Specimen academicum, ideas perfectionis et felicitatis humanæ inter se collatas sistens, quod venia ampl. ord. phil. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico defert Petrus Högmark, stip. reg. Calmariensis. In audit. ecclesiast. d. XIII Ap

SPECIMEN _ACADEMICUM,,

IDEAS

_PERFECTIONIS

ET

FELICITÄTIS

_HUMANA

INTER SE

_COLLATAS

SISTENS, QJJ O D

VENIA. AMPL· ORD. PHIL. UPS,

PR7ESIDE

Mx.

DAN.

_BOETHIO,

ΕΤΗ. ET POLIT» PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU _PHILOSOPHICO

DEFERT

PETRUS

_HÖGMARK,

Stip. Reg. Calmarienßs.

IN AUDIT. ECCLESIAST. D. _{XIII APRIL. MDCCXCI.}

UPSALIiE,

SA CRM REGIM _{\M AJESTA TIS}

MJtgWffi,

Ψ&01Ο

DI _{OEGESΕ OS CALMAKiEKSIS}

M£>

XSCG JS> O_f GYMNASII _{SCHOLARÜMQUE}

JE

JE Jßl'G Μ

_Gs

s. S. THE OL. DO C _TORI,

HOBI LI SSIMOac_{REVERENDISSIMO}

2)OM£ffflO

MART.

GEGRGIO

WALLENSTRÅLE,

xzi,ea.wA8~s éVMstco

PROSTEN

och

KYRKOHERDEN

ofver RASBO cch KIHLS

RÖRSAJVILIPCGAR

högärevördige o

höglärde

Herr st ε r

Magi

JO

XfJL

Λ

8

,

ΜO

samt högädla frun

JVXJLJXXJL

CΛ

TJEUL Μ

Χ'ΜΛ,

Μ

O

3£JL

FÖDD

Tikgnas-j

med

vSrdnadsfull

.erkänfla

for

bevifta

väl-gerningary denna

Afhandling

af

IDE^

PERFECTIONIS

et FELICITATIS

HUMANA INTER SE COLLAT/E.

uoad _{longisfime posiumus illa tempora}

refpi-cere, _{quibus, in virtutis indole atquc} illius in natura humana fundamentis _cognofcendis

atten-tiores et _{philofophice magis verfati funt}

eruditi,

in-de _{usque fepetentes, illos videmus in varias}

diftra-Öos _{fuisfe, easque discrepantes, hac de re}

_fententias.

Fuerunt, tum veterum tum recentiorum muki, qui,

ad _{iophifticam, neicio quam, et ipinofam}

Difcipli-nam adhaereicentes, _{virtutis pretium usque} adeo

ignorasfe 'videntur, ut aut fenfualfum voluptatum ,

aut _{peculiarium politicarum finium adminiftram eam} conftituerint. Sed omittam iftos, nefcio enim qui

hat ut adnotare _{mallem, contigisie hoc viris, qui} non minus _{probatae in virtutem moresque}

obiervan-tise, quam perfpicacise vere philoiophicae illuftrem

habuere _{eamque pervagatisfimam}

_{commendationem,}

ut ne

effugere

_{quidem potuerint, quin a}

fe

_invicem

longe disfentirent de principio unde

proficifcatur

vir-tus, quam fibi praefcribere homines

debent.

Sed

lon-?. Ι¬

6 Idea _{Perfe&ionis et Felicitatis}

gum

föret

atque non necesfarium commemorare et

hngulatim examinare varias illas ac disiidentes, qux ad hane rem _{occurrunt, opiniones. Quae enim, ut}

mihi _{quidem videtur, acutisfimam fubtilisfimamque} nattirae humanae _{perfcrutationem teiiantur, illaeomnes} ad duo commode referri _{principia posiunt: unum}

Perfe&ionis, alterum Felicitatis. At, in his principiis explicandis et confirmandis, quum alii magis , alii

minus, unum ab altero distraxerint, et noilra

prasfer-tim setate _{Philoiophus, (qui, uti acutisfima mentis} acie inftruclus _{eil, iic fpecuiationibus fuis}

