• No results found

Dissertatio academica, genuinam pietatem juventuti in scholis publicis sedulo inculcare, adprime necessarium esse, leviter demonstratura, quam, adprobante ampliss. facult. philos. Ups. ventilandam sistunt, Johannes Askelöf ... et Gustavus Regnèr, O. Goth.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio academica, genuinam pietatem juventuti in scholis publicis sedulo inculcare, adprime necessarium esse, leviter demonstratura, quam, adprobante ampliss. facult. philos. Ups. ventilandam sistunt, Johannes Askelöf ... et Gustavus Regnèr, O. Goth."

Copied!
32
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D,, D.

DifTcrtstio A c a d e m i c a ,

GENUINAM PIETATEM

JUVENTUTI IN SCHOLIS PU­

BLICIS SEDULO INCULCARE,

ADPRIME NECESSARIUM ESSE,

L e v i t e r D e m o n ft ra tu ra ,

O u « m ,

A d p r o b a n t e AmplifT. Faculr. Philof. Upf.

Ventilandam Siftunt,

J O H A N N E S A S K E L Ô F ,

Phil. M agift. <5c C one. Extraord* Peti. Leg. O. Goth.

E t ’

G U S T A V U S R E G N E R , o. G o.h. Stipend. Danckwardr.

I n Audit. Carol. Majori d. XVIf. D e ce m b r. M D C C L X X f .

II. A , Ale

U P S A L I Æ ,

(2)

K o n g l . M a j:t s

T R O M A N och L A G M A N , Ö f v e r C a l m a r e L i n oc h Ö l a n d ,

H Ô G V Ä L B O R N E

Herr

GERMUND CARL

CEDERHJELM,

Ti l l S å b y , Sö rb y, Ccdersberg och H ow et or p &c.

f T ^ i l å g n a s m e d v ôrdna rîs fulla fte h j e r t a f ö r ftor a vål ** d o c k u p r i k t i g a v i t t n e n af d e n oaflåceliga c r k å n f r a m h ä r d a r

M I T T N j D I G A

iämjuhafit J O H A N N E S

(3)

S a m t

h ô g vJ l b o r n a

Fru LOV!SA CHARL.

CEDERHJELM,

F ô d d v o n SALTZA,

g ä r n i n g a r defla b l a d . D e I r o r i n g a o c h a l l m ä n n a , fla o c h d j u p a f t e v ö r d n a d , h v a r m e d j a g till d ö d e n H E R R S K A P S t j å m r t A S K E L Ô F .

(4)

Min Herre,

n^het ur icke för att öka G r a tu la n t ers J?ifå n g a hop, foj/i j a g nu Eder tiU/krtfver. J a g /kuüe da a lt for litet kanna beide Edra och m in a tankefätt. J a g Jkall ej lyckbtifka Eder till thet vackra och v ä i utval• da tiv i n e , J o m J nu lämnen till allmänhetens ont- p r o f v a n d * , hvilket fon n a d elig en , lik t m änga andra n y ttig a a f han dlingar , läfes med nöje och fe d a n glöm- mes. Jag vill endaß n y ttja detta oväntade tillfället, a t t infor Allmänheten betyga, hvad J Jjelf redan v s ­ ten , then flora årkånfla j a g är Eder (kyldig och then u priktiga f a m t beftävdiga v an ( k a p , hvarm ed j a g in­ till g r af ven b lijv e r Eder pä det örnaße till g if ven. J h ajven med en hos Inform atorer fallfynt Jörgfällig- h e t , v å rd a t m in ungdom , med upoffrande af Eder egen heavärntighet och en del a f Eder egen lycka. Then e j allmänna f ö n j e n f t , fo m J, M in Herre, f ä ly ekeligen jbren en m ed Edra o frig a , att tänka m å tu lig en om Ei­

der f j e l f , nekar mig then el j e fl f ä l j u f v a förnögel- f i n , a tt Jaga E d er, hu ru högt j a g Eder möda {hat­

ta r f a m t huru mycket jag therföre är och blijver E- der förbun den . Om Edra omfländigheter blefvo f ä ly eke lige, f m ja g on [kar, och Eder belöning /v a ra n d e m ot m in hjerte liga ä f t u n d a n , f a fin ge J v i f t in tet o r d f ak, a tt längre klaga ofver en trög befordran. Then blyg fa m m a dygden b lifvc r till en tid g l ö m d , men f r a m l e t a s Jluteligen a tt flållas i fin fulla dag. N y t - tjen eniedlertid then lyckan, f o n t dygden en daß g i f ver, ett ftilla och förnögt fin ne. Samvetes g lada lugn, dygdens ypperfta belöning, kan ingen Eder hetaga.

(5)

f y

L N. J.

§. I.

t y l ^ ^ a f c i t u r h o m o , n o n m o d o c o r p o r e imbecil* ^us > ^ a li o r u m c u r æ auxiliique i n d i g u s , SF-fc v e r u m etiam m e n t e rudis. Nifi infantis

vi-# g ile m c u ra m agerent alii, & ab incunabulis e r u d i r e n t , Yel cito ille p e r i t u r u s , vel fîbi generi- qiie fuo nocens effet v i â u r u s . F l a g ra n s igitur, na­ t u r a , pare ntibu s infitus a m o r in natos fr agi le m t u ­ t a t u r v it a m & , p r o æ t a t u l æ c a p t u , r e r u m ad vitam f uftentan da m m a x i m e neceffariarum, notitia imbuit. A t civili ta n de m Societate in f r o d u & a , m a jo r follici* t u d o merito oc cupavit f u m m o s i m p e r a n t e s , a ) qui p r o civitatis falute e x c u b a n t , j u v e n t u t e m , e x cujus h u m e ri s Reîpublicæ r o b u r & felicitas m o x pen deb it , n u t r i e n d i inflituendique. Cui rei i d o n e a m a n q u i r e n ­ tes r a tio ne m Scholis b ) publicis o r ig i n e m de d er e.

A H x

a ) Obligationem banc fummorum imperantium Ariftote- 1er his verbis, Politic. L . g . C./ , inculc at. e n ffsv 8v t u

v«-po&hy fxxh&oi 7t^oiy^oCTevTiov T)jv ray yéuy yrtcJelxy è-iïsls cev x/u(pi<rßr}T^aete.

b ) J . J . Rouleau in fingulas jam viventes gentes non mirius injurius, quam in Scholas publicas : luo Emile Tom. J. p. ii, dicens: V mft itut ion publique »’ exifle plus, î f ne peut plus e xift er \ parce qü ou il ny a plus de P atrie, il ne peut plus y avoir de Citoyens. Ces deux mots Patrie £f Citer yen doivent etre effacés des Langues modernes. Jpfe lecet^ob turbulentum ingemum} qtiod vero Dei eultu non per domuit$

(6)

H æ e n i m f e m i n t r i a f u n t , u bi f o v e t u r fecuturae æta- tis f p e s , p u e r i a d o l e f c c n t c s q u c l i t t e r i s , feientiis v i r t u t i b u s q u e a D o c e n t i b u s , ex o r d i n i t i o n e Magi- f lr a t u s c o n f t i t u t i s , i m b u u n t u r , u t q u i s q u e in co vitae g e n e r e , q u o d a m p l e x u s f u e r i t , u t i l e Rei publi- c x m e m b r u m fit e v a f u r u s . Scilicet fapientes c i v i ­ t a t u m R e s t o r e s l a n c i v e r u n t , u t p u b l i c o a l a n t u r fa- Jario, p r i v a t i s q u e j u r i b u s f r u s n t u r , q u i c r u d i e n d æ j u v e n t u t i i m p i g r a m n a v a n t o p e r a m , q u o n o n u n o p ra e m i o r u m g e n e r e e x c i t e n t u r a d ea t e n e r i s an imi s f e dul o i n f t i l l a n d a , q u i b u s apti r e d d a n t u r ad Patriae b e n e f e r v i e n d u m . c ) U n d e etiam j u v e n t u t e m in . f t i t u e r c , c e u f u m m u m m u n u s in R e p u b l i c a , Plato ho rt i s amcenis c o m p a r a r e f ole ba t, in q u i b u s nifi o- litor, a n t e q u a m frugiferae a r b or e s, f u l m i n e a u t g r a n ­ di ne diflipatas p r o f t e r n e r e n t u r vel v e r m i b u s c o r r u m ­ p e r e n t u r , n ovellas f e r a t , l u x u r i a n t e s p r æ f c i n d a t , fu r c u lo s dift ortos c o r r i g a t , h o r t u s d i f p e r e a t , neces- fe e f l : ita fi p r o c e r e s , fi m a g i f t r a t u s , d e c u r i o n e s - q u e in civitatibus i n t e r i e r i n t , q u o s in i ll o r u m t r i b u ­ nalia l o c u m q u e f u r r o g a b i m u s , fi d e f i n t Sc hol æ, in q u i b u s liberi in t i m o r e De i & m o r i b u s , i n g e n u o h o ­ m i n e d i g n i s , i m b u a n t u r & p r æ co ci a i l l o r u m affe&i-b u s

fatria carere jtijjus fit, baud tamen evincere pote f t, quin patria nomen apud gentes in deliciis habeatur multis, qui vel in publicis educati (unt Scholis ; cum natale Jolum confilioîf opere ju v e n t, feientiis & virtutibus ornent, fortitudine de­ fendant , £?* amorem in Patriam [anguine obfignent.

c) €fr, BenediSl. Carpzov Definit. Ecclefiaft, feel Con» fidoriih Lipfiet 16p j, p, m. fy .

