Commentationum Stoicarum particulam decimam tertiam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... publice examinandam proponit Carolus Ol. Delldén stip. Stiegl. Bothniensis. In audit. Gust. die IX Dec. MDCCCXVIII. h. a. m. s

/S

COM Μ Ε NT AT I ONUM

STOICARUM

PARTICULAM DECIMAM TERTIÄM

VENIA AM PL. FAC. PHILOS. CJPSAL. Ρ R Μ S I D Ε

NICOE.

FREDER.

BIBERG

ΡΗ· ET _J U. DOCT.

ΕΤΗ. ET V O LIT. PROFRSS. BEG. ET ORD.

REG. ACAD. LITT. Him. HISTOR. ET AN TJ_{QU. HOLM. MEMBRO}

PUBLICE EXAMINAΝ DAM PROPONIT

CAROLUS OL.

DELLDÉN

STIP. STIEGL. BOTHNIENSl S.

SN AUDIT. GUST, DIE IX DEC. MDCCCXVlW.

H. A. M. 5.

ϋ Ρ S A L T JE

contracts prosten i wbsterb. 1!sta contract kyrkoherden i bygdea och nysatra församlingar

hogvordige och vidtberomde s. s. theologie doctorn

Herr

_jonas

_caml:son

_genberg

samt

doctorinnan

högädla

född -EU. RENI US.

Tare denna åt Eder

_{helgadfejgär}

Ii_{jertas eviga vördnad och.tac}

prosten och kyrkoherden

wti thorsaker, ytterlÅnas och dahls^

försλ μ l γνga r

högårevordige och höglarde

magister

Herr

C.

GB:30N

GENBERG

■ 1 samt prostinnan HOGÅdla

Fru

C.

M.

GENBERG

född ri s S ler i ' ·

-ij-adegärd, återljadet af mitfc

3cli-tacksamhet emot Eder·,.

contra ct55 "ρrostξν i angerm anl. norra contr act och kyrkoh. i arnås och gi da forsamlingar

hogårev0rdige och höglårde magister

Herr

_OLOF

'DElXDÉN

samt

PROSTIN ΝAtf

högådla

Fru

G.

M.

BELLBÉW

född GENBERG

Då dessa _{blad, hyilfca den sonliga kärleken räcker,} möta Eder i Edert _{lugna tjäll, mottagen dem såsom}

en _{tacksamhets-gärd af den,}

som genom de varmaste

Önskningar _{för Eder sallhet, hvarje ögonblick är med}

Eder förenad.

97 neqnaquam

Anftonem

et

Herillum

inter

fefe

disfenfisfe,

nifi ica, ut confequentias ex

deficiente

prorfus

iri mate¬

ria honefti ohje&ivitate

diverfa

uterque

ratione

tollere

conarentur. Dei'perarius

quidern,

at

refto

tarnen

inten-toque in ip(am rem

confiiio

,

hac

pofeisfimiim

mente,

pos-fibilitatem omnem icientiae

cujusque

ethicse

fpecialis

ne-gasfe nobis

Arifto videtur:

Φ

au

tern

eodem

confiiio

ea-deinque ménte

diftin6tionétn

iiian.

novam

inter

leÄos

et

vTToreÅ/Sx Herifius excogitaverit, hancque

eamdem ita

interpretari fas

fit,

ut

fere verba

ipfa

Diogenis,

et

ma¬

gis eijam Ciceronis,

primum

a

nobis

allata,

fuadere

con-cedimus, utque rudisfimo

deinde,

quo

quidein

concipi

posfit, argnmento

eamdem Tennemännus

tn)

effinxit;

omnino Ciceroni confentimus, qui levius

nihil

nihilque

perverfius

ilatui

posi%

rontendit.

Neque aiiam

huic in¬

trer_{ρ rel-a}ti_{oη em}

fubftituere

ipfi

audemus,

fi

verbis

& in»

telligentrae

Ciceronis alicjua

fit

iides

habénda:

aptiorem

quam-vis facillimum föret proponere. Nam fi

difiinftionem

illam

intérΊελοε etύποτελι$κ, non hiftorice, ut verbafere

andforum

indicarevidentur, quafi inter id, quod

fieridebeat,

et

id,

quod

fieri _{foleat η) heic}

_diftinctutn

_{fuisfet, fed}

fcientifice

expli-care iiceret, adeo ut relationen* medii

cujusdam

ad

Α¬

Ν nem

m) 1. c. p. 224, 225.

