Vf
D. G. A
DISSERTATIO GRADUALIS
DE
CALAIS MOTÜ-
UM COELESTIUM.
Quam,
Ex confenfo Amphsfimä Facult. PhiL
Upfalienjis
Sub Moderamine
AmpHJflmi ac Celeberrimi Vir i,
Mag. PETR1 ELVII,
Mathem. Super. Prof. Reg. & Ord.
Publico examini, qua par ett, modeftia fubmittit
KOHR#;ANUS Alumnus
JOHANNES WALLANDER
Smolandus,
In Au dit. Guß. Majori die XXVI Maji
A. MDCCXVI.
horis ante meridiem folitis.
UPSALLE, ex Officina Werneriana.
Reverendifpmo VATRI
Dn. JOHANNI
S. S. TheoE Doft. Celeberrimo, SUPERIN-
tnoj Ven.GonC PRAESlDlGraviffimo, EccleG tifljmo, necnon Scholae Wisb;
MiECENATI
Adrn Reverendis &
Mag. MAGNO MEGALINO,
taft, in ©ml OÖfl meritiflime
,vigilantiffimo,
Mag. PETRO LINDSTORPHIO,
Palt, 6c Praep, in ^orébcrga / 2iinil(;ult 6c (^olbergrt meritis- finio, vigilantiffimo,
Prasceptoribus antea fideliffimis, Bl. Rev. atque Praclarißimo 'Domino ,
Mag. ELIA: AMERIN,
J?aft.in 2olg/ StUtC&fl 6c digniffimo^folleitiffirno,ncc
non adjacentium Ecclefiarum Pracpofito meritiffimOi Evergeta: honoratiflimo
,In pU ae devot £ mentis documentum Tibi, Re*
Benefaftores 7 mynus hoccc chartaceum vene*
pinmum ob mat er U praftuntiam , benign o
KcvercndiflC Adm. Reverend.
Nominum
Devotißimut
JOHANNES
ac DOMINO,
ESBERGIO,
TENDENTI perGothlandiam Eminentiffi-
?dDcvb'ro / Qäwmjf & ©am Antiftiti vigilan-
EPHORO adcuratiflimo.
MAXIMO, Pr<£clari(fimis Viris
Mag. jonje
FalV in Ur^Ult & SflfflUtlÖjrpD meritiflimo, vigiiantiflimo,
Mag. MAGNO ©S2|£jP)&£)@/
Paft. in SMcjtlöjboDa meritiflimo, vigilantiflimo,
nunc Promotoribus certiflimis,
Reverendo atque Doftiffimo Domino,
Pn. JOHANNI GUMELIO,
Verb. Divini miniftio in SGBtrcjta!) fidciislimo,
Fautori Optimo,
verendißime Praful, Vobisque, Promotor es ac rabunda msnteojfero, quod, fi non ob aliud,
animo rogo fufcipiatir ,
Pra?cIari(E ac Reverend.
Veftrorum Cultor
WALLANDER.
A
Monfieur
JEAN WALLANDER,
Sur fa belle diflertation.
L'amitie Monfieur que ne me jay perm et toujours pas eue de pottr vous gärder
le filence, lorsque faprends que vous étes cccupé ä donner au monäe favant de fibelles thefes, dans une mauere fl agreable, Je
vous fouhaite Monjieur toutes jor tes de fucces dans vos dejjeins, & que vous trou-
viez bien tot votre induftrie recompensée
par une avancement qui réponde ä vos heiles qualités. Ce fouhait eft jufte & je
crois qifil ne vous Jera pas defagreable ,
venant de F affetfion de celui qui ed Jans rejerve
Monfieur r.
Votre
Upf: ce. 27 d3 Avril,
/7 / /.
tres ebeifant ferviteur.
P. A. FLEMING.
thef I
^^Nfigncm gpr prorliis atque admirandani
cceleftium phceno-
menon effe varieta-«
tém, nemo, debica »
cura ccelum, cum illuftriffimo fuo apparatu, perluftrans, eft, qui non
deprehendit.
Sol enim & Luna^ reliquaque fi-
dera , quae planets dicuntur , non in iisdem femper Horizontis lods oriuntur,flut occidunc : aiio nam-
que aeftivo, alio hyberno tempore furgunt locö. Attolluntur quoque iidem fub Meridiano nunc altius in Boream; nunc humilius in Auftrum defcendunt: licet certos habeant^
limites, ultra quos nec Orientes aut
A occidente#
occidentes in Boream vel Auftrum excurrere, nec culrninantes eleva-
ri aut deprimi poftint. ut loquicur
Nie.Mercator Inft. Aftroti. lib. II.
Singillatim verocum ftellascon-
fideremus obfervamus folem,infra'
Horizontem delapfum, habere fteb lasquasdam pediflequasconfpicuas,
quas diebus aliquot praeterlapfis difparent; cum contra alias, folem
orientem prsecedentes, adparere in- eipiant, quas paulo ante radiis fo-
laribus implicat^ confpici non po-
tuerunt.
Dum fol ab asquino&io verno ad
autumnale progreditur , confumi
hoc itinere 187 fere dies animad- vertimus, cum non nifi i78abau-
tumnali ad vernum infumendis o-
pus habeat. Hic quoque, licet luce ingenita perpetuo radiet, non raro
tamen Eclipfin partialem , interdum
etiam totalem , in noviluniis, non tamen omnibus, pati conipicitur.
Ad Lunam cum oculos conver-
timus >
timus, eandem ab eo die, quo no-
va apparere incipiat, afole fingulis
diebus ita removeri notamus, ut_,
magis magisque verfus ftellas ori- entaiiores accedendo circulum in*
tegrum tandem peragrafTe depre-
hendamus. In qualibet lunatione
varias eandem phafes fubire ,atque Crefcentem apparere corniculatam*
bifle&am, ac denique gibbofam;
tandemque poft orbem plenum de-
crefcentem gibbofam iterum, bis-
fe&am ac demum corniculatam e-
Vadere : inque pieniluniis quibus-
dam perEclipfin, licet non femper totalem, fepiiis tarnen partialem_,>
majore vel minore luminis mutua- titii portione privari conftat.
Planeta? item Mercurius & Ve¬
nus, comites folis perpetui, inter-
dum Ducem pra?cedere videntur y
interdum etiam fequi : quorum
prior ne integro quidem figno a fole fegregatus unquam potuit depre-
hendi jpofteriori per fesqui fignurii
A 2 fummum
4
fumrtium ab eodemrecedente.Hos
quoque interdum fecundum feriem ab Y in v ; interdum contrafigno-
rum fucceflionem ab y in k pro-
gredi: interdum quafi ftare ob-
lervamus.
Martern, Jovem <3c Saturnum (1 conterriplemur, liberius e folis vi-
cinia emergere videmus, dum totis fex tignis adoppolitionem usqueab
eo digreffos interdum adfpicimus,
Atque , licet magis magisque ad
ftellas orientales quotannis progre-
diantur, fiunt tarnen non direddi tantum, ac ftationarii, fed etiarru», dum foli opponuntur, retrograd! i
in qua retroceffione fpatiunv qui-
dem amplius Marti quam Jovi, Jo-
vi quam faturno, corr.petit; tempus
tarnen retroceffionislongius Satur-
no quam Jovi, Jovi quam Marti
eft adfcribendum.
