3/,
D. D.
DISSERTATIO GRADUAL1S
DE
MYSTERIIS
PHILOSOPHICIS,
CUJUS
PARTICULAM PRIQREM, ■ y
CONSENSU AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.,
PR/ESIDE
PIRO CELEBERR1M0,
MAG. P E T R O EKER MÅN,
ELOQVENT. PROFESS. REG. ET ORD.
PUB LIC JE CENSUR JE MODESTE
ST1PENDIARIUS BANERIANUS,
JOHANNES ANDR. WIDÉN,
OSTROGOTHUS.
IN AUDIT. GUSTAVIAN'O DIE XXX. MAJI,
ANNI MDCCLXIV.
DORIS ANTEMER1DIANIS S0L1TIS.
U P S A L I iE.
&
❖ £
§. I.
uanta fit voluptas quantaque utslitas in sdy-
ta feientiarum introfpiciendi, & ;ufta con- fideratione'illarum adtimahdi pheftantiam,
tan ta eo perveniencii ditHctiltas oboriatur,
necefie elf Natura enim, ut fapientifli-
murn ac incomprdienfibiiem agnofcit Ali- ftoreoa, fublimi pratdita eft eilentia, mirificisque exfplen-
defcit operationibus: unde xdificiura hujus univerfi dum contemplaris, ftrncturaro, ni valde fällor, labyrinthi in¬
ve ni es
,ubi ambigua viarum , ferurhTignörunaque fpira:
xac nodi fubtiles usquequaque in oculos non pofllint non in-
currere a). Quid mirum humanam cognitionem, arctis circumfcriptam limitibus, ultra non progreffuram, cum iiiblidia eam adquirendi fblidiorem defmt ? F.tenim adfti-
guntur, polt fatalem illam generis nodri corruptionem,
facultates" intellectus vari is, Irnmo multis & gravioribus, morbis, ad officia obeunda permagno ipfi impedimento
fucuris. Illa vero cognofcitiva, ut cum Philofophis lo-
quar, nec minimis elt obnoxia ntevis. Fallunt quippe lenfas, delirat imaginatio, vaciHat peritque memoria, a fenfibus & perturbatur ratio & iede fua dejicitur-, tota vi-
delicet imperfecta. Hane perpendendo imbecillitatem,
viribus Intelic&us humani diffifi, & (crupulis, in verita-
tis invedigatione lubinde occurrcntibus, perterrefaåi, us- que eo i nia ni re coeperunt hand pauci, ut, omnem cogni-
tionem indubium voeaverint, nihil pro vero habend um elfe faifo übi, ahisque, perfvadentes b). At quanta id
fat
a) Crf. Vemlamii Nor. Or g", prxf.
b}. Emsmodr fovervmt fen ten tia m, antiquitns, Sccia Stokorum
,re»
cenriori sevo, Balius & Huetius» Iiis, pvmcipia nepligendo , a pottevia-
ri oftendit, de Omnibus rebus sffe dubitauäum licet hucuj^ue eruditis
& 5 3 C #
fiat dementia, föte eft utique clarius. Eft, fateor, Intel«
lectus imbecillis, ut, ingenii licet acumine adhibito, con-
fula &abftrufa ei maneant permuita; at ideo tarnen omni, ad veritatem cqgrtofcendara, deftittftum efte illum facul-
tate, noEifequitur. Ipfa enira percipiendi, ratiocinandi
& dijudicandi, quas homini a DEo concefla eft, dos ve-
re praceilens., ipfum defiderium& conatus verum adpre- hendendi, indagandive nobis inefte quem fentimus, fatis convincunt, veritatis cognofcendte habi itatem &: efle- clum quantivis pretii. Van um enim eft pötentia gau de-
re, in actum nunquam eruptura. Quid, qjodhomora-
tionis particeps, nec concipitur unquam vera& certa co-
fnitione, cyllam, caveas, per om nia, nein Charybdim incidas, deftitutus. Aft vitando, neve ut ajunt, intel¬
ligentias ita confidas tuas, ut, veritatis ipyoftigandae ma-
ohmis veluti admotis, ombia, tanquam ex tripode difta fufpiciantur, certaque, & rallere netcia, rerum Philofo-
