DOCT. PETRO NICOLAO CHRISTJERNIN.

D. D. -

DISSERTATIO PHILOSOPHICA DE

SEDE

A

ΝIΜ iE Η

Μ A Ν

""SBSEaBBBSi

Quam

Conf. Ampi iΓ Faculf. Philofoph.

In Reg. Acad.^~ Upfalienfi, PR£SIDE

DOCT. _PETRO NICOLAO CHRISTJERNIN.

Log. & Metaph. Prof. Reg. & Ord.

Publico examini modefte committit.

JOHANNES LUNDEN.

Daleknrlut.

In Auditorio Carolino Majori Die X Maji

Anno MDCCLXXV.

Horis , ante meridiem, folitis.

Non valet tantum animus, utfefe ipje videat, at at ocu-

lus,(ic animus,fefe non videns aha cernit, ^non videt antem, quod minimum eft, formam fuam.

Cicero.

UPS ALI AE,

Typis Edmannianis*

Min kåra ite Fader!

A^t på Jå värdigt vis min tackfamhet förklara,

So?n mot Ergodhets hågd och mot minpligt kan[bara

Mitt rena upjåt år; men ach ! jag år för foag, 4

Jag känner hjertats drift men ord och uttryck fattas

Och tanke kraften ^mattas

At tekna deßa drag.

Menfaß min forefats ej fiäld i verket ^blifver%

Dåjag min lärofpån åt Allmänheten gifver,

Jag något lyckligt fer, fom går mig nögd och glad,

At jag en gnifla får af tackfamt finne vifa

Och, at Er ynnefi prifa ^, Upoffra desje blad.

Så långe fjälen får i detta hemviß blifoa, Och kan fin viljas drift på något fätt beftirifva⁵

»SJ länge detta bröfi ^en liftig känfla har,

Skall Eder välgång jämt min häfta vålluft varay Och jag ejfuckar fpara

För Er min värde Far.

Min kårafle Faders

Lydig (le Son

JOHANNES LUNDEN.·

J. ι.

Oifficultatem & incertitudinem, qiiibus phres in Pbychotogia, quaftiones laborant, brsviter tangit.

Quocunque

in tota

hac rerum univerfitate animum

occurrentia potius obiervare &admirari, quam ex-

plicare & rimari, nobis a Sapientiffimo Creatore con- ceflum efle, fateri cogimur. IUas enim haud raro ofFen-

dimus difficultates & tenebras, quibus diincidandis im-

pares noflras vires fentiamus neceiTe effc. QuarDprirnurn experientiam fidiffimam illam ducern deienmus, & lon- gius progredi nicimur, ipifla plerumque caligine cbfun-

dimur_, quam impotenti conje&urarum fiffionumque vi,

fruilra diffipare ftudemus. Sic in corporibus varios effe-

öus gravitatis, cohaffionis, magnetifmi & ele&ricitatis quotidie fere ieniibus percipimus; ad principium tamen

operandi, ejusque naturam peculiarem ad has producen-

das mutationes, vix afcendere & _penetrare valemns. Nec magis intelligimus vim ignis metalla Jiquefaciendi, aut

quomodo aqua repente in glaciem commutetur, vel fan- guis ad omnium animalium partes per circulum propel- latur, ut alia multa nobis obvia & occulta pra'tereairu Hinc minime irsirandum, Γι illam cognitionis noftne par- tem, qnaf in proprietatibus & natura entis in nobis co-

gitantis, explicandis occupatur, maxime abftrufis abun-

dare quaeffionibus invenimus. In his enim rebus pericru- tandis, tauto majores experimur difficultates, quanto a-

A 2 nima

4 De Sede animae humana.

nima fimDlicitafe fua ^a corporibus longiiTime eft remo-

ta, & _ptrfpicaciam obfervantium effugiens, analogia ^cum reiiquis cognitionis noftrs objeftis careat. Hoc tarnen

non so tendere quis credat, ^ut omnem Piychologice ^cer-

tudinem denegaremus; in illa enim éjus parte, qua? ad praxin atque feiicitatem noftram conducit, optata quis-

que frui poteft luce, dum anima? operationes & propen- iiones diligenter examinat; ad illas tantum hoc ipe&at quaftiones, quae intimiorem anima? concernunt eftentiam,