Erudito-rum tantum non omnium _{jure excitavit attentionem)}

in Examine Rationis Pra&ic^e _{a) Principium} Morali-tatis _{inilituerit, ut nihil habeat cum idea felicitatis}

conjun&um: tentare volui, posiitne Idea perfe&ionis,

ad quam Syflema Kantianum, fimu! ac univerfali ab

illo _{propoiitte Moralitads formse vis erit et} iignifica-tio _{fubjicienda, referre queamus, cum Idea felicita¬}

tis convenire: an ab illa _{discrepet. Ego vero in}

hoc _{negotio haut infeliciter me occupatum fuisie}

in-telligam , ii, propoiita brevi hac disfertatione,

opinio-nem valeam _{quodammodo afferre illis, qui}

philoio-phica rerum _{cognitione augeri} velint atque ornari,

hane _{cautionem, ut quse maxime, necesiariam esfe,}

ne, in rebus ad mores quoque falutemque hominum vim _{atque efficacitatem habentibus, opiniones}

quas-dam antea judicent muko minus _{rejiciant, quam}

in-corrupte et integre examinarint, annon,, quae primo

intuitu videntur ea posfint veritati esfe

humana intev _{fe coliata.}

7

confentanea: et _{ne, propoiitis diverfis}

philofophan-di _{rationibus, earum uni ita adh«reant, praqudicata}

de illius exceilentia _{opinione duffi, ut impediantur,}

quominus, qu« reüquse utilia posiint atque ad Cogni¬

tionen! _{augendam apta continere, ea difcant inque}

fuos ufus convercant.

§. ii

Ide« tam _perfeffionis

quam felicitatis generales

funt _{notiones, quarum ut forma in ratione}

quseren-da, ita _(lgnificatio et contentus _{applicatioque eil ab}

experientia determinanda. Harum vero idearum ut

jufta

fiat comparatio, utramque feparatim examinabf

mus. _{Perfe&urn aliquid}

tum dicimus, quando va¬

ri«, quas continet, res ad unum _{confpirant. Et hoc}

tum maxime obtinere _{intelligimus, ii unum pluresve}

Syilemate quodam comprehenios effe&us mente

con-cipimus producendos, aut finem nobis _proponimus

asfequendiim et deinde perfeffionem metimur ex firma illa _{atque certa faciiitate,}

qua effe&us finisve hic obtinetur. _{Atque hoc quidem refpeQru perfeclio}

femper relata ad

"'finem

eft. At vero _{qnod in re}

quacunque ad eftedhis _{producendos idoneum,}

fini-busve obtinendis inierviens _{invenitur, illud virium}

-romen habet. _{Quocirca in idea}

perfe&ionis

includi-mus virium _{confpirationem ad effe&us}

, qui, dum,

ut _{hänt, ens ratione pr«ditum intendit, propoiitum} iive finis vocantur. _{Jam vero ideam tum finis}

tum

etiam virium _{usque adeo extendere posfumus,} ut

illa _{omniurn, quos umquam}

asfequi cogitatione pos¬ fumus%

% 13es Ferje&iont's et Felicitatis

fumus, finium fibi invicem non

contrariorum

fyile-ma contineat, h.tc vero poteilatem

ad totalem

hunc

omniaque

comple£lentem

finem

confpirantem

et

iuf·

ficientem. Qu^ eadem eil idea Entis

perfe£tisf»mi.

Quod ii, ejusmodi

poflulata

univerfalitate,

reales

>

quarum

ideam

formare

valet

homo, refpicimus

fi-nes _atque ad

illos

in _uno

comprehenios,

vel dicam,

ita _{compoiitos, ut}

_alter

_alteri

_{non repugnec, omnes}

hominis vires referimus: tum idea exoritur humanas

perfe&ionis,

hoc eil,

metae

humanis

viribus

propo-iitse, ad quam ut

tendere

debemus,

ita

iHi

posfu-mus, religio licet femper

plus

ultra,

quotendamus,

adpropinquare,

verbo:

ejusmodi animo

fingimus

Perfedionis nobis _pracfcriptse

_ideam,

_ad

_quam

_in

omnes _partes uium vitse

conformare noilrum

fem

per

erit, licet numquam

iperandum

fit fore

ut

prototy-pon illius vica et

moribus

queamus,

quoad vivimus,

exprimere.

