Dissertatio physico-hydrostatica de libramento aqvarum, qvam ... ex consensu. amplissimi senatus philosophici illustris ad Salam academiæ, præside ... Joanne Billberg ... ad d. 23. Febr. anni MDCLXXXIX in auditorio Gust: maj: hor: matut: consvetis publice

DISSERT ATIÖ t!

_Tbyfico

-

Hydrofiatica

DE

LIBRAMENTO

AQVARUM,

Qvam

Adtulgcnre gratia Divina,

ex

_confenfu,

Amptiflimi

Senatus

Vhilofophici llluflrk

ad Salam _Academia,

PRiESIDE

Clarißimo

Viro

Dn.

_JOANNE

Geometr: Prof: Ordin:

Ad d'2o* Febr*, anni MOCJLXXXIXin Au*

åttorio _{Guß: Maj:}

_hor\

_{matut♦conjvctU}

publice

examimndam

exhibuit

ABRAHAMUS A.

_$3SK39I£jt

W-Gochus#

UVSÅLlfjE*

Excudit,

HEiSRiGÜS Keyfer, S,

R»Mv

& _Acad,

_Typogr.

lllußrifjimo

Generoßßtmofe

"Domino,

D,

_JQHANNI

_STAKE,

Xib. Baroni ac

Domino

in

Jjpönfctttt/

©ooggärben

&c.

Domino

_fuo

_gratiofi*

Flurimum Reverendo■ — fPlurimum»λΛ

Reverendo

atq? Erudttifßmo

DOMINO,

tta. ANDRERE

E.|

In

i6fierp(ana

Paftori DotfiffimocL DOMINO, Dm

JONL/E

LE-CHANDRO, .Paftori in ^3itfettta

Vigilantiffimo, Parentj

MeritiiSmo,

Benefaftori

utoptimoica quavisfilii optimo

&

avunculo

pietate xternum

Chariilimo,

irnpen-profequendo.

ie

coiendo.

Fl. Reverendo

_Ckrißimo£

Domino,

Η

N1C0LA0

LECHAN-DRO,

Paftori in

_{0t)mteté6erg}

Digniflimo,

a

vonculo Chariflimo

,Benefa&ori

ju-giter

profequendo.

Finne exilis in

geni

i

mei

foetum

ΦΦΦΦΦΦ

φοφ

Φ

mé

ΦΦ

Τ'Κ I.

Uod Armanis Se*

neca ,in prsefationc

ad fuas _quaeOionei

naturales, de

dupli-ci,adiuam _mentem*

Philofophiae partct

|(tina icilicet, quas

DÉos _{fpe&aret , &} hsecce interiora altera_{( his verbis diiTerif|}

Rantum inttit duos interefi, _{quantuiη intet}

T>eum_cl·bcminem, Altera_{docet, quidwterris} Agendtim fit:ilter<*>

quid

_agaturin

c&lo. Alt

erΛ

trröres_{nofiros difcuta^ cl· lumenadmovet,qué}

dtfcernAntur

_ambiguA

vha:

altera^muho hane

fupra ealiginem in qua volutamur

excedit;

cl· é tenebris _ereptos,

_tlloxi

_{perducit, undelu*}

cet _{cl·c, Illud toturn homo Chriftianus}

adplicare poteft duobus ilhs fontibusj un*

<6?® *

dcomnts humana_{profluic cognitio.}

_Quo¬

rum _{primarium & limpidiorcm}

_agnoici-

_i

musrevel ationem fivc oracula Di vina,

no-bis _{per Scripturam Sacrampatefafta*}

Un-dc icatent omnia _{ca, quse mentis}

_noftr#

cxcam aciem _{longe fuperant, & nos te·}

nebris diffufis,ad rerum Divinarum noti»

tiam _{provehunr ; atqve tandem in}

am#-niflfimas beatiorisvitae_{fplendidiilimafque}

fe-des _{perduetmt. Föns vero alter ubi purus}

& _{tranquillus , å priori quidtm multum} diftat, non tamen é _{regione oppofims}

eft,

falutatur Ratio, _{qux fuffiika inteilcftu}

_>ifl

t

perceptione rerum, & voluntate in ptcm·<

pta executione occupata, alia nulla

dici

poteil quam potentia ratiocinandi fcu

fa¬

cultas deducendi veritatem unam ab alia

cognita,quse &

intcgrsevitaemodummon-ftrat, _{errorifque tenebras fobrie exculta}

dilcutit. _{Hinedimanantplures}

_dulciflimi»

humanam vitam _{rigantes, rivi, Diiciplin#}

fcilicct _{qnse nominanturPhilofophicse.qu#}

nifi ex hoc fonre icaturirent,vel

planenul-lac.vel fere exuftae cernerentur.

Undequo-qve eoncludere licet : _{Quant! m}

revela-1

tioni inrebus _{iis, qua;ad JDeum ducunt,}

v® 3 OS»

nos _{religiofa Numinis vcneratlo fidere}

docuit; tantum _{fpci cruendarum naturalis}

um conclufionum in rationcm _collocarc

nos _{jubet fides Au&oris nobis fa£ta}

certif-fima.

Th. II.

Vindicata _{itaque adfertaqve rationc,}

notare licet : rationcm folam omnes veri¬

tates _{Philofophicas adiequi}

non poflejied

miniftros _{requirere fenfus, qui gignunt}

ex-perientiam. Qyas nequidem ipla fola,fed

rationi _jun&a non _{poteli non,temporis}

de-cnrfu,perfe£tum Philofophiae: reddere

ha-bitum. Sed tarnen _{ita, ut ratio poilit in}

nonnullis clicere _{conclufiones, auxilio de} ftituta _{experientia:, haec vero}

nequicquam

ad rem _{abfqveratione faciat. Videatur}

fu-perhacrc, Clariflimi Rohaulti _praefatio

ad _Phyficam,

Th. _III.

Quam felix partusex horum princi-piorum (rationis& experientise ) foecundo conjugio proveniat, fatis _fuperqve

mon-ftrathocce noftrum non _{fimphci fortuna}

beatum aevum. Cujus (ua laude nonfrau-danda _{induftria, non folum}

fcicnriasalias,

fuis_inftrumentis

ratioctniifqj

verum &non

4 _9%

Un©iHOdoHydroftaticen perfccit.Tnqua2bfc

qjdidorü pnncipioru ope fdiciterprogredi Λ

qniiepolkput2t,immanc,qnantum faliitur,

tjnde admirationi locus notiert, tanum

mentis coecitatem offuiam fuilfe Schob*

qvihusdam erroneispr^oicupaiisopinipnl·»

bus > reu qve iatis ardtiam (énrientibus

confulendi expeviuitiam deconclufionisaIi,

cui _{sycritatCjadeo ut Phdoiophiameaium} Ittagis nugisqve non modo obtuicatam,

fed _{& propna loceprivatanv crqvam fte-.}

rilem iejunamqvc ocularaofreod.ent poft-·

eritas,Ratiocinü enimacumen_Expeneuna? obvertiifealise; al 2? Mcntisacieitotos lern <

fus _{impegiiTe deprehenlae}funti ita,utnat|i* yaipia hpiroris acmetus falio inßmulara

luirum _fit, fivim nonpateretur. Sedpro«,

pius ad rem(utinam

felici

fideie)movea*

mus pedem,

Th.iv,

Ex iis qua: praiufimus,cui vise infiftcrc

Convenitin haurieedis & explicandisnoftris,

phamomenisnollus du bita bit.,C ontmod

0i-maIcilicereftviacüducesadhibemus rat

o-nem& _{cxpericnt:ä,conjun&imfumptas HaC.'·} du_{itur,iecuri fumus} interimaliorumcoi>}

fpicuorum

viroruveftigUpremerc, ivadent

42®

ϊ

Tiponctn _{pudor, reverentiaque Majorum»}

urgerqvecopiå fumptuumexpcrimentis im-pendendorum dcftituta conditio, ita tarnet*