& noftrae magis fciendi cupiditati, quam verx cuidara

neceftitati fatislacerent; _{quarum tarnen} in numero, non

omnes eadem laborare videntur incertitudine, cum ex iis , qua? obiervare nobis licuerit, probabili analogia ali¬

quid colligere & conjicere poiTimus. Hujus efte indolis quadtionem de fede anima1 ab antiquiilimis temporibus

inter eruditos agitatam, credidi, quam in fpecimine A- cademico leviter tangere conilitui, ita quidem ^, ut quo- usque experientia in illa enodanda facem nobis aahuc pratulit, fignificarem, quidque verofimili ratiocinio de il¬

la dici poilit, pro viribus oftenderenii

Sique novitate & pondere ^rerum Tuam jB. L. hxc

opella, minus meretur attentionem, brevitate tarnen ia-

tietati medebitur. Tute prseterea eile arbitror benevolen- tia?, innoxii conatus potius, quam eorum, qua? in re tam ardua, erudito Tuo iefe probaverunt judicio, habere ra- tionem,

§. Ii.

Homo conftat mente corpore} quaJuni res duce

inter Je prorfus diverße.

Corporis humani mutationes fingulis momentls vi-

gilantes perfentimus, ideoque de ejus exiftenfia nemo ia-

nus ferio dubitat. Eft ha?c machina admirabilis, variis partibus aptiifime, ordinatis compofita, omnesque ejus a-

Odo-

De Sede ^ammas, humanas. ⁵ (Sliones & pailiones per motum perficiuntur, quemadmor

dum quoque per feparationem partium tandem deilrui-

tur ac in _vapores, ferreitresque refolvitur particulas.

Mens autem eil iilud in homine ens, quod varia objecto

prasfentia & prasterita percipit, plures corrsparat & difcer-

nit fenfätiones, de iis ratiocinatur, gratas appetit, ingra-

tas averfatur, varioque modo operatur in ^corpus, quo-

cum conjun&um eil. Non evidentius folem a terra, &

lapides a plantis diicerninaus, quam principium cogitans

&eligens, a corporis noilri diilinguimus membris.. Cer-

tiilimi enim iumus perceptiones & ele£liones animaeyne-

que acarne, oiTibus, nervis & muicuiis, neque a fan-

gvine aliisque humoribus peragi & proficifci pofle.

Ex his enim qualitercunque figuratis & conjun&is, quo-

cunque etiam celerifatis aut tarditatis gradu motis, fui &

rerum aliarum confcientia nunquam exfurgit. Quoniam

vero corpora continue verfamus, atque de ilJis fere tan«

tum cogitare folemus, non ^.valentes rerum non corpo-

rearum ciaras & diflinftas formare preceptiones; nonnul-

li animum eife _corpus iubtiiifilmum finxcrunt, eura efie

ventulum, auramvetenuem aut ignex pofuerunt natura?.

An itaque anima ita a corpore difFerat, ut omnis plane

materias etiam iubtiliffimse expers fit, altioris indaginis quasflio efie videtur? attamen cum obfervemus animam

non tantum plures fimultaneas, unico confcientias a£lu

difcernere & comparare fenfationes, verum etiam muta-

tis licet perceptionibus,& divifis objeclis perceptis, ipiam

tarnen non mutari & muitiplicari videamus iui conicien- tiam, Ted animam ie tanquam idem & indivifibile iub-

jettum percipiens & eligens, in omnibus fuccedentibus

aclionibus & paffionibus per plurium ^annorum interval¬

lum agnofcere deprehendamus; inde fatis patere arbttra-

mur, eam efie fimp'icem non compofitam; cum in ma¬

terias mafia nihil reperiamus, quod plures partium muta»

A $ tio-

# De Sede anima humana.

tiones fimul conjimgere & difcernere, pro arbitrio revo- care, praefentes fiftere, diftingüere &dimittere poteil. Ma¬

teria enim qunliscunque fit, iemper habet partes, eil in-

ers, bruta, principio pro lubitu agendi deflituta, nullis

tum de ie, tum de rebus externis, cogitationibus for-

mandis idonea, Quare etiam Lockius teilatur, cogitatio-

nis nullam omnino ideam corpus nohis Juppeditave, tllamque Joli tribuend&m ejfe reftexioni. (a)

$. III.

