Dissertatio examinatura graviores in philosophia morali recentiorum Epicureorum errores, cujus partem I. venia ampl. facult. philos. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu proponit stipend. Possiethianus Carolus Johannes Rehn, Stockholmiensis. In aud. Gu

ar-' a:■ DISSERTATIO EXAMINATUR A

CRAViORES IN

PHILOSOPHIA

MORALI

RECENTIORUM EPICUREORUM ERRORES,

CUJUS PARTEM I.

Venia _{Ampi. Facitlt. Fbilof.}

Prsefide

.>

Mao.DAN.

PhitL» Pragt. Prof. Reg. et Oro.

PRO GRADU

PROPONIT Stipend, Pojjietbianus

CAROLUS

_JOHANNES

_REHN,

Stockhoj.miensis.

\ -v

In Aud. Gust» _{Maj. d. xv. Jun. mdcclxxxv.}

H. F. M; S.

i-i

UPSALI^,

GRAVIORES IN PHILOSOPHIA

MORALI

RECENTIORUM

EPICUREORUM

ERRORES.

nde a primis, _quantum

hifloricis

conftare pot-eft documentis, philofophiae temporibus, vefti-gia haud

dubia

iliius

occurrunt

dofrrinae,

cui,

ab EPICURO _illiusqne

_affeclisdein

tradicae,de-fenfores & detre&atores usque ad noftram aetatem non defuerunt, Et (1 conjefturis ab ingenii huma-ni indole _{petitis indulgere Jiceat, quando certiora}

non adfunt rerum monumenta, iliius incunabula

haec here fuifle, verofimillimum mihi videtur:

fci-licet dum ad cauflas rerum _{pervertigandas animum}

adpiicare coeperunc

mortales, opiniones,

metu &

ignorantia procreats, mentes

dudum

occcecarunt; hae, non minus quam vera naturae perveftigatio, fundamenta _{primae jecere philofophise, adeo ut,} fi-Qionibus de _primordiis rerum indulgentes,

Philofo-phi fe explicationibus

fuis

naturae

myfteria

aflequi

poffe arbitrati fint,

eadern

perfvafione

de

cauffis

re¬

rum _{perorantes ac} fiaSummo

Numine

in

mundi

cre-atione accerfiti fuiflent teftes & _{arbitri; & fi}

inter-dum _{quid de vera rerum}

_{indole percipiebanc, illud}

ådionibus immiftum abftrufa & myftica di&ione

in-4 Craviores

in

Pbilofopbia Movali

involvebant, ut occulta potius quam utili

fcientia

vulgi admirationetn mererentur.

Interim de

pre*

tio occulta? hujtis fcientia? dubitare cceperunt, per«

fpicsciores quidam &

de

meliori

Iuto formad

viri,

fenfibus _{majorem quam Philofophancium}

_fomniis

fi-dem habentcs. Hi oblervationibus caufTas rerum

proximas inveftigarunt,

easdemque

a natura?

vi

de-ducentes ad remotäores quoque analogia

ab iliis,

qua? experientia

docere

videbarur,

concludebant,

populärem magis

dodtrinam

proponere

conaturi.

A

veris lic _{profe&i princäpiis opiniones}

_{Sc dogmata}

reiiquorum

Fhilofophorum

facile

infringebant,

ve¬

rum, ut femper facilius deflruuntur

falfarum

opi-nionum _{aedificia, quam, ea, qua? illorum occupare}

Jocum debent, folidis fundamentis innixa exftruit

humana _{induftria*, fic quoque}

_{faBum efte}

deprehen-dimus, ut, cum paucis mancisque adhuc experi-mentis rerum indoles _{explorata fuit,}

conjecluris

in*

dulgere coeperint, quae

fenfim

a

veritate

abduce»

bant. Haec, quse in genere & qua patet

caufTarum

cognitio vera

effe abitramur,

ad

ea, quae

indolem

humanam _{illiusque affe&ionum & a&ionum}

princi-pia tangunt,

adplicanda

fnnt; initium enim

hifce

quo-que in

rebus

facientes

ab

eis,

qus

vita

hominum

com¬

munis & _{prtefens rerum humanarum}

_flatus

fubmi-niftrarunt, documentis & ea, qua? tradiderunt ve¬ rkad congrua, Sc quae manca

analogia hinc

com-pofuere erronea

dogmataj

collegerunt.