phicaruri}eognitio&fcientia fpiritu elatiore venditenturr),
A 2 Non
certiflunae eflent vifar. Vonenum hoece diffeminavit in Difput. de Coine- tifi inDiöionario fuo Hift- Crif. nbi ita pag. 74©. dilferir. bl otre raifon u*
efi propre , qu' a bruiller tont, k? qu' a faire douter de tout. Elle n' a par
plus hat ti un ouvrage , qu' eile nous motitre le moyen de le ruiner. Et ut hzc mii-a ingenii fecit fubtilitate verberum que conatn
,non nrirusi eil,
cur noxia quardsrn harreat dubitatio & fufpicio de vanitate omnium feien«
tiarum in eorum aw'mis, qui, rerum imperiti, linguae autem Gallien pe- riti, avide feripta ejus legant,|& iftrs deleftentur. Vi ram Bariii habet Stoüii Hift. Erud. p. 495. &c. Hic feil. Huet'ius in libro fuo. Traité Philofö- phique de la foibleffe de 1' efp-rit liumnin. Amft. 1723. Scepticismum a- perte pro.feflus eft. Mirum fane eft, hunc virum, peftquam adverfus dubitationem Cartefii aexuter pugnaverat, omnis cognitionis incertitudinem
demonftrare voluifte. Vid. Stollii Hift. cit- pag. 5?9. &c. j
c) Ut Barhus Scepticismo , ita Iüuft. Leibnit'». Dogmatismo addiclus fiiit, conti ariam uterque ingrcfTus eft viam, adeo ut Leibnkius, inge-
nio quidempar, eruditione fortade major Baelio, miris & inopifiatls inni-
tefis dogmata fua principiis , orania d^monftrare ac cspere gtfti verit.
Piura hac de re legi pofFtiiil in libro_ Leibuit. de prima Ehilojopi^a ctttcn-
& ) 4 C ❖
Non negaverim, bximia pnyditos exftitifie ingenii judi- ciique vi prope admirabili, ättamen, vélentes, nolentes, agnofcant necelTe eft, dum multa ipfis patuere, plurima
tetuifle. Ob nexum Theologåam ititer & Philoibphiam,
ad errores quod viam facile & pervarie pandunt deliria mentis&fententiariim, utroque in foro, peftifera, ium-
IDO, ego crediderim, in id iludio efie incumbendum,
rationis fute anguflos limites utquisqtie bene nofcat, ex- plöratiffimosque habest. Omnifcientjs eil:, resrerumque eilen ti as perfe-åe fcire; nobis autem, vitiorum contagio-
ne ae labe inieclis, non nifi pauca fuperfunt, quorum veritates ab formidine oppofiti liberte fiunt, reliquis, aut dnbiis, aut prorfus abftrufis manfuris, aut rationis fibi re- livtae tenebras offundentibus. Ejusmodi inveftigatioabs-
truforüm
,quia infuifis hallucinationibus, baud raro, an- iam dedit, ergo eorum penitior cautela non poteft non Utilis cenferi. De Myfteriis itaque Pbilofophicis paucis age»
re in animum induxi. Tantam vero molem meis htimc- ris parum convenire, tenuitätis probe confcius, luben-
ter confiteor; fed tamen fore, ut veniam fit daturus C.
L., non plane defpero.
§• IL
De Myfieriis, inquam, Philofophicis acluri, fcien-
dum eft, apud veteres myfteria valuille permulta, noftro
non deiervitura i-nftituto. Coiuertint Phiåöibphi adfedia-
tam icientiarum obfeuritatem, feu ßcvkq-
cidv, ut vocat Clem. Alexand. d) quo dogmata fua no- biKftlma
,ne omnibus efient manifefta
,vel prorfus reticebant, vel propofita variis fub involucris & tegu- mentis, fabulis, asnigmatibus, fymbolis é); hieroglyphi-
eis datione, atque Weismanni Schediasmatibus Academicis-', huic novte Phi- löföpbiac kr ram primum detrahentibus»
d) Strom. Libr. V. p. m. 5yi.