Anima tarnen cum corpore arttiffimo vinculo de*

prehenditur conjunäa.

Certuro eil animam humanam in corpus & per cor¬

pus operari; & poflquam in hanc miflfa eil machinam,

ci neceffariis ciuafi adhasret vinculis, ut nec extra eana

fpatiari, nec ao ea pro arbitrio feparari poffit. Pofitis impreilionibus obje<äorum externorum in organis fen- fuum, anima lilas mutationes neceiTario fentit, nifi atten- tio exercitata, aliis contemplandis rebus eil occupata;

fuas idcirco a corpore impreiTaspercepticnes, neque abs-

que corporis auxiiio excitare, nec vitare, aüt mutare,

nec eas pro fuo delere potell arbitrio. Pauc® funt corpo¬

ris partes, quae quoties a cauila quadam externa vel inter¬

na tanguntur, punguntur,lacerantur,agitantur aut tendun»

tur,ienfum voluptatis autdolorisinanimahaudproducunt.

A vividiorihus & fortioribus gratis aut ingratis per-;

ceptionibus, oriuntur vehementiores commotiones ani-

tnse, quas affe&us feu animi pafliones vocamus e. g.

ira, terror, gaudium triilitia & cetera, in quibus totuna

cor-

{a) Loci de intelleRu hiimano Lib. II. cap» XXI. $. 4. Cfr. DiiTer»

tatio cl. EhniBiurbåck de animae immaterialitate» Varia eruditorura argumenta ad probandam mentis fimplicitatem recenfet Juft. Chr.

Hennings in Gefchichte von den feclen der Menfchen und Thier«

Halle 1774. §, 14,

De Sede anima humana. ₇ corpus invita anima farpe quailatur, vultus, vox, Sc ge·

flus _mutantur, iangvinis curfus vei acceleratur vel retar- datur, reliqui quoque humores,ut fudor lacfarim®, falt-

va, urina, cetera expelluntur, vifcera ut cpr, fel,lien, a-

liaque inteflina varie agitantur, quo$ a naufea ^, vomi*·

tu aliisque evacuationibus manifeitiim eil. Has cor¬

poris mutationes, anima nullo modo impedire vel filie¬

re valet, (b) Denique anima in infantibus ,eft infantiils,.

Sc una cum corporismembris firmari& adoleicere, iram©

& debilitari videtur.

Corpore iegrotante anima dolore Sc triilitia afficitur,

Sc in iuis operationibus a corporis nimio ^motu hebeicit

ac langvida redditur. Nulla incelle&us meditatio ^tam eil

pura, ut ii valde ftrenua & de rebus infolitis fit, ^cere-

brum & fpiritus non fatiget vitales, quod fieri ^{non pof-}

fet, fi ^mente operante nervi cerebri quieicerent. Ebrie-

tas & fomnus omnes animae fufpendunt fun<5tiones. In ambulando, loquendo, Sc ientiendo, anima cum corpo·

re concurrk.

§■ IV.

Quid per anima Jedem intelligamus?

Omnia entia finita in determinata ferie cum aliis

©bfervantur, ad quae ita referuntur, ut vel ab iis remo- ta vel cum iis aliqua ratione conjun&a eile percipiantur^

Hinc uhi Sc quando relationes funt ad omnes iubilantias li-

mitatas fpe^antes, easque femper determinamus a notis aliquibus partibus hujus mundi ieniibilis, quas tanquant fimultaneas aut fucceffiuas notavimusi Sine fixis quibus-

dam ejusmodi ferierum partibus aut periodis, finitus no- iler intellc&us, rerum ordinem repraeientare Sc compara-

re

(b) Wailerii Pfych. Em ^p. §. 413. Hennmgs loc. cit. pag. 275. Eifas

lur lesoperations de l'entend. hum. & fur les maladies qui les de»

rangent par J» Fr. DuFour §. 33. pag. 33,

De Sede anima humande.