Verum

tarnen accuratam

hujus

ideae

de-terminationem ex eo, quod nomine

finis

compre-hendimus, totam quantam

pendere,

perfpicuum

eil.

Scilicet ens feniu gaudens,

dum

ideam

finis

conci-pere

valet, in

ea

aliquid necesiarie

includit,

quod

Boni nomine _{iniigniri mereatur.}

_Bonum

_vero,

quod

hominis eil, fi ad univerfalitatem, hoc

eil,

ad

tota-litatem confcientiae _perfonalis

_unitatis

refpondentem

perducitur, omne

id

comple£litur,

quodcunque

tarn

ab _{ipfo quam}

_{ab aliis}

_entibus,

_fenfus

_quoque

_et

nationis

coniortibus, gratum

posiit

atque

jucundum fentiri;

ad-jun£to iimul hoc, utin

illius

nec

exteniione,

nec

inten-iione nec duratione

quidquam

deiideretur:

id eil,

bo¬

num

humana inter _{fe collaia. 9} mim hominis ejus fit indolis, necesie eil, _ut,

quid-quid boni umquam liceat vel ipfi vel

aliis

five in prüfend five in

futurum

experiri,

id nullo

modo

excludat. Hoc autem bonum id _{ipfum eil, quod}

efficic finem, qui ideam

perfe&ionis

homini

prs-icriptae determinet\ voluntas ad

formam

hujus

ideae

conpofita, quas ad

promovendum hoc bonum

omnes

fibi _{fubjeflas vires dirigit, perfefta eil. Asfiduum}

vero et indefesfum iludium voluntateni ad hane for·

•

mam accommociandi fuasque _vires iub imperio

ejus-modi voluntatis _{fubjiciendi eil virtus, humans}

prs-(lantia _{naturs, itemque menfura, ad quam exigatur} verum hominis _pretium.

§. IIL

Felicitatem , fi formam illius generalisfimam fpe-£les, fic definiunt Eruditi, ut eam esfe dicant:

Sca-tum _{perpetui gatidii*,} realitatem _vero huic

forms

omnino _{refpondentem nulli nifi Enti perfe&isfimo}

competere, quisque facile concesferit. Atqui, de felicitate humana _{quoniam omnis heic loci disputa·}

tio futura _{eil, evidens} esfe arbitror, ideam

felicita-tis _{poflulationem continere monftrandi, quomodo}

particulares flatus, in quibus

jucunde

fe exillere fem

tit _{homo, in eum ordinem redigantur aut in illo} nexu _{colligentur, qui, quscunque tarn extenfive}

quam intenfive, pro illa, qua utitur, conditione vi«

riumque indole, ipfi funt ut niaxime jucunda, ea

om->•0 lü'ex PerféBhnrs- _et FeJuitatis

omnia eomp!e£h'tufy .exclufis _quamuni fieri poteil iis>

quse ingrata fu-nc,. Εκ quo heile inreliigitur ideam Felicitatis _{pofitiiatum- esfe Rationis, quod omnium,} quae hornini umquam posfum· grata ccmdngene., unir

tatem, five ejusmod i eadem adpetendi ratio.nem-

po-feit, ut ne alienus fruitio alterum ullo pä£lo excio

dat. _{Quarrrobrem hoc quidem confbat, nobis,}

no-tionem _{felicitatis, qnalis in ipia humana}

_indole

fun-datur, informacoris ηeeesfiim fore _uiqu-se, ipia _na¬

tura duCS:, tum mediate tum immedrare _grata homi¬

ni vol _{ingrata fu-ntu ea primitm cognofeamus*} dein-de vero _{exploremus quam in feiiium hominis grati}

atque ingrati vim et efficaeiatn habest facultas illa

ideas _{componendi inque illis univerialitatem}

requiren-di, qua humans naturs nihil magis proprium et na¬ turale. efix.

§: it..

Explicatis vero hac ratione ideis et fifiiitath et

perfeeiioms, eam inprimis rem putamus in Judicium

atque diferimen venire, ntrum fit Syftema·

officio-riirn, fi ab humana perfeBione, ut prineipio,

profi-eifeater, _{Syftemati illorum, quod} e felicicate, pro ultimo _{prineipio habita, deducatur, contrarium : an}

vero, colleH'äs in diverfos hos fihes ideis, eadem

perfici conchifio posfit, fcilicet exfiitere virtutem,

qua fine maximo detrimento nunquam carere homi-nes _queunt.