(7)

b u s ob no xia i n g e n ii c o e r c e a n t u r , vitiaque corrigan» t u r ; nam c u m hæc fit (eges Keipublicæ , ea fi neg- li g a tu r, qu æ fperancla mefiis ? d ) J u r e itaque ex publica inflicucione fr u& us ex fp c cf a tu r u b e r r i m u s , ialutis p u b l i c « a u g m e n t u m , St firmum f u l c r u m ; n i m i r u m , j u n c i s v i r i b u s , u t la b or e n t, felicitas tin- g u l o r u m o m n i u m q u e , qui vinculo focietatis c on ­ t i n e n t u r e o d e m , c o nd iti o ne qu a m v is vitæ & (latio­ ne in R e p u b l ic a u ta n tu r d i f p a r i , ut c r e f c a t , floreat, maneat. Pa re nte s q u o q u e l ib e ro s , qu os amoris t e ­ n e r r i m o c o m p l e f l u n t u r ajffl&u, eo u tiq ue a n i m o D o ­ c e n ti u m curae fideique tr a d u n t , ut ipfos r e r u m (cicti- t i i s , policis m o r i b u s , & vero felicitatis Palladio, go- nui na pietate or na tos recipiant, rcipublicæ m o x red­ dituri. e) Q u a n t a ig itu r Pietatis c u m litteris in S c h o ­ lis publicis Jungendae (it ncceffitas, præfenti difier- t a t i o n e , paucis m o n e r e in a n i m u m in d u x i m u s ; T u v e ro B. L . p ro e a , qua es benevolentia, conat ui i n ­ ii ocu o u t fa v e a s , enixe r o g a m u s .;

§. 1L

Litterae fm g u l æ q u e difciplina: D e u m u t i q u e , om nis veritatis u l t i m u m f o n t e m , a g n o fe u n t au&o- r e m , qui femina fapientiac rationi humana: i n d id it , u t fota a tq u e aflidue exculta mefTem ub e rr im a m

-A 2 -

hu-d ) Cfr. Conrad. Heresbacb. de Educ and. Erudiendis que Principum liberis fel. 122.

e ) Plato Lib. 6» de Leg. %çr\ ycveïç, a it, ys\vwrote SXTÇsÇlCVTOCÇ 7ietï(iotÇ, KX&CC7rèç XufX7TCC^OO TOY ßicV 7rcCfOC$doVTfK MÏÂcts 11* uÄÄtiV, §tÇ9t7it\)c\T*s ùh Sioy xktoc yo^w.

(8)

h u m a n o g e n e r i , c u m ad neceflitatem, t u m ad c o m ­ m o d i t a t e m vitae, fint d a t u r a , q u o m o rt ale s tenfu f e ­ licitatis perfu fi p e r f e & u m a m b ia n t a n q u i r a n t q u e bo- n u m , & c e l e b r e n t illius g l o r i a m , q u i vitæ a d eo t uta fu bm in ifl ra v it adminicula. H a r u m e n im o p e , qui in vivis f u n t , c u m antiqui orbis h o m i n i b u s fer- m o n e s c o n f e r u n t , a t q u e illorum di&is faÊtisque, vi­ tiis & v i r t u t i b u s , ex his vero p e n d e n t i b u s fo r tu n æ v iciflitudinibus f u b e x am en r e v o c a t i s , confilia in r e b u s dubiis p e te r e al io ru m q u e e x e m p l a t a n q u a m vitæ facem in evi ta ndi s, q u x n o cea nt & adquiren« d i s , quæ profint, fequi licet. Spolia p lu r i m a , g e n ­ t ilium l o q u o r e r u d it io n e m / ) , fi ilultitiæ a c e rv o s ,

fa-f ) Non quidem noflrum facimus, vel illorum , qui ßtt- dium gentilium Audi or um, baud raro lafcivicntium animos -

que 77on Jemper ad bonefta incitantes res obloquentium da- innant, propugnare fentent i am ; ne que eorum, qui horum le­ gionibus dies nodi es que invigilare profanosque Scriptores a(fi- du a volvere manu, tanquam micam viam ad omnis generis Jolid'am eruditionem maximoperc commendant, tueri partes. Hanc litem, qua de inter omnes non convenit, aliis, longo rerum ufu munitis, relinquimus componendam. Mentem vero fubit, apes ex floribus venenatis mella colligere ; medicos quo­

que ex noeentiffimo veneno parare medicamenta Jalutifera ; fic haud temere ex illimamus, aliquid boni ex ejusmodi libris hauriri, f i , aut fcintillas fanioris mentis, virtutum que cer• te Jpecies fimulacra liceat revereri, aut i?ubecitii animi te - nuitatisque ingenii, a Deo ipfiusque luce abeuntis, vel in de­ lira fuperfiitione^ vel in dubiorum mole, vel in JpiJfa, de ma- xime ad genuinam felicitatem f acientibus rebus, ignorantiae ca­ ligine , vel denique in deteflanda impietate deprehendas

(9)

trr-f api ent iæ q u o q u e o p c ^ n o trr-f t r a e poteClati trr-fubjîciuntur.. I n t e l l e & u s h u m a n u s , alias incer ta via vagatu-rus, ad n o n fallaces in veri i n d a g i n e r e g u l a s d i r i g i t u r , & veritatis g e n er a li f li ma & i m m o t a p o n u n t u r p r i n c i ­ pia. S p i r i t u s , qui o c u l u m m o r t a l e m f u g i u n t , (i a- n i m o p r o p o n u n t u r , i n v e f t i g a t u r i ll or um ( im p l e x e d e n d a , i n t r o f p i c i u n t u r o p e r a t i o n e s , perfeCHones- q u e , & i m m o r t a l i t a s , h a u d d ub ii s e x cauflis, c o n ­ v i n c i t u r . • D u c i m u r in ( u mm i N u m i n i s c o n f i d e r a t i o n e m ; c og- n o f e i m u s . u n u m p o t e n t i a , f a p i e n t i a , b oni ta t e, jufti* tis, & q u æ f u n t p l u r e s p e r f e c t i o n e s , nullis c i r c u m - f e r i p t u m l i m i t i b u s , o m n i a ni mi v e n e r a t i o n e c o l e n ­ d u m o pi fi ce m u n i v e r f i , in o m n i b u s fuis o p e r a t i o ­ n i b u s in g e n u s h u m a n u m u t b e n i g n i f l i m u m ; ita a- m o r e , q u i o mn ia fugacia mi n o r i s f a c i t, a m a n d u m . U c i n a m ! o m n e s in h u j u s ve ri amori s f l a mm a m ra­ p e r e n t u r , & ipflus p r æ c e p d s , g e n u i n a m ad f a l u t e m d u c e n t i b u s , o m n i t e m p o r e , m o r e m g e r e r e n t , aeta­ t e m t u m v e r e a u r e a m m o r t a l e s v i v e r e n t . I n t e r i m p e r f p i c i u n t u r , q u æ jufla b o n a q u e fint, v o l u n t a s c- n i m n a r u r a q u o q u e o m n i b u s o bvia p a n d i t u r divine, u t a d c e r t a m n o r m a m a f t i o n e s , q u æ ex libertate for- t i u n t u r n o m e n , h o m i n e s c o m p o n a n t ; ne c g r a v i o r a p o n d e r a , q u i b u s vo lun ta s a d v e r e b o n u m a dpeten* d u m p e r m o v e a t u r , c og it ar i q u e u n t , q u a m q u æ e x d ivinis p e r f e & i o n i b u s d e d u c u n t u r . Scientiae q u o q u e f u p p e d i t a n t m o n i t a & certiflima a d m i n i c u -

A j j _________ la,

f i a indicia, aut, qua ad pr afentis vita ujutn apte excogita­ runt, ufurpes.

(10)

l a , q u i b u s fociecates ad vitam t r a d u c e n d a ^ n e c e s - fariæ, t u t o i n e a n t u r , b e l l o a t q u e pace con j n e a n t u r & felicitas f o c i o r u m a u g e a t u r . N c c fi nu n t a n i m u m f u u m i g n o r a r e , licet fragile , a ffabre t a me r f a & u m , d o m i c i l i u m , fed ofiTa, c a r n e s , t e n d i n c s , n e r v i , vifce- r a f u bj i ci un tu r oc ul is , u t (i quae læia felious r e p a ­ r e n t u r , m o r b o q u e affe&is me d ic i na a d r e r t t u r . T e r ­ ra & p r o f u n d u m m a r e l u f t r a n t u r * animal « , ve.ge- tabilia c o r p o r a q u e c e t er a d e f e r i b u n t u r , in r e r u m caufiaj & effectus i n q u i r i t u r . O d e n d u n t m o d u m f t r u e n d i ædificia, a d f p e f ru amoena, h a b i t a t u c o m m o d a , & fi mutabilis h u m a n u s a n i mu s , e d a x t e mp us & v i o­ le nta fata p e r m i f e r i n t , m a j o r u m i n du ft r iæ d o c u m e n ­ ta feris pol le ri s manfura* Sed n o n folurn t e r r a m c u r a n t difciplinse & in p a r v a c h a r t a t e r r a r u m o r ­

b e m , in c o m p e n d i u m r e d a £ è u m , o cu hs p r o p o n u n t ; fed & fcandicur c a e l u m , f e r i b u n t u r a t q u e d e t e r m i ­ n a n t u r f o l i s , ftellarum , p l a n e t a r u m q u e v i r , & a d c o r p o r u m ccelefiium m o t u m m e n f u r a t u r , non (e c us ac f l u m e n , f u g a x t e m p u s ; & ad illorum f g n a vel- uti ad metas va ft um tran&tur m a r e , i n v i l u n t u r r e m o - tiflimæ t e r r æ fru£fcusque foli ac laboris, c e u p r e m i a peri cul i r e m i t t u n t . Q u i n & m a x i m u m h u m a n i g e ­ neris c i m e l i u m , q u o prarcipua falus c o n t i n e a r * qu® t e nu it a s ingenii m i r e a d j u v a t u r & cceleffis fapien- tia i n t e r m or t al e s f p l e n d e f c i t , q u o a m o r in h o m i n e s d i v i n u s l u p r a i d , q u o d dici a u t c o g i t a r i p w e d , m a ­ x i m u s o ft e n d i c u r , vel frigidiflima p e â o r a id v e r a s v i r t ut es i n c e n l u r u s , f o n t e m l o q u o r v e r e ‘a p i e n t i x p e r e n n e m , ex q v o nifi h a u f e r i s , c eteri r i v u i p a r u m pro*

(11)

p f o d e r u n t f , ad h o c v e r b u m d i v i n u m i p t e l l i g e n d u t n f c ie n t i æ q u o q u e fubfidia fuppeditanc.