re "nequit* (c) Ob hanc rationem, multiprarfentiam ipiritui ifinito concedere non poifumus. Per hoc enim, quod eil finitus, exiilentia ejus in rerum finitarum

conncxione limitibus eil circumfcripta: unde nec po- teil ita verfari ubique, ut nuilibi excludatur, nullibi in«

cludatur. Per efientiam itaque limitatam, ad locum aliquern definiium in ferie rerum creatarura reilringi-

tur. Dicis: non in omnibus, nec tarnen in uno, ied

in pluribus fimul eife fpatiis; inilo: quidni & in centenis

£?millenis locis? £? fi in milienis, quidni cd inmyriade loco-

rum & ubique? (d) Quamvis itaque anima five princi- pium in nobis cogitans & eligens, extenfione careat(§, 2)

in homine ^tarnen eile dicitur, quia eil altera hominis

pars, ideoque in illo praefcns, & corpori ar&iflime jun-

&a deprehenditur, unde non fine ratione qu«ritur, an

mens «um omnibus promifcue corporis partibus ^«que fit

connexa, an vero quibusdam tantum peculiariter adhac-

reat, & cum äis magis immediate confentiat? Illam ita¬

que corporis partem, ubi anima noilra fuas exercet ope- rationes, & vim fuam immediate exierit, ejus ^vocamus iedem, ^a qua tanquam a regio palatio, juifa ejus ema-

nant. (e)

§. V.

Diverfie de anima fede opiniones recenfentur.

In varias de fede animae human« opiniones nunc &

olim abierunt eruditi. Alii enim univerfum corpus ie¬

dem ejus fecerünt, ut Scholailici, dicentes, illameile to-

tam in toto, & totam in qualibct corporis parte.

Ab (c) Loci de intelle&u humano Lib. II. Cap. XV. §. 8. (d) Pet. van Maftricht Theolog. Praft. Seft. pofter. Cap. 24. §. 6. (e) Princi-

pes Philofophiqnes pour fervir d'introduftionå Ia connoiflänce del'E- fprit & du Cceur Humains Cabp. VII. §♦ 441

De Sede amma humana* 9 Ab hac fententia ^non abhorrere videtur Celeberri-

mus noftrae aetatis Phiiofophus & Mathematicus D'Alem-

bert» dum ha fuam explicat mentem. La region de Ve-

flomac [emble étre le Rege du fetitiment, cotnme les ^organes

de nos fens, celui de nosfeJiJations, ef le"cerveau celui de

nos penfées (f) & paulo poft addit: Au fond, cette queftion

dufiege dé Vame efl nne des chimeres de la Philojophie anci-

enne 'cT moderne: cor puisque on convient, que la faculté de fentir appartient ä Lame, puisque cette faculté efl mife^en

aSiion par toutes les parties de notre corps, pourquoi von- loir placer Vame dans wie Partie plutot que dans une autre?

Elle efl par tout nulle part. (g) Hane difperfam am¬

mas in toto corpore prasfémiam, argumentis quoque il-

luflrare & confirmare ftudet celeb. Medicus Tiflot. (h) AIii

rurfus totum pe£tus vel etiam diaphragma anim$ con»

fecrarunt, ut Eropedocles, Epicurus & Democritus; non- nulli cum van Helmont in ftomacho vel ventriculo a- nimam habicare putant. (i) Alii cum Ariftotele & Hip-

pocrate animam & principium nervorum, in corde quas-

fiverunt. (k) Hare erat fententia plurimoruro Ecclefias

Patrum, quos etiam fequuntur multi recentiores Theolo- gi, ita loquitur Gottl. IVernsdorffius; Cor hominis prima¬

ria aninne efl fedes, quidquid Pbilofophi in contrarium di- Jputent. (1) Pythagoras vero, Piato, Cicero, Galenns &

aln ienfationum fedem, & principium actionum anima-

liura in cerebro & ieniorio communi poiuere; inter ^re-

B cen-

(f) Melanies de Lifter. d'Hiftoire de Philoi. T, V. §, VIT. png.

