dissert ατιο sistens
PECULIARIA
NONNULLA
MO
RUM
etOPINIONUM
GENTIUM
quar υ Ν DAMBARBARARUM
PHjENOMENA,
■< , · ·=»
quam,
Venia Ampliss. Facult. Philos.
PRiESIDE
3UDAN1EL
BOETHIÜ,
ετη. et polit. prof. reg. et ord.
PRO GRADU PHILOSO PH
exhibet
CONRADUS
WIDMARK,
stip. reg. vermelandus,
IN AUDIT. GUST, MAJ. D. IV
JUN. MDCCLXXXVIII.
UPSALU,
IN
s:am
r:am m:tem
imJL&MM
JEXJDMJ
YXJEL09
DIOECESEOS
CAR
0
L
EPISCOPO
EM NOBILISSIMOatqveDOMINO
DOCTORI
MiECENATI SUMMOSACR
PECULIARIA NONNULLA
MORUM et OPINIONUM GENTIUM
QUARUNDAM BARBARARUM
PHiENOMENA.
J §. I.
\7eram
f refpicit,omnem
PhilofophiamSc
proncuam,
, accuratioriquae
mores
indolis huma-homintmi
nae cognitioni esie iuperftruendam nullo
non tem¬
pore viderunt fapientiores rerum aeitimatores. Huic
ve-ro materiei diu defideratam lucem Sc certirudinem fe
ad-fufuros tandem esfe fperarunt recentioris aevi
Philofophi,
ii Horninem per varias.» quas fubit,
pro rerum
circum-ilaηtium mutata facie, vices fuis perfequerentur
obferva-tionibus, & qualis ejus fit habitus in quavis3 ut ita
di-cam, fiatione in continuo, quo Genus noiirnm ducitur a
prima fiua feritate ad cultiorem vitam progresfu, qua decet perfpicaciaexaminarent. Hunc in finem^Generis humani Annales coniulere, & in primis relationes fide
dignas de
Gentibus in ftatu rudiori, ipfisque incunabulis
Societa-tis Civilis propiori viventibus, attention perluftrare
o-culo ufui fibi fore duxerunr. Plures in diverfis terrae
tra&ibtis repertos populos, quorum cultura Sc in vita fociali progresfus f'ere fuerunt äquales, inter fe
compa-rarunt, Sc fepoiitis insequalitatibus, a diveiTa quadam re¬
rum circumftantium indole
oriundis, in reliquis rerum momentis conitantern inveniri fimilitudinem fibi in
4 Veculiaria Moriim Ef OpimoHuv»
miirrt irrduxerimt; unde certas quasdam finxere notas,
iimilem indolis humanae habitum -in fimiii flatu
expresfn-ras. Quin etiam hac eorum opera chara&eres funt ila·
biliti, quortim opé ferä prorfus & immanfueta mortalb
um conditio a barbarie , Sc htec iterum a culriori flata
diilingui qiiént: &ü ut loqui ipfis mos efl, infantilem
Generis humani aetatem ab adolefcentia, Sc adolefcentiara
a virili aetate fixis limitibus fecerneré funt conati. Hae
Gentes inter barbaras obfervatae morum Sc opinionum communes caüsfae, regularum generalium loco in morali
generis noflri Hiiloria
funt
ädhibirae ; Sc ex quavisnar-ratione de populis antea ignotis, novum robur reguiis
hifce , a gentibus buc ufque notis atque inter fe
coljarisj
dedutiis conciliatum kl©piöantur». Et quidem baud
eH·
infitiandum , illas per experientiam mirurn in modumu
esfe comp robar as, adeo nr cognitis e. g. in qiiibus
gens-qusedam verfatur. rebus circumilantibus,
exltide
per ana¬logiam , quaenam penes illam vigeant virtutes ,
opinio-nes, cetera haud fallaci* asfequi posfimus cönjedura;
ISTihilo tarnen minus in moribus gentium quarundam
barbararum fingularia interdum obfervare licet
phaeno-'
mena , quae , me faltem judice, ad harum regularum ge¬
neralium normam vix exigi Sc per. illas explicari haud
facili negotio queant. Ejusmodi a reguiis receptis
aber-rationes Philofophorum mereri atrentionem Sc maturiori
fubjiciendas esfe examini
judicavi;
quapropternonnullasy
qute mihi gentium minus
cultarum annales percurrenti
ymajoris momenti vifae fuerint , in
prsefenti opella adfer*
re apud animum<conilimh
§. II.