A t non ert n o r t r u m t o t u m p e r v o l a r e fcienti- a r u m latiflime p a t e n t e m c a m p u m , p r o p o f i t o , q u æ levi t e t i g i m u s p e n i c i l l o , fufficiant. Pleno e n i m in­ d e , u t a j u n t , f luere a l v e o , h a u d t e m e r e o p i n a m u r , v e r e q u e c o nf i ci , m o r t a l e s m a g n a m p a r t e m litteris f c i e n t i i s q u e d e b e r e f ua m f e l i c i t a t e m , v ic am que fi. ne h is fulcris n o n m i n u s m o l e r t a m & t r i fl e ra , q u a m r u d e m ae b a r b a r a m f u t u r a m . Sed n o n hic o m n i ­ u m u n a m fuifle f e nt e nt ia m q ui s i g no r a t ? P e r h i b e n t q u i d a m litteras felicitati civitatis infi diari, m o l i e s e f f e m i n a t o s q u e r e d d e r e c i v e s , impi as q u o q u e e f ­ fic e re m e n t e s , & plura c o n v i c i a , quae in n o n n o ­ c e n t e s p r o f u n d u n t u r « ^ ) H a e c vero fo rt e valere pos* f e n t , fi i c i e n t i a r u m , «ul to res Pietatis p r o r f u s fint e x ­ p e r t e s « Q u o in cafu non n e g a n d u m , pertes p l u r i ­ ma s p e r litteras in g e n u s h u m a n u m grafTari, ve rfu- t u m q u i p p e , c al l id u m & i m p i u m i n g e n i u m litteris & fcientiis i m b u t u m , p l u r e s Isedeadi m o d o s n o v i t ;

h a u d

g ) y id. Petri. Poiret. de Eruditione, [olida, Juperfi* ciaria falja. Lib. / //. §. X F 1. [q C hb. IVeismanni Iit' trodult l n Memor. Eicl. Hiß. Saer. N. 7. Tom. /. p. tn. *321' Huic quoque accedit vir infigitis nominis J . Liplius Poiitit. L. 11. C\ /7. 7 cUere, ait y bonas artes minus eas provtoiere, utrumque noxium e(l. Per alterum enim paullatim frigefeentibus [cbolis rußicitas Î5* barbaries occupat inba- biti nas : per bec vero tanquam nulla re faeilius otium 8f mollities aut boneftius in animos irrepit: • • Robur i?

(12)

h a u d aliter ac t r a n s f u g a i t i n e r u m , u t p e r i t u s viri- u m q u e n o f t r a r u r a g n a r u s , infefta c u m i nf e rt a r m a , quovi s h ofte p e r n i c i o f i o r , vel f u r io fo (imilis, q u e m a r m a t u m t i m e a s , neccfîe eft. V e r u m e n i m v e r o hæc mala bonis litteris fcientiisque n o n t r i b u e n d a , fed iliis a b u t e n t i b u s . Quaenam a u t e m res t a m b o ­ n a , pretiofa & nobilis h o m i n i b u s d a t a , q u i n n o c e ­ a t , nifi rite a d h i b e a t u r ? Q u e m a d m o d u m i g i t u r n o n p e r i n d e e f t, q u o m o d o litteris u t a m u r , fic e t ­ iam m u l t u m i n t e r e f t , q u o m o d o p e r d i f e a n t u r . Pius d e b e t efte u f u s , pia q u o q u e j u v e n t u t i s in illis in- ftitutio.

Cafla placen t f u p e r is ', p u ra cum m ente v e n ite , E t m an ibu s p u r is Jurnite fo r.tis aquam. b )

f l III.

Sic P i e t a t e m pe ni tu s i n fp i cc re e r e d u c i m u s , u t u n i c u i q u e virt uti n o n u n u m o p p o n i t u r vicium fic q u o q u e Pietas fuos h a b e t inimicos. N o n m o d o i n t e r h o s n u m e r e s f i d a m P i e t a t e m , quae fenfus a- ni mi diffimulat (ignis e x t e r n i ^ q u i b u s d a m , ri ri bu s & m o t i b u s c o r p o r i s , fed i n t e r n o ac d e b i t o a n i m i h a b i t u c a r et , v e r u m e ti am A t h e i s m u m & Su pe rf t it i- o n em . A t h e i s m u s , i) (celus a d ve r fu s D e u m atrocis-( i m u m h ) Tibuli. Lib. 2. Eleg. I.

i ) Ideam Athei quidam ita dilatant, ut apud Chr. Eb. Weismanmim Lib. cit. part. pofl. pp. 121 q., 121 q novem enum merentur fpecies, quidam magis coarSlant. Ceterum, utrum Atheismus vel Superftitio plus civitati noceat, inter quee* fiiones inutiles referimus ; ambas verj pefles calamitates que

(13)

f i m u m , h o m i n e m a f t i mm o b o n o a v e r t e n s , facit, ut, ideis de Deo fuppreffis, N u m e n fu m m u m n e g e t u r , a d e o u t h o m u n c i o , yires U f u p p e t e r e n t , g i g a n t u m m o r e in f a b u l i s , D e u m e cœ!o cfîet d e t u r b a t u r u s . M e d i o fe a gmi ni q u o q u e i n g e r i t impietas, off icior um, quae Deo d e b e n t u r , h o r r e n d a i n c u r i a , f e ' e , faci­ n o r i b u s , a confcicnti æ lege r e c e d e n t i b u s , p r o d e n s . Q u e m a d m o d u m a u t em fimia, c eu animal h o m i n u m fi gur is p r o x i m u m , g eft ic u la t io n es & a f t i o n e s h u ­ m a n a s p e r c u p i d e imitari ( o l e t ; fic q u o q u e religio» n e m p i e t a t e m q u e aemulatur ( t i p er f li ti o, & eo m a ­ gis dctef tabi le efi: v i t i u m , q u o facilius c u m Pietate c o n f u n d i poffit. Su pe rf ti ti o e p i m f o b e r r o r u m t e ­ n e b r i s A ) pociffimum agit r a d i c e s , & c re fc i c,

cnl-B t u m

illaturas, exflirpandas ducimus. Fuit quoque fuperiori fecul* P . B&ho controverfia cum Bernardo Nuudxo, an Respubli­ ca meris Atbeis conflare poffit. Bœhi [entent i am Gun dlin - gius etiam ex celloquio cum Barove La Hontan habito, de genttbus in Jcptentrionuli America, quibus de Deo nulla notitia, firm at. Sed Editores, G undl. Ein le it. zur W'ihr. Staats KL C. 4o. §. /. ». /. ex dejeriptione T^a Hontan itineris, loin, n . p. 123., in Editione Amflelodami rj 2# fa ff a, Gun d lin- gium refellunt. It a enim verba jacent: Tous les (auv ti­ ges foutiennent, qu il y ait un Dieu i f c. - - que P bom-inc a pas été fait par bajard i f qu il e(l P ouvrage d'un principe fuperieur en JagejJe i f en connoijjance, q d ils appel­

lent le Grand E/prit ou le maître de la vie ^ i f qu ils ado­ rent de la maniéré du monde la plus abftraite.\

k ) Valent enim de fuperftitione V<?rba L. C. La&antii L. V: C. 10. Quanta igitur* caligo, quanta tenebrarum i f errorum nubes hominum pe flor a obduxit}; qnt cum fe maxi­ me pios putant, tum maxime impii fiunt,

(14)

t u m relig iof um inter D e u m , & res creat as , q u i b u s q u i c q u a m divini inefle falfo me n tib us pe rfv ade t, p a r­ titur; & fi in illam inquiris, præcipuis c u lt u s divini p a r ­ t i b u s , g e n u in a de Deo fcientla, a m o r e Sz v e n e r a ­ tione carere d e p r e h e n d e s . Pietas l) ve ro ex g e n u ­ inae fapicntiæ luce o r it u r & a u g m e n t u m fum it c o n ­ t i n u u m , a n i m u m a re b u s c r e a t i s , d i g n a c o n t e m ­ platione penfitatis, ad r e r u m o m n i u m fla torem a- f c e n dc re d o c e t ; (incero a m or e & re verentia inflam­ mat, ut pius no n formidet, f e r v o r u m m o r e , D e u m ; fed ut filius ti m e a t , ne q u o d m a lu m , n u o off en ­ d a tu r op ti m u s h o m i n u m pater, c o m m i t t a t ; &, ut v e r­ b o d i c a m , p e r p e t u o (ludio, ex a m o re p r o f e f i o , pla­ c end i in o m n i b u s Deo abfolvitur.