Ut liceat ad rationis trutinam _examinare

aliorumdifra, &inter fententiarnm divor^

tia, partem f'equi eam% qua: plus fapit

vc-iritatis. Isemm nihil

_jcire

_{extßtmetur, qui}

jßonrnß aliorum Autqritnti _{tnnititur,φqui}

o-tftnta eorum_{judicio trthu.it, φ-nihilfuovindi*}

C*/, _{inquit Antonius} le _{grand in praecogtii}

Phil; p,m. 8.

Th. V.

Quoniam itaqvc ca in dubiutn

vocari _{poflunr, quorum eiaram & diltin-.}

ftamnon habemus _{ideam ; quin}

imotan-quam falfaex _{lodi,ufqidum verusexiftendi}

modus _{exiftcnriamipiam}

evincat (

ideaau-tem _{talis, niii per}

_{defcriptionem}

rerum >,

inculcari non _{poteft) convcnienseft,}

nos,

quo.veritas Libramenti _{noftriillucefcar,fe*}

feqve etiam abis _probet

, methodo haccc

natural] _{inftigatos qualemcunqve hicfifte«*}

te

_{de(criptionem,qua}

_icilicet

Librmentum

a_{quarum dicitnr act}

tu,_quouna _pArticuL· a*.

qvayfua gråvitAte prcwtt alteram ; håc ve**

ro _{rurftu altami initio}

faflo

d

_fuprema

_mari&

vd _{dim aqut}

_fuperficit

r© 6 ©£

i _{fundo reciproce}

_{ad fupe*}

_ficiem

_i

_ut

& db

o-mntbm Ute ibtu dd altum &

tb

dito

verfus Utera; un

de

quafi

in

dqutltbrio

pen·

dent _aqud

_particuU

_tmpediturfo

_{quomtntts re*}

feftere

d

pdraUeh/mo

poffit &

it

λ

tot

um or*

beηfuA tlluvie

mundare.

Hac

ex aqux

phoenomenis

nofcis

mox

probabitur

defcri-pHo.

Interim

tarnen,ut

ipfi lux adfulgeat

dilticidior, examinemus naturarn

gravita-tis & levitatis» cujus mentio in dcicriptio-ne eft fa&a, _qnse & fibi

oppofitae levitatis

expiicationem

infmuabit.

Th. VI.

Naturarn _{gravitatis, ut}

_&

levitatis

Ncotericorum peripicacia

å

vererum

quo-rundam involucris» adeo exrricavit,utcx· plicata jam

penitus

videatur.

Quod

ad

Vetercs attinet, notum eft ingeniorum,

ftupendorum licet,

foetus

,partui

paullu-ium difficiliores peregrino iatis

habitu

in-dutos in lucem produife.

Unde

quoqve

naturarn

gravitatis &

le*ü*tis,

qualitatc

aliqua reali,

quå gravia imum,

leviaqve

fupremum locum,

fummo

conatu

adpere*

tern, infignitam»

nobis

depromfitfeculum

forum. Pofteriorumvero temporum

Phb

7 Q&

,aliaminiverunt rationcm, _{quåipfo perfpe·}

dum _{eil,nobiiqve eiic debet ;}

_Nullam

_ej/i

cor_{portbus gråvit}

atem vel levitatem aLJolu*

tam, (cdrelativem duntaxat, ac_{proinde qua}

levia duimus _{, no» Jpcntc}

_innatotmpetu

fur(un attolli, (ed ab alns _{qt* λ iρfa ponderc}

ßiperant deprimi♦

Antonius le grand.A

ni-mad ad Rohaui xx. Et Nottonem_gravtta* tis cr levttatis

_ejfe

_refpeffivam;

_rejpiciutae*

ram_{gravta & levtafe/e}

invicem, B. Μ D*

HcfiSd: i _{hyfj p; 70. Undc fi perpendatur,}

mundum _{corporibus effe plenum» ei>qve}

certam _{menfuram motus cllcinditnm,quo}

huc illueve

_{feruntur,paterj}

Naturamgra-vitatis alia in renon _{confifterc,quamin fo«}

la _{determinatione deorfum}

> levitatisvero

furium, fada» ab oecurfu _{corpormpalio»}

rum, pro conftirutionc _{corporis cujuiqve}

furium vel deorium _impuiß,

Th. VII.

Hic vero _{neminem male habeantre*}

ccntiorum _{Philofophorum loquendi}

fbr-mulse : _{Corpora omnia}

qua moventur eona~

tum _adbiberci

corpora tngyrum acta conari

recederc d centra i _{corporagravta conatum}

adhtbere ad _{defiendendum t}

conatui

€»im, fiquando å neotcricis tribuatur re¬

**§ 8

bus_{mutis,nondeiignat aöum}

_{aliqucm,åprini}

cipioaliqvointemoab ipfocorpore

diilindo

dercrrninatum, _{prout *7ctuftari}

_fub

_nomi¬

ne _{adpetitus placnerir>} dr ctjamnutn

cona-tus homini adiignatus detcrminationenl

Spirituum animalium ad hoc veliliud

fa-ciendum,defignet. Acproinde

certumeft

co-nammeisidemefie,ac vimvelimpetum,cop

porimoto

ab

aliomovenre

communicatum»

quem å motu ίρίο

nihil

*

å

motüs

veröde«

terminarione non nifi ratione difttngvi _re* mur. Uberius meutern hancce noftram

confirmat Le Giand parti vi Phyl: Spec:

cap: 15. 2.

hiice

vcrbisi Cum

dico

Globu-luma centro_{fui tnotus}

_{recedere conari,}

_ncti

ita

_cApiendttm

_eß>

_{quafi global}

_{tu attt}

_quod'

tun<fc

aliud

corpus,mente

aliqua

imbuatury

qvA

dtrigatur ad

illa

potiu* qua

ad

alt

erampartent

pergendü-jcd

tantumita

effead

motum

impul/ut

ut tomodo per_geretβa

nullo alio impcdiretut.