Ignorantiam vitiorum
locum
plerumque
tenerevir-tütnnv, tamquam normam generalem in
moribus gentium
rudiotum dererminandis Philofophis esfe, conilat.. Hotf
Gentium Bavlaravum Philomena, f
etiam omnibus fere gentibus , qu<£ propiores
infantilt
generis humani ilatui vel
quondam
vixere ,vel
adhue
vivunt, qua rnaximam partem convenire, teftantur omnis
sevi Hiflorica monuments. Paucae , quibus eiusmodi hö¬
rnines urgentur, necesfitates Sc fimplex eorum
vivendi
ratio iimplicem quoqtie illis confer.vant moritrn
conilitu-tionern ; Et quamvis morum probitas cum, eorundeni
iimpiicitate non femper adeo ik conjun.da, quin
apiiå
gentes minus cultas illos faepius in
perverfa
ruere inve-niamusj rarisiima tamen Hiiloria fuppeditat exempla , mores gentis cujusdam barbarae acque corruptos acpror-fus deperditos unquatn ftiisfe, atque interdum folent a·
pud morariores populos, qui ad eximium cukurae
gra-dum eve£fi , luxuriei Sc vitae delictis nimium tribuendo
pretium , Sc fentualibus fupra rnodum indulgendo
volu-ptatibus , honeilatis viåm prorfus tandem deferuerunr.
Ηas ob rationes non alie-m Sc majorem penes barbaram
gentem exfpe£lamtis niorum corruptionem , quam quae
ctilrurie gradui, quem attigit, quodammodo reipondere
videtur. Infign-etn vero ab hac regula exceptionem
fa-ciunt Jncolae Peninfulae Kamtfchatka
, qui. licet afperrimo
fiib ccelo habitent, Sc inter gentes maxirne rudes merito
posfmt referri; nihilö tamen minus foedisfimo
Epicureis-mo adeo funt addi&i, ut vix HELIOGABALUS
alia-que apud corruptos Sc ad interitum progredientes populos xnonftra cum illis posiint comparari. Inter praecipuas ha¬
beηt vitae delicias , plus quam copiofo cibo Sc poru
fto-macbum ita obruere, ut a nimio Sc torquente onere.
mox fe expedire cogatur: Sc in turpi hoc certamine aliis
prsecellere, glorite fibi ducunt a~). Nullum adulrerio
de-A 3
de-a) G, W. Steiler, qui plures annos apud hunc po-puliim commoratus eft, voracitatem eorum ita defcribitb:
Peculiaria Marum cf Opinionum
decus , ,nec ullum
puc^icitiae
pretium adjungunt b)> -&d mcommercio mm altero, fexu omnes honeilatis leges
vio-länt, Sc turpisfirnas j quibus in duIgeηt, libidines nullo
freno coercent cj. Quid? quod ejusmodi turpiurrv
volu-ptatum variaca Sc quam minime mterrupta
;ex,ercitatio-rie omnem mortalium .fortem fupimamque felicitatem ad«
eo roram quanram contineri credanr, ut quum
proe
ie-ne£lute vel inopia iihs indulgere nequeunt, ipia vira
tamquam moleilo Sc failidioio onere fs ipfos iiberare
haud refbrmident. Quod homines a fe-ro vix egresil
ilatu , voracirati addi£li fint, & pudicitiae regulas minus
no verint , non mirum obvqnit; fed, quod vitia haecce
principiis quafi Sc theoria fulciant., hoc eil quod fiderai
vix inveniret, nifi reilibus fide dignisfimis confirmaretur.
Defidiae enim Sc virium ad prsefente? cohibendas cupidi-.
tates inopiaé feris gentibus communi proprium eil re¬
gulas ignorare continentiiEa certisiimse tarnen de
huma-und
Foll&ey
, nicht aber durch die Anriemlicbkeit derSpeifen Zu ergosfen; und wenn fie vorigen Zeiten mit de¬
nen jetzigen vergleichen wollen, fo fpvechenfie; was haben
wir jetzo für luftige Tage ? Vormals vomirten wir 3 bis 4 mal des Tags über die ganze Wohnung weg i nun mehro
kommen wir feiten und kaum einmal dazu, formåls giengeh
wir bis an die Knbckel im Gefpeye, nun mehro macht man
fieh die Fusfohle nicht nafs. Stellers Befchreib. von
Kamt-fchatka, p. 286. Haecce fuo quoque teilimonio
cornpro-bat Krafchenikow.
b) Der Bräutigam beurtheilte feine Frau gar nicht; ob fie als Jungfru zu ihm gekommen oder nicht, vielmehr
wäre er vergnügt, wen fie vorher0 von andern wohlprofi
itu-irt worden &c. Steiler 1. c. p. 345'. it. p, 287.
Gentium Barl·erer um Fhccmmena·. 7 na indole Cognition! contrarium cniniho esfe'videtur
,
qiiod , quando regulas vitae formandas esfe ducunt, &
ad generaliores conceptus ideas ex eo, in quo fuerint ,
fiatu oriundas conferre occipiunt, eas ad anirni Sc
facul-tatum obbrutefcéntium habitum poritis quam altiora
fpi-rantium formeηti Et vix in ulla unquam gente ejusnio«
di pr«cepta vitae formata invenies
, quae non in virium
human« indolis perfe£tione Sc excellentia quodammodo
fündatee fuerint.
§. III
A vulgari modo, quo Beos, quos fibi fingunt?
fufpicere iolent gentes barbarae infigniter quoque
rece-dunr iidem Kamtjckadali. Edocet generis noftri Hifto»
ria, vix ullam -adeo feram Sc ignorantiae tenebris
immer-fam unquam exftitisfe gentem
, quce non aliqualem fibi
bnxerit ideam fummi cujusdam Numinis, vel faltem
En-rium quorundam iuperioris generis, quibus
eos cafus ,
eosque Natur« effe£tus ut au&oribus tribuerit, quos
ho-minurn dirigere non valer vis atque induftria. Ubi vero
fuam ab ejusmodi Numinibus pendere falutem fenferunt
rudiores morrales, ea quoque metu Sc ven eraφne esfe
profequenda arbitrari funt, Sc v.aria iniere coniilia iram
eorum placandi -xfavoremque fibi conciliandi. Ejusmodi
cultus Bivini veffigia apud maxime feras Äfricse atque
Americäe Nationes reperiere peregrinatoresρ Sc quamvis
confuf« adm οdum Sc iuperftitiofee imaginationis
deliriis permixt« plerumque fuerint gentium rudiorum de Divis fuis opiriiones, in eo tarnen omnes cult« parirer atque inculfse
gentes confentiunr, qiiod Beos fuos Generi humano noxia
vel amiea "molin coniilia credant, earjnque ob causfam Nu·
mina eorum conremnere atque illudere religioni
habeant.
Kamifcbädali agnofcunt quidem Numen quoddam fupre-:
mum? liutka appeliant, a quo Ccelum Sc terram
8 Peculiaria Morum Opinionum
qiie in orbe exiftentia orta & fabricata credurtt d)\ fed
omne in res creatas imperium ipii abrogant, ·feque
jÖi-vina: cujusdam Providentias adeo expertes esfe autumant,
ut ne minimum quidem vel commodi vel detrimenti
i.n-de iibi exfpe&andum arbitrentur e). Quapropter nulio
prorfus timoris aut venerationis fenfu erga hunc fuum
Au£torem afficiunrur, nuliis precibus illum adeunt, nul-loque cultu profequuntur; quin etiam infolentise Sc
im-pietatis eo usque procedanr , ut fe ipfos longe
fapientio-res ipfo Creatore exiftimantes/), quavis occaiione, dum
in ftru£tura Sc ordinatione rerum terreftrium quidpiam
humanis uiibus minus accommodatum videtur,
Condito-rem hujus univcrfi horrendis profcindere conviciis Sc
1α-dibrio habere haud erubefcant , hacpraecipue
infolen-tia
d) Cfr. Steller 1. d p. 253.
e) Inter dogmata eorum unicum adferre labet,
ilu-pendam hujus populi cascitatem Sc infolentiam fatis
com-monftrans: killes dependive vondem Menfcbenand dem Gluck,
und glauben fie alfo keine Forfebung Gottes, Einer erzeigt den andern, fie jelbft tauften ficb ernähren und erhalten; Gott
aber habe nicht das geringfte mit ihnen zuthtm, und fie wie¬ der nicht mit ihm, j'o waren fie ihm auch Jo vielJehuldig als
er Urnen, Steller p. 269.
f) Sie halten ßcb viel klüger als Gott, niemand
thorig-ter, unfinniger , dümmer als ihren Kutka: welhces man nach
meinem wisfen bey keinem einigem Folk unter der Sonnen
abentheuerIicber als bey diefem angetroffen, dafs manfie ge¬