c) Ufus hor um maxime -fiiit frequens, - Varitc etjam illorum fpecies»
& ( 5 C ❖
eis literis/) &c. occultabant.Nirnirum ve tus philofophahtium confvetudo fuity ut Phihfoplnee, myfteriä aut non fcriberent o-
mnirio, äat fcrtberent difjimulanter: id eft > implhatd receden-
tium obfcuritate Ef Matbemnticis imaginihis atque cenigmati*
bus recondereitt g). Gau(Tas,quce ad hocce (lud i dm vete-
res invitarunt, easdem apuci om nes fuilFe, facilé nobis
non perfvademus; generaliores tarnen baud irnmerito ha- bentur, oftedtätio gloria?,' in vi dia b)\ inconftantia &in- fcitia, cum nti&oritdtem ßuamvix ajiter tueripdiuiffenty Ed*
imfférifam fibi Jaiutem preeftare, nifi in philojophando imperfe-
Bionem fpeciofis myfleriorinn tit-ulis velajfent i). Morem hunc>apud plerasque gentes receptum fui(Ie:, teftaturMor- hofius : Secretior, inquit, Philofopbia in natioitibnsplerisque
moratioribus Juas Fibi res hab-Uit, magnaque hinc follicitudine profdmim genus ar6ebatur k). /Egyptiis tarnen, in primis,
bscc confvetudo familiaris fuiqaliarum gentium quafi ma-
giftri hac in re ut videanfur. Novimus prxterea Pytha-
A 3 • goram,
quo? tarnen omnes res occultas, & fab cortice latentes, fignificarunt. Ut iésque Pythagorici arcana fua a vulgo abfeonderentr, & fe ab aiiis fegre-
garent, bis uii funt.
/) Hat nihil aliud fuernnt, quam ebaracleres facti & myftici, ple-
bi ignoti, quibus fubtilifltfrifc res fub animalium Variorum, hefbarum, arborum, fktviorutn, figuris proponebantur. Sic e. g. Leo hominem förtem <& vigilantem denotabat, aries ftolidum, mufca audacem: fic afpis
& canis regem, apis jurtitiam pariter, ac clementiam regis &c. ut Rir- cherus in Oedipo oftendir»
g) Conimbricenf. in Phyf. ArifFöl. Libr. I. cap. VIT. quaeft. I.
b) Malta inaccelTa ac abfcondita manfifle, merito fane invidfae eft trlbuendum
,cum hoc vitium nequ£.hodie coepit, neque deliit. Praeterea
ita audiunt verba Conimbricenf. comment. I.e. Nefas ptit'ähantfayientes ve.
terum ad arcana fapientia profanum vulgus admittert, dsf qua natura in ab-
dito poCutt, bf a fi magno ftudio qüdßta, b? vix tandein reperta ejfent, en depdi ist ignava multitudini communicare.
t) Thomafii DilTertatio de modo proponendi Phiiofophiam gentilem
per fabulas. Thef VII.
k) Polyhift. Tom. I. Libr. I. cap. XIII. §. II.,
I» o ram , Plaüonem , Democritum aliosque, eo animo, in jEgyptum le contulide, ur mirifica difciplinarum lacer-
dotaüum cognitionc imbuerentur /). Ab /Egyptiis^ fcri-
bic Buddeus, primurn in omnes or lentis, mox totius orbisy populos confvetudo iß a fapientiam occultandi di mana vit m),
Scriptores facros ad hoc ftudium etjam inchnafle, qui po- flulcnt, non defunt. Francifcus Patricias, hane c a ull am agens, non modo occultandi mortem Mofi & Prophetis
facit cum gentiübus communem , originemque Noacho
tribuit: fed, quia cuique, de perfpicuitate Scriptura: Sa¬
cra: reite informato, non poteft non id falfum obvenire,
ut alii fatis fuperque demonflrarunt, a nobis erit pra:ter- mittendum n).
§. III.
Ut notionem Myfterii Philofophici formemus diflin-
dtom, obiervari meretur Cognitionen! noflrsm lenfone, experientia, ratione & Scriptura Sacra fundari, &, ut ob¬
jecto
,harum ope, cognofcuntur, ita de cognitionis ve- ritate nos certos cvadere. A t objecto pollunt, a ut cogno¬
fci, aut non cognofci, ea, qua: cognofci pollunt, aut sertofcimus, aut probabiliter, quum contra de illis, qua:
non cognofci pollunt, nihil fcitur, resque ipfa, ratione
habita intelleclus, abfeondita manet. Hinc rerum cogno- fcibilium cognitio vel certa, vel probabilis erit, reliqua-
rum autem nulla, quippe qu^ in myfterium abeunt. At
vero dnplici contingh modö, ut aliquid abftrufum nobis
fit. Seil teet, aut ipfimet fumus in culpa, quum fcire po-
tuihcmusy aut extra eulparn, cum res vires fuperat hu¬
manas
I) Cfr. Herm, Witfins in iEervpt. Libr. J. Cap. X. §. IX. <& Cafp.