ti) "Bey jenem Zweck (ηλοr) denkt man fich, -was fcblechthln

feyn foll: bey diefem {ixolekts) was gewöhnlich ift oder gefchiehet. Diefen Unterichied drückte Heril! fo au-: der Zweck der [Veifen (idea-lifchenMeiifchen) und derZweck gewöhnlicher Menfchen. - - Heriiiun¬

terichied daher, wie es fcbeint, zwifchen dem, was der Meofch als

finniiches empfindendes Wefen für fein höchftes Gut erklärt, und zwi¬

fchen dem, was der Menfch als vernünftiges Wefen fur fein üöcbfter

Hem confiJii Ultimi fchemate _{conceptum apud ipPum} fa-pientem inftitutam inteliigendam heic esie decerneres; perfpicimus quidem , multa etjam contra hane

difficulta-tis tollendse rationem _{objici posPe; fed aptiorem tamen} eamdem ex noftro confiiio _{fpeébatam putamus}

, quam al¬

teram ; maxime, quum et hasc ipfa veri praefagitio ar¬

gumenta esfe posfet, nullam ex difficultatibus fyftematis:

negativi liberationem refte coneipi, nifi quse ad fchemata

fyftemati poficivo, ut antea demonftravimus, adamata:

confugiat. Sed quum nihil quidem prseterea nos, ex

tanta monumentorum veterum _{pen urfi, novimus , quod} modum revera fyileinatis _{negativi Heriilum egresium·} fuisie coiiimonftrare _{quodammodo valeret, et apertisfime,}

ut _{jam monuimus, talis interpretatio, re ipfa licet aptior,}

verbis maxime Ciceronis _{jam allat-is repugnare videtur ~}

qui ineptisfime profebto talem relationem per duariim

vi-icirum _{hißituta et per duo βjundia ultima bonorum expreffjsfe} cenfendus _{esfe t, quum fejun&ionem tamen rpfartv, utpete} verarm & realem _{conceptain, Juftisfimae, ii modo vera} esfet, fuae _reprehenironis _{fundamentnm conftituit: nobis}

quidem nihil heic reüquum esfe judicaverim, nifi ut

in-ter _{intelligentem Heri111 auftoris & Ciceronis} transferi-ptoris dubii quadamtenus & fu ipenii haereamus.

Quam-obrem, propoilta hac uträque expiicatione, quum néc

median* _{aiiquam esfe PuPpicamur, aut inträ nudam} conje-ituram, _talem, ii vel excogitari posfet, iubfiituram esfe

pervidemus ; licet in neutram propofitarum prorfus ipfi

inclinemus; id unum circa hane rem monebirous: asium-ta _{interpretatione, cui ex Cicerone favet Tknneiviannus,} utpote quae fola fundamentum biProrieum habere

judi-canda _{fit, nihil· nobis occurrere, quod tantam in Heriilo} levitafcem excufare _{quodammodo posfet, nifi confideran-*}

dum heic _{putares, fub fpecie quadam hiPtorica adeoStoi»} cos

cos libenter non h'anc

tanturnmodo

de r«ebus

mediis

do-•dtrinam, fed

univeriam quoque,

quam

nos

appiicatam

appehamus,

diiciplinam

moralem

propofuisfe,

ut

ifta

o-mnino _fpecie decipi

imprudentiori

imperitiorive

cuidam

«x antiquis ipiis aeqne

for

lan

contingere

potuerit,

ac

multis hoc idem fequioris

temporis

commentatoribus

re-vera accidjsfe, ex iis. quae

jam

attulimus,

probabilis

con-cJulTo exo iatur.

Alterum illum disfenfum, quo a

Zenone

defciviste

fertur Henllus, & qui in

eximia

quadam

cognitionis

ei

fcientice

laude

quam

fumiijum

ipfe

bonum

conilituisfe

di-cirur, _poiitus fuit, cum

Τελνεμαννο

iubentes

fatemur

neque nos

ulla

ratione

adcuratius

inteMigere.

De

quo

tria exilant Ciceronis loca;

Qji&ft.

Acad.

il:

4a,

OmittQ

ilia _quse

relidta

jam

videntur,

et

Herillum,

qui in

co-gnitione et

fcienria

fummum

bonum

ponit:

qui,

cum

Ze-nonis auditor fuisfet,

vides,

quantum

ab

eo

disfenferit:"

de Finib II: 13 ''Herillus

ad

fcientiam

omnia

revocans,

unnm quoddam bonum

vidit:

fed

nec

optimum,

nec

quo

vita _gubernari

posfit.