Stellasdeniquefixas non eandem
femper, a pun&is asquino&iahbos,
dillantiam habere deprehenduntL.,
diligern
diligentiores earum cbfervatores,
nam5 ut refert Nicol. Mercator_»
loco antea cifato , fpica virginis a Timochare, non longe poft obitum Alexandri, 8 grad, punctum a?qui-
no<ftii autumnalis prascedere obfer-
vata, deprehenfa eft ducentis poft
annis ab Hipparcho 6 tantum ante-
cedere, & 260 poft a Ttolem^o vix
amplius grad. tribus: noftro deni- que tempore eadem ftella prope- modum ig grad. idem pun&urru
fubfequitur. Eodem etiam modo prima ftella Arietis, qu^e Timocha-
ridis tempore duobus tantum grad.
ab aequino&io verno diftabat, jam
ultra 2g gradusabeode removetur.
Stellam quoque in extrema cau-
da Cynofura? , vulgo Polarena di- dam, obfervant Aftronorni nunc
non nifi duobus grad, cum femifte
circiter a Polo diftare , qu^ tem¬
pore Hipparchi ultra 12 gradus ab
eodem diftita obfervabatur.
Ha?c, & quae funt alia, Aftrono-
mis
6
mis5c Phyficisnonlevern laborem,
in caufis tantae phsenomenon varie-
tatis reddendis, nullonon tempore exhibuerunt: quam etiam ob rem varii varias confinxerehypothefes,
& motuum vias pro diverfitate ap-
parentiarum. De quibus nonnulla
heic praemittere , arei negotionon
alienum fore putamus.
T hej. 11
Ingeniofa ilfa Aftronomorum
ac Phyficorum placita ex obferva-
tionibus dedu&a , 5c pro veris in¬
terim fuppofita, ad declarandam_»
rationem 5c modum, quo eveniant,
aut evenire poffint ph<£nomena_#
cceleftia, Hypothefes, dicuntur. vid.
Sturm, in Tab. fcient. Cofm. Hae
autem licet varii lint generis , tam refpe&u au&orum, qui eas vel ex- cogitarunt, vel excoluerunt; quam ordinis 5c fitus corporibus coelefti-
bus aflignati: poflunt tarnen com-
modiffime,fi motum, cujus cau-
fas jam fufcepimus delineandas,
con-
7
confideraverlmus, ad duo fumma genera referri, quorum prius cir¬
ca terram in medioamiverfi immo¬
bilem conftituitur, pofterius circa
foiem in centro collocatum, atque
a motu Tvjg koctcc tokov im¬
munem j ut loquitur Ricciol. lib.
IX. fe&. 3. cap. ii. AI mag. Nov.
The/. III.
Quod ad affertores hypothe-
feos Terr^ in centro univerfi col- locatå? attinet, contendunt pleriqj
totam cceli regionem, in qua ftellse
tam inerrantes funt,quam errantes, tanquam cryftallum efTe duramu,,
fedin plures partes orbiculares,feu fpha?rice interius cavas, & exterius
convexas, quibus ftella? , inftan_»
clavorum in rotis , infixa? funt,ita fciffam, ut orbis unus alterum fuo amplexu teneat, haut aliteracca?-
parum bulbi, vel oculorum tunicas
una ab altera ambiuntur.
Hane orbium feriem primum_j mobile inträ fpatium 24 horarum,
ab
8
ab ortu in occafum, violentia.fum-
ma circumrapere, omniutnq; flella-
rum motum communem feu pri-
mum ex una hac primi mobilis re-
volutione pendere ftatuunt. Cum-
que phaenomena requirant motum quendam alium, quem proprium.*
feu fecundum adpe)lant,ob varium coeli pofitum diverfis anni tempo- ribus; confingunt orbes inferiores,
ita violenter circumraptos, contra¬
rio quodam ni(u, ab occalu in ör¬
tum , oblique fecundum Zodiaci du&um ferriacumque ftellis infixis quotidie certum fpatium in ccelo conficere: inque hae contranitentia
motum fecundum conftare, tanto
tardiorem, quanto longius a raptu primi mobilis orbes fint dispofiti.
vid. Sturm. &Riceiol. locis antea_»
citatis.
Ab hac vero opinione digredi-
untur quidemnonnihil Ricciolus &
Franfi Milliet, cum aliis non pau-
fis, ftatuentes coelum tantum ftel-
larum
lamm inerrantium folidurn efTe,
fumto vocabulo foliditatis in ftri- öiflimo fenfu, qua etiam in figni-
fkatione paulo fqperiusfumebatur.
Sed commenta efle , quae de or- bibus folidis adferuntur, Nobilifli-
mus Tycho Brahe rationibus fatis firmis oftendit, tefte Keplero pag.
441- Epit. Aftron Cop. Primo enim refellit orbium foliditatem motu
cometarum, quos, orbibus folidis exiftentibus, ita eorum foliditate
impediri putat, ut ex uno orbe in alium trajicere nunquam pofTent;
quod tarnen apparentise evincunt:
& Cartefius part. III. Princip. Phil.
modum etiam, quo ex uno in alium transeunt, monftrare conatus eft.
Prseterea, fi orbes efTent folidi,
ex rationibus opticis, fieret multi¬
plex radiqrum folarium ac reliquo-
rum fiderum refra&io, in fuperfi-
cie horum tam convexa quamcon-?
cava; quae caufa effet, ut ftelte o-
mnes non modo irregulariter,&in
locis
IO
locis longe aliis, quam qua? ab A-
ftronornis unquam pra?dici pofTent;
fed irides eriam ac colores mirabi- les viderentur: imo tantam tunc
reflexionem orituram putantmulti,
ut nunquara effet nox , fed in op-
pofita cceli parte imago folis, velut
in fpeculo, cerneretur.Hoc Riecio-
]us argumento motus, ftrenuus a-
lias foliditatis cceli ftelliferi propu- gnator, fatetur üb. IX. Almag.Nov,
neceflarium efle , fi fpha?ra ftella-
rum folida ponatur, ut a pra?di$:a
variationerefra&ionum ac reflexi-
onum vindicetur.
Denique, ex hypothefi tam Co- pernici, quam Tychonis , verum effc d* Terra? fepeproprioremfieri,
quam foli; hane vero permutatio-
nem futuram credit Braheus im-
poflibilem, fi orbes folidi ponan-
tur, cum orbis d" debet © orbem^»
kinterfecare.
Hisce Tycho motus concludit
per asthera fiuidiffimum ftellas,nul-
r US
Iis orbibus affixas, ab ortu inocca- fum, circa Terram immobilem, 24 horarum fpatio circumferri, fingu-
las feorfim inftar volucrum per aé-
ra voHrantiurn.autpifcium inocea-
no natantium.
Secundum vero feu proprium
ftellarum motum non pro vero quo -
dam, ac diverfo a communi, mo¬
tu, Ted pro retardatione tanto ma¬
jori , quantoquaslibet eft telluri pro-
pior agnofcit; qua; ideo obliquo du-
d:u ad asquatorem fiat, quod ftellce
motu diurno non defcribant lineas
perfe&e circulares, (ed helices in_,
fe ipfas exquifite non redeuntes.
yid. Sturm. 1. c.