ScTiOttius in prsef. ad Oedipum Kircberi.
ni) In Arma), rliftor, Jpfilof; exercif. II. §. X. p. m. 6*1.
II) De his omnibips c on ful en di Theolcgi, & in pnnris Tob. Herbar-
Sns in'locis Theo'ogicis. Et quod ad difcipltnnm artan i primitiva» Ecclé-
flse attinet, legi meretur Tenzelii I)i(L de bftc difciplina contra Schel-
ftmtium, una cum Anitnadverfionibus in Apologi'am bujus.
$ ) 7 ( #
manas ^ intelleilu noflro comprebeiidi neqult, fe- qujtur, non in priori cafu, culpa enim remota cognofci-
biie e;l, fed in pofleriori, myfleria locum invenire. My>
!
llerium icaque alxoivieur ejus ni od i veritatibus & rebus,
q u ar um de effentia & modo ex i il e ad i per fenfionem, ex-
perientiam,rationem vel Scripturam Sacram, fine ulla no- fira culpa, cognitio pq?erf obtineri nulla. Et, ut baud
pau.ca per revéktionem, qua exiflehtiam tantum nota, qua naturani t am en & nexum eorum, ignota & inconv prehenfibiifa, duplicis oriunfur generis Theologien ScPbi*
lojoplnca. Illa, vires rationis fuperantia & excedentia, per
rev elationem innqtefcuht, & credenda funt. Hese vero ejusmodi res, qux in regno natura?, aut ob imperfeclio-
nem in teile itus, aut earum flat um & fit um a bfl rufe rema- nebunt. Unde patet, inter Myfleria Philofopnica refe¬
renda efTe neque omnia , qux abfeondita vidébtur & di-
cuntur, quod nondum forte infellecla fint, cum non pos- fe aliquando percipi, nemo demonilrav.it, nec qute ma-
gnis^hilofophis ignota fuerunt o), Iongeqiie minus, quar
Gaptum indofti vülgi fuperant, qui, fl non fa fum, tarnen abilrufum habet quidquid ienfu aliquo corporeo, inpri-
nois imaginatione, non potcft comprehendi p\ Nihil itaque
o) Quem fugir, fope ea, quae mnxhnis ingen i is fuere ignota, multo
dein minovibus, cafu quodam, innoUiiffe» Nemo mortalium omnem ra- tioms poteiitiam, vel poffidet , vel novit. Neqtie credar quis, nullius ra- tionem däri, quod nemo veterum Philofopborum vidit, aut ex Scrip'tura
Sacra bauftum, quidquid illis ignotum, nobis vero notum efb Sic enim- m.agna pars cognitionis nofha; Aftronomicir, Phyficae. Botanicaealiarumque
fcientiarum, aut fa! fa eflet, aut ex Scriptura S. haufla, quod tarnen impücat.
p) Sic, b dreirar, Antipodes dari, terrain in se re pendentem circum- quanuehomines habitare , Solem,lunam,c.eteras.que fMlas majores effer quam bic in tellure noftra vi den tu:, nulla immenla; diftantia? habita ratione, ac
impodibilia, & mera plrantafmata vulgo obveniret. Aut, (i poflibilitati
eonfeutiat, ac myllevia tarnen baberet. Si vero quis diceret, Solem , lu-
ram Spanamque fixarum circa tellurein immobilem moveyi certiffimum efle,
judica-ret, quia lenlus id perlvadef.
# ) 8 ( #
itaqüein niyffériis efl numerandam, priusquam a priori ofbenfumert, eaefie indole, ut nobis in hoc ilatu fit iri«
comprehenfibüe. Ejusmodi autem dari, jfequentia fatis declarant, ita tarnen numerus eorum, quantum fieri pot- eft, ut minuatur-
§. IV.