Th. VIII.

Exempto hoc

fcrupulo;

reftat

&

all-tts non minus _{gravis, qui,} nifi evellatutj

moleftiam cfeare _{potcrit cuiquam}

confe-renti tcnues hafce _{pageilas» cum eruditis}

quoriindam neotericorumlucubrationibuSi

ubi

_pafEm

_{rcperiielicet}

_nominatam

_gra«

Ρ

vitatem _{abfolutam, qu*m tarnen}

nosthe-Γι iexta ivimus _{negatum. Alt diverfaeft} ratio eorum _{,qui dcfiniunt gravitatem}

(ut

ante _{innuimus] per qualitatem infitam}

,

qvågravia_{levibus ineumbcntia,illis}

reni-tcnribusfurfum dcorfum_{niterentur,negatö}

omni _{rcfpe&u adcaufam pcregrinaqua?}

vel

truderet_{velpcllerct,undeabfolutae ipfis}

di&ae

funt_{gravitas &levitas.Divcrfa}

quoq;eftra¬

tio _{Recentiorum, qvibus, poftqvam}

de-prehenderunt,corpora

antiquitus leviifima,

fuo feculo fa&a _{ponderabilia,}

cogitatio

pröcul dubio fuborta eft, _rarefa&ioncm

caufam cfte, _{quod non icntiatur corum}

gravitas ; ut & partes eorum _minimas,

continuo licet nexu minus _{cohaerentes,fa¬} tta per motum _{divifione, non tarnen} cor·

poris _{depofuifle figuram rationemve.}

Un-de _{ipfis inferre licuit, eas}

partes (puta

minimas ) pro _{molis qvantitate cflc}

grä-ves, hoc eft, _{capaces preifionis å}

periphe-ria verfus centrum _{( ubi tardior motus)}

provenicntis ab aliis.fubtilioribus & _hinc

ad motum _{aptioribus particulis»}

Qvam

preifionis _capacitatem , gravitatem abfo·

lutam nommari_{autumamus, camqve}

«?© 10 ©i»

&am pro augmento ipfius corporesc

mo-Iis, nullo habito refpeftu ad corpora

gra-}

viora alia. Cuinoftrae iententiae admini·

culo eft Nobil; Boile in _{explicatione pa·}

radoxi_{hydrottaticifecundi his verbis:Licet}

corpus minusgrave,

refpetfu aIiu*

gravioå

po

jßt

die

i

leve: levitas

tlU relativa feu

com·

paratanon

obßat,

quo

minjus

orrwew

fuM

abfilutAm

retwett

qr&viutemy

^quamvM

ipfi'

tts conatu* _{deorfum AcUovwcåtur, utfurfür»}

mpelUtur.

Qua ratione du&us etiam ψ

fert ; fjuidum lev'i.m

_{ponderare poßfe}

_fupet

graviori.

Η

ine nota* nos, quaipdo cum

'Anr;le_{.grand alufqve} qegamus grayita·

tem _{abiciutam, intelligere eatn, quamno·}

bis _{antiquitas exhibet; non eam , quam}

aetas_{prjaefens agnofeit : Levitatem autem}

abfbloram quis non abominaretur> _plura

de hifee dicerenec _{permittit infticuti, n$}

circumftantiarum aliarum ratio.

Xh. IX.

Pauca tarnen _{prsexnittenda arbitra·}

jnurdetlcmcmoruinfuis locisgravita tio

ne, quse in quaeiiionem venire

PhiUXo^

phis

fölet, &»

priufquam å

nobis

fCi

mo do_{indicium «oftrum}

_quivaleat

_rei

_adec

*1® II

rio· arduae & abftrufae, nec _nonmagnis

Patro-τχ^Λ _{nis ab utraqve parte munitae^ affirmetur} ini. vel _{negetur, ptaelibanda expofeit Elemen·}

pa. taquatvor: Ignem, Aerem,

Aquam,Ter-icit ram. _{Quibus perhibefur å circulo lunae}

OM folum (luper hurte _{fortaflis qninta}

regna-om. biteflentia ) ad terrae _{ufqvecentrum.mun·}

i{m dum eile refertum,ita ut_{qvodliberhorum}

\φ

elementorum

Tibi

peculiarcm propriumq;

rU0

obtincret

locum j Et feiffo mundo

fublu-jp,

nari in

partes feu regiones qvatvor : Ignis

φ#

uti lcviflimus

adpCteretfupremam

fubcon-unl cavolunjej Aer htiic proximusut levita«

•ta/ té

ita

locoj Inde aqua ; Terra vero uti

no,

viliflima

graviffirtiaqve, itainfimum

oc-aöl cuparet locum. H&c elemcnta in hifee

eßi

^octs

txiftentin, nec _{gravitare, nec lev}

i-ura :

^oc

eß"> cmpülfuni nulluni edere, _ideo·

TV€ tant0 natura _{impetu prafcriptam fibi &}

natura_federn

petere, ut illic _{quie/cant, in·}

quit. Perip: Gilb: Jacch; Inftit: Phys: l.v. CapJT3. hanc _{maxime, utcredidcrlm.ob}

Aqi caufaftl, ut licet Elementa _{prineipia rerum}

fo

&

patres

pYoiucant

illa concreta _{corpora fu·} pp,·

veatitfy mutuiffa

fubßaritiis

_{mifieantur inier}

fi

corum _{partes connexiores &}

_ßnittm*

_:

14 _©T*

te_{frAm tAmen totitu &}

_fin

_cerdm

_dignitatem

ttnurnquodfi

rettneat^necextoto autmajoripdf' «

te _{corrumpatur, terra prafervetur incorruptd»}

aqua ttem der

atcfi

ignts.

Uti

ex mente

aliorum Gvil Gilb· in de mundo

iublu-nari_{Philofophia novaloqteitur Libji.cap:}

6.

_Jam

_{haxce nominata corpora}

_[minus

aures hic loci velücet elcmcnti vocabu.

lum, _{quod tantam, pra reliquis,}

fuispoi-ieiioribus vindicer _{prserogarivam} , qvam

Uice in ilatu tuo adeo natural] in quoun-quam pciTunt reperiri,

compererc,nequi«

dm ullus _{ignorat ) collatis}

_ratiociniis

prafemis aevi prifcorumqve videntur

fuis

quafi rurbata locis ; nam detc&a ignoran»

tia cenrri ex_ignota peripheria mundi,

ani-*num fluäuare facit , in adfignaudis

cui-qve iuis iedibus, adeo ut , cum dubiutn

(ir, an terra locumhabeat incentromundi,

dubitand? quoq;iubfitratio,an aquae&

aeri

ob conrinuum nexum cum terra eundem iitum _{rcipe&u corporum}

_coeleiiium

_adfi«

g; arequcamus, ac terr in centro

confti*

tuta, _{Ignis vero,} verendum, _ne

fit

_rcvera

pt tfus lcco, qui ipfi (üb concavo

lunge in

\ fui tutelam eilet fa&us , fed adfumenda

4P® 11 ®£·3»