Thef. IK
Au&ores vero , quialteram hy- pothefin ample&untur, agnofcunt quidem, folidis orbibus profcriptis,
eandem coelorum qualitatem cum Tychone, präster castera utrique_>
fyftemati comtnunia, quod So! fit
Centrum Planetarii fyftematis/Ter-
ra«j
ra centrum Limarzs motus, Mars,
in oppofitione cum fole, terra? pro-
prior quam fol; in multis tarnen
Iiis a Tycbone, ut c^teros tacea- mus, cum quibqs nihil fere quid-
quam habent commune, digredi-
untur.
Hi, Sole in centro univerfi fine
motu translationis conftituto, folum
motum Planetarum proprium feu
fecundum pro vero habent, eumq^
tanto majorem ac notabiliorem,
quanto minor eft cujusvis orbita feu circulus, dicunt. Hinc revolu- tio $ fpha?ram habentis omnium
minimam,eft8| dierum, $ 9 men-
fium, Terrae Lunam fecum feren-
tis annua , Luna? vero circa Ter-
ram 27 dierum , d" , majorem ha¬
bentis orbem quam Terra , anno¬
rum 2, % annorum 12, t> denique, cujus (phara omnium eft maxima,
annorum 5o,numeris rotundis ex-
prefta.
Diurnum vero motum feu pri-
mum
tnum foli9 globi terreftris rotation!
adfcribunt; qua circa corporis fui
åxem 24 horarum fpatio, ab occi- dente in orientera,revolvitur i unde Ii dera & totius univerfi machina_.
inotu contrario 5 ab Oriente per me*
ridiernin öccidentem,ferri videtur.
Th ef V.
Delineatis jam in brevi q'uaü
tabula prirnariis hypothefibus, po- flulat ordinis ratio, ut ad cauias
prasdi&orum motuum coritemplan-
das progrediamur. Ehe autem ex r fententia plerorumque , qui pno-
fern tuentur hypothefin , funt in_.
duplici pra^cipue differentia: vei
intern de & qui dem ammat# a c Infor¬
mant es ; vel extern# aßißentes (o- lummodo.
Qui ab interno', animato & in- formante principio motum prove-
.
nire exiftimant
,funt quidam ex veteribus Philofophis , qui, anim- advertentes admirandam conftan-
-<
tiam motuum, 6c omni xvo con-
cinnaiB
*4
cinnam temporum convenientiam, perfuafum habuerunt eatidem men- tis cujusdam bcneficio provenire_j,
tefte- Ricciol. lib.IX. Almag. Nov.
Hinc multi eorum eo dementia^
proceflerunt, ut motum fiderum
non voluntarium folum efTe crede- retit, Ted fidera etiam in Deorum
mimero ponenda. Talem fuiffeStoi-
cum quendam Philofophum tefta-
tur Cicero lib. II. de nar. Deor. qui
rnotum credidit efle voluntarium, eumque itnperite facere^qui ea vi¬
det, ß Deos efTe neget. Hane in fleh
Iis conflanüam , hane tantam in tam
variis curhbus in omni aternitate con¬
venientiam temporum , non pojjum in- teüigere [tne mente conßlioque régi, qud
cum in jideribus videamus , non pojfil¬
mus ea ipfa non in Deorum numerö ponere, loquitur idem 1. c.
Quidam vero aliquantum fanio-
res videri voluerunt, ideoque fide-
ra non quidem inter Deos colloca-
runt, prasdita tamen efTe non animä
folutri
folum intelle&iva, fed fenficiva et-
jam , vegetativa ac locomotiva pu-
tarunt; qua de re videri poterit_, RfccioLus loco antea citato , quii- plum etiam Tychonem Tom. 2.
Prog in hane fententiam propen-
derejudicat, dumita loquitur :con*
vin c it ur vel ex hk jolis duorum come- tarum eethereorum, nempe An. 1577
& 1585 > ohfervatiomhus, ob motum
eor un dem pr# c £ t er is Planet ispeculia-
rem, nullos realiter exiftere in athere
or bes, nec ccelum ip/um ex dura & im*
pervia materia conjlarefed ipfa hde¬
ra obtinere naturalem quandam &
Connatam, aut potius divinitus ab initio tnditam, év perp et no conjervatam mo¬
tas regularis fcientiam , qua cur jus Juos, nullis orbtbus impulja velfuletta, perjedijßme conflantijjimeque abjol-
vunt. Sed feiend# vocabulurn in
propria fignificatione heic adhibu-
iffe Aftronomum lummum , eun-
demque Chriftianum,vix eredimus*
Inter eos vero , qui ab externo
& affiftente
i6
& afHfteiite principio rnofcum coé-
leftem deducendam putarunt, o- mnium prim i nominändi funt Pto-
lemasus 6t Albertus Magnus, quos
Ricciolus in ea fuiße opinione di-
cit, ut crederent ccelos immediaté
a Deo ipfo moveri. His fuccedunt intelligentiarum patroni, quorum partes Ricciolus in fe fufcepit de- fendendas, omniurn nomine taleni nejens conclufionern ://'m necMe-
taphyfice, nec Mathematice , fed ad
Jummum Phyfice, aut moraliter demon- firari poffit; ccelum aut fidera moveri ti b intelligentiis; Jpeélaia tarnen duäo-
ritate tum facra, tum profana, die en- dum ett moveri ab Intelligentiis. vid»
Üb. IX. fe&. 2. Almag. Nov.
Interim tarnen fatetur Ricciolus rnagnum efle diffenfum inter Phi*
lofophos Scholafticos tam de loco,
ubi refident intelligentia , ad ope-
ram fibi demandatam effe&uidan-
dam paratiffimae, quam de numero'
earundem, tam negotiofo otiö, 6c
otiofö
odofo negotio fufficienter refpon*
dentium, Quidam enim eorum do¬
cent Intelligentem refidere in uno
cceli loco determinato, &indeim^
primere motum ccelo, cui eft im*
jnediate pratens, quipoftea in alias
cceli partes diffunditur. Alii vero contendunt Intelligentiam,quae mo-
vet primum mobile s in una deter-
minata ejus parte quiefcere; illas
vero, quae Planeras movent, ad
motum Epicycli moveri, ut di ver-
fum illi ac Planets motum irn-
primant,
Quidam iterum omnes orbes ab
una moveri volunt , quem a dm o- dum omnes operationes corporis ab una anirna peraguntur. Quidam Iphaeram aétivitatis Angelicaecertis
limitibus circumfpribunt, adeo intelligentias non totum unum ele-
mentum loco movere polTe credant,
ne dum tam varios, & quafi con?
trarios motus impertiri tot ac tam vaftis ccnlis, interfereipfa, fifolid;
B ponantuj?
18
ponäntür orbes , diftin&is» Hinc
numerat Ariftoteles tot Intelligen¬
tias, quot funt orbes.
Verum ut finem huic liti impo-
nat Ricciolus, concludit Solis & ce- terorum Planetarum motores,qui
^ omnino Tunt, concomitari Cor¬
pora Planetarum , atque una cum
ipfis circumire, idque eamob cau- fam , tit dirigant corpora Planeta¬
rum in motu eorum proprio , qui
idem non eft cum motu cceli pla-
netarnm fluidi. Sermonem verode ccelo fixarum inftituens, five abu-
na, five a pluribus moveatur,quod
incertum eflfe fatetur , dicit conce- di pofTe eas uno in loco confidere;
divinare autem ubi idem fit locus noftrcE non eile imbecillitatis.