102. (g) ibid» §. VIII. png. III. (h) ejus verba ex verfione

Germanica in der Abhandlung von Erzeugung der menfchen f. 24»

följ. legi poflunt apud Hennings in GefcHchte von den feelen der meniciien und thiére §. 38· png. 271. (i) Hamb. Magnz. 10 B.

&c. f4i. und neues Hamb» Magaz. 41 St. L. 3^7. confr. Hen¬

nings Inc. cit. f. 266. (k) Wall. Phfych. Rat. §. 176. (1) Lup.

pii di flertat.Theolog. pr#(ide Wernsdorffio do illuminatione cordium»

§. IX. pag. ig.

ΙΟ De Sede animce humana.

ceniiores tarnen non convenit, an totum cerebrum aut

quandam tantum illius partem, anima ut fuam agnofcat

fedem. (m)

Quidam enim anima; domiciliura figunt in glandula pineali cum Cartefio, & Schuberto, alii cum Lancifio,

ia Peyronie & Bonnet in corpore callofo, animam refi-

dere contendunt. Plurimi vero cum Au^ore Philofo- phiae Burgundica;, Viesfenio, Boerhavio & aliis, ienio*

rii communis praerogatiuam univerfe cerebri parti me¬

dullär! tribuunt. (n) Ut ^vero quaenam ex his fententiis reliquis fit pra;ferenda, luculentius appareat, nonnullas

de anima; operationibus, obfervationes adducere itu-

debimus«

5. vi.

Dum anima fentit, motus ah objeclis fenßbilibus imprejfus nervisx ad cerebrum usque propagatur.

Variis experimentis comprobatur, nervös efie Orga¬

na fentiendi & inftrumenta motus. Sic ta£fcu agitantur nervi, qui ubique ad iuperficiem cutis pertingunt, &

fenfus hic in extrerr.itatibus digitorum, ubi piures ner-

vorum rami terminantur, deprehenditur magis exquifi-

tus. Pari modo viius ab agitatione nervi optici, & au«

ditus ab impreffione nervi acuftici pendet, quemadmo-

dum quoque guftus & olfa£tus per peculiares nervorum faiciculos ex,ercentur. (o) Docet ^vero Anatomia omnes

nervös in corpore difperios animali, per longitudinem

colli ad caput tendere, & in cerebro terminari, ideoqpe

illa pars corporis, ubi nervi coéunt omnes, feniorium

commune a Phyficis vocatur. Hinc etiam nervis vei

ab- (m) Wal!, Pfych. Rat» §. τ76. Hennings Gefchrichte von den fee-

ien S. 267. (n) cfr. Prof. Martins Tal om nervers egenikaper i

mennifkans kropp S. 24. 2f. (o) Prof. oeb Ridd, Bergmans

Werlds Befkrifn, 2. Del. iednare bandet S. _43,0. 431.

De Sede animce human#. ^II abfcifEs vel ligatis & arfte compreffis, ienfus tantum ^re-

manet in ea parce, quae eil cum cerebro cönjunfta; in

altera vero parte usque ad nervorum extremitatem ^,

duranfe compreffione ^, objeäorum impreHiones, nullam

excitant ienfatiooem. (p)

§. VII.

Eodem modo deprebenåhnus motum memhrorum a cerebro per nervös procedere.

Nervo enim ieåo vel para'yfi correpto, in parte corpo¬

ris a cerebro avulfa, nullum producere motum pollumus.

Cum quis pedi itainfider, ^ut nervi fortius compnmantur,

haud ^raro accidit, ut obtorpeicat, id eil: foporem tranfi-

torium cum formicatione paitur, & in eo flatu mqve- ri nequit, ^antequam comnreffio aliquot momentis cefla-

verit. Λ preflfione cerebri, defcchim, torporem apo- plexiam, aut motus convuliivos patiuntur inde exeun-

tes nervi, idque vane pro diverio gradu compreilionis

cerebri. (qNi Ipfe cordis motus, qui primus in corpore

humano eile videfur, dtbiiitatur, & tota cordis palpira-

tio tanquam iftu fulminis non nunquam ceiiare obfer-

vatur, quando octavum nervorum par in animali vivo

& fano ligatur, (r) Hinc vis motrix memhrorum non

cuivis nervorum particuls inhaeiet, led a cerebro proce·

die & originem habet. (>}

f. VIII.