Ut Metaphyfica mäter dilciplinarum a Philofbphij
habetur q)\ ira ihius myfleria in fcenam prim um produce-
re lubet. Quod autem haec fcientia, tota, qiianta, non nifi abftrufa & i^combrehenfibilia contineat, undc amul-
tis vei eo nomine (ölet contemni, damnofa utique eil: ca-
villatio; id tarnen non erit diffimulandum, illam ex pru«
ricLi quorLindam demonflrandi,fat implicata via& ratione,
veritates haud parvis involviiTe tegumentis, aideo quidem,
ut fepe plus txdii, quam voluptätis, Tibi conciliaverif. Afr
res ef! in falvo: € teil im fcientise non eil tribueiida pne- clarifhmte fpinofa ejusmodi tratiandi methodus, aeque,
ac extern difciplinae,fumn.ia gkudenti perfpieuitate. Prin- cipiüm cognoicendi abfolute primum inter myfteriare-
ferri, mirum non erit. Defudarunt quidem Philöfophi
in certo quodam ftabiliendo; at id contigifle novimus,
ut alter, fuum venditaris, tanquam numeros expleturum
©mnes, alterum refutare praegeftierit *). Hinc illre fecrima?, ut cumComico loquar* Sic jure meritoque du-
bitat Rotenbeccius, num ullum tale detur,quum fupra hu-
mani intelle&iis capt.um pofitum eile videatur, inrallibiü-
6er determinare, quodnam ex natura rei ßve objecti fit prius
q) Ariftoteles voeat eam PMlofiphiam j>rimam, Leibnitius Priticipetn fcPntiam vid, A&. erüdif. pro anno 1694. & Maxiin. Kever. Wallerius Sjfc. Mer. difeurf. pi-srTimin. dicit, fine Mctapbyfices cognitione, ullain
néque Certitudinem neque folidi tatein obrlneripofle, utab'os, qui debiro ho-
IiOre & gratia eam nmplexi funt, taceam.
*) Prareintia aPhllofopbis allata & venditata prineipia prirna ensmerat
Max. Rev, WaUffibus in Syft. Metapbyf, Cap. I, «7.
# } 2 ( ☆
prins prmcipkim > & hane dignitatem propofitioni a'icui
de DEo, (qui omnis veritatis foits & origo, ac prima,
uti loquuntür, verkas eft,) fpecialitef, & expreile non
form a: x, transfenbere nunquam audet r). Dignas i tern efl, qui audiatur ReverendifTimus. Epifcopus Rydelius,
prioritatem inter Arifjotelis & Cartefii prineipia confide-
rans, itafatur: Utvutn borumprincipioruni prins fit, impe-
vite quceritur. Sunt en im ceque prima, cf Je mutuo implicant,
adeo ut alterum fine alt er o ne concipi qui dem po fit s). Pecca-
tum itaque Philofophicum, nec fignum Scepticifmi, eile
videtur, fl quis,ab Dogmatismo illo tumidiore abhorrens,
inter myfteria Philofophica principium cognofcendi, ab-
folute primum, numeraret, cum varias propofitiönes te-
que primas, ex primis iilis in men te noflra ideis, ortas, nullaque demonflratione egentes, dari, omnibus in con-
feffo efl", e. g. Non entis nullae j'unt adfeSliones: Qüce fint
cadem uno t er tio, funt e ad em inter fe: Nemo poteß dare, q nod ipfe non habet: Qui poteß ninjus, poteß etiam minus : Tot um efl majus fua parte Ev5 c. O nas fmguiaj, cum vei ex fola ter¬
minorum notitia patefcunt, nec flint, nec eile po(funt,
conclufiones, principii nomen fibi vindicare videntur;
faltem in fuo genere pro primis haberi debent.
V*
Occurrunt porro ejfentia verum, quas inter myfteria
^Philofophica merito efle numerandas, exiflimamus. Quo
$utem fénfu verum fit, paucis explicabitur. Quid per es-
fentiam intelligatur, largimur facilius cogitatione obtine-
ri, quam verois exprimi pofle; interim tarnen, preeeuli¬
te choro optimorumPhilofophorum
xt), nihil aliud notat,
B
__