Thef. VI
Hisce ad mentem eorum pro-
du&is, dicendüm quidnam ipfihac
-de re fentiamus. Ut autem brevi-
busagamus, pr^termittimus ea__>, qu# adferri poflent ad opinionen!
refellendam
-
y
refellendam , quam de principio quodam interno animato, &infor-
mante, una cum ceteris eodemioco habendis, nonnullos fovere diximus
in § prascedenti. Eam enim adeo abfurdam rite philofophantibus exi- ftimamus videri, ut necitata fatis videatur refutata.
Intelligentias vero a munere ad- modum incommodo liberaturi , Ricciolum,inhoc negotio molefte fedulum, penitius infpiciemus.
Hunc in eo non imprudenter fe- cifTe putamns , quod in prima parte argumenti, § praecedente allati, con-
ceflerit nec Metaphyfice, nec Ma-
thematice probari poffe ccelum ab
Intelligentiis moverh Utenimipfo
fatente , neque ex Metaphyficis principiis,neque Mathematicis de- ducitur neceflaria connexio intern
motum cceli, & Intelligentiarunu»
exiftentiam; ita nec inde ulllim pe- tendum eft argumentum, quo in_»
niotum eundem influxus Angelicus
B 2 caufalis
20
caufalis probetur. Quod vero in fe-
cunda ejusdem argumenti parte as- ferit, Phyfice aut Moraliter verum
elfe, coelum ac fideraab Intelligen¬
tiis moveri, probationis locoaddu-
cens admirabilem motuum harrr.o- niam, & per tot fecula conftantem
rationem & ordinepi longe majo¬
rem , quam in humoribus corporis humani, imo quam in machinis quibusdam artificio humano exco- gitatis, quem argumentum elfe a- ijimas affiftentis, motus tales affi- due confervantis ac dirigentis, di-
cit ; refpondemus harmoniam il- lam, rationem & ordinem, non._^
magis probare ccelos & fidera ab intelligentiis moveri,quam exadis-
fima horarum ac minutorum di- menfio in horologio, quod peritis-
fimus artifex, dum in vivis exilie¬
ret, confecit, probat audoris fui afliftentiam ,& vim confervatricem
jam demortuu Vidit etiä hujus Ric-
cioli argumenti debilitatem Fran-
cifcus
cifcus Milliet dum ita lib. I Prop.
Curfus Math, loquitur: Si quis e lo-
co dijjito turrim campanariam Jpeffet,
& ab indice horas appopte oftendi, imo fi velis & alia adjicere, parits indiet-
bus j incrementa decrementa, va-
riasquephafes, fiderum locum, dies heb-
domadß , horas planetarias , ammad-
wertet horas & qnadrantes ad a-
m'ufjtm puljari; an inquirentibus a quo
principio h<ec omnia procedant, ille be¬
ll e rejponderit, qui inträ t ur rim homi-
vem lat er e, immediate indice s moven- tem, <£r flat is horis eampanam pulfan-
tem aflerat, melius haut dubie ér re- dius philofophabitur,qui varios rotarum ordines, variaque elateria dejcripferit, unicumque totius machhw princip tum in chalybe addudo, dy je ad convenientent
reditudinem reducente, aut ingravitate ponderumpo[itum agnofcet. Idem in no-
flro cajii evenire cenjeo, ille haud dubie
fuam injcitiam detegit, qui ad Deum re-
cur rit, aut Intelligentias motrices, cum aliud a/Jignare princip tum debeat.
Neque
22
Neque ullaefl: ratio, vi cujusper-
fuadeat fibi Do&iflimus Ricciolus,
omnes motus corporis humani ar-
guere animam eosdem producen-
tem , 5c per analogiam idem etiam cogitandum in coelis ; multi enim
funt motus in corpore fano,perpe*
tuo reguläres 8c conftantes, quiet- jam anima nefciente fecundum du-
dum natura peraguntur ,utfangvi-
nis circulatio , concoétio 5c alia? in-
numera? operationes mechanica?.
Cumque nullus apex legis , hoc Angelis munus injungentis, often-
di pollit, imo nec ullum commo- dum in genus humanum redundans,
ex quo nexus Angelicarum opera- tionum 5c cceleftium motuum de-
pendeat, fine omni fundamento ,
moraliter verum efTe cmlos ab in-
telligentiis moveri , didhim cen-
femus.
Thef. VII.
Jubet nuncar&ius tempus,quo
eonciudimur, ut ad caufas, quas
au&ores
au&ores hypothefi Térra?m'otsefå-
ventes agnofcunt, nos conferamus
defcribendas. Ipfe cerfe Coperni-
cus, cum fuis antecefloribusPhilo-
lao & Ariftarcho, non ad^podum.,
follicitus fuit de caufis naturalibus;
fed fatis habuit hypothefeos fua? fim- plicitatem , verofimilitudinem^ ,
cumque phaenomenis confenfum^
argumentis valde fpeciofis proba-
ri potuifie.
Johannes vero Keplerus vir in- genii fagaciffimi, idemque trium^.
Casfarum Mathematicus celeberri-
mus, primus fuit, qui in caufis mo-
tuum cceleftium phyficis invefti- gandis eximiamcollocavitoperam,
& fuccefiforibus fuis aperuit ratio-
nibus non contemnendis aditum. :
cujus quam prseclarain Aftronomb
eis fintinventa, cuilibet h.arumre-
rum perito conftat. Itaque cuül.
motum primi mobilis raptiflimum
in circumvolutionem telluris Circa
axem, cum Copernico, rejecifiet,
non
/
44
hon quidem vagam au£ trepidarl*
.tern, fed perennem, condnuam &
conftantem; videlib.i. Epit. Aftrom
Copern.ad caufas hujus fnotus com-
srionftrandas progreditur, quas eo- dem libro tres imprimis conftituif.
Prima harum eft extranea, nem-
pe Deus O.M. quem multo minori negotio, acpoffunt pueri turbinem
tantö asquabiliori ac ccnftantiori motu, quanto exquifitio^em faci-
anc impreffionem , in certam pia- gamficrotare, ut turbo femel in
motu conftitutus, impetu concepto,
plurimas faciat gyrationes , donec inasquali tabula; planitie, 6c aéris occurfu, fuoque pondere vi&us, langvente paulatim motu, concidat,
potüifle ab initio impreflionem ex- quifitifllmam, velut ab extra , iru»
Tellurem facere putat; atqueex ea
fubfequentes omnes rotationes ho- 1
die etiam, vigore continuato, pro-
manare:cum ehedem nullaforisoc- Curfatite afperitate ,nulla denfitata_» i *
aar« aethereseoftendantur. Se-
Sectmdam autcm vtilt efTe facul-
tatem corpoream internam.Quem- admodum enim fibras quasdam«»
re&ilineas , parallelas axi Terra*
efformatas, vi quarum Terra tue-
tur fe in liru primcevo, adeout axis
telluris perpetuo dirigat fe in ean*
dem mundi plagam, in quam fuit__»
ab initio diredus, manearque fem*
per ii b i parallelus, probabiliter vult cCmcipiendas efTe 5 quo etiam re-
fpe&u Terra habet rationem quie*
fcentis , feu eundem fltum retinen- tis: ad eundem modum concipit^
fibras alias circulares, reétis illis eo -
dem fere modo intextast quo ara-
neas filamenta fua radiis re&ilineis
& circularibus traftibus incexere_j videmus: quarum fibrarum circu- larium vi putat motum, fecundum
eas impreflum, fieri vertiginis cir¬
ca axem.