Itaque

hic

ipfe

jam pridem

eft

rejecfusf' de

Fin.

V.

i5

>JSaepe

ab

Arikotele,

a

Theo«

phrailo

mirabiliter

eil

iaudata

per

fe

ipfa

rerum

fcientia.

Hoc uno captuS Herillus,

fcientiam

fummum

bonum

esfe defendit, nec rem

ullam

aliam

per

fe

expetendam.5'

Conientitque et in

hac

re

quodammodo

Giceroni

Dioge¬

nes VII. §. ι6\. "τέλος είπε

Ίην

επιςημην,

οπες

ht

ζψ du

71ccvtoc επιφεξζντοο ττξος το μετ

hηςημης ζην

και

μη

τ%,

dyvoioi

διοίβεβλνμενον"

Muka

, nec

priini,

deprehendiinus

in

his

ipiis, quae et

unica

fere

de

eadem

re

fuperfunt»

locis

asfertisque, quae

nobis

noflra

amplius

intelligentiae

acie

comprehendi

plenius

posfé

deip

maverim.

Adeo

finibus

caret et narratio et

reprehcniio

Ciceronis.

Quam

ii

folam

ϊοα

re_{fp ic Ts, utique* incertus eis, in ipfa}

_dcétrina

_Herilli y

utrum cum Ariftofceie vitam contemplativam _cum practi¬ ca contulerit _{illique principatum quemdam prae altera}

adrogaverit, an in agendo agendi normam ex veritate contemplationis, oipisfa omni utriusque vitas

comparatio-ne., exprimere conatus fuerit. Huic i'enfcentiae veiba Bio¬ genis? illi Cieeronis magis favere judicaverim. Si illam

ample&eris , jufta videbitur Ciceronis reprehenfio; ii al¬

teram _{, obtjufa fere obmutefcet. Verusque, fi iliam} fe-queris, etiam in hoe momento erit a Zenene disfenfus °

fi _{alteram, nefcio} an apparens. Quod asfertum eo usque

extendi faciirs _{patiar, ut non modo non Stoicismo ied} ne uili qiiidem aiii _morum Syfiremati, modo _raerum hoc reformidet formalismum, talem agendi normam repudi-andam esfe decernas. Neutrarn harum, quas akerne propofuiraus, iententiarum Tennemanno probari.

inve-nio: _{qui terfiam quamdam propofuit, magis}

_{etjanyfi quid}

judico, indefinitam, nullisque omnino ex hiitoria argu¬ menta munitam. _{o) Sed in tanto rerum} monuménto-rumque filentio, causfa qualitercumque diéta, fi

conje-éturis ultra modum _{indulges, leétori, tantum abeft, ut}

profis, ut potius iilud^as. Quamobrein neque interno

quodam reciprocas focietatis vinculo duplicem il!tum

He-rilli a Zenone disfenfum contineri certius ftatuere aufim: ii et concedam, asferta Cicerenis, nifi aslumto narratöri

ipfi iftiusmodi nexu, parum apte intelligi. Ceterum

de-tegi eumdem, fi et exfiriterit, xaut determiuari nobis

am-glius posfe, vix fperaverim.,

§. 6..

ΙΟΙ

§. β.

Quas in finn ipfo

Sto

i

eis

in

i

enafeentis

exorfcas

vidi-nius, xontroverfiis, quanta decuit

fide,

adurnbratis

&

dijudicatis; reliquum

eft

, ut

dodlrinas

ejusdem

Scholae

celebriores, iingulares & genuinas, quae aut

varios

dif-ficilioresque explicatus habuere, aut cum

aliis

Scholis

Ii-tes continuas aluere, pauilo, quam

fa

diu

ro antea

fuerit,

aut candidius exponamus, _{aut,- ex}

noßra

mente,

enucle-atius, Has vero inter doéhinas, quum locüm tueatur facile _{primum celeberrima}

_officii

diffinétio in

perftffium

_et

medium, vel, ut

ipfi

ioquebantur

Stoicorum

principe«

,

χαΊοξΒώμα

et

v.ot,hr\Y,ov

t

frequentisfime

Ciceroni

Stoicisque

tantum non omnibus repetita; pluriumque

haec

una

di-ftinéiio asfértionum Stoicarum clavem rite

inteliedla

con-tineat; baud miraberis, B. L. hane

ipfam

primo

nobis

adcuratius enedandam feligv

Officii notionem

formalem

in

a&ionis

pradlico nomine

necesiariae relatione ad l-egem verfari, omnes

conféia-tiunt. _{Haneque ipfam notionem}

formalem

voeabulo

rS

KtxBwtvTcs, generalisfimo fenfu fumti,

Stoicos

primo

ex-presfbfe, multa

iunt,

quas

ad

eredendum

impellant.