E f lqu e Pietas o m n i u m c e t e r a r u m v i r t u t u m cer- tiffimum f u n d a m e n t u m ; n a m q u e non finit fui c u l­ t o r e m ab officiis, quae Deo d e b e n tu r , r e c e d e r e ; fed

t o t u m h o m i n e m divino nurui fubdit & cordi h a b e ­ r e j u b e t , difila & fafila, cogitationes & defideria a- n imi ad t e n o r e m divinat legis a d t e m p e r a r e rotam- q u e vitam, ad tam n o b i l e m , o m n i b u s q u e vicifiitudi- n ibus co n fl a n te m n o r m a m , felicem e xig ere. Si huic

vir-l) Pietas enim ut intellettum voluntatem afficit, efl vel Theoretic a vel Pr attic a ; cum nmi minus internos hominis attus, quam externas attiones d irigat, quoque eft vel interna vel externa totu/nque hominem Uei imperio Jub- dit L. Calms Lattantius Trismegiflum Jecutus Pietatem de­ finivit , per Dei Notionem. Lib. V. C. 14. Qu& definitio non

quidem plena efl, cum tantummodo indicet cognitionem Dei, quje tamen non Jenifer voluntatem permovet.

(15)

v irt uti litaris, officia q u o q u e e r g a alios o b f c r v e s , n e q u e i ll or um o p i b u s inh ie s, n e q u e bonse d e t r a - lia«; f a m æ , n e q u e v i t * i n û d i e r i s , vel felicitati i nv i­ deas, fed j uf t us , æqvns, l in c e r u s , b e n e v o l u s fis, ne- celic eft. Si Pietati te t o t u m t r a d i d e r i s , n e q u e tui ipluis animi vrel c o r p o r i s d e p o ni s d e b i t a m c u r a m , vel fallacibus irreti,tus v o l u p t a t i b u s , vel affe&ibus n o n ordin<;tis a b r e p t u s , fed ut in p e r a ge nd is a df idnu s, fic in o m n i b u s t e m p e r a n s & c o nt ine ns eris. V i d e ­ licet intima amicitia c u m D e o c o n j u n f t u s & illius j uc un di ff i mo a m o r e c a p t u s , illum, u t p o t e f u m m u m b o n u m , o m n i b u s fufficere, ha bes c e r t i f i i m u m , & i- mitaris i l l u m , q u a n t u m per f r agili tatem c o m m u n i s n a t u r æ licet, o m n i b u s b en e cupis & f a c i s, o p t i m e feiens, n o f t r a m felicitatem, fi vera e r i t , aliis illata injuria n o n c o n t i n e r i ; fed a l i o r u m c o m m o d i s infervi- e n d o perfici. Aft de veræ Pietatis in d ol e p l u r a , alia o c c a l i o n e , diflercre eft ani mu s.

§ IV.

A m b i g i v i d e o , feribit G e r b . J o h . V o ff i u s, m ) an ad Dei c u l t u m d e d u c a n t litterae noftrae, c u m

fac-B 2 p e

rn) Proëm. dc Origine Ö3 ProgreJJit ldolatri ce. Juftum fapientia fundamentum optime ponitur Pfalm. III. v. io) fl’ïtNT ni.T fINV n o m , quibus lapienti(fimus Rex Salomo con {en- titProv. I: 7. n j n m n ' n to v Quam ob cauffam Deus quoque per Mofen notitiam de fe & ipfius operibus liberis ad/idue inculcandam Ifraelitis prxcepit. Detr. 6.v. 7. C3PJJV1» (fc verba Zf opera divina) *]n3ff3 03 m S H " ^3^ -•*13lp31 133^31 "1*1*13 "103^31ubi ad vocabulum 0POT1 oh fervat e ac monere licet, vjurpari informa Pielica, qu$

(16)

ftu-p e in null'is m s g i s fr igea t P i c t a s , q u a m q ui o m n e m pro* dium int njum continuationem, affiduitatem in liberis in­ formandis arguit, ( Cfr. Salom. Glaffii Pbilolog. Sacr. Lib. 3. Trafl. 3. Can. 26.) Adeo ut non folum omnibus locis, omni tempore-, verum etiam vivide erudirent filios de Deo, quod fatis quoque verbi Metaphora evincit, proprie enim a- ruendi notionem habet. cJ5 ?/£ gladii c f tela acuuntur Dcv. /2, 3/, l f d . 120, v. 4. ut facilius penetrent, c / fecent ; fic quoque Parentes verba Jua pietatis afjeflu, acuerent, quo ex a- nimo amore <j reverentia Dei flagrante, profefl a, efficacius animos liberorum, permoverent & ipjorum memoria nunquam, exciderent, vid. Chr Stock. Ling. San fl. Vet. Te ft.) Apoft% Paulus quoque mandat Cbriftianis parentibus, pietatem ve* ram inftillarent liberorum mentibus: Iv.t fixere, t « r f/.v oc u- fv 7itxi$eloc, vovSealcc Xvçiu Epb, v.q. Sic indufiriam perdifcendi facras litteras laudi quoque ducit Timotheo ver uni­

que fapientiam in illis contineri oßendit 2 Tim. 3. i j , on oino ß çéÇasr rei leçcc y^cc/x/uarcc ZiSecs , roc iïvvctpitvcc ere gcÇ>i- oui etc GcûTçlcev. Adeo necefjariam exiftimat commendat que nobis Deus veram pietatem in dijcenda fapientia. Nec exifii- maverim fentiendum, quin Jana ratio his praeceptis adpnme conveniat, fed ut Philofopbiam itf profanam eruditionem cum Theologia ej verbo Dei non confundendam, ita tamen tra flan­ da s ambas ut felicitatem genuinam hominis amplificent. Chiam alienum igitur a Chrifliano, non dicam Philojopho, fed potius a fimpliciffimo jf. j f Roujeau de educandis liberis [entiat, fa­ tis apparet, cum contendit Liberos, usque ad annum œtatis de­ cimum quintum vel decimum 0flavum, debere in fpifja igno­ rantia de Deo relinqui, verb a ipfius ( Emile Tom. 11. p. iqy. J'unt de Cuo fiflo difcipulo. A quinze ans il ne favoit J 'il

avoit une ante, peut - être a dix huit ri* eft - il pas encore temps qu il P apprenne ; car f ’il l 'apprend plutôt qui il ne faut9 il court risque de ne le Ja voir jamais c, Pnmurn

(17)

pra-p r o pra-p s artatem trivifle in fludiis e x i f ti ma n tu r. Sane v er us hrec & gravis d f q u e r i m o n i a , r a r a m fatis ciïe e r a d i ' ionis c u m folida Pietate & bonis m o r i b u s mi- f t u r a m . N o s a u t e m c er t i f u m u s , v e r a m fapienciam & pi e ra t em g e n u i n a m , fi j u i d e m e a n d e m h a b e n t o r i g i ­ n e m , o p t i m e i nt e r fe c o n v e n i r e , c o m i t e s q u e e f i e , q u o s f e p a r a r e n o n eft fas. h o m i n i s , p e r p r o c e l l o f u m vi- t x a equor , ubi t o t fuffinendæ t e m p e f b t e s , t o t fco- p u l i , mi nita nte s trifte n a u f r a g i u m , e v i t a n d i , p ro f p e - r u m c u r i u m fa cturi & d e m u m , q u e m a n h e l a m u s , felicitatis p o r t u m o b t e n t u r i . S u n t u t i q u e f u n d a m e n ­ ta , q u i b u s aedificium fapientiæ facillime i n f i r u i t u r & , q u a n t u m a r fl i s c i r c u m f c r i p t u m i n g e n i u m can- cciiis p o t e r i e , perficitur. U b i c u n q u e a u t e m o c u l u s m e n t i s , i n p r i m i s fcientiis excultae, c i r c u m f e r t u r , o b ­ via h a b e t d o c u m e n t a , q uæ nifi m e n ti s p r æf r ad iæ h o ­ m i n e m , in m a x i m e a mab il e N u m e n a d o r a n d u m pel- l r i u n t . Q n a m o b r e m qu i in c u lp a f u e r e , q u o d e- j u s m o d i convicia in b on as litteras c o n j i c i a n t u r , f\ D e u m v e r e c o g n o f c e r e & c o l er e d i d i c e r e , nec i- p(i infelices, nec locus q ue r el is fuifiet. D e u m cole­ r e c u m nob il if f imu m h omi ni s fit o f f i c i u m , q u i d m a g i s c o n v e n i t , q u a m ut in Scholis publicis difeen-

t i ' i m animis d i g n e i n f i g a t u r ? N i m i r u m f u m m u m N u m e n efl, qui l a r g i t u r , ut mo li mi na tua ex v o t o fluant. S i , invita M i n e r v a , nil facis; efl a D e o , q u i n a t u r a m b e n i g n a m & f a c i l e m , i n g e n i u m docile

B 3

tri-cipuum officium, ve Gentiles quidem voluerunt puetos ignora­ re , fed poflulat Plutarchus iftQi TtutXoov ctyuyY\ç Part, l f C» / • J . ut inßituantur cti ce7 Seès ptv alßecBat»

(18)

tribuit. Si opes tibi fu p p e c u n t, ut, c u m m u l t i , p e ­ n uria o pp re ffi , a n im u m lit te ra ru m optimis divitiis l o c u p le ta re neqvcunc, tu difciplinis c o m m o d e i n n u ­ triri poffis, funt a D eo , qui has t b i concefflr. Bo­ na fi uteris v al et ud in e, ut n e q u e c o rp o ri s m o r b u s vel imbecillitas, n e q u e animi æ g r i t u d o ( l u d i o r u m c u r f u m r e m o r e n t u r , eft a D e o , q u i va le tu d in em d a t , fi rm at , minu it, auffert. D e n iq u e, fi difee nd i o ceafionem & c e t e r a , quae ad n a v a n d u m c u m U.c. cefiu litteris o p e ra m aut o m n i n o r e q u i r a n t u r , a ut m u l t u m faciant, n a t i u s e s, ab eo de m M a x i m o , O- p t i m o Deo ut iq ue funt, qui cun£ta re gi t & difponir. H is con fide ra tis, nil fapientiæ fiudiolo a n t i q u i u s , nil c o n v e n ie n ti u s , nil magis ncceflarium efie p o t e f l , q u a m pio a n im o c o le r e , fu m m a ejus r e v e r e n t i a f u f p ic e r e , t e n e r r i m o q u e amoris a d k & u a m p l e t l i D e u m om ni s boni l a r g u m colia rot cm . / \ g n o f c i s , fi Dapis, i n c r e m e n t u m cognitionis r e r u m b o n a r u m , q u o d qu o ti d ie c a p is , Deo a n n u e n t e , fieri; quid at­ q ui us , ac piis efflagitare p r e c i b u s , ut tuos f e c u n d e t labores^

§. V.