Terfiam demum animam quan*
dam elfe ccntendxC}nonquidem in- teile&ivam, nec fenfitivam aut ve~
getati-
2 6
getativarrijTed mere motivam,fe-
dentem non minus in corpore tel- luris, quam folis & aliorum omni-
um circa axem fuum volutorum:
pr®fidio cujus diuturnitas «5c per- ennitas motus, in quo totius mun¬
di vita confiftit, feliciffime obtine- tur.vid.l. i .& 4.Epit. Aftron.Copern»
EfTentiam vero hujusanim® deicri- pturus, vacillanti quafi grefTu in-
cedere videtur , uno loco dicens eandem nobilius «5c auguftius quid
forma corporeapr® fe ferre; altero
autem corporalem effe virtutem^,
non animalem , nee mentalem: lib.
i. Sc 4. adeo ut difficiiius percjpia-
tur, cujus fit originisac natur®, ex mente ejus hisce in locis patefa&a.
Verum cum probe mdicia hujus a- nim® infpiciamus , qu® magno fa-
tis numero habet lib. 1. coacervata,
depréhéndimus ipfum fine dubio
materiam quandam fubtiliffirriam,
condanti ac eeleri motuagitatam, ititeUexißb. QiiPd autem reyplutio
teil uris
telluris tion quolibet anni tempore
omnino ceqaalis deprehendatur,fed
aeftiva paulotardiorhyberna,idnoti principlis terrae infitis dicit adferi- bendum, quse perpetuo funt unifor-
mia, fed foli potius longiore inter-
vallo a terra asftate quam hyeme_»
remoto, eamque ob caufam non ae*
quali potentia, fpha^ra a&ivitatis variata, vim terrae motivam vege- tanti: non dubitans terram , licet
infitum habeat principium motus, multum a fble adjuvari, quae , ejus adjumento deftituta , non plures
quam 560 gyrationes circa axem, per totum quemlibet annum, vide¬
retur faétura, jam faciat 365 cum imius diei quadrante.
Tbef. VIII
Gaufae ha: fuerunt, ex menteLj
Kepleri, motus primi feu diurni glo-
bi terreftris, ut & omnium aliorurq
corporum, quae circa axem immo^
bilem vertigine quadam volvuntur;
fequuntur jam ex ejus mente caufat
motus
*8
motus fecundi , feu revolution^ t Planetarum primariorum circa fo- lem, fecundariorum vero quorum Übet circa corpus fui Planette pri¬
maria Hoc motu procedunt 6 pri -
marii nempe T. 9. cir¬
ca folem, fecundum duéium Ecli-
ptica?, tanto longiore aut breviore temporis intervallo, quantofit ma¬
jor vel minor eorundem diftantia_-»
a corpore folari; fecundarii vero
quifunt fatellites Jovis, una cum >
terra? aflecla, quilibet circa fuum primarium, prout eorum diftanticB
iitus majus vel minus tempus iti-
dem requirat. Primus vero Keple- rusinvenitquemlibet planetam pri¬
marium circa folem defcribere or- bitam ellipticam , in cujus altero
foco fit foK ealege motus, ut,radiis
e fole ad planetam du&is, area? fem¬
per abfcindantur temporibus pro¬
portionales, 6c plures planetas in
eodem fyftemate habere tempora
periodica in fefquiplicata ratione ^
diftan-
zg
diftantiarum, vel quod idem valet,
Ut loquitur N. Mercator Aftron.lib, ILpag. 151. quadrata temporum^
periodicorum efTe ut cubos diftan-
tiarum mediarum a fole.
Horum jarn motuum caufas traditurus Keplerus dicit, corpus i fölare in medio orbis planetarii
tum vi quadam magnetica pr£edi-
tunvefTe, quam gyrando circa axem in omnem mundi amplitudinem e- mittit, ac manuquaß planetaspren-
fat & circumducit, cumque illis
omnem forte aurarn astheream cir- I cumfufam. Sicut autem duo funt corpora , movens Sc motum; fic duas etiam potentias , quibus mo*
tus adminiftratur, concedendaspu*
tat: quarumuna eft paffiva, confi-
öens in forma corporea planetae, cujus pars adverfa eft foli amica ,
averfa inimica; altera potentia a- dfiva in eo confiftit, quod corpus folisvim habet attrahendi planetaiu
parte ejus amica, iniraicarepeilen-
iv
50
di, aut etiam retinendi, fi nequea-
micam partem, neque inimicarrL.
foli obverfam habeat Titus planets.
Hin c ut rnagnes non ceftat attra- here magnetem amica parte in fe converfum, donec eum ad conta- ftum corporum adducat, penitus-
que fibi uniat; inimica vero parte fibi adverfum autconvertit,& con¬
verfum fimiliter attrahit; aiit:, fi
eum convertere non poteft, repel- lit, ac non impeditus nullum locum
inträ fphaeram a£ivitatis ei relin-
quit: ita de fole cogitandum dicit,
fi corpus ejus circa axem non tur¬
binaretur , nec ullus primariorum planetarum circa folem efiet cir- cumiturus; fed pars eorum amica adnavigaret ad folem perpetuo, do¬
nec unireturipfi ad contaÄum; pars inimica expelleretur verfus fixas :
qui vero latus prsbent foli, hsre-
rent fuo loco penitus immobiles,
lü&ante virtute folis tra&oria cum
repulforia. vid. lib. 4, Epit. Aftron*
Copern.
Copern. Quod autem omnes pla¬
net« non eadem temporis moracir- cumducantur, fed prove&oMercu-
rio in una hora per 1200 milliaria,
fecundum computationem Coper-
nici, non deprehendatur plus ,
quam 240 milliaria, eodem tempo¬
ris fpatio proceflifte, id inde fieri putandum,quod virtusilla magne- tica,ex corpore folis effluens, &
planetam vehens , indiverfis inter- vallis eosdem non habeat fortitudi- nis gr*adus; Ted in orbem amphfli-
mum diftufa fenfim decrefcat,cre-
fcente diftantia a fole : unde plane¬
tam in majore diftantia a fole pofi-
tum tardius circumvehit, quame- um, qui vicinior foli eft conftitutuS.
Motum autem planetarum fecuii- dariorum vult non effici a gyra'tiö-
ne folis , licet negare non poflit, quin eadem fpecie virtutis folaris
vehantur circa folem, qua illorum Primarii ; fed prim aria m caufam
motus fécundariorum facit rotatio-
nem
5*
nem primariorum, fpeciem quan*
dam magneticam eodem modo e-
mittentium , quo antea di&um eft
emiflam de corpore folari prima-
rios prenfare & circumagere; quod
tam ex inceffu j> tanto concitatio- ri, quanto fit minor diftantia ter*
ram inter ac lunare corpus, quam
ex motu 4 circumjovialium, ean-
demrationem in refpe&u ad corpus
habentium, quam habent prima-*
rii,refpe&u ädfolemfa&o., probat»
Neque tarnen afferere audet vir- tutem magneticam, planetarum pri*
mariorum corporibus infitam, fo*
lam fine adjumento folis motnrru
hunc efficere: cum probabile videt
terram ad minimum continuatione linea? ex fole in femetipfam, velut
canali quodam , cum fui corporis illuminatione, hane vim ex parte haurire, inque fuum corpus, tan- quam in novum fontem,derivare.