AS-futnto nempe generaiisfimo i

ff

o et

prim

o

fenfu,

quem

forina eonrineri fola jam diximus,

celebrem

illam

rx

ku-SriKovrcsdefinitionem

Scoieamr

το

άν.σλ8$cv

ev

οπξαγβεν

ivÅoycv uTioXoytuv Ιχε;J

laciiiimo

negotio

et

explicabis

&

defendes. Si vero quaefiverit quispiam,

quid

intelledtuim

velirnus, quum forma

fola

generalisfimam

hane

notionem

contineri doceinus* faeilis erit refponfio:

formalem

eam

nobis ideo nuncupari, quod defit

ipfi

determinatio

legis,

ad quam relatio doncipiatur.

Scilicet

neutiquam

in

hoe

eonceptu definitum

adhuedum

judican.us* utrum

lex,

102

ad quam aélio referatur, ex- ufu

loquendi nobis vulgato,

moralis fit nec _{ne, vel, quod} Stoicis _idein fonabat, in-prema et totalis an

inferior quaedVm

et

particularis.

Quod ipfum, quum in ηo

fit

ra voce

Plikt deter minatum

esfe _{patet: fequirur, multum abesfe, ut}

_vooabulo

_ifii

nobis _{frequenti.s'fimo getjeralisfima iffa rs}

_{κχ&ΐ,κοντβς}

Sroi-coruni notio refpondeat p) Confiiruta tali modo

geiie-ralisfima _{κα§ϊ]Υ.ο\>το5} notione, facilis erat apud Stoicos fponteque progenita complemento

.determinationb»

ejus-dem divifio in y.cc^rjKov τελειον et XTsÅeicy, quod idem

perfe-ffium et inchoatum Cicero?, verbo verbutn reddens, appelisfc. In eo, quod "καθήκον τελειον"

dictum eft,

vel,

quod

idem

prorfus erat ex

ufu loquendi Stoicis

recepto,

"κοοτοξ^μοο'

relatio ad _{legem moraleiri, id eft vero, totalem et} fiupre-mam _{primo concepta}

efi:

_et

expresfa: ablegata in alteram

clasfem "yoobmovros é Ίελειχ", ope fimplicis negationis, o-mni aétione humana, quae reliquum explere cenferetur

κχ^ηκοντοϊ generalisfimi orbem. Ideoque brevisfiona erat

apud Stoicos vereque aut oppofita aut

contradiftirufta

defi-p) Hoc non obfervatum esfe Schcetermachero in fua expo-fitione officii Stoicorum generalisfimi Crit. d. bish. Sittinl. p. 179

fe_{qq. multum mirati fuimusj qufppe qui formales quidemetiam easdem} illas notiones appellat, fed alio prorfus fenfu, tali nempe, qui ambo haec vocabula _{sequaliter afficit,} eamdemque omnino ambobus formali. tatis notam inurit. Nifi autem fenfu nobis fpecialiter determinato formalis _{judtewndä fit notio generalisfima rit nxStjKovros Stoicorum: nec}

plena erit defioitio in t.extu nuper allata, nec cum ea coincidet, quam Diogenes affert: ''ενιργημχ txh xxtx φυσιν χχτχσχευχίς οικειονfenfuque

prorfus carebit, quod addit Stob^eus; iftiusmodi Ινίξγνμχτχ brutis

e-tiam animantibus artribui _{posfe: omni denique fundamento nudabitur}

iofa illa τ* xx^ijkovtos divifio, quam propius j»ra exatninare adgredimur.'

definitio Τ8'

κχτοξ&ωματος:

"xcc! άξετην

_{ενεςγΐήμα}

:5J qnod

ipfum άξετν\$ vocabulum nufpiam

apud

Stoicos in hifce

disquifitionibns, nifi fenfu abfo Iute morali

ufurpatum

vi-dimus: eamdem ob causfam baud miraberis, ii recfce fa-pis et iic!5,p!iciter, in alteram iilarn clas

fem

κα&ηκοντοε

8 7ελεια diverfisfimas omnino aéliones congeftas fuisfe, quae fialam _{prorfus nexutn inter fe fe habere viderentur,}

hi-ίϊ quem ipfa illa negationis nota, qua a prima

conftanter

fegregareniur, fingulis impresferat. .· Nempe meram

ab

Initio effidtam credas dichotomiam, vulgari diviiTonis mo-re, quo, propofitis duabus clasfibus, regefioque in unam

objedto reflexionis primario, quod pofitivum ipfum y.cöt

sj*o%w reprefentet, nihil quidem deineeps altera, nifi ne-gationes alterins, continere videatur,, fi ab eo

difcesferfs,

quod fcoti dividendo commune fit et in utraque clasfe

poficivum» Obfervandum praeterea, ut a verbis

fecuri

fimus, inventa unius ciasfis denominatione unica, r8 κ«-τοξ.^οοματος, baud dubitasfe Stoicos alterara quoque clas¬ fem, ex _{compendio quodam diétionis, unica} voce re κ#·

SrjKcvTos· infignfre: quo ver o fenfu· ex genere in fpeciem tranfiit _{pefterius illud vocabulum,} adeo ut pro "καθήκον 8 Ίελείον"' fimpliciter "κα^κον'5 _{dicere inciperent.} Quas diverfas unius vocis _{fignificationes, tempore etjam}

fejun-élass neutiquam Confundendas-esfe per fe patet, Pofte-riori, qui fupra alterum invalefcere oeceperat, fenfu

ac-ceptum κχ^ηκον, nos brevitatis- causfa in fequentibus "Spe¬

ciale' _{adpellabimus.}

Hsec vero fi fibi confiräterife _{apud Stoicos notionum} ad officium _{pertinenrium et ratio et propagatio, duo} mox, _{quas ex} didtis _{fponte profluant,} confeétaria _{in an»} tecesfum notabimus. Umimr in _{terminologis Stoicorumy} ditisfima _{quamvis antiquarum omniuni in rebus practici}

argu-argumenli,

fruftra

quteri vocabuium, quod ηoflro plikt

exaéfce refpondeat, ii ex rigote Sehleiermaeheriano q)

hoc idem determinare _{oporteat. Neque enim eleétio}

fyeic ulla erit, niii inter duplicem, quem notavimus, τα

yjc§Y]Kovros fignificatuin et fimplicem τα %ΜΤ0ξ&ωματοε. _Ge¬ neralens τα kccB"/jkcvtos figniiicationem heic non quad:are,

quamvls contra fen tiat Schleiermacherus fp fe, hojus definitionen), ut videtur, rotundo calculo _{adprobans, jani} demonftravimus. _Specialem ejusdem vocis iignificatum

adhuc minus convenire, ex diétis _oppido patet, neque demonftrare opus erit. Ultimo, il ad ipfum κατοβωμού confugias: haud quidem negavero, inter omnia vocabula hoc maxime fimplici noftro pHkt convenire: attamen fi ,

ut contendit Cel.Schleiεriv;acherus, ad notionem iftam

rite animo inform andam momentanes faltem _{opus iit} abftractione a fubjeétivo _{moralitatis momento, utpote} quod animo legem ipfam

religiofe colente conficitur,

re-ftiusque ad

cohtradiftinélam

officio virtutis idearn

refer-tur; utique ex conimnmarisilma, quae niox dicetur, in

notione

_{κοίΊοξ&οομοίτος}

_{objeétivi et}

_lubjeétivi

_{moralitatis mo¬} lnenti fynthefi, Sroicis inilkura, dubium exfiftet; _utrum in ifta _{κοίτοβωμοιτ&ς notione effingenda talem vel} momen¬

to _temporis abftradt'onem revera hi perfecisfe dicendi

fint. — Alterum: nimis de Stok is rotuniie aut ambigue

dici: eamdem ii/os aBiontm, quam in reiatione ad legem

officium vocant, in relatione ad animum

conficientem vel

ad vim animi conficientis, fi ex fapiente proficificatur,

aalοζΒωμού',

Π ex non

fapiente,

xcc&?ixov

appeilasfe.

Quod

diftum, fatis tritnn», quum $chle!ermachero etiam

toti-dem verbis _{repetifcuni fit, ideo heic caftigandum duximus.}

Certe,