Hujus

fa-rinae homines fuere Sophiftee, de quibus graviter conqueritur

PLATO, &

quorum

do£lrinam>

ut

iibi

op-Recentiorum _{Epicureorum Errores. S}

oooofitam, sdfert ARISTOTELES. DEMOCR

I-TUS & _{poft illum}

_ÉPICURUS,

_{qui idem fere}

_fuae

PhiloTophise snitiurn poiliere, in

eosdeni

illapfi

fune

errores, _{qui, quousque} litterae in

Grascia Romaeque

floruere, propagati & a celeberrimis quoqiie

viris

ödoptari fuere, atque novis

explicationibos

vel

au&i

vei _{mitigati. Qnte itaqoe ah,}

_EP1CURO

_nomen accepit Philofophantium feöa^ diverfam, inde ab initio, a Philofophia (ibi oppofica, oftendere poteft

degmatum fuorum genealogiam; Ted quae eo

gra-viori laborant _{defe£tu, quo ad peftilentos & virtuci} inimicos errores fuos interduoi duxerinc fautores*

§•

2.

Poft renatas _{litteras, quando au&oritatem ARI»}

STOTELIS & Scholafticaj _{philofophia; labefactare} in-ceperunc perfpicaciftimi viri, & quaiitates occultas

in aeternum _{proferiptas efTe voluernnt exfilium,}

mul-tum _{experiemaiem Philofophiam,qua ad id, quo jam}

eminent, faftigiurn fcientiae ita di£tee naturales re«

ftauratae a GASSENDO _phyfica EPICURE1 _doftri« nae _{debere, nemo, nid de fatis fcientiarorn prorfas}

ignarus,. negabit. Morales quoqne ex eodem fonte

hauftas _{proponere veritates fua e re efle putarunt}

alii, quos inter nominafle fufficiat MONTAGNE,

HOBBES1UM, de la ROCHEEOUCAULT,

MAN-DEVILLE, BOL1NGRROKE, & quem inftar omni« um _{habemus, HELVETIUM; ille enim}

6 Graviores in _{Pbilofopbia Morali}

mo fuo _{opere de} FEfprit di£to, _{quod ampliori} com-rnentatione _{pofthumo libro: De l'Homme de Jon} Education _{explicare & defendere conatus eft,} o-mnes & veritates & errores, _{quos in cognitione hu¬}

man« indolis ab _{antiquiflimis retro temporibus}

tradiderunt _{Epicure« Philolophi« Patroni,}

comple-xus eft, & ingeniofiftimis _{argumentis do£lrinae}

E-picureorum moralis sedificio fplendidos adeo in-daic _colores, ut _{perfpicacia haud mediocri} cum

praeditum ehe oporteat, qui fucata a veris

digno-leere valebic. Hoc tarnen eo _{majori adhibita}

cau-tione fieri debere _{arbicramur, quo potiori jure} haud _{pacua ab illo tradita adeo cum vera rerum} in-dole convenire nobis _{videantur, ut Canum} experi-entias fenfum eos amififTe _{crederemus, qui illis}

as-fenfum _{denegare fuftinerent. Sed (i fieri non} po-tuerit, quin a vera cognitionis humanae origine

initium faciens vir _{perfpicacifiimus & meditationi} adlvetus re&am interdum infticerit _viam; tarnen

eo majori illi vertendum efTe vicio cenfemus, _quod

faepius in devia illapfus & paradoxi« ftudio abreptus

eo _{perniciora aperuerit diverticula, quo illis irretiti,}

incautiores hominum animi licentias & _perverfitatt

prsefidia quserunt, Calutareque morum & Religionis

jugum omnino excutere laborant. In hunc itaque

praeeipue

Recentiorum Epicureorum

Coryphaeum oculos vertere conftituimus, dum ftri6turis nofiris

eorum do&rinam perfequi _{in animo nobis eft, ut} Ii _{permiferint vires, quas quidem rei gravitati &} diffieukati haud _{pares efie fatemur, labefafrentur,} de

■M&g

Recentiorum _{Epicureerum Errores.} de _{quibus femet gloriari hatid erubuerunt}

perverfi

faeculi _{mores, impiecatis & licentiae fulcra;}

acque

ut _{quem vix inceptum}

nos relinquere jubet tem¬

poris, &, in qua pofiti fumus, rerum _anguftia,

!a-borem fortioribus humeris _{devoluturi, &} exerci-tatioribus _{perfequendum tradituri,}

quae incepti fuit anfa _{indicemus, ut eundem rerum}

pertraftanda-rum filum _{fequences fua induftria noftram}

fupple-ant _opellam«

§• 3♦

Haud _{quidem abfurde HELVETIUS}

a)

facul-tatem fentiendi _{per externa}

primum femet mani-feftantem _{organa, omnium facultatum mentis} idea-rumque _{matremconftituic, hac enim in} re cum op-timis _quibusque