Th. Χ, ν

Hxccc quatvor corpora in locis fui$

naturalibusan_{gravitent,vel}

levitent>quam-vis ob _{praevalentes di(Tenfionis}

partes»

li-bentes _{Judicium noftrum fufpenderemus;}

•

tarnen, _{iuipicioncs noftras tit aperiamus^}

s libertas ftimulat _{Philoiophica, &fat pro·}

bata _{impellit veritas. Igoemigirur, qui}

nobis idem ac _materia ι. _{Eiern: item} ae-m rem _{atqve terram ( ea}

, qtix ad _aquatn

n- fpe&ant, _{feqvcntcs paginse maturiori}

ad-li« _{paratu fiftent ) in locis iuis naturalibu#}

ijs _{gravitare abfqve hafitatione ut flatus}

iis.\ amus _{indueimur, inftinftu: Primo}

motus

n» circum_{gyrationisfiderum[ locus enim}

jgni

ii- _{magis naturalis, quam in orbibus}

coelefti-i- bus in _{qvibus in prima clementorum}

ie-m cretione conftitutns _{nefingi quidemmulto}

di, minus

_{monftraripoteft)qui}

_{ex παacuIis felis}

cri _{probatus, iaepius efficit, ut particulaealias,}

m vi aliarum _{iuperatac, cogantur fuum jam}

ß# defererc orbem, _{inqve alium fefe}

confcr-rc$ Deinde _{aetheris, aeri in loco fuo}

na-ra turali

_{circumfuii,quiprincipali}

_fua

preifio-jn_{ι ne non finit inferiores partes aéris å}

pon-da deie ineumbentium efle _immunes; aercm

14 ÖS*

tenuibus,unde rarurr^condcnfatjintcrdum

ycroexpanfionem priorcm

recuperarefinit

Unde aeris di&a clafticitas. Videatur

Clarifi': Rohaui part- i. Phyi:cap.kl.

Im-primis vcro parag. 35. &

36. de

Vefica

Cyprini.

Preifio

vero aetherisex

elevatio·

ne hydrargiri barometris

infuii maximc

redditur _{conipicua extraque}

_dubttationis

aleam _{pofita ; Tum dcmum terrae quaein}

regionibus interioribus compa&ior quam

proxime iub extlma

crufta

:

comprimun-turenim _{particuljeejus intimiorcs} expon-dcre incumbentium exteriorum. _Qvod

evincere videntur varia in terra Hydro«

pbylacia igniumqvc

receptacula,

quaenon

nifi in intimis teirnc _penetralibus

reperiun-ttir. Scilicctcibartium exteriorumCombi·

nationecrüfe_{propiüsformari non}

pof-funr. Äccedamus dehiqveadaqvammon

utfolum mirantCfc cortiua cervi; verum

ut iefe _aqvae iubmergentes

querqve-dulae, _{I%parUtii valet}

_hic

_fpeciofa ima-ginatlo fola. Expfctientia,

Γι

ufpiam

alias,

optima

firtagiftta.

TK XI

Aqvaé ciim omnibusJ

aliis

corporibus

com-Μ® ι5 ©1»

communiseft extenfio. _{Arqvc ut civilis}

Jbcieratis claifes_ordinefqve

differentes,ge-ncricam hominum _{infeconftitutorumnon}

variant eifentiam _{veljnaturam ;}

itacorpo»

ra _{varia in naturalihac}

compagine

focia-ta in idca communi differre nulla ratio

.fvadet« _{Qvo,d (i enim}

materia^ omnium

extenforum _{propaginis» effcntia omnino} ppniiftat in _{extenfione, ncccffiim}

quoqvc

eil _{t^lis natura fubolem}

qvamcunqve

ali-^m _{progenjtam inde eile.}

Materia

11-qvidem una _{omnium corporum}

mater,

quin omnes fuos liberos _{generarit german}

nos, fieri non _{potuit; licet eofdem}

diver-Jis faltem ftatibus _{adlignarit Spiritus}

ille

jn.undi, materiaeqve maritus motus ; ita

ut hoc eilet _durum

, cujus partium _nexus

#uilo

_{intcrrumpitur}

_motu

; illud moile ,

cujus _partes motu _{pervicesfruuntur ita} ut

„motis hifcc_{puicfcant alise,}

quiefcentibys

.autem _{hifce moveantur}

alias; iftud ßui·

dum, cujus _{exiguae particulae varie}

mp-vcntuf, &c.

_Hincqvoqve

_{communiacor¬}

porum ompium attribura _{origincm fuam}

iprcita _{&pt, ipiiqvc aqvae}

dcnegari non

Rolfen*. JDivißbilitas fcilic# _{fr Inopene·}

tu-m rf

trabilitas dimcnfionum. Ex

quibusipcci-alior-natura _exurgitdiä# aquge (inquan-

1

tum fcilicer corpus conftituitur

fluidum

cafdemq;fereac aer recipit

proprietatcs)ex

divifibilitateiiqu'dem a&ualisin partes

vcl

infenfibilesdivifio; &ex impenetrabilitatc

partium

iftarnm'vel

raro

interruptus

ena-fcitur motus. Dixiraroj nam ficutaqua

indifferens eft ad caiorem & frigus . ita

contingerc porefttemporeommno

bruma-lt, ur iniveta tempori

sftivo

penuriami'

tcriae tubtilis ( quascorpora omnia, ut

&

aqvam

motumcontinuare

facit.)

aqvam»

\

ceffanre motu , alium in ftatum coliocet

& in numcrum corporum ftabiiium

ad-fcribar,quod dc effentiaaqvae non

eft,

ve¬

rum ei ex accidentc fupervenit«

Hinc

jam oriri

perfpicimus

aqvae

ipecialiifimam

naturam,qua :>bomaibus

aliiscorporibus

diftingvjtur, &

quidem

proximeab aére:

ex divifionc nempc obtinet

particulas

lae-ves , teretes & oblongas , quse

fcfe

invi»

ccm in minimo tangunt.

Qvod

quidem

fenfus _{fugit,* verum rationi}

_pervium

faciv

fint, congelatio,humiditas &

parti-*7

ctdis_{ramofis, tcnuibus & circa proprium}

centrum _{agirabiiibus. Unde cum a'eris}

particulae circa proprium centrumfeorfim

volitando _{moventur, aquaex motuhabet} determinationes varias huc _illucqve,qv# motui celeriori remoram _{ponentes repen·}

tem _{quafi particularum ejus faciunt}

mo-tum,qui tarnen _{pro copia vcl inopiamate·} riaeiubcilis cieri _{femperfvevit.}

Th. XII.