In hisce caufis motuum cceleftium
Kepieriajiis, non diffitemur, quo¬
dam
dam viris eruditis videri obfcurio-
ra & vix intelligibilia, utpote qua?
de fibris magnetieisplanetarurri foli ab 13 na pate amicis, ab altera ini- micis* de fpecie folis immateriata
perampliifima mundi fpatia diffufa*
ac planetas eircumferente 9 & quae funt bujus generis alia, cornminifci- tur, qua? magis lujfumingenii excel-
lentis fapere videntur, quam cum
ipfa rei veritate convenire:daudi-
mus tarnen hane thefm verbis Da¬
vid is Gregorii Aftrcn. Prof« Oxon»
celeberrimi lib.i. prop. LXX.EIem.
Aftron. Phyf. & Geom. Cum Kepler}
Phyßcam cceleßem tmpugnandam ju (cb
pimus, non eo animo tjlud facimus, qitafi vir um him c immortalis farna in-
ter Jyftematum fabricatores cauja-
rum Pkyftcarum indagatores vulgares
numeremus. Etenim iantum abfuit. ut
e contra pene folus fuerit, fiforte An- tiquijßmos quosdam, ut Pfythagoram
Érc. excipiasy qui Phyßcam cceleßem
more Mathematicorum traclavit. Ejus
Q Råttorns
Rationes Archetypic# , Concimritates
Geometrie# , ds* Proportiones Harmo-'
mc# eam oflendunt ingenii vim , qua- lem in Jcriptoribus Aftronomt# Pbyfi •
c#ve ante illumfruflra qu#ras-
TheJ\ iX.
Keplero fubjungimus merito
Cartefium, qui, illuftri Leibnirzio
tefte , legibus motuum a Keplero
inventis egregie ufus efl , etfi au -
(Sorem more fuo diffimularit. Hic quamvis fateatur Parr. III. Prin.
Phil. pag.63. Nullum ejje dubium, quin
mun dus ab initio fuerit creatus cum
omnifu a perfedione; it a ut in eo &
Sol, & Terra, & Lima, dyr Stell# ex-
ßiterint; ac etiam in terra hon tant um
füerint jemina plantarum, jed ipf# et- jam plant#; nec Adam & Eva natt fint infames , fed fadi (int homines ädulti; paucis tam en interje<Sis di-
cit: Sed nihilominus, ut ad plantarum
vel hominum natur as intelligendaslonge
melius efi conßderare, quo pado pau*
lat im ex feminibus najci pojjint, quam
quo
quo päd o a Deo in prima mundi origme
creati jmt; ha (t qu<e princtpia pojjimus excogitare valde jmpltcia & cognitu facilt a, ex quibus tanquam ex je mini¬
bus quibusdam, & fidera, terram^
& denique omnia, qu<e in hoc mundo ajpedabili deprehendtmus, oriri potuifje demonftremus, quamvis ipfa nunquam
ftc ort a ejje probe Jciamus; hoc pado
tarnen eorum natur am longe melius ex- ponemus, quam ß tant um, qualia jam firtt, de/criberemus.
Ut igitur rem quafi ex ovo inci- peret, fupponir omnem materiam^
quae mundumafpe&abilemcompo«.
nit, fuifTe initio a Deo in particulas mediocres, quam proxime interfö äquales, non fpha?ricas, Ted fpatium
continuum replentes divifam. Eas deindeomnes non motus folu tan-
tundein le habuifTe, quantü jam in
toto hoc univerfo reperitur, fed ac- qualiter etiam varieq; inorbefuifle
motas, primo fingulas circapropria
centra, deinceps plures circa alia_,
C 2 atque
56
atque alia centra a fe mutuötefnö-
ta, qua? anquent numerum tam fi*.
xarum,quam Planetarum,conten-
dit:ex qua particularum agitatio-
ne, inteftino attritu , atque varia_»
circulatione orta Tunt ad rnentem
ipfius , non tria (olum ipfius ele-
menta, fed tot etiam prodierunt
vortices, quotiuntin mundo allra*
Cumque globuiifecundielemen-
ti affiduo motu fe invicem magis magisque attererent, atque mate¬
rian primi elementiexinde pauiatim
crefcentis major fuppeteret copia$
quam quse inrerftitiis globulorum implendis fufiicere videretur, de-
trufam dicit reliquam ad centrum
a globulis, motu circularireceden-
tibus a centro, atque Tic in corpus
fphanricum colle&am corpus cujus-
dam fideris in centro cujuslibet
vorticis conüituiffe.
Tribus qiioque ccelis conceffis qui omnes vortices comprehende:
rent, fupponit vaftiffimum illud
fpatium 5
fpatium , in quo jam Sol Sc Plane¬
ts continentur, initio fuiffe divifum
in 14 minimum vortices; fidera_»
vero in ipforum centris conftituta
tor paulatim maculis coepifTe tegi,
uc non poffet non unus vortex poft
alium deftrni, minor a majore^ ,
donec fortiffimus vinceret, atque
omnia fuo imperio fubjiceret.Cum-
que tres illi, in quorum centris Sol,
y 5c b verfabantur, ceteris procui
dubio efTent majores, concludit 4.
minorafidera 7/. circiimftantia, de- ftru&iseorumvorticibus, verfus duo vicina 15» verfus ; Sc 5 reliqua minora,nempe 5?. 9.T.>,Sc<f.qua?
fidera fingula fuum prius vorticem habuerunt, verfus folem delapfa_.
efTe: ac tandem % Sc *5, una cum minoribus fibi adjun&is, verfus e- undem folem, abfurrtis eorum-j
quoque vorticibus, confluxiffe.vicL
pag. 67. Sc 13 2. part. III. prin. Phil.
Planetis jam omnibus in vortice
felis fic conftitutis, dicit eos circa
folem
38
folem fecundum materias cceleftis
du<ftum, cujus partes Soli viciniores
celerius adcertam diftantiam, quam remotiores, moventur, a dextra_»
fmiftram verfus, inftar navisnullis
ventis ac remis impulfas, nullisque
anchoris alligatas , qua; in medio
mari cotiftituitur,pro di verfa diftan-
tia afole, diverfa etiam temporis
mora circumnatare ac deferri, vix
tarnen unquam circulos perte&os
defcribere: idc^ hautaliterac vide¬
mus feftucas varias , aqua; in fe_»
ipfam contortas, ac vorticem faci-
enti incumbentes, fimul cum ea_>
deferri, tantoque celerius integrum
gyrum abfolvere, quanto fint cen-
tro vorticis viciniores.