_Philolophis

con&enit; & (i ides

omnes a lenfibus _oriuntur,

atque, quae ab illis

re-motiffimae _{etjam videntur, ad fenfualem}

originem

referri _{pofTunt, non alia ratione}

quam ut fenfatio»

nes transformatae _{confiderandae,}

non _inepte

om-nino ab il-lo _{ftatuitur, judicandi facultatem a fentien¬} di facultate re _{ipla non differre. Sed}

errat, vel (i

mavis, in errorem incaucos _{inducit, quando dubia}

verborum _{fignificatione eam quafi infinuare vtilt}

opinionem, quod tota animi confcientia, vel prae-cipua (altem illius _{pars, immediatis abfolvatur} len-fationibus, quo ad brutorum fere anirnantium

for-tem _{deprimicur humana indoles. Difficile}

quidem

& hu-d) Vid. de _{lE[prit} Difcours I. Chap. I,}

& humanas omnino vires

fuperaturum

effe

fatemur

negotium,

diftinfros

monrtrare

limites,

qnibus

per-fe&ibilicas, ut loquuntur

Philofophi,

naturs

huma¬

nas a facultatibus reliquorum

anirnantiura

feparatur;

hinc tamen concludere

nefas omnino

putamus,

ho-minern eo,

quod

(entiendo vires

adquirit,

a

brutis

animantibus, quae a

fenfii

etjarn

incipiunt,

nihil

diftare; uru enim

eademque

quam

vis

aptid

nos

fic

originaria vis, quam pro

diverfo

agendi

modo in

varias _diftinguimus

facultates,

unum

tamen

iliius

effe&um non

majori

jure

a

nobis

feparamus,

quam

alterum: & cum

propria

quemque

edoceat

expe-rientia, humanam mentem non

fenfibus

folurn

ex-ternis uti

_poffe,

fed

otjam

fenfationes

vario

modo

transformare, res obvias inter

fe

conferre,

dijudi*

care &, _quae

funt

reliquae,

facultates

exercere,

hse

mentis

_{agendi vij^s}

_non

_minus

necefiario

confcien-tiam fui, homini propriam,

ingrediuncur,

quam

quae

fentiendivi, abexternis

rebus

imrnediate

mota,

per-cipiuntur.

Qui

varios

deinde

effe&us,

quibus

pro-ducendis aptum

evadere

potert

ingenium

humanum,

intuetur, haud

facile

album

illi

addet

fententias:

calculum, quae

in

externa

quadam

&

fubtiliori

or¬

ganorum

externorum

conformatione

omnera

prae-cellentiae humanas

indolis

cauffam

ponit.

Fatemur

quidem,

fublato

omnino

uno

fentiendi

organo,

colli

quoque

ideas

illi

proprias,

&,

illo

hebetudine

labo-rante,

hebefcere

perceptiones

ex

illo

derivandas;

fatemur quoque,

demtis

loquelas

inftrumentis

eam,

quam

fignorum

ufu

exercet

mens

in

perceptiones

Recentiorum Epicureorum Ervores. >

vim ar£Hs omnino Iimitibus circam

fcribi; quis

ta¬ rnen ex his fe probaffe exiftimaret, totum

exiften-tiac fenfum, ut femel excicatus

fuerit, illis

tantum

contineri. Contra incernam enim

cujusqne

confci-entiam nihil valere arbitramur trita

illa

argumenta

a nodis in illius explicatione

haud

refolvendis toties

repetita; fed,

fi

quid

noftrae

e(Tet inter

Philofophos

au&oritatis, miflam facere juberemus omnem

fere

de his difficultatibus folvendis curam,

fateri

enim fuam _ignorantiam

_magis

juvac,

_quam

debili &

haud _{intelligibili}

_argumentandi

_ratione

detre&atori-bus nova fuppeditare _arma.

Nemo

efl, qui

ma«

themacicam _requirit

_{certitudinem in}

_{earurn rerum} effe&u determinando], quae ad vitae

confervationcm

& tutelam conferunt, antequam eas fuum

ad ufum

adhibere audeat; quare itaque tanta

animi contentione

quaereremus argumenta, quae

inveniri

non

pos-funt, ad ea firmanda, quae

naturali

facultatum

no-firarum conflitutione, per

immutabilem

rerum ex¬

ternarum a&ionem excitata, percipiuntur. In his

enim firmandis alia non mihi opus effe videtur

cura, quam ut iis, quae

indubiis

argumentis

demon-flramus, haud contraria fint; nam

ipfa

rerum , quae

nos circumdant, fapienter _a Summo rerum

Mode¬

ratore difpofita indoles

facultates ita

dirigit

noftras,

ut communis oriatur veritatum ad humanam falutem

necefTariarum _perfvafio, quam

Sophiftarum

ipdpftria

non magis

evellere

potefl,

_{quam rerum mutare na*}

turam. Sit itaque,

^uod

exfiftentia

pei

ad

pa.ache-madcam certitudinem exigendis probari non

poffit

B \. r. i ^

argu-10

v

Graviores in Philofopbia _Moralt

argumentis; quod in diftin&a animi a corpore

es-fentia defendenda non _{fingulos nodos fbivere}

pos-fimus; quod dubia philofophics libertatis humans

expiicationi haud removenda adhaereant; manebit

tarnen de illis firma & inconcufla _{perfvafio: de Deo}

fcilicet, quamdiu fenfum dependentis omnia animo

ingenerant, Sc veftigia fapientiae in ordine rerum

undique oculis intuentium occarrunt; de anima,

quamdiu vires experitur fuas; & de libertate, quam» diu fibi fuas tribuit aftiones. _{Philofophi tantum} eft _cavere, ne perniciofi _{quid, & communi}