Naturam _{aqttae melius inveftigaturi»}

imaginemur nobis _{fuperficiem aliqvam} in

medio, vel _{ubicunqvc placet,} aqvac,

inea-qve _{fuperficie particulamqvandam}

utcun-qve mediam inter extrema, _didoqvemo¬

tu _{gaudentem, examinemusqve illam ad}

normam _{rcgulae feqventisde}

motu:Quod-cunqve corpus^ quodin motu efl , Altert fit

•bviam, fi tili nontanta vis inefl Adpergen»

dtmfecundum

lineam _{reklam,quam illtAlteri}

ad _{impediendum illudtum in alum}

parter»

defleftitur>& in_fuo motu per

feverando

fi*

lammotusdetermin&tionem per

_dit.

_Le

_Grand

part:iv. Inft: Phil:cap.16. Haecparticula

fruitur fuo motu, & quidem per lineam

4?© tS ©2*

circumftantibus _{particulis, quaseam con*}

tingerc diximus, non poteft motus

illiusr<

re&ilincus _{promovcri, nifi fimul movc*}

antur_{aliae,qvaeadlatcraipfifunt,quaeq;qua*}

quaverfumfibi vicinasmovent,itaut

difper»

gatur motusvcrfusfundum,

vcrfns larera &

vcrfusfuperficiem

extimam.Motushicccad

fuos tcrminos _{produ&usnon illico}

_ceiTat;

verum renitentibus _{corporibus aIiis, qvse}

lpfc locodimoverc impar

eft, neceffc ha¬

bet reflc&ere , & determinationem con*

trariam illi unde _{prodiit reciperc, & reci·} procc verfusadfignatum

pun&um

remeare»

Sedne qvis objiciatfore _ut particula

illa,

qvam fignavimui,

confluentibus ab omni

laterc motibus , immota vel qvafi vacil* lans in medio _{fempcr maneat, adfevera*}

mus, fupcrficiem vel extremam, infimam vel quamcunqve innumerabilium

aliarum

cflc, _{quibus idem contingcre}

_perfvade«

mur. Et licetcertam particulam in _mc»

dio ftatuamus , non tarnen inde fequitut

cam illinc non dimoveri : motuscnimfi*

guraqvcejus funt qvae

vel in

nomentoc*

am é fituillo fubducunt* Hoccftfunda·'

mentum _{, iupcr}

_quod

_conftrufta

_{eft dc<}

€·?φ ιρ

π* _{fcriptk) qvalifcunqve}

libratncnti noftri,

us f _{qvae tripliccm aqvae}

adfcrit prefllonem ; c- _{unam icilicet inferne}

iiirfum, _fuperne

de-ia· _{orfam aliam}

tertiamqvc collateralemj

er» _Confcendamus

ergo naves, & _experiri

& liceateas_{litoribus folutasnon}

demergi,

vc-ad tum onuftas _{portione convcnicnti, huc}

il-it; lucvc in _{fupcrficie aquae remigiis}

circum-vx _{agi. Th. XIII.}

i3« _{Preflionem aqvae,}

quae eft inferne

)Π· furfum, veram _{effe, jam dudum}

depre-ci» hendere _{agnovercqve feriptores}

hydrofta-ire, tici_celebres,inter _{quos eminere}

Nobilif-11a, fimum Boile, _dubitarenos vetant _ejuspa¬

nni radoxa _{hydroftatica. Inter}

qvse tertium

eil» cjuseil _{infigne♦ Sicorpusaliqvod conüguum}

ra· _{A<pJA% totumvel}

expArte

inferiusfit

faprem*

am

pUmtie

_{ditta aqua,}

corporis pArtem

inferio-um rem

_furfim

_premiab

aqua ipfum infra

ton-åt' _{gente.. Qvod pluribus probatum videar,}

"t\c· cui_{volupeeil,apudmodonominatumNob.}

itur Dn. Nobis fat crit conclufioncm illam

jfi. nauticouno _{pheenomeno ftabiliiife.}

Th.

)c XI. praetermiffa _{eft ratio adferendae gra¬}

da-' _{vitatisaqvseqvam hic commodioréloco}

de

_ccfumimus,

_{Rciultat illa cx diäa}

m® 20

tium_{aquearumdivifionc, qua figuras}

_ob·

tinenttalismotus minus capaces, qualem f

conatus reccdendi å terrae ccntro

requi-rere_{depreheniuseft. Et}

proindeobvicinh

am cum ccntro_{gravisomnino diccnda}

efti

tendunt enini _{gravia omnia ad centrum,}

Hiice _{praecognitis, mirum non erit}

gravi-tarem _{aqvae reniti gravitati corporum}

im-me _{forum; adeoqve cum antea} negatafif

dimenfionum_{penetrabilitas,&}

unumqvod-qve corpus, qvantum in fe fit, allaboret

permanere eo in fiatu , in qvo

eib

Opponere aqvam corponbus immjflis vim ( fuam _{ipfius naturae leges jubent ; Prout}

videmus _{parietem manüi impingentis}

_vel

cum doloris fenfu refiftere. Qvid enim

globorum é tormentis bellicis, fclopetis»

aliisvc bombardis, _cxploforum

_reflexio?

Praeter _{quod ex pugnis na<7alibus experien·}

tiae datur, aeeepi ego, in paraecia

Vikfta-dienfi, non proeul ab hac urbe diftante,

refiexum in p^aeterlabente unda globulum

letaiiter vulncrafic _{puellam qvandam ad}

plurimos pafiui inde in quodam agrohor*

d?i compingentem faiciculos.

Qvareo-N

nanino adferibimus _preflioni aquae caufias

Φ?® 21

t- flu&ibus jam _commiffa,

non _abforbetut

ii t _{propter iüam quam diximus}

, aqvse prcfc

iionem , quae eft infernc furfum, fulcien·

ii- tibus & validiorcm _prcfifionem

largienti-fti bus prcfllone fua_{fupernc deorfum (deqva}

n, poftmodum) _{columnis illis, quae å larere}

j\. iunt, _{pro neccifitate & indigentia illius,}

n- _quam navis immedtate _conringit.

Vide-fa tur emm _{aqua corporis parti inferiori}

conti-d- _{gua conatus furfum fortior conatu}

corporis a«

•et _{qua ei ineumbentis. Nobiliff: Boile}

par:

hydrip.m, 23. Nav is, nullis mereibus vel

m ponderibus _{aliis onufta, vel minimo niiu}

iut fuftentatuta _{columna} quam}

premirjefte-el nim _{lignum , ex quo conöruda navis,}

ar

αϊ _{<3va ipecifice levius, hoceft,}

quampon·

is, dus _{sequalis molis aqvae; & corpus}

five

materia, _{qua tevior efl,}

quam aqva , non n. wergitur_{omnino in aqua, fed}

eminet fui a.

a« liqua _{parte; verum β maj}

o?is fit ponderU

e, q vam aqva, demergetur ad fundum _ufqve\

m fi

deniqve

_{ejufdem ponderis,fervat datum}

in

ad _{aqua locutn· £>uarein onere navibus}

impo->r- nendo ad duo

_refpictendum

_efi

1. ISfe tantum

o- · tmponatur _{onus, ut}

gråvitas ejus cum

_tpfius

"as navis _gravi

tätefumptafiat

aqualts vel map* ds

$8® 12 ®'Φ

wole Aqua, qvanavis

folidttate

aqualis eß

,ßd

ut minor maneat} nen (amen multo minor

ejfe debet.