L o n g e a b e f t , ut defid er ium a u fe ra r , vel m i ­ n u a t , fed potiu s a r d o r e m proficiendi in (cientiis in­ c endat & a ug ea t. Q u e m a d m o d u m enim nulla fci- e n tia , qu æ n o n p er nobilifflmum d o n u m , r a t i o n e m p u t a , D e u m v e n e r e t u r a u & o r e m , ita n e qu e ulla da* ri p-' tefi, q u in indice quafi m o n ft re t lucu le nta ve- fbgia i m m e n æ ejus fapientiæ, a d m i r a n d æ bonitatis & fine limitibus p o t e n t i æ , cun&is knprefla rebus.

(19)

Q næ nn m aut em pia m e ns fvavius le g e t ? Q u e m p enitus c o gn of c er e c u p i e t , ac e u m , q u e m pro fequi q u i d e m a m o r e p o t e f l , cogitatione c o m p le fli n o n potefl ? Proficiat ig itu r m e n s d o & r i n a , multipli­ c ant ur q u o q u e res non minus fcicu jucundae, q n a m n ecefîariæ, cre fce nt e vero c o g n i t i o n e , i n c r e m e n t u m q u o q u e capit Pietas, u t p o te q :o plura bona in S u m m o Bono d e t e g u n t u r , eo ard entius inflamma­ t u r a m o r ac de fiderium a cu it u r ulterius p r o g r e d i ­ e ndi. PiCtare multa (l u d i o ru m i m p e d im e n ta r e m o ­ v e ntu r, q u i b u s non pauci pueri adolefcentesque p a r e n t u m m a g i l t r o r u m q u e fpes fe f e l l e ru n t, aliis n o ­ c u e r e , & ipfi fe p e rd it u m ivere. P ueritiæ ac Ado- lefcenri^ conditio lubrica efl n ) mu ltisque expofita periculis. In ipfis lu d is , q u i in g e n i u m r e c r e a n t , m o d u s t e n e n d u s , q n e m fi fu perns, lædunt. Se d pius m e m o r elf, nos ad l u d u m & jocum non fa- £tos efle. A n im u s in voluptates p r o n u s effc & ficut f o m e s , excuffa parva (cintilla, ig n e m cito r a p i t , fic q u o q u e facile incenditur. Noëfces die^que de- c eptr ice s c irc um fla n t c u p i d i n e s , ad lo cum o c c u ­ p andi m e n t e m intenræ. O f f e r u n t q u id e m virtutes le duces vitæ, v e r æ q u e gloriae altrices; afl poflu- lant voluptates & iniidiofe fvadenc, u t fe fequan- t n r , g a u d i i & lafeiva orientantes ob le fla m cn tn . N e c M a g i f l r o r u m follenia p r o h i b e r e pote fl , q u in c ap ia tur puerilis animus otii d u l c e d i n e , blandimen­ tis v o l u p t a t u m , illecebris c u p id in u m . V id etu r e-

* n i m

n ; Vicina eft lappbus adolefcentia, qui» variarum aftus e-upiditatum} fervere calentis inflammatus xta tis, ait Amlrofius.

(20)

Bim virt utis via a r d u a , v i t i o r u m v e r o p r i n c i p i o fa­ cilis, læra o j . C a dr i s i t a q ue A p o ll i n i s d t f e r t i s , vitiis, q u i b u s n o n f u nt m a g i s infefti h o d e s , ne c p e d e s magis p e r nt c io fæ , adhserebit. U n d e non m i r u m alacritatem difcendi e x d i n g v i , p r o g r e f f i o n i b u s r e m o - r a m objici &, ut Salludii utar phrali, i n g e n i u m i nc ul­ t u & fo co rdi a t o r p e f c c r e . A t vero, (i uventi in c d Pi­ e t a s , m e m o r i a h a u d facile e x c i d i t , fed p e & or i in. f ix um m a n e t , D e u m , q u e m c o l i t , u b i q u e adede* P r æ c e p t o r e m n o n Temper t e c u m h a b e s , qui i n e r t i ­ a m accufet, i n d u d r i a m a cua t, a vitiis d e h o r t e t u r <Sc ad v i r t u t e m i n f l a m m e t ; D eus v er o te n u n q u a m deleric, a d e d d u di is o p e r a n t i , f e q u i t u r a m b u l a n t e m , dies no- c t e s q u e ad a s i o n e s tuas a d t e n d i t & q u o a n i m o la­

b o r e s . E t e n i m Se ne cæ p ) v e r b a m e a f a c i a m :

N i l De o c l a uf u m eft, i n t e r e d animis n o d r i s & c o g i ­ ta tio nib us me di is i n t e r v e n i t . D e u m fi a m o r e ( i n c e ­ r o t e n e s , m o n i t o r e m v i g i l e m , cui m a g n a vis e f t , i n t r a t e g e r i s , coqfcienriam. N e c illa (init a t r a m i t e virt ut is d e f l e c l e r e , led f c o p u l o s , in q u i b u s i m p i n ­ g u n t p l u r i m i & n a u f r a g i u m t r i d e f a c i u n t , felici c u r - fu p r æ t e r v e h i . Q u a r a o b r e m ( l u d i o r u m impe di

-’A Bavure i.

p \ Ep. /5 , 2. Pulcra ejl quoque EpiSleti {in Dijfertnt. «ib Arriano digeß. Lib. i. C, 14. ) Unientia : orotv xÅtlarjTe m e n

-iu h r o i y.ccKCTiiTM, Ihctücv e riv

‘Fvjïiïiûos * c h ly v j fxev ciïos, fj.txKct j ’ e y y v c à e v a le t T r\s a e e r r \s t^ e ^ B a B eov 7rçe7ïocçciBev eBrjKUv 0 ) Refte enim He fio Jus Oper. £ f Di. v. 28 3 fq.

-T-.;.. . 1 ___ / _____ ___ ' „IV..

r u s B i i ç a s , h&i' (srcTos evà'iov 7roirjcrtiTe, fAë/uvyà)e furjdtTrors A é - y e i v , c r i fjiovoi i r e , ei AA’ é B e os ivdcv i ç l , *(#} v fx tT e ç o s Sccljxoov ê ç i , y # } r) t ü t o is Xçeioc Çuros h s to ß h s 7 r e tv r) Tsoieire.

(21)

m en ta nulla res felicius profligabit, nec vitiorum f u g a m , v i r t u t u m q u e a r d o r e m efficacius inculcabit, q u a m pietas n o n f u c a ta , quae D e u m vita: e x e m p l a r, q u o d imitari o p o r t e t q u e m v i s , p r o p o n it pertefctis- f im u m q ) . Iis, q u æ vulgo o p t a n t u r o p e s, vitae c o m m o d i t a t e s , h o n o r e s , & c ete ra , qu ibus fc felices aeftimant mortales cadu cis, p r s m i i s propoficis, incen­ di juventutis ttudia haud inficias e u n d u m ; fed n on f unt g e nu in a incitamenta r ) . A l u n t enim fæpe per- v e rf u m fui ipfius a m o r e m , nec p e r fe b o n u m pro- efficient a n i m u m , fed fu p e r b o s , avaros, af- ue fervos r e d d u n t . H i ig itu r feliciori

in-C

ge-m ' - ■ ■ ■ . . — — — _ — •

q) Experientia edoftus loquitur Gotbofr. Fockerodt in orat, de conjungenda doftnna & morum cultura : Ego y inquit, ex quo informanda juventuti operam dedi, expertus fum, qui fanftions dijcip linee patientes, Ef divinarum litterarum per­

cipiendarum cupidi fuerunt, pro captu quemque fuo in huma­ narum ßudiis egregie profecijje; profanos vero nec harum fu n ­ damenta folida percepiffe, quamvis majoribus ingemi , fortu- naeque pricfidiis inflrufti nec parcerent labori.

r ) Pro gloriee amore Lut herus alios prceflantiores Ef no • b di or es ftimulof commendat, videlicet Dei mandatum, Dei t i ­ morem , fidem Ef aritorem Dei. Luth, Cone, de bon. Op. T. I. Jen. fol. 232. Cf t. nuper Cit. Fockerodt. Confult. 2. de vera Chr iß i anorum Eruditione. Gentilium quidem fu it, tefte Cice­ rone Orat, pro Archia, Laudis fludio trahi Ef optimum quem­ que maxime gloria duci ; hi non melius edo ft i excufandi ; CbriRianis vero glori ce cupido non valet. Quamvis litteras profitearis, tamen religio tibi efje debet, optima ChrifUamz dijciplina collum fubtrahere, animumque paganum Ef profa­ num induere, hoc enim efl veram refpuere (apientiam, non vero genuinam lucrari.

b u m q u e f e & u u m q

(22)

* ) i s ( m

g e n i o p r æd it i fi in fciendo p r o g r e d i a n t u r , impii t a ­ m e n , licet e x t e r n a m f i£ t amq ue p r æ fe f e r r e n t ho* n e f i a t e m , m e a q u i d e m lent en ti a t p ropoli co i o n g e r e c e d u n t

$. VI.