homi-num faluti contrarii a _{peculiari, & humana}

quoque induflria _{corrigendo, rerum externarum ftatu huic} immifceatur _perfvafionu

4°

Mulrum inter _{antiquos praeeipoe Philofophos}

difceptatum fuit de Summo Bono. EPICURUS

il-lud in _{voioptate pofuit, Sc qoamvis ambigatur,}

quem fenfum vocabulö voluptatis fubjecerit, eum

corporis voluptatem fignificare voluiffe, totam ib Hus do&rinae _{Syftema iodicare videtur: non vero} ARISTIPPI illam, fen voluptatem in motu, hoc

eft _{jucunditatern ab} externa fohim rerum in fin?

gulis organis impreflione

excitandam

; ex hac enim a&iones & defideria hominum _{nequaquam explicari} poflunt; fed totius corporis

jucundus

&

a

tsdio

libcr_{flatus, quem}

_indolentiam

_vocarunt,

_{Sc de}

_qua acriter adeo _apud

_{CICERONEM b)}

_{pugnatur, an}

VQ*

Recentiorum _{Epiciireorum Errores. ti}

voluptatis nomen mereatuf. Hac, qua mutaco no¬ mine ab _{Epicureis recentioribus adoptata ed,}

fen-tentia in viciniarn falcem virtutis eos _{ducere poffe,}

fatentur _{etjam eorum adverfarii, qui argumenta} pon-derare _{fciunt, & rationibus} non conviciis veritatis cauflam _{agendam effe vident; quos inter nominaffe} fufficiat celeberrimum _{GARVE, qui Philofophi}

no-men judo _{titulo meritus ed fuis annotacionibus in}

Philolophiam Moralem FERGUSONil , quam in

Germanicum idioma tranftulit. Tantum tarnen

abeft, ut omni immunem defe&u hane _Epicureo»

rum datuamus fencentiam, quin _{potius gravidimi}

eandem erroris accufandam effe _{exiftimenaus, eo} quod ab ea profe&i opinione, quod tota hominis

exdftentia _{corporis cancellis contineatur, aliam non}

agnofcanc hominis dedinationem, quam bonnm

vo-luptate, ita difta fenfuali, pereeptum. Cujus ne»

fandi erroris reum fe _{padim facere videtur HELVE»}

TIUS. Ita autern hac de re exidimo: _{Negari non}

poteft, human« indolis vires a (enfu primum ex» citatas _{fuifle, neque inficias ire poflumus, quin}

fub-latis omnino _{externis, qua virtutem fequi debent,} cornmodis, illius etjam cultus diminuacur; pro vero

quoque habemus, adociationem cum voluptate & dolore,a fenfibus primum _{perlpe&is, faétam omniuin}

animi _{vpluptatum cauflam, matremque}

_fuifle;

_Ted

prima rei

cujusdam

initia ejus quoque ultimum da»

tuere finem abfurdum omnino föret. Si enim (en-fuales _{voluptates omne hominis bonum condituerent,} quare tot facultatibiis pradica efTet humana indoles?

2 GravioY. in PbiloJ. Morali Recent. Epicureor. Errores.

quare

facultatum harum

fenfus

confcientiam

fui

as-que

neceftario ingrederentar

ac

primae

illarum

ca-uflae? quare rerum

circumjacentium

non

mutanda

conflitutio tot excitaret cum fenfu noftri

aflocia-tiones, qus novos aperiunt

dele&ationis

& defide-riorum fontes? Melius fåne faluti noflrs, (i imme-diatis concineretur _{voluptatibus, confultum föret,} fi iidem _{termini, qui brutorurn animantium}

clau-dunc _{intelligentiam, nobis quoque pofiti}

_eflent,

ne trifti futuri cura, & incommoda virium noftrarum

confcientia angeremur. Ad meliora nati

fumus;

in vi¬

rium cultura fumma naturs humans pofita e(l

perfe-£tio,& illarum confcientis,per neceflarlum rernm & flatus, in _{quo vivimus,}

_{effeäum, copulata jucunditas}

hominis boncm conilituit, quod mutare non magis

poflumus,

quam

hane ipfam

tollere

apcitudinis

& virium confcientiam.