Anima in operando inßrumentis corporis utitur.

Etiamii ergo vis ientiendi animae fit propria, objecta

B 2 tarnen

(p) Prof. Martins Tal om nervers allmänna egenikaper i månniikjans kropp S. 30. De Brunn, diifert. inaug. (Ilgens experimenta circa ligaturam nervorum in animalihus vivis §. rf. paa. 12. Confr.

Wolfii Pfych. Rat. §. IiT.Waller. Pfychol. Emp. §. (q) Prof.

Martins Tal om nerverna S. 29. (r) ibideir S. 33, {s) ibidem f, Confr. Halleri Elem. Phyfiol. T. IV. Lib. X. §, 23.

De Scde animcc immaifee.

tarnen percipienda Tibi ipfa fingere nequit, quie ergo extnnfecus anima? iuppedltantur, ut ad iila dirigi & cir¬

ca illa adivitafem iuam exierere poilit. Vis percipiendi

non eil varia & multiplex, quamvis ienfationes pro va- rja indole _organorum & objedorum diverfe fint,

Ad fenfum _ergo in amma producendum, requiritun

i. Organum ienfbrium rede conilitutum. 2. Objedum quod in organo efficir mutationem. 3. ImpreiTio iila

debet eile adeo valida, ut per nervös ad eorum extre- mitatem in feniorio deferatur communi. 4. Mentis ac- cedat attentio quoque necefle eil. Nonne atfentus mi¬

nimum percipit auicultando iuiurrum ? dum fonum cla-

riorem vix audiet aliis rebus diflradus. Nonne hoc idero quoque olfadu, guilu & tadu experimur? fnehmt itaque fpecies ohjeciee fenfationem, fed non faciunt fenfum, ut rede loquitur Scaiiger. (t). Eil quoque ha?c res plena adroira-

tionis, quod licet mens inflrumenta, quibus immediare

uti debeat, vel in fingulis ieorfim membris, vel Omni¬

bus iimui movendis, plane ignoret, ad nutum tarnen iuum fingula moveat,modo aliud non adfit ohflaculum.,

omnem ejus conatum eludens; ut in paralyticis, apo-

pledicis,·regrotis, torpentibus & elanguidis msnifeile fie-

ri liquet, Ηi enim fuo exemplo ad ^unguem nobis in-

culcant, mentera non nifi mediate nervös movendo,

corpus iuum fecum circumferre. ReEliflime itaque ait Rc vevendiffimus Rydelius: eß mens in corpore, ut opijex in of- ficina, β mitem inflrumentafint mala, (vel ineptaj opera e-

rmt talia, opifex tarnen bonas, (u)

§. IX.

Idea materialts quid?

Motus ab objedo fenübili _organo feniorio impres- ÄiSj fpecies dicitur imprejja. Moturo vero inde ad ^cere-

bru-na (0 Exercit, 257. Sect, 4, (n) Rydelii Colleg. Fneiiin, C. 1, §. 6.

De SeJe anim■$ lamans. \·\

brum deiatum & ^cx illo in nsrvorum extremitate eoatum, ideam vocamus materialem. Huic in mente proxime sre-

fpondet perceptio mentalis, quae quacenus obje&um abiéns

pro objecto habet, idea κα-τ ε£ο%ψ & a fenfatione diflin-

quitur, quae in perceptione mutationis in organis pradeß-

tisconfiftit. (v)

§. x.

Speeles impreffa ab idea materiali differt.