S ol i di or fcilicet e r u d i t i o eximia res e f t, fed fi e r u d i t u s vi rt ut e de ft it ui t ur facile ab ufui f u b j i c i t u r ; & m a x i m a pretii pars o m it ti t ur ; v i r t u s , quae pieta­ te c a r e t * v i t i u m e ( t, n o m e n t a n t u m m o d o fplendi- d u m m e n t i t u r . L i tt er i s v er o impallefcimus n o n t a n t u m , ut i n t e ll e & us facultates e x e r c e a n t u r m u l - t i p l e x q n e r e r u m a d q u i r a t u r c o g n i t i o , l e d , q u o d ca­ p u t rei eft, u t me l i o r e s fiamus & b o n a m e n s f o r ­ m e t u r . N u l l i u s c er t e pretii efiet Philofophia tota- q u e , qua; l a b o r e & (ludio c o m p a r a r i poteft r e r u m n o t i t i a , nifi aegro a n i m o me d ic i na m a d f e r a t , nifi c o r r i g a t malos m o r e s , nifi a n i m u m ad virtutis d u l ­ ce c o m m e r c i u m v o c e t , f i n c e r u m o p t i m u m q u e r ed- ’’dat j ) . P a r u m , dicit Salluftiusf f j mihi p la centeæ litteræ, 5>q u æ ad v i r t u t e m d o f l o r i b u s nihil p r o f u e r u n t . N o n e n i m alius eft d o f l r i n æ f r u f t u s , nifi u t vitam q u i s f i nc e ra m h a be at t ) . A d e o v e r o necefiariam p i e t a ­ t e m ad b o n a m m e n t e m f o r m a n d a m a r b i t r a m u r ,

u t f ) Egregie Plvtarcbut in C. Marcio Canal, C. /. ’Ou&v y c c ç «A Ao M & trv v pv p sv e io c c d n o K c c v B o iy a v S ^ T r c ; r o c a r o y ccc? t f y n e f ö a o c i Ttfy ( p v c w , v7to K o y a r ^ i ^ o t ^ s h x ç , reo Ao y a $ e £ < # - /jLsrrjy r o fu h ç to v t o u y c c y (& 7;cßu K ^aoci. ff) Bello Jugurr

thin. C. S t.

t ) Anton. Gue/rra in Horologio Principm per Job. Wat*

(23)

u t h a n c fine illa n o n dari c o n t e n d a m u s . N a f ci q u i d e m h o m i n e s dispari indole, facile c o n c e d i m u s , f e d t a m e n firn&us ve l pius in l u c em e d i t u r n u l l u s h o m o ; c o m m u n i e n im labe o m n e s affe&i f u m u s , n i m i o p e r v e r f o q u e n o f t r u m i p f o r u m a m o r e , u n o q u a m v i s m o d o le n o n exferit. H æ c beftia pietate i n D e u m p e r d o m a b i t u r & f r a n g e t u r , alias j u g u m jufti r e & i q u e d e t r e d a n s , o cc af io ne m n a & a , in alio­ r u m i n c o m m o d a p r o r u m p i t . M i n i m e i g i t u r b o n a m e n s tibi ineft & g e n u i n a a ni mi m a g n u t u d o , ni- fi D e u m colis. Officia m a x i m a , in q u i b u s d i g n e p e r a g e n d i s praecipua noftr a c o nf i di t felicitas, q u i n e g l i g i t , qualis eius in aliis e x f pe c l a n da fides? Bo­ n a m i ta q u e m e n t e m , u t j u d a m , æ q u a m , finceram', m i f e r i c o r d e m , b e n e v o l a m & ad a u x i l i u m aliis fe- r e n d u m p r o m t a m , ita q u o q u e p i a m effe, ne ce fl e c f t u ) . E g r e g i e J u v e n a l i s : v ) .

F rim a mihi debes a n im i bonafanftus haberi J u ß it ia q u e ten a x fa c tis d iä isq u e mereris. Agnojco Froccrem rr).

N o f t r o t e m p o r e ab illo, cui m a x i m e c o rd i eft*)* R E G E M l o q u o r a u g uf t i ff i m um , qui, u t in illo v e n e ­ r a m u r o m n e s a n i m u m v er e p a t e r n u m , ita u t in a m! q u a m diutiffime fit p op ul i d e l i c i u m & animis p r

o-C 2 bis

u) Fr. De Salig. de U Mr.tb Fenelon f i n fupplem. ad DireSl. pour La confcitnce d'un Roi p. yq. Pietatem igitur bis elogiis ornat. La Pieté ri* a rien de foible, ni de trifte, ni de gen'e. Lllé élargit le Coeur. Elle eft fimple Ö* aimable. Eüe fe fait a tous. (;w. Sat. 8L. 5. v. 24. fq.

* ) Cfr. Cons. Acad, i UpJ. Betanck. om Informations* Verket. Ùpjala r f 9.

(24)

bis p r o f p e r e i m p e r e t , m o d as fait difquifitus , q u o in e u m flatu n red ig antur e a , quae ad p uero­ r u m felici c u m (uccefTu in litteris & mo ibus infti- tuti on ern p e r tin e a n t, ut fru&us merito cxfpe&an- dus impenfis ccirisque publicis refpondens percipi poflit. Multa ex il li s, quæ inter d eliberandum in m e d i u m funt prolata , præclare oflcndunc vota impleri, fi pietas, virtu tum alma marer & nutrix fi­ d a, c u m litteris & (ciendis in Scholis publicis, in p u ­ erilibus animis ar£le ju n g atur. D olendum quidem juflis querelis in t e rd u m linqui lo cu m , pueros, q u o ­ r u m ætatis prim æ m anudu£lioni, fecutura maxime i n n i t i t u r , in ædibus parentum c o r r u m p i, vel nimia i n d u l g e n t i a , vel exemplis a virtutis regulis deceden­ t i b u s , vel d e n i q u e , filiis licet optime cupiant, ig n o ­ ra n tia . V e r u m en im ve ro , fi ad frugem n u n q u a m re voc ari pofTent, fine ullo f r u f tu eflent, quæ in il­ l o r u m infiitutionem p ro f u n d u n tu r. Sunt tamen m u l­ ta , de fuccefTu non d e fp e ran d u m (vadentia x ). M a­ lu m , q u o d in ta flu m olim n a turæ locum occupa­ b i t , n o n d u m eft inveteratum. N e q u e omne r o b u r f u m u n t a ff e& us, setate paulo p r o v e £ h , flum inum inflar ra p id e c ad en tium , obfequi menti nifi adfvefiaur, qu i alias e r u m p u n t , im p e riu m in a n im u m fibi ar­ ro g a tu ri . A nimi q u o q u e , ceræ in m o d u m , tr»£la- b i l e s , (alube rrimis monitis lo cum co ncedunt, &

q u æ x ) Eamfententiam fovebat Plutarchusy7ie%i Trad. Agog. Lib. Ul. Cap. /, ris yccç hy. odev on ret fj.tv rm 7rctduv 7l?\t]pm

(25)

q u æ ip fis in aliis a r r i d e n t, imitari folent y \ Unde li de Deo, in c re an d o & creatis confervandis vere o p t i m o , non minus e x em plis,quæ ad perfvadendum pr æ c c p ta vincunt v i , q uam verbis, vere informan­ t u r , ut a m o r e g e n u i n p , fineque fervitute, timore Sc reve ren ti a vivide afficiantur, dubitabit nem o, quin ad v i r t u t e m , c u m gratia divina nunquam lalutari c o n a tu i d e f i t , qui non meliora edo&i a via aber­ r a v e r u n t , r e d i g a n t u r , ceteriquc ad pergendum b t e r rite i n c e p t u m excitentur. Sin vero Deum oblivi­ oni d a n t , illum prad'entem boni malive juftum re­ m u n e r a t o r e m no n fiflunt animo, debilia funt, quæ vitiis o p p o n u n t u r . F o r m i d e n t præ cepto res, p u d o ­ r e afficiantur maculatae famae, ftimulcntur non ve­ ra v i r t u t u m m e r c e d e , incitentur ardore vanæ glo­ r i * , & h3ud o p t i m o r u m exemplis, qui ad hono­ res g ra da ti f u n t, im probi tamen manent. Robo­ r a t u r interea m a l u m , im perium in animum fumunt adfe&us, C u m ig itur ad Aeademias veniunt, felices, fi in m e li o re m f r u g e m , monitis do&rinisque prae­ claris in fapientiæ v irtu tum que palæftris obviis, fe- fe p a t i a n t u r r e d u c i; at p ro pe m etum res cft, pau­ cos r a t i o n e m vitæ mutare z ) . N ec tamen in

Aca-C 3 dc

y ) Satie exemplum non laudandum relinquunt fi verba J . J . Roujjau Em ii Tom. 1. p. iq.j veritati confentiri de- monfiravt: Deux écoliers de la ville feront plus de dégât dans un Pays, que la Jeune (Je de tout un Village.

z ) iVer nun aber ein liederliches unordentliches rcefen fich ein mahl angewohnet hat, reie leider ! die m ei (len fiti dent en auf unfern Univerfiteten, der vit d bemach feiten mehr tüchtig feyn, zu einen ordentlichen Leben fich zu beqwemen* Qundling. Einleit. zu vabren St at s klug. p. ^37,

(26)

d e m ia s r e d u n d a b i t culp a ; h æ e n i m focietates li­ b e r i o r i b u s r e g i legibus necefle eft, & , c u m m u l « - t u d o a d o l e f c e n t u m q uot anni s illic c o n f in â t, vix fie- ri p o te f t, u t in o m n i u m m o r e s & v it a m fatis adten- da t t i r. A tener is it a qu e a d f v e f c e r e , m u l t u m eft.

