Legum a Solone iniiituta» rum, Se virorurn, fortitudine prudentiaque infignium ope Athenienfium gens, poil reportatas de Perfis vidtorias ad illud potentise faftigium evecia fuit, ut caput totras Groeciae falutaretur. Praeda vi£toriis parta, populis Athe-nieniium jugo fubadlis impofita annua tributa, cornmercia
cum reliquis gentibus feliciter audta, divitiisAthenienfem
Rempublicam cumularunt. tlinc no va dominandi
cupi-dini fuppeditabantur alimenta, Sc frena Solonis cura li·ce.ntii£ plebis (apienter injecla, a Demagogis, ut ad fe
omne imperium eo facilius traherenr, relaxabantur, adeo tit fenfim non de eo, quod patriae conducere potuit, (ed
quod impotenti plebis animo fatisfaceretquaereretur.
Hoc in rerum ftatn Pericles ingenio, non tantum vafto
fed omnibus feientiis Sc artibus exculto, praeditus
babe-nas imperii plebis favore renens, fua in artes Sc Seien3
tias liberalitate, illarum eultores alliciebat, ut Athenas
quafr ad ipfam Mufarum federn, ab omni Graeciae parte conduerent, qui in ingenio, aut in arte quadam tradtanda
perito aut feientiis exculro, fpem emergendi ponere
fwfti-nuerunt. Qni philofophiam eo tempore cultam
profiteban-iur, non minus quam artium periti, aemulabantur, ut
di-yitias corraderent hominumque magna de fe exiftimatio-ne bearentur, Sc cum Uli minus
quam artium eultores a
regulis in rerum natura fundatis retineri fe fenferint,
) ii C
fa&um eil, ur extra veritatis & virruris cancellos
evaga-ti, nil aliud curaverint > quam quo? guirum perverii titil· larent faeculi, magis de ceeca hominum admiratione
quam de gloria ab auclis huirani generis veris commodis petita
folliciti. Haec antiquorum iophiftarum fuifle coniilia, omnia qnse de eorum dodlrina &c moribus colligere
po-tuimus, demonilrant: non enim quscrebant quid verum, Ted quomodo res in utramque partem difiputaremur, &
quomodo captiofa öl ingeniofa diale&ica auditores
irreti-renr flupidamque eorum adrnirationem in fe
converte-renr. Primi quklem regulis eloquentia?
arrem & dodlrina
de linguarum ortu, verborum derivationibus &
pondere äntiquam dirarunt philoibphiam, fed pravo eloquentia?
abuiu haec fua merita obfufcarunt. Divitiis & honoribus
prsecipue inhiabant, juvenes igirur natalibus & rerum
copia nobiles ad iuam familiaritatem prarxipue allicere
fluduerunt; qui cum viarn expeditam ad rempublicam
capesfendam Tibi ilernere optabantfacile captabantur
eloquentia fophiilica Sl vitae regulis ad formam a
cupi-dine dominandi unice pra'fcriptam compofitis, qualcs
machiavelfiflicas nos voeare folemus.. Hacque ad mö-rum depravationem augendsm & veritatis
fenfum
peni-tus enecandum re£ba rendens do&rina, maxima & no-ilris moribus vix credibili liberalitate cornpenfabatur,
adeo ut fophiilae divitiis affiuenres,
non minus luxuria
eultusque magnificentia, quam do&rinas perveriitare,
infi-gnes iuerint.
§·
s-^
Qiiando
animo nobis fingere volumus Doilorem ,quaiem gens quadam in ea. quam jam defcripfimus,
mo-rum fcientiarumque conditione
pofita , ad veritatis
pro-pugnaculum refique ad totius generis noftri falurem
ne-cesfarks tuendas requirere deberer, a verer haut
aberra-remiiSj ii in Socrate eum revera exfiiriife crederemus.
Natus fuit ille in obfcuriori fortunse loco, patie fcilicet
So-II ) t* C Φ
Sophronisco fculprore, ineunrs setate artem paternam
di-dicit, i ed infohto fcientiae amore ardens, nuliam
praeter-mifit occafionem, qua publicos , qui eo tempore
Äthenis
degebant fcientiarum
Dolores
ScSophiftas audiret, ioca
que privata viiitaret, ubi coiloquia de rerum
ufu, de.
ar¬te quadam auc fcienriis mifcebanrur, Hine fa&um
tft,
ut rot nominatos in Hiftoria litteraria videmus Socratisin-iiiturores Sc Magifros. Juvenis adhuc fapiens iilud cce
piffe videtur coniilium, ut virtutem veritatemque
ftrenue
defenderet, & Divina quafi vocatione>ad hoc officium
obeundum fe excitatum credens, mature omnes animi ner¬
vös omnemque vitac habitum internieret, ut rite negotio
fibi demandaro fungeretur. Docendi vivendique nor* mam, Sophiftis, quos pro morum veritatisque
corrupto-ribus habuit, praecipue oppofitam elegin Non famam
captando fed ea, q,uae urilitatem adferre poiTunt, fe£tando
fcientias propoiuir. Dialecfcicam fibi propriam fed
fim-plicem Sc populärem coluit, ut polymaihiae
famam, de
qua SophiftcS exfultabant, etiam apud minus eruditosde-itr-ueret. Difcipulos non ex natalium fplendore Sc
divitia-rum multidune fed ex ingenii & animi dotibus
aeitimabar;
non ftatrs horis Sc locis docebat, nec longis Sc
elabora-tis orationibus acuminis Sc eloquentice admirationem
pa-rere iludebat, fed ubique paratus erat ad familiaria de
rebus utilibus alicujusque ad virtutem Sc veritacem pon¬
deris mifcendum coiloquia. Mercedem pro fua
inilitu-tione dari libi numquam patiebatur, multo minus
Sophi-itarum more eandern poihilabat. Hartem publicorum ne¬
gotiorum ad fe arripere numqunm voluir, fed uhi officia civis id requirebant, militise nomen dare non recuiavit, nec fuis confiliis rernpublicam juvare,
Ii ad habenas imperii admisii id poftulaverint, refragatus eft. Frugeliraté& veilitns vitieque omnis iimplicitate oirines fui temporis homines fnperavit.
Et cum denique odio Sopbiftarum iniinicorumque fuccubuit, eadem animi ffquabilitate <St fortitudinemortis fenrentiam fubiit, ac nnrea in omni fortuna: cafu fe fato fuperiorem praebuit. Natum erat hoc humani geneiis decus,
liunquam Ene tacito venerationis fenfu nobis nominandum, Anno IV
Olyrta-piad: LXXVIl, tempore, quo ad maximum perdufla eratAthenienfis
Kes-publica florem, & mortuus eil anno I. Olymp, XCV, poftquam patria ejus