_Epicurus

_{in explicatione}

_{illius, quod}

homi-humana biter _{fe coJbrtm. ι I}

homini _{gr-a tum eit, particuloris i!!e quidem et non}

fuffi-ciens _{veriatur, (ed eam ramen asfequitur ccnclufionem}

:

non _{jueunde ρos/e vivi n/i cum vi tt ute vnunn r b).}

Quod ii cum hoc _{prcecepto eonferri generale}

Stoico-rum, ad _{quod Schola} illorum, •quam in iliis, quae

per-feFtionem _{Intendant, adnumeramus, omnia retui it,}

de-cretum: Praeter virtutem nihil _{ejt hominis bonurn c}

atque illud, remot(3 hoc, quod verbis magis quam fententii _{ipibrum durum videtur et huma no ienfui} repugnans, ita enuntiari"placet: fine virt ute tiibH efi

homini _{honum\ tum mihi quidem nihil}

tam

perfpi-cuum _videtur,

quam minorem multo habere Stoicos

et _{Epicureos rerum omnino}

discrepantiam quam

ver-borurn. _{Nempe Felicitas et perfeetio in hoc}

con-Fentiunt, ut iint ideae _{Rationis, id eil, ejus indolis,}

ut _{nequeant, niit concesia}

antea fuciiltate , qucc ratio

appellacur , oriri. Ac ne ipfa quidem voluptas Epi-cureorum, _{quando per indolentiam interpretahatur ,}

particulare quid ac lenfuale Fuit. _{Quapropter in} idea tum _{perfeFtionis tum Felicitatis formanda}

vi-dentur necesfarium habuisFe _{reipeFlum illius, quod,}

poiita Ratione, humanarum virium _{proprium eft ·}

ac fieri _{poteft ut me animus fallat, Fed ita}

pror-ius _{exiitimo, hane, qtias de}

principiorum horum

differentia _{appellatur, quacftionem omnem illam}

qui~

B 2 dem

b) Cfr, TuFc. quaeif. Lib, III. cum ejusdem _{de finib.} bon. et _{malör. Lib. I.}

12 Idea Pevfeftioms et FeUefcatis

dem in eo verti, ut fciamus utrum cmnia, qoae

ih-funt in idea boni, ad quod ideam

perfe&ionis

rb-ferimus, hsec quoque

poSiint in

idea

felicitatis

inclu-di. _{Utramque hane ideam omne}

_bonum

individua-Je cominere, id arbitror rta esie in promtti, ut pro

bationis non _egeat;

Ted

hoc loco quierkur,

_nurn

idea felicitatis _{comprehenfionem quoqne}

_boni

Socia-lis, hec eft, iilius, quod aliis

-conducat,

necesfario

poftulet.

Nuili fuit

id

quidem

dubium,

quin

facul¬

tas perfpiciendi id,

quod

aliis bonum

fit, in

fenfii

hominis interno habitet; fed ea tarnen res in con-troverfiam vocata videtur, utrum ad felicitatem ho¬

minis efficiendam illud necesfario pertineat, uc ad hoc bonum _{refpiciat atque}

_id,

_quantum

_vires

perrok-tunt, promoveat. At vero uc

optandum ita

fperandum

quoque exiflimo

fore

ut ex

hac

controverfiä deßiiant

omnes, quicunque hoc

bonum

vel

in

immediati-s vel in

mediatis bonis habuerint, Ted profe&is tarnen a

ne-cesiariis, iisdemque

immutabilibus

reruni

viribus. Ego

ialtem id mihi nullo modo fumerem, uc omnes,

qui-bus _perfuafum

_esfet,

_bonum

_aliis

_nobis

_quoque

_bo¬

num, etfi non ienfu immediato,

fore,

eos de negata

moralitate _{virtutiscjue realitate}

_criminarer.