$. VII,.

Pietas f t u d i o r u m d u x & g u b e r n a t r i x efie d e ­ b e t , fi utilitas, q u æ juventur.is in Scholis publicis in- f ti t ut io ne f p e r a t u r Reipublicae o b t i n e b i t u r . P l u r i ­ b u s e n i m mo dis v e r u m eft, civitatis f a l u t e m , m a ­ g n a m p a r t e m , Scholis d e b e r i . l u v e n t u s , quae ftatis f e r i i s , ad penates r e m e a t a d c e r t u m t e m p u s l u d o s lit te ra ri os r e v i f u r a , n o n adeo hili eft æ f t i m a n d a , q u i n in a l i o r u m vitam & m o r e s i nfl uat; c u m aequa­ l i b u s , q u i b u s p r o n u m eft, f iq u i d e m n a t u r a aemulan­ di f t u d i u m fit i n g e n e r a t u m , a l i o r u m di&a & f a&a i mita ri v iv e n d i q u e inftituta fequi, t e m p u s c o n t e r u n t . A lii litteris vix primis labiis g u f t a t i s , varias o b c a uf l as , v a l e d i c u n t , g e n u s vitae vel u r b a n u m , vel r u r i e ligentes . S u b e f t t a m e n r a t i o , n o n p e r i n d e effe q u o a n i m o , q u i b u s v e m o r i b u s ad fuos r e m i t t a n t u r . N a m q u e u t infimae conditionis h o m i n i b u s f e r e p r o ­ p i o r e s , ita i p f o r u m e o n f ve t ud in es in i l lo r um vitam» q u a m f i mpl ice m p u r a m q u e efie p r od e f t, fenfim irre- p u n t . l m p e r i t u r u f c i l i c e t v u l g u s p r u d e n t e s m e l i o r e s q u e o p i n a t u r i l l o s , q u i Mu fa s falutarunt. Si igitur pieta­ t e in D e u m , R e g e m & P a t r i a m , cis praeiverint, q u i - b u s c u m v i & it a nt , e o r u m a ni mos a d virtutis e x e r ­ c i t a t i o n e m fuo e x e m p l o a ll ic i en t ,n ec litteris i m p e n - f u m t e m p u s p e r d i t u m , fed f u a m m e r c e d e m habitio­ r u m

(27)

r u m declarant. Si v e ro ir n p ii , fcelerata v i t a , r u d c s a b d u c u n t , vci a p u d e o s , qui melioris lu n t frugis, c o n t e m t u m Scholis pariunt. Q u e m a d m o d u m igitur flu­ v i us per a q u æ d u f t u s p e r lingulas urbis placeas u n ­ d a m f u b m i n i f t r a t , vel per cannles p e r univerfas re ­ g io n e s dividet aquas fuos ; (ic q u o q u e Publicæ Scho­ la?, q ui c q u id boni vel mali h a b e n t, in R e m p u b ti c a m i n fu n d u n t . N o n q u id e m inficiamur p lu re s fontes effe , u n d e more s gentis p u l l u l e n t , in t e r quos ta­ m e n vix ullus operofior. À R eg io lolio ad t u g u ­ r i u m usque in h o m i n u m vive ndi rationem fefe in­ g e r u n t . Scholæ enim publicæ non folum e o r u m in- f titutionis cu ra m g e r u n t , q u i illas fr eq u e n ta n t, fed q u o q u e c e te r o r u m . N o n p r æ t e r e u n d u m ducimus, ex SchoJis publicis a c c ir i, qui a p u d il lo s , ad Scholas l ib e ro s m i t t e r e , qui d c t r e & a n t , e r u d ie n d i m u n u s o b e u n t . Hi ve ro non m o d o p r o in ftudiis progres- f u , fed & p e r c on tr a ft os m o r e s , c o n c r e d it u m offi­ c i u m a p u d cos, qui penitus re m infpiciunt, non mi* n i m i m o m e n t i , be n e vel male adminifirant. Scho­ la: itaque publicæ q u a n d o illud Ju v en a lis in g e n e ­ r a t i o n e m qu a d ra n t: T e r r a malos hom ine s n u n c c-d u c a t * ) , culpæ n o n i m m u n e s f u n t , u t lauc-de n e q u e p rivandas, progenies melioris noræ fi efl oritura.

M u n e r a publica, a u t civilis focieratis, a u tE c c I e - fiac cauffa in Aim ta , poftulant ad mi niflratores , non m o d o r e r u m neceffariarum cog nit ion e i n f t r u Ö o s , f e d Sc vivida vi rt ute ornatos. H i v e r o , fi mali & i m p i i , ut iq u e ex S c h o l i s , in q u ib u s educati f u n t , t a n q u a m ex e q u o T r o j a n o profiliunc, Reipublicae

lit-*) Srtt. ij. L, j . v. 7o.

(28)

litterariae & Civitati & Eeelefiæ p a r u m infervitnri. U h u s qu is que enim (ic in fua d a tio n e , f a n c h mifce- b it pr o f an is , c u r a m r e r u m , q u ib us præefle jubetur, n e gl ig en s & afFedtibus, q u o s nc ratione q u id em fe- d a r e , m ul to mi nu s gratia f u p e r n e d ata , re frenare d i d i c e r e , male rern efl: a & u r u s H in c in Republi- ca L i t t e r a r i a e vana fapientia n^ta fu p erb ia , p r o ­ priae gloriæ c u pid o, diræ alrercationes, lœda invidia, î or di d a avaritia & fine religi one vita optima p e r­ d u n t , e rro re s & ten ebr as f e ru n t & efficiunt, ut il­ l o r u m fententia ad veri fimilitudinem accedar, qui litteras generi h u m a n o nocentes c o n te n d u n t aa). In civitate callida & p er v erf a Politices ars , injuditia, f r a u s , v i n d i c t a , turpis lucri defiderium & i m m o d i ­ c a h o n o r u m c u p i d o , & q u æ funt plura v itia , com­ m o d a , quæ cives fperarc decet, re m ora ntu r, vel d e ­ m u n t & fu n d a m e n ta Societatis f u b r u u n t b b y Sacer v e ro a a) Fid. Pic. Mirandulan. Opp. Fol. 2. p. <*64. Ludov. F i­ ves in Trat}, de Corrupt. Art. op. Fol. I. p. 221, quos /equi­ tur Corn. Agrippa ab Nettesheim in Tr. de inccrtitudine Zf vanitate omnium feientiarum Zf attium. 7 heophil. Spikz Felix litteratus. Guiljei. Salden1 ültraj. de Libris vario eirum ujii Zd ab ufu» Lib. 11. J . J. Roufff. Difc. fur L'inegal parmi les hommes.

bb ) Quam ob eaujjam pietatis neceffitatem urgeri in iis , qui Je politicis ßudiis tradunt, Gun dl. Linie it. zur ■wahren St at s kl. C. X. (f. II. n, 86. Nur muffen leute, fo von Jugend auf zur Politic angejubret werden, auch eine probité haben. Sonft folgen fie dem exempel falfcher flatiflen und vtrdcn zwar fcblau und raffinirt aber aufs bhfe, und praSliciren die verkehrte Statskunft des Mac hi ave Ui, dejs Ma-

(29)

v e r o D o d o r pietatis larva , q u æ i m p r o b u m a n i m u m n o n p e r p e t u o c e g e t , i n d u t u s , magis a p t u s ad ( e d u ­ c e n d u m , q u a m d o d r i n a ad aedificandum, vita: fuæ f brfan h a b e b i t p l u r e s imi ta t or e s, ac, n o n u t p3r eflet

a l i o s , ad p i e t a t e m d u c e r e t cc ). T o t c a l ami ta t um f c a t u r i g o efl Pietatis n c g l e d u s . Pietati v e r o (i e x a n i m o litaris, c u n e l a me l i o ri f o r t u n a fluunt. Bene e n i m c u m m o r t a l i b u s a g i t u r , q u a n d o p r o b i , qui a- liis n o n fidum h o n o r e prseire, v e r u m e tiam non fu­ catis v i r t u t i b u s , e x e m p l a r vitæ fcelerisque purae, di­ g n u m , q u o d o m n e s f c q u e n t u r , r e l i n q u e r e , geftiunt» r e b u s praefunc; & q u i b u s i n j u n c t u m efl o b e d i e n d i o f f i c i u m , n o n t a m m e t u civilis, quæ c o n t i n e b i t n o n m o r i g e r o s , p œ n æ , q u a m pi e t a t e in D e u m ad o b t e m ­ p e r a n d u m f u nt p r o m t ' . Bonis q u i p p e ci vi bu s feli­ citas p u bl i c a efficitur. Scilicet c u m ita fe g e r u n t , r e d a m i n c e d u n t viam* C o m m u n i c a t i s confiliis res p e r a g u n t u r . S u m m a c u m induft ria, o p e r e & Audio, q u i s q u e l o c o , qu i ei in civitate obtigit, laborat, ut p u ­ b li ca , & in illa l i n g u l a r u m f tl us a u g e a t u r . N e c i rr it us er it conatus* D e u s enim n o n otiofus efl c o n f i l i o r u m & o p e r u m i n f p e d o r , fed qui facinora, vel v i n d i d a , vel r e m u n e r a t i o n e c o m p e n f a t . N a m q u e m i h i p r o

D

ve-cc) Quantum vero facer dotum vel impietas, vel hypocri- fis ad calamitates mala inferenda valeat, ex hi fi oria Ee~ clefiaflica, proh dotor ! fatis confiat, citatur quoque Collennu- tins a Bur. Gott be/ f Struvio, de DoElis Impofioribustp. $1. dicens : nihil videlicet excellenter malum in Ecclefia Catholi­ ca patrari, cujus prima origo a Sacerdotibus not,% dependeat, m forte 9 ceu Ito quodam Dei covfilio.