Jguod

fi materia ηavi

impoßta

fit ade· levis,

faburra

onus äugen

dum erit.

2. Conßderanda eß _{aqua, perqvam}

_ducen·

da_eßnavis

_profunditas,

_inqvit

_{experientiif.*}

Varenius _{Geogrj Gen; librj 3. cap: 36.} Addimus_{etiam aquam falfam, qualisma¬} rina, _{graviorem efle , quam dulcis, quac} fluviis convcnicntior. Undc_quogravior,

co fortiorem obtinetconatum _corpora

(c-fc leviora furfum _{pellendi ; qvo vero}

lc-vior, co minorem» Aqvge item

profun-dioribüs columnis _{preflio ineft validior,} quam cjufdcm exilioribus. Qvse

varieta-tes diverfitatem _{quoqvc expofeunt oneris} navibus_{imponendi. Sed jamnon}

condu-cit diutius _{periculofis expofito ventis} navi-gare, oriuntur tempeftates,fremuntundar,

boant _{faxa, peromnia furitNereus.}

_Qvod

cum,doccnte NobilifT: Boile de temperic

fubmarinarum regionum (quas duascon» ftituit» una qvoufqvc pertingerevalet _re·

fiexio _{globulorum «thcrcorum&}

penetra-rc _{calorj qvam excipit alterareliqvum}

♦Γ® *3 ©2*

loci _{tcmporifqve varictatc diver fi eflc}

fo-α _{lcnt) inferiorem regionem}

aqvx turbarc

ncqvcat, contra&isvelii, fubiidente nav!»

ad fundumdelabinnur.

Th. XIV.

Huc _{jam delapfi, meminimusnos} in confinio _{fubmarinarum regjonum}

quaii

pendulos fuifife, ni defeenfum _{aqvx grå¬}

vitas_{promoviffet:namdiftanre experientia}

cum _{corpus aliquodin}

eo.conftitutumcft,

ut _{tjndis abforbcatur, fenfim &}

quaficum

luöa _{quadam ineipit}

_fubfiderc*

altiorivc-ro _{opprefiumunda celeriori}

qvoq;defertur

t _{gradu,eoq; au&o ufqvc}

dumfundum

con-tingat:nonfccusac_{iapidisinaltum}

projcäi deicenfusaccckratur _{prominori diftantia}

å

terra. Unde _{omnino verum eft}

Lauda-tiflimi Boile _{paradoxum hydroftaticum}

primum, qvo adferit ♦ In _aquo

_aliifqve

fluidis_ρArtei

_inferiores

_premiλ

_fuperioribud

_»

noftramqve

preflionem aquse, q ν χ eft fu· perne dcorfum, confirmar. Et hsec _jam

cftprcflio,qvam

adeo exagitarunt_quidam

dicentcs _{aqvam non gravitarc in}

aqva,

a _dcoqve

nee _{fuper corporibus}

aqvse

im-merfis. _{fccd effc hoc nobis cum}

NobiliiT:

<•50 Η Φ**

Boilc _ττςΖ%ν

_ψευ/φα

_videtur ,

refqvc

ipfa

eiucidatur indicio gemini fcnfus qvo res

una _fuperaliagravitace

dicitur.

lnterdum

corpus fuperjus ,

affiu immergitur

cor

port,

qtiod

fub

ipfo

erat ,

in

fr

α

td

defcend.it·,

quemadmodum

U

p

is

(u

hßde

ηs gravi

tat

fuj<r&

aqvam. Givarnpy

avalentcm

gravitationen*

vocamHS. Interdum v ero non dejeeη

dl

t

aPtu , /altem nm

vißbiliter

,

fed

grx-vitatioue _{fsa duntaxat}

_premendo

_corpus

jubjacens ,

qvod

defeenfum

ejus

impedit,

uti

quando

bajula fitulam

aqua

plenam in capiit

geßat, quamvu

pondus aclu

non

acced't

cen·

tro terra_{propius, premit tarnen}

attu

tota

fus

gråvitate

bajula

caput

humer

o

sß

neenon

ali¬

as_partes

Jubjacentes

_qva

acht

alt ejus

defeenfut

ebßant. Qvareutaflendamur

nonfemel

ηο·

minatoNobilifllmoD. prohibent;non

fituU

aqvå plena, cujusin aqva non

tantaperci-pitur

gravitas,

ac

jam

aquis

extra&afjCum

perpenderimus

acquilibritim,

qvod

intera-qvasfervatur,

adeo

omnem

inhiberc

gravi-tatis fenfum, qvin potius vel

minima

ac-ccdcnte opera externa ,

adfeenfus

ejus

fub'

levetur, eoqve conatu qui

nobis antea

cunqvc 'acquilibrium cum aqvis

_fervaotia^

de _{quibus idcm dicer.dum eft. Sed hic}

occurtunt nobis urin.itores , dicertes, fe

nunqvampercepiffeaqvsegravitatem,qucd

achilleum adverfariis eflfe _{reputatur, non}

attendentibus urinatores _{qfis caυ(Tam rflfe} erroris, ferendo judiuum de re folide noa

probata : non enim didicerunt illi,

o-mnem _{fenfum,qut pafiio mcrito ftatuitur,}

altcrationem _{qvandam ρ jeiupponcc,}

quam ficut premens aeqvaliter _urdiqve

a-qva hic amovet, ita non _{poteft cjusperci·}

pi gravitas,noniecus ac libero _a£ri(qvern

ta men extra fenfum noifrum _{gra vem elfe}

anrea _{\robavimusjexpefiti}

non laboramus

ejuidem incumbentis _{preflione, qv imdui}

preilio noftrainterna sequali

vieidemrefi-ftere _{valet, Confer; Nobiliff. Boile, in} de _ratione cur urinatoresner_opprimantur

å _{pondcre aqvae incumbentis}

; ut &

Ex-pofit: Phoenomeuay Domini Phafchaliidc

aeqvilibrio liqvorum. Nos non edo£tos

rationem urinatorum difficultas _{cogit ad««} iceniumex _{aqva moliri,}

Th. XV,

Verum,

ne nobis adhuc conccdatur

v® m*

fubmarinas hafce linqvere

fedes

,

offert

feietiobis unum, qvod aciem

intentionis»

fe ut rimetur, diiponit. Eft hoc

parado-xum feptimum

toties

laudati

Nobiliftimi

Boile ; _corpus

flutdo immerjum,

fufiinere

preßionem

lateralem

λ

fluido

eam£

atiffatn,

front

corporis

immerfi

infröfuperfictem

fluidit

profunditas

ougetur.