Ex di&is § 6. conitat, motum in organo ienfbrisü

excitatum, nobis praebere iénium & pereeptionem,quam primum ad fenforium commune deiatus fueritr; igitur

raotus in organis, non repraefentatur animo, fublata vel impedita comrnunicatione cum ea parte nervorum, ubi

hi omnes in medullari cerebri iubftantia _ineipiunt. Si itaque hunc motum in nervorum interna extremitate in

cerebro enaturn pericrutemur, facile intelligimus, eutn

omnino alium & diverium efle, _quam qei ab objectis

in externa nervorum exlreroicate fuit excitatus. Neque

enim calor vel ignis tadtu exploratus, per nervös fen-

forios, neque lueis radii penetrant per nervum opticum

opacum, neque acris concuffio fonora ^per acuflicum,

neque fapida li-ngvas applicata per guitatorium fernntur

ad ienforium commune. (x> Alia igitur nervorum prin>

eipiis induckur mutatio, qua? cum externa organorum

impreilione eil ^connexn. Hinc idea materialis fepe du-

rat, poftquam fpecies imprefla ceilavit. Si enim inten-

tis oculis iolem _per aliqunm intuemur moram, imago

folis poftea in ipfi-s tenebris, oculis obveriari videtur,

donec fenfirn evanefeat (y) Quando lignum ignitum ce- leriter movetur, per motum nervi optici continuatum,

lineam vel eirculum fentimus igneum, quamvis fpe-

ß 3 des

(v) Confr. Wall. Pfycb. Emp. §, 53» Cx) Prof. Martins Tal otfi ner¬

verna, Sid 61. Gravelande introd; od Philof. Metnph,. & Logicam

281. Melanges Philof. par FormeyP. 1, EfTai fur fonges pag,

*63. (y) Bonnet ΚίΓβί Analytique fur l'ajue Chap. VII,§. $5,

i4 De Seäe anima humana.

cies imnrefla, ignem fingulis momenris, nonnifi ab uno

ligni ρυηΛο recip'at. Si vel de indutfria vel cafu con-

tingat, obcunffimis licet in tenebris, & oculis claufis,

eaput acriter duris iliidi rebus, ^aut oculos cerco quodam

modo confricari, ^rea ut fibra? nervi oorici, fimili exiode

commoveantur ratione, ac ab igne Sc lumine fieri i'ole- bat, myriades fcintillarum & colorum varietates oculis obverfari videntur, quum tarnen extra oculos nil tale deprehendatur. Quando nervus auditus ex motu inor-

dinato aut humorious viciaris valide concuritur, _puti-

mus nos varios campanarum audire fonitus aliosque ilrepitus, cum tarnen nullum externum adfit obje&jm, Quoties corpus noilrum apertis oculis in gyrum celerri-

me & diutius cir^umferimus, vertiginem oriri conftat,

In qua per concuffionem nervi optici, omniä circumje-

cla vifibiiia, ^motu volvi ro'ario videntur, quamvis fpe-

cies impreiice ab obje^is quicicentibus procedant. Inde

etiam vim corpus noftrum fuftinendi ejusque motus dt- rigendi amittimus; qui ^omnes efredus, claufis oculis,

per fimilem motum non fequuntur Ex morbis putri-

dis refurgens, de omnium abmentorum ialfiedine fa?pe conqueritur, cujus tarnen caufa in proprio latet ^corpore.

Membro mutilatus dolorem panis mutilatas fe ientire

nonnunquam aflerit, fi fibrillas nervi, qui antea erat e.

e. in pollice, nunc in parte relicta poft mutilarionem

vellicetur. Ipfa exercitatio incredibilem promtitudinem

& claritatem ideis inducit materialibus, etiamfi fpecies imprefTa femper fiteadem. Muficus fane minimam cbor- darum diflonantiam, ^coecus impalpabilia aliis, Phyficus microicopiis afvetus, invifibilia, vifus acumine detegit.

Prasterea phreneticorum, a?grotorum & iniomniantium

Varia orta phantasmata, fatis indicant, ideas materiales

antea praefertim vifu ^acceptas, (xpe in cerebro excitari

& a mente percipi, etiamfi nihil tale organis ienfuura obyer-

De Sede animß humana.

obverfeiur. Cum itaque ides materiales alio producan·

tur modo, quam fpecies organis imprefls, & diutius

etiam poffint obiervari, prsterea quoque per crebram repetitionem perlediores reddantur, atque ex variis aliis

caufis in mentem recurrere foleant, fatis patef, inter fpe¬

cies organis impreflas, & ideas materiales in cerebro,

magnam eile difparitatem.