Quod autem Terra etiam circa proprium centrum vertatur, non
ex eo tantum fieri putat ,quod ma¬
teria cceleftis in modum vorticis circa Terram contorqueatur ,atque fic efficiat, ut ea circa fuum axem
gyret, dum interim omnia fimul
circa
circa folem feruntur; Ted etiam ex eo, quod materia primi elementi
in centro Terra?, qua; antea luci¬
dum fuit fidus , congregata tales
nunc motus habéat, quales ante fide-
risfuideftru&ionem habebat, eam- que ad gyrandum circa fuumaxem impeliat. Idem de B 5c % cogitan- dum, quos pofteriorum etiam ob-
fervationes circa lua centra move- ri evincunt.
Lunam vero, praeter motum cir¬
ca folem communem omnibus Pia - netis, tam ftipatores habentibus ,
quam iisdem deftitutis, qui aSolis
gyratione eßicitur, etiam circa T er-
ram ferri,vel hinc fa&um vult, quod
ipfa verfus Terram delapfa ,quem- admodum % fatellites verfus-^, pri-
usquam Terra ccepit circa SolemL.
agitari, fic mota fuerit •, vel potius quod materia coeleftis in modum_*
vorticis circa Terram contorta hoc modo eam infledkt,atque ob mo- lem corporis minorem efficiat, üt
fpatio fere 27 dierum circumgyret,
Hecc
4°
Hxc Cartefii fententia , de motu
^theris fecum Planetas deferentis,
utut valde fimplex 6c intelle&u fa-
cilis fit; acutiffimö tam enGe ometras Ifaco Newtono, 6c DavidiGrego-
rio fe probare non potuit: quorum ille in Princip. Math. Philof. Nat,
hic in Aftron PhyC 6c Geom.Elem.
vorticum hypothefin cum phcenomenis Aflronomiås ommno pugnare, & non
tam ad explicandos, quam perturban -
dos motus ccelefles conducere cenfent:
vide imprirhis Prop* LXXV1I lib.
I. Elem. ibi enim David Gregorius,
qua? ipfi erronea vifa funt in Phy- fica'Cartefiana, indicat 6c refellere conatur.Placuit tamen nihilominus,
etiam poft edita 6c vifa Newtoni prineipia Phil. Nat. hasc, de orbi-
bus fiuidis planetas deferentibus s
fententia illuftri 6c acutiflimo Phi-
lofopho D. Leibnitzio , adeo ut in__p Tentamine de Motuum Cceleflium caujis,
in A&is Erud. Eipf. menfe Feb. An-
üö MDCLXXXIX cum orbe eru-
dit®
dito comrrmnicaco, nihil aliud fu*
perefle judicet, quam ut caufa mo- tuum caeieftium a motibusastheris, five,AftronomiceIoquendo,aborbi-
bus deferentibus, Tedfluidis oriatur*
Quare ipfas motuum leges diftin&I-
us explicare fufcipit, quas brevicer ejus fere verbis adducirous.
Primo demonftari pofTe diciü fe- cundum natur® leges omnia Corpo¬
ra
,qua in fluido l'meam curvam de- fcribunt, ab ipßus flu'tdi motu agi. O-
mnia enim curvam defcribentia ab
ea recedere conantur per reåam^
tangentem(ex natura motus ) o- portetergo efie quod coerceat. Ni¬
hil autem contiguum eil nifi fiui-
dum ( ex hypothefi) Sc nullus co-
llatus coercecur, nifi a configuo Sc moto( ex natura corporis ) fluidum
ergo ipfum in motu efTe necefte eft.
2. Hinc fequi dielt, planetasmove*
ri afuo<ethere,(euhabereorbesflui-
dos deferentes vel moventes. Cum omnium confenfu lineascurvas de-
feribanc,
42
lcribant, tiec poflibile fitpnaniome-
na explicarijfuppofitis motibusre-
dtiiineis tantum: Itaque ( per pras-
cedentem) moventura fluido am- biente.
3. Circulationem vocat Harmoni-
cam illam, in qua corporis circu-
lantis velocitates ea proportionen decrefcunt, in qua crefcunt diftan-
tias a cenfro; ut fi diftantias crefcant
asquabiliter feu Arithmetice, velo*
citates decrefcenc Harmonica pro-
greffione.
4. Di c i t Planetas moveri circulatio • ne \Harmonica, primarias circa Sö¬
tern , fatellites circa fuum prima-
rium, tanquam centrum ; & asthe-
rem feu orbem fiuidum cujusque planets circulatione quoque Har¬
monica moveri : ut (i cogitatione Orbis fiuidus Planetas in orbes innu-
meros circulares concentricos divi- datur, habebit quilibet propriarm,
circulationem tanto velociorem-.
proportione, quanto quisque erit
propior folL 5.Hujus
Hujus motus in cethere exa&ius reddit rationem, dum ponit Platte-
tam moveri motu duplici feu compojito
ex circulatione Harmonica orbis fui fluicli dejerentis, motu paracentri-
coy quafi cujusdam gravitatis feu attra&ionis, hoc eft, impulfus verjus folem feu planet am primär tum. Facit
autem circulatio aetheris ut plane-
ta harmonice circuletur, non velut
motu proprio, Ted quafi tranquilla
natatione in fluido deferente, cujus
motum fequitur, unde nec impe-
tum circulandi velociorem retinet, quam habuerat in orbe inferiore feu propiore, fed eum elangvefcen-
tem
,dum fuperiores ( majori velo-
citati quam fu^refiftentes ) trajicit,
continue deponit, & fe fe orbi,quem accedit, infenfibiliter accommodat, VicifTim dum a fuperioribus ad in¬
feriores tendit, impetum eorum_»
accipit. Idque eo facilius fit, quia
ubi femelconfenfit Planet# motus,
cum praefentis orbis motu ,poftea a
proximis parum differt. Plura
44
Plura deinde habet de motu para>
centrico, quem ortum efTe ait
imprejfione excufforia circulationis,q 110 nomine vocat conatum recedendi
a linea curva per tangentem ,8cat-
tratVione folari, quam concedit re- veraeffe impulfum, inter fecompo-
fitis. Calculo etiam fubtiliffimo ,ex hisce legibus motus daüis, inquirit
& monftrat quomodo via Planeti-
ca vel Circulus vel Ellipfis evadat,
& qua? funt reliqua. Duo denique
in hoc argumenta potiffimum pra?- ftanda fuperefie fatetur, unum, ut explicetur quis motus aetheris pla¬
netas graves faciat, feu verfus fo- lem pellat, Sc quidem in duplicata
ratione viciniarum ; alterum, qua?
fit caufa comparationis motuum in¬
ter diverfos Planetas fyftematis e-
jusdem , ita uttempora periodica_»
fint in fesquiplicata ratione media-
rum diftantiarum: qua? cum altius repetenda fint, ac brevitati fchedi- afmatis incluch non poffint, quid ipfi
con-
confentdneuitl vffum fit re&ids fe-
paratim exponi debere concludit.
Cum itaque fententia de orbibus fiuidisdeferentibustam firmis .ra- t i pn i b u s P h y fi c i s & G e o m e t r i c I s e fl fufrulta atqueftabilitäjtion poflbmus
non cidern afientiri, ca m q ne dice-
re faciliimam ac fimphciffimarjru,
nobis viden.
Tbefi X.