Qvod

manifeftum

facitfiftula vitrea, inflexa ita, utduo

ejus

fintcrura ad angulum

reåum,

qvantum

fieri _{poteft, fefe}

_contingentia

_{; unum}

lon-gius

perpendiculare;

alterum

breviusho¬

rizontale. Horizontale hocce immerga«

tur oleo terebinthinac, qvod fu&ionc

ei·

dem, ad modicam

altitudinem

ut

etiam

aliqvoufqve in

perpendiculare

adfcendar,

impellatur.

Obturetur

digito

cruris

lon-giorisori/ficium.

Dein

propere

immita-tur _aqvae

illud

horizontale.

Qvo

fa&o»

amoto_digito

obfervabis

preflionem

per*·

pendicularem

cylindri

olei

effluxum

mo»

lientcm irritam reddi å preflione

Iaterali

aqvce orificium

cruris brevioris

urgentis.

Demittaturproinde

profundius

fiftula

haec-ce, & confpicuum fiet etiam

altius

27

defierit olci adfccniio ·, aqvå in fiftulam.

pulia eodem gradu

fubfeqvente, qvod

non

obfcurc indicat efle & _{preffioncm latera¬}

lem adverfus aqvam ipiam, cum alitero·

leo adicendcnte non _{lubfeqveretur aqva«,}

Delineationem _{experimenti hujus ex}

_ipfo

Boile B: L: petere poteft, Sed

preflionis

huj«s veritatem confirmare _{qvoqve vide¬}

tur excurrentium é mari fluminum fu·

furrus ; cui _qvoqve fuccenturiatur

efflu-xus cerevifi# vel _{aliusliqvorisfqvodenim}

hacin re de _{aqva dicitur, poteft}

cuicun-qve liqvori accomodari ) per minutum

foramen tonn#, qvå continetur. Cctc-rum _{tempus jam maturum eft emergendi;}

neqve enim diutius vacat alveos luftrare

marinos, minitantur na m_{qve fuftbeatio'}

nem _{tempore perlongo inclufoSpiritui.}

Th. XVI.

Jam itaqveemerii documento

frtmui*

pofle corpus aqva in fpecie levius

ab

ea-dem tam _{deprimi, qvam attolli,}

qvod

Se¬

in _{pilcis, aqv# immetfis, obfervare}

_pöft

fumus : cum eaim cavitas, _qva: capii.

ein ert_{foiet, aqv#obvertitur ,&adqvatrt^}

tittiqve

profunditarem

demtrgitur,

emef.

c© 28

glt ; Πη fundus cavitatis illius horizonti parallelus ftatuatur, aquisqve fubmergi*

tur, fundum perit, ncc adiurgir, nifi ita*

tus _{ifte prcmutetur. Atqvc cx anteaftabl·}

litis _{preifionibus , tanqvam veris^auffis»}

colligimus par^ilelifmumoririaqva?,qvem

& _{fuperficies qvafiad perpendiculum}

coar-,

tfat. Prcffio enim , qvx ed inferne fur*

ium, eft _{qvafi cuftos, ne altius lubfidat}

miris _{iupetficies & ita per canales} qvos-cunqve efHuat, vacuamqve deieratfedem;

Lareralis, ne lindtes iuos tranicurrat;Per»

pendiiularis aiuem, feuea, q*# eiHupet- k

ne _{deorfum, ne ex abyflfo}

quaii evocata

verfusaéra _{tendatjhincaeqvilibrium,qvi.d}

in _{aqvis deprehendimus, originem fuam}

fortiri animadvertimus.Obtinetenim

parti-culaaqvacunanon_{plusviriuadpellcndaalia}

qvähaecadrepellendam altera,noniecus ac

pöderaaeqvaliadaterat impofita nonfaciunt

eandern _{plus propendere ad terram abuna}

parte qvam ab altera. _Qvod

tamenå^'-Gztct mithematica _{capicndum noneft : in}

difqvtfuionibus

enim

Phyßcis

vel

Mathcma-tlcis _{mixtis, fatis eß,}

ut deterrninationes

i-fcf@ i 9

ticA exA&ttudine _{dcfiaant, inqvitNobiliff:}

Boile in _{p>:a:fationc ad fua paradoxa}

hy-droftatica.

Th. XVII.

Sed demus vela ventis» _Navigemus

experturi an _{qviqvam fir, qvod}

adfertio-nem noftram _{infringere valeat. Inaltum}

produ&is oculis patct corm-xitas maris,

qua; fuperficiem cjusdem ad

pcrpendicu-lum efle videtur _{prohiberc. Sphaericus}

( _{qvamvis non exa&e) eft terraqveus}

glo·

bus , circa qvem

in fefluit dr _reciprocatur

S WAYt 3 cujus ab omnibtu

partibus

_ad

centrum

_{Aqv&£qvilihrat&}

_funt,

Joh:

Bapt;

Port: in de aeris _{tranfm: hbj iv.}

cap. 3.

Undefinon efter_{fuperficiesmarisconvcxa,}

fed _plana,

nunqvam elfet

parallelifmusa-qvae : nam _pofuo ; ( dux nobis jam eft acutift: Plinius in mundi hiftoria libr: i.

cap.65.cum qvo conf: (oh: Bapt: _Port:

cit: libr: _{cap: 2.3 aqvam fua natura}

flu-ere ex _{locis aitioribus ad decliviora doncc} ea _{exaeqvet, &}

aeqvaiem cum prioribuj

ü _diftantiam å terrae centro efficiat 5 ut &

loca centro viciniora humiliora ac

dccli-viora efle , qvam qvs eidem remotiQta

3° ©5»

funt; Supponanms terraqveuni

globum

cüc A B» C. cujus centrum ent D. åqvo

fu^rfrcies matis, terram

obambiens,

v

quaiirer ab

omni

parte

diftat,

qvod facit

ut pataiicliimum

fervet

aqva

ere&a

quafi

ad

_{perpendicuium}

_>

_ducatur

_linea

_£.

F,

planitiem, ίϊ efiet ,

oftendit;

cörtnc-&anrur _{punfta Ε D. & D F. erigatur}

pef-pcndicuUim

å

centro

D

ad G.

continuctut

^fpcndicularis illa ad

H.

cjvod

fpatiutn

ifltcr G* fcilicct & H«

monftrat

qvan-31 Θ&

quantum deficit fi efiet plana, å

parallc-lifmo. _{Qvod de aquis Oceani didutn fit»}

In _{aquis autem ftagnantibus, quarum}

fu-perficies horizontalis vidctur", nulla alia

ratio _{regnat : namqvamvis vidcaturpla¬}

na 5 _abfqve tarnen tumoreefle non poteft,

quamvis non adeo ad fenfus, eo modo,

quo latiffime extenfi circuli partes mini¬

ma difledae redee videantur, _quamvis

rc-Vera fint curvae. Hos _{itaqve cum} evafi-mus _{fcopulos, properemus ad litus, ubi}

tutiorfedes fludus inter elifis navibus» Th. XVIII,

\ Tcrras _{legentem navim dßftitucre a·}

qvae, [am humi locfttam videbis , quam

modo_{plenis velis latam elidebant findus,}

cam tarnen _{jam egredi tutum non efi:}

fal-lere _{^nim haecce nobis videntur litora·}

Exfpedemus itaqve eventum. Rcverti

videntur undae. Tcrrilevatur _navis,cul

jam _{planum in continentem eft iter} ·

an-teqvatarnenabeamus,_{vidiflejuvabit, quid}

hiccefluxus & refluxus maris libramento

noftromaturavitnocumenti.vcladjumenti·

^Variismotibus

moveturmare :velenim &

«80 3*

vcl diurnus, _periodicus

_vel

_annuus.