(30)

’Vcro c o n f i â t , o m n i u m m o rt a liu m vitam cPvîno N u„ Jjmine invili, n : q u e b o n u m , n e q u e mal <m facinus ’ cu ju sq u a m p ro nihilo haberi, fed ex natura diver- ;,fa præ mia bonos malosque feaui dei).

Religio firmiflimum merito c enfctur f u lc r u m ,c u i Salus & lecuritas publica innititur. Nihil efficacius ob- f l r i n g i t a n i m o s ^ ’e l a d obfe q v iu m legibus præ flandum, vel ad p a f h tervanda. Nihil ab injuria in fe re nda, vi & f r a u d e & ceteris fîagitiis, quæ miferiam h u m a n am p a r i u n t & augent, æ que deterret. N ihil ad opem con- filio & o p e re aliis fere ndam magis fvadet. Nihil d e ­ n iq ue Pr in ci p em de fibi fu bdit oru m fide, obedientia & veneratione cer tiorem facit, nec cives Im peran­ tis juflitia, æ q u k a t e , clementia confidere felicius ju­ b e t , q u a m divinus cultus, qui m e n tib u s infigit, D e u m q u e m nil latet, juftum e lu de re aut effingere n e m in e m poffie Since ram vero fi Religioni Pietatem demferis,rem n obiliffimam in c l a d e s , & p ern iciem v e rtisse ).E x his igitur, q u æ difputavimusj tuto concludere licet, nil m a ­ gis necefiarium, q u o d animis in Scholis publicis fid£ i n cu lcetur, qu am divina pieta s, qua negle&a, vel fri­ g ide t r a d it a , cetera fæpe funt nocitura.

§. vin.

S e d n o n fo lu m i a aliorum c o m m o d a v ivim us, n o n üd) Sülluß. ad Cxfar. Orat. 2.

ee ) Lugubre exemplum Ohverius CromveHur, rege Ca- rolo nefando parricidio necato, Magnae Britanniae Prorex 8* prate 3 or praebet, qui pietatis l'arva tyranni dem in Anglos oc­ cupavit , & mafcule exercuit. Quam mi fer a autem fu e r it, licet ipfius duflu adverjus bofies externos vi flor i a felix populi conditio qui paulo nnteCromveUi confilio objequium Regi juftum renuebat9 kbertatem Je flans fervit ut isdurum} eft coaftus jubire jugum*

(31)

n o n m o d o officiis, quæ aliis d e b e m u s fansfaciendum; fr u ltr a omnia fe ceris, nifi ipfc felix. G e n u in t au­ t e m & vera felicitas, litteris, optimis licet admini­ c ul is , m in im e a d q u i r i t u r , nili adfit divina Pietas. D e b e t effie fu m ro uin b o n u m , qu o fruatur h o m o , fi v e r e felix vivat; q u o d fcilicet omni t e m p o r e , o- m n i b u s viciflitudinibus v i t t e , o m n ib u s ,q u ib u s opus h a b e a s , fatisfacere valer. H o c v e ro præter D e u m O p t i m u m , M a x i m u m , aliud r o n dari, perfpicuum cft. Fe li c e m ig it u r fi vivere a m a s , cum fu m m o N u m i n e , intima familiaritate conjungeris. Litteris igi r ur fcientiisque difeat anim us voluntatem ad ea f l e Q e r e , q u æ D eo p l a c e a n t , & totum h o m i­ n e m i d ejus f a lu b e rrim a m o nita com ponere. Ita ad St u d i a a d v i g i l a n d u m , ut am or in D eu m incendatur & crefcat. A m e m u s h o m i n u m c o m m u n e m p a ren ­ t e m , & ab iplo a m a m u r ; H æ c eft felicitas, quam c o g n it io praecedit & g a u d i u m , verbis exprimi ne* f c i u m , fequitur.

Pietas igit ur felicem & fecuram vivere vitam d o c e t , nec in fecundis efferri a n im o , nec in adver- fis d e j i c i ; q u o ad præ fenrem vitam nil utilius ; N a m

L u d it in humanis divina potentia rebus

E t certam prœfens v i x h*bct hora fidem f f ). 3. N e q u e folum t u r p e , fed etjam miferum efiet iis, q u i p l u r e s an nos fapientiæ ftudio d e d e r u n t, ni ae­ q u a m e n t e lætis f r u e r e n t u r , triftia ferrent. Pius ve ro fentit p r o v i d u m N u m e n re g e re h o m in u m fa­ t a , c u m fiducia animi ipfius fc perm ittit voluntati a t q u e in illa placide adquieicit.

D i Q u a m

f ) P , Ovid. Na/, ex Pant. Z, IV. Epifl, 5, v, 49, [q, i

(32)

Q n a m o b r e m Pii S c h o l a r u m c o n d i t o r e s finem l o n g e e x ce l l e nc i f l i mu m h a b u e r u n t p r o p o f i t u m , cui c e t e r a o mn i a fu bf unt . M e n t i s a c i e m , h o m i n i b u s , qui t o t i , q u a n t i a C r e a t o r e o p t i m o p e n d e a n t , rite c o n f i d e r a t i s , ad h u n c o m n i u m r e r u m f h r o r e m incen­ d e r u n t , p r o b e feientes nos a eque, ac v ive re incipi­ m u s , in a mplifii ma c i v i t a t e , quse l i ng ul as in o r b e t e r r a r u m i n c l u d i t , n u n q u a m u ll o cafu i n t e r i t u r a , m e m b r a c i v e s qu e fafros. D e us e n i m n o n h. rc c a d u ­ c a , teftes de illius b o n i t a t e , fapientia & po tentia cer- t i f l i m o s , p ræ ci pu as noftras n o l u i t efle c u r a s ; fed n e g o t i a q u o q u e metyoresque f u n & i o n e s nobis i nj un ­ x i t , q u i b u s via ad b e a t a m p a n d i t u r æ t e r n i r a e m . E t hic d e m u m finis d i g n u s eft, q u e m h o m i n e s a n i m a m , i n t r a fr agiles g eft antes cancellos m or t a l i t a t i s , i m m o r ­ ta l e m , o m n i nifu, p e r t o t u m vitæ f t a d i u m , m e n t i s o c u ­ lis n u n q u a m n o n p r o p o f i t u m f e Q e n t u r . H o c ne- g l e & o , vitae p a r u m p h i l of o ph ar i s. H æ c i g i t u r verae Pietatis via d o & o r i b u s di fc ip ul is qu e i m p i g r e c al ca nda. Ita (ludiis i n v i g i l a n d u m & ad ( c i e n d a r u m a d y t a , q u a e alias v a n æ fapientiæ f a na , p e n e t r a n d u m , ut D o f t o r e s m e m o r e s fint, d i f c i p u l o r u m inflar p e r e g r i n a n d u m , g g ) flabilem v e r o m o n e n d i f i d e m qua er entium fidos a d æ t e r n a praeire d u c e s ; difcipuli v e r o o b e di en t ia & v e ­

n e r a t i o n e , p e d e indefeffo f e q u i , fui efTc officii c o g it e nt ,

g r r ) Anaxagoras Clazomenius, Pbilofopbus in (cientiis

progrefjus facie?idi caujja peregrinatus, cum interrogaretur, nulla ne fibijaltem cura patrice effet, refpondit: è/adl yccç c(po-

$(>06 fJLchsi Ttji' 7TC6Tçi$0S ÀelfcoCS TCV CVÇXVOV. DiOg. Laërt. de y it,

References

Related documents

ialtem facere poflumus, quid valeant bumeri,quid ferre recufent. Verum enim vero, iugubri experientia edocli deprehendimus, paffiones noflras inclinationesque in trans- verfum

Haud raro fallicur fpecieboni, quod- que adpetit, id magis faepe eft malum, quam bo-. num fibi

simirus, Comes Palatinus Riponti, ambo sibi commissam vo- luerunt tutelam 5), quae secundum Formani Regiminis penes quin- que supremos Regni Magistratus foret. Hinc ista

I. Medhan Eenigheet uthi then retta Religionen och Gudztiensten är then krafftigaste grundwaleii till itt Lolligit wählbestelt och samdrächtigt regimente, Så skall thet och al-

i H,e Vir, angnlurp aGN quoque esfe variabüern, fed credere videtor, eum esfe maximum, quando aG minima eft, h. quando z vel ~ o, vel ~i8o°, et minimum, quando, aG eft maxima, ita ut

dicii cenioribus magnopere probari queat; attamen quum forte fint, quibus haec quoque levia infer- vire poifint, vel faltem anfa praeberi meliora adden-. di, noilras qualescunque,

6c cetera, ex contemtisviolatisque difciplinas militaris legibus, manan- tia mala, virtutes militantium tan- to minus obfcurant vel tollunt_», quanto certius conftat, has

&#34;objeto&#34;. Como dueña de sus actos y no como supeditada a todo y todos los demás. Su definición y calificación de &#34;realidad&#34; estaba justamente en el hecho de ser