Ahtequam vero fuiem diiferta*
tioni huic imponamus, cui nimi-s importuna temporis ratio dudunru
eft pra?ftoléta, pra?terire nonpoflu-
rnus Davidern Gregorium antea iaudatum. Hicin Elementis Aftrom
Phyf. & Geom. Oxonia? A n no a 70 2 editis f fecntus principia I fa c i Net¬
ton i , qui etiam aiiqua Kepjero ac- cepta habet referenda * ordinatiö-
nem eaufarum tamJCepleri, quamu C arte fi i, fubruereconatur> fuisque
lods & quie in Kepleri Mechanica
motu um caufa difplicent, & qme ih
Fhyfica Canefiana tanquam erro-
4 6
nea ipfi vifa funt, indicat: quorum fumma capita referremus, nifi in¬
juria temporis prohibiti eflemus.
Principium motus cceleftis cau-
fale ab ipfo adornatum , atque ex Aftronomia Phybca veterum Phi- lofophorum, Anaxagorse, Archelai, Euripidis, & aliorum fimilium,(o-
lem & ftelias lapides cmidentes, aut
glebas wmrvocantium ;ac naturam
gravitatis non per vim pun&i ali- cujus inträ Terram, five centri,ad quod gravia undique tendant; fed
per vim totiusinglobo Cerreftri ma-
teriae5omniaad fe trahentis, fa&am,
eandemque naturam Gravitatis in fole,Luna & ceteris Planetis, acin Terra, efle exiftimantium, erutum talecumorbe erudito communica-
vit:quod nempe , Corpora cwleftta
in Je mutuo fint gravia , ac vi gravi-
tatis in orbitis juis retineantur. vid.
PraT. & üb. i. Propof. XL VII.
Nequeenim aliud ullum genera¬
lis motus principium efle putat,
prakter
47
praeter vim infitam progrediendi
' fecundum lineam re&am, quando- quidem fupponit tam immenfam
diftantiam Solem inter «5c Planetas,
ut iidem vires plerasque , quibus
corpora in fe mutuo agant, ad tan*
tam diftantiam minime exercere
poftinf, nec , praeter univerfalem
Gravitatis vim ,aliam ullam, quafe
invicem afftcere valeant, virtutem habeant reliquam.
Non equidem diffitemur eum , de Planetisloquentem, concederepri*
»marios a fe mutuo non longiusefte remotos,quin aliquam ad fe invi¬
cem habeant virtutem & efteåum;
fecundarios vero tarn Soli, quam fuis primariis, adeo efte propin-
quos, ut utriusque virtutem fatis no- tabilem fentiant: unde eciam muh
tiplicem eorum insequalitatem or-
tam contendit: cum tarnen non ma¬
jorem virtutem, excepta vi Gravi¬
tatis , primariis tribuat, quam quae a
nobis non nifi poft multorum anno-
rum obfervationes percipi queat;
fecun-
43
ftcundariorum vero inarqualirafem quafi nullatn habendam velit, Ii cum
iiisequalitate terreftrium, qua? viri¬
bus corporum ündi(^ prementium
vafiis ac innumeris ftmt agitata^con- ferendam dicamus, nondubitamus sflerere eum pra?cipuam niotus coe-"
leftis cauiam , etiam in hoc cafu}
viribus Gravitatis tribuendafti pu- taffe. vid.Pra;f4 antea citara.
Hinc Prop.XL VilafTerii Planetas
fecundarios % gravitare in t> in % 5 primariosuna cum fecundariis gra-
ves eile in Solem 2 omnesque vi
Gravitatisfua? retrahia motibusre-
éfciiineis, incß orbitisfuis retineri.
Neque enim, confiderata naturs
fimplicitate, vultplures rerum na¬
tura lium caufas eiFe admittendas ,
quam qua? ad earum Phaenomena explicanda videantur neceflaria i unde etiam fimdibus effe&ibus fi- miles dicit caufas adfignandas.Gum
vero revoiutiones non circumjovi-
alium tantum, & comitumSaturni, fed Planecarum etiam primariorum
eirca
49 circa Solem, fint ejusdem generis
cum revolütioneLunari circaTer- ram, quam per vim quandam Gra-
vitatis effici Prop. XLVI.lib.I. de»
monftravit, contendithancquoque
caufam in ceteris agnofcendam.
Modum autem ,quihuncmotum efficit, demonftraturus dicit, cor¬
pus quodcunque motum in linea
curva urgeri non avi folum centr!
fuga , feu virtute centrali dirigente,
fed etiam a vi centripeta, feu Gra-
vitate: adeo ut corpus dire&ione
virium affe&ans lineamre&am,a?- quali vero virtute Gravitatis ab al¬
tera parte impeditum, viribus jam conjun&is impulfum Diagonalem Parallelogrammi eodem tempore defcrib3t, quo latera feparatim eflet
defcripturüm, idquelege alianulla,
quam ut quadrata temporum pe*
riodicorum fint cubis diftantiarum
femper proportionale.
Pulcherrima efie h^c omnia 6c valde fubtilia non negamus, pne*
D fertim
fertim cum pulchre refpondeant
PhcEnornenis coeleftibus, &ex mo- v
tuum legibus deducantur ; quate-
nus vero neque ipfe, neque New-
tonus , quem fequitur, clare & di- ftin&enobis explicuit, quid fint vi¬
res dirigentes , Gravitas illa com¬
munis, & qu2e funt hujus generis \
alia ; prastereaque ex aliis ejus fuppofitionibus (equatur vacuum
dari , nec in extenfione natu- ram materia? conftare , in e-
jus fententia? parres fine exceptio-
ne ire non poflumus: fed Deum in K prima creatione corporibus ccele- llibus cerras motuum regulasindi-
diflfe contendimus, quas motacon-
ftantiffime obfervare a plurimis deprehenfum eft, eaque ordinem primitus acceptum & motuum con-
ftantiam fervare credimus , dura-
turam quousque ei, qui omnia_.
creavit, natura? vires confer-
vare placuerir,
Cui Joli fit honor & gloria > '
Jempterna!
Clarißimo 'Domino Cmäiäato,
,L JOHANNI WALLANDRO,
Amico fingulari.
QUam primum , Clarißime b:ne Candida*
»
J0/Å/ innotuitj Te pro obtinendogra*
du Maqifterii, publicum examen fubiturumy
id mei officti eße intcllexi ^ ut reliquas ac*
% clamantium voces, ego quoque, omnis licet, facundia expers , interßreperem. Cumve*
ro eruditionis tu<s , reliquarumque virtu*
tum laudes condigno fermone complefti nec
poßim , nec opus eße videatur , cum earufn
optima (it teßis pulcerrima, quam publica
luci exhibes} dißertatio, faclam id, quod poßum. Cratulor itaque Tibi ? Clarißimt*
Dcne Candidate , hunc honoris gradum^y
quem , non fine dmplißimorum Virorum con*
fenfu, adfcendes. Qratulcr quoque bonefiis- ßmis cognatis 4 Te fufceptum gaudium, &
denique mihi, non folum fautorem > fedet- jam amicum ßngularem De cetero votorum meorum Jumma erit, v elit Deus T. O. M. Tär
inpoßerum quoque fortunare, atqutea 9*
mnia largiri, qua praclara virtus tua &
eruditio meruerunt.
Ifa gratulatur anitro magis
-