Ve¬

rum tarnenhinc Libramento noftro

nihil

,>

accedit adjumenti ; Nocumenti parum.

Caufa non _exigua eft luna, & _{ea quse}

cir-cum terram volvitur,materia

cseleftis,cui

luna terram propius accedentc, iter con»

ccditur _anguftius ; per quod dum

pergir.

cum non _{iuppetat capacior} via ,

fepienti-btis ab omni parte corporibus aliis,

necef»

fe habet aerem infra fe truderc, qui

rur-ius aquam adeo deprimir å parte

illa»

quaetum lunam

fpedtat,

ut

artoll

aturver-fus latus _oppofirum;

_eonferantur

Plinius.

Jöh:

Bapt: Port:

Rohau:

Le

Grand aliiq»

bene mulri, tam antiquioresquam

recen-tiores. Nobis,cum antea hinc exa&itu- k

dinem mathematicam exeife juflimus,ta» :

lia volubilitatis marinas phoenomena, ut

antea diximus, parum

Libramentonoftro

©fficerc videntur.

Thu XIX,

Transvefhs itaqne gfenera duo

aqua-rum, per flumina quoque

ire

lubet.

Qui-busdam fecundis, aliis adverfis navigemus

oportet.

iLquilibrium

fuum

fervando,

nifi cautes aliave impediverint,

horizonti

£Γ€· 33 te

parallela fluunt, hocce folurti exftante , ■'*

qvod aequilibrium tollere videatur: quod

nempe quibuidairi in locis

fuperficies

ce-leriort _{defertur gradu, quam fundus. Sed}

ne fic _{quidem ; nsm in ii.«» quoqve locis}

deprehenfus eft alveus aråior ad

furn-mum , qvam ad imum : unde anguftia loci_{quampcitranfit iuperficics, motus} ce-leritate _{compenfatur. Sed demittamus} vela : Soient _namqve ultra viresnavibus

ve&os, turbatis marinae faciei Varictate

fenfibus _{fupcrvenire furiae.}

Deferamusita-s qve näves. Non tarnen continere nos

pof-fumus, quin vel pedibus adeamus fornes

& _{fcaturiginesfluminum, vifuri an & ibi}

k _Obfervare

qvaedam poflimus.

Th. XX.

Miramnr hic fontium _{originem;må·} xime _{quod aqvae non paucse adeo ex}

ter-renis _{cryptis per fummam montium}

alti-tudinem tanqvam

ultrafuumperpcndiculum

tkvatA_{(utilcquiamatPorta indetranfms:}

aeris _{libr; iv; cap- 35·. ). erumpant. Mi¬} mi tamen dcfinimus cum _{deprehendimus}

t cas vi caloris fubterranci in _{vapores rcio:}

luta-*§0 54 ©/*

lutas & _{pondcrc jufto fluid!aliciifuscxtcr*} ni coa&as _{elcvari, non propria vi adfcen»}

dcrc. _^uivertu modus _{efl, qvo Dei/ψ'}

entia Ubrat_{fontesaqvarum,alias}

_fufpendensi,

alias _{deprtmcns, utnunc]vamßumimtrn}

_de·

curfm

ceffarent,

Bapt: Alb: apud Port:

locrcit: fta ut cum ditto modo redunr dant in fummrs montium _cacuminibus, non enirantur _{per colics Ted dcfluanr per}

plana, fefeqveoccurrentibus clivis velftib

terra recondant _{filentcsqve reeeiius}

cjus-dem pererrent & paraiteliimj tenacts rur*

fus in hiccm _prodeant.

Tb. XXI.

Finem hifee modo _{impofituri, per·}

pauca de purers adnotemus. Camperrum eß terram in

fr

_{a perruf}am , &

quibusdam

qvaft

venu aqv& mutuofluitant, tranfve·

buntur, &

_dißributim

penetrant , ér fett

ad marts libramentttm decurrunt_{,ut qvi}

pu-teos_{födiunt talesfurgen tia* reperiant.}

_Sed

hoc non _{femper verum, nam plerumcL}

fubü*

mim

_offwdunt,

_{fortajje λ}

_fubllmtortbm

rnon-ttum_partibm

_delabentibm.

_Unde

_puteipA*

_ϊ

γum inter_fe

dißantei

alter, _zo

alter

₄₀

ρφ

i; ©5»

vivdtα_ηνdt

habere.

_{Et lineola IntctjcÄa*}

Taltidoßs lock> in qvibus

fupereminet

_ac/u/t

efojfis

puteis

ad

mark bbelUm,

delapfam

&· qvdmin eis> vends ilUm

jtfxijfey

_drfic

pa-Wrw _{exficcatam vidimus♦ Porta libr: cit:}

cap: 27. Qya: miravidcri non poffunt ad«

vcrtentibus ; _{Primo,eodem modo, qvo}

per humanuni _{corpusfangvinis, aqvarum.}

per terram diffufas cife venas : dein

di-ierepantiam altitudinis, ad qvam produ¬

cta? aqvae _{reperiantur, provenire turn ab.}

ipfarum venarum _{prima é mari icaturigi**}

ne, qvae ubivis efie ad eandem libellam

non _{poteft, icd, cum fit cavitas maris» &}

magna: altitudinis_{latcra, alia aba iuperi*}

or _{cvadit; tum å varia}

difpofitione mcdii

per quod diftentaefunt illae vense ; Dcniq;

aqvam gravem centrum _gravitatis

fusepc-tere conari _{j. idcoqve}

cumfoflfores puteis

aliilve cavernis _flagnantcm

paludemaiiaf-ve _{fuperabundantes}

aqvas devocare ni-tuntur,aqua furfum cvocata, remotisfo*

diendo _{obftaculis deorfum labitur}

con-vcnientiqve alveo _{reeepta velftuit} vclfifti-tur. _{H*c &}

plurima aba qux hic

•få© 36

£Hm adumdrata

funt

,

fufius

expli-carc cum animus eilet

exftitit

neccflitas,

*

quxmanum

de

tabula

vel

relu&antem

de-pulit.

Qiiare claudentes

jam rivos

,

Gu-bernatorimanusnoftrse

iummoDEO>

*

gratias

agimus

devoras;

cui

fit honor & _gloria»