$. XI.

Speeles impreffee ideas, in fenßrio communi effici-

mit materiales, mediante fluido quodam Jubti-

lijfimo.

Omnibus conflat experimentis, fenfus pereeptionem

fieri in ea capitis parte, ubi omnes ineipiunt nervi, ve¬

rum fpeciem imprellam reeipi in aliqüo ^organo lenforio,

in quo altera quorundam nervorum terminaturextremitas.

Viamergo intermediära prsbet nervus,&motumcontinuat

ab una ad alteram fui extremitatem. Hic motus vel per firmas vel fluentes _propagatur partes. Cum ^{autem ner¬}

vi flufhioia incedant via, ipforumqne partes fint mollis-

fimae immo inter alias molles coercitas, nequaquam con- eipi poilunt inilar chordarum intentarum, quae tremu-

lum reeeptum motum ad cerebrum deferrent. Verum

fluentes agiliflimse particuls propriis canaliculis Conten¬

ts, hoc opus potius abiolvere valerent. (z) Plurims et¬

iam obfervationes teflantur, fibras rigidas, minus efle fenfibiles, & vim nervorum corpora movendi, per la-

borem ac tranfpirationem exbalari, per morbos debilita-

ri, at per eibum & potum atque, infpiratum aérem pu-

riorem reftitui atque augeri; immo per ele&ricitacem &.

naagnetiimum excitari atque emendari.

#§.XIL

(x) Prof. Martins'Tal S. 27. följ. EiTai analytique fur les facultés de

l'ame par Bonnet Chap, V. 31».

Ds Seds amma humana.

§. XH.

Anima per totum corpus non diffunditur, ne»

que in (ingulis organis fenforiis pra?fens eß.

Practerquam enim quod fimplici animse repugnet nf~

turx, magnitudo .& extenfio, (a) profeåo etiam non ex-

iguam tyrannidem in iliam exercerent non nunquam

chirurgi & milites, qui artus corporis humani amputan»

do , etiam mench partern tollerent, minuerent: non au-

tem fagacitatem, ingcnium, rationem mutilatis decreuidef

quotidianus docet eventus. In nobis quoqne ipfis expe- riraur, dum fomno, vei profundis meditationibus ^occu- paci, iaepe (onus, ftrepitus & frågor aures quidem ferit,

quem aut plane ^non, aut paullo poit demum animad*

vertimus. Hinc ^nervorum &: organorum extrema, fa?pe

fine fenfu agitari & affici obfervantur, quoties motus fa-

tis validus non fuerit, aut propter nervorum obftru-

ftionem ad cerebrum baud penerrat, Lado nervo opti¬

ca in catara£la _{atra, mens non} percipit lumen & imagi-

nes objeåorum, in oculi fundo deiineatas. Sic narran- tur multi quibus manus anoputata fuit, fibi vifos digifis

corpora contingere & traftare. Idem etiam objebtum

variis organis appltcatum, diverias prtebet perceptiones,

tanquam in ^{una re} eocuntes. Cinnamomum enim colo-

rem vifui, fragantifllmum olfadtui odorem, duriciem ^ta- ftui, guilui aroma exbibet, quas proprietates, in orga¬

nis ieparatas, amma ut in una re conjunäas percipit. fn

nervis iigatis vei compreflis, anima nullas eorum ientit mutationes, nullosque motus producere poteft; (b ) ne- que in ftatu corporis fano & ordinario, puifum fangui-

nis, palpitationem.cordis, a&iones & perpeffiones itoma-

chr, aTiorumque vifcerum animadvertere (olef. Non er¬

go in omnibus corporis noitri partibus immediate ientit

& praEiens eft. Nota

(a) Wallet» Pfychol, Ration. $. 312. (b) Prof Martins Tat» Sid, 30,