_Neque

enim, ut mihi videtur, fufpicari aequum eil, hanc

opinionem talem esie, qua: verse

vir

t

uti periculum

facesfat, quum fatis conflet,

placita,

quie

virtuti

re-pugnarunt, omnia nata

esie

ex errore a

vetuflisfi-mis retro _temporibus

invalefcente,

_a

confufione fei.

licet ienfus cum rationej quippe _quae in

causfa

fue.

dtumance iηter_{fe colhta. 13}

yit, ttt _{injufta panicularium} et difcretorum bonorum iaepe numero Fa&a comparatio iic cum illo vinculo, ad _{quod nectendum facultas omnia hacc bona in}

u-num _{coSiigens, necesfitate ex indole fua derivata,}

cogicur.

§>v.

Qiiie a Celeberrim©-Kant commemorätur Ratio

prafitice, eam neque intelligo, neque video, iub hac

voce _{quaenam ik. fubjicienda} (ententia, _{nih contineat}

poilulationem abfolutse in idea boni univerialitatis,

qua fublata, quod Rationis nomen habet, id nc co·

gitatione quidem concipi posiet.

Cujus

vero

pra£ti-eae rationis forma, _quam omnia comple&entem Vir

acutisiimus _{propoioit his fere expresfam verbis: Se*}

quere eas unice reguias, quas in leges umverfales

trans-formanias ipfi proponere velies d) expletam undique

et _{perfeftam a Ratione}

oriundam habet

_{necesfitatem,}

quae ideam purae

moralkatis

determinat.

Homo

e-nim, ut rationis confcius eft, ita legum inde profe-Ftarum rebkitudinem necesiario _{peripicit iibique}

fa-cultatem conformandi voluntatem et vires fuas ad

normam harum _{legum competere} fentit*, fed efficax

tarnen rationis confcientia atque inträ Theoriam _non

(ubii(lens necesfariarum Rationis _{legum agnitio}

po-ilulare _videtur, ut cum periuafione de necesiariis

14 Ich,is Perfeäionis et FeHcihtis*

morum _{legibus coptdetiir atque conjungatur idea}

'feliciratis. Felicem esie _{equidem non idern valet} ae

esie felicitate _{digrmnq at vero hoc arbitror}

neque ideas _{purs moraiitatis tollere,}

neque eidem contra-ris _{heteronomis voluotatem iubjicere,}

ut, _quo

ap-pareat illius prscepta nominem _{dbligare, odendatur,}

illam virium humanarum esfe indolem , ut nulla

iis-dem omnino _{refpondens Felicitas i}

ρ(ι umqua ni

pos-iit, nid feiicitäte _{digno, contingere. Gerte.,}

Ratio-nis facukate haut _{coocesla, non magis}

pored idea

felicitatis _{quam periech'onis formari; imino}

etiam

ipfe Kant non _{potuit quin conjun£tas} eas _atque

co-pulatas doceret in poiiulatis praQics rationis fcilicet

exidere Denrn et vitam _{poil: hane futuram, hoc}

ed, dari Ens ad _{leges moralitatis omnia necesiario} dirigens, datumque exditurum tibi fdicitatem _legi¬

bus _{pra£lics rationis omnino confentaneam}

experiri

homini licebic.

Vi.

Quibus vero ita _{disputatis, jam illud quidem}

perfpieuum esie arbitror, omnem, _{qus ed hac de} re, _quaeftionem eo deduci ut, _{leges homini datas}

interpretaturi, attendarnus ad _{iubje&ivum fenfum,}

cujus ope proprietatum _damsque fui confcius exl·

ftat _{homo, quippe}

quo efficietur, ut fundatum in-veniemus et _{ipia hominis natura conftitutum,}

ut ita

con-humana inter _{je coilatα.}

iundtintur confcientia _{perfe&ionis et idea felicitatis,}

et illud _{posfumus Jenfum fortitudin is}

appellare. Atque hic forcitudinis fenfus, quem admodum ex

confcientia realis _{legibusque conientientis virium u·} ius _{.exoritur, ita homini, quamdiu fe agnoverit esfe}

ens cum diftin&a confcientia agens, _{eil: in loco fe¬}

licitatis _{ponendus». Ac fieri vix poteft, ut in}

erro-ris _{reprehenfionem incurram , quum exiftimem}

fpe-randum _{numquam esfe, ut iincerum virtutis}

ftu-dium, nifi hoc fenfu excitatum et _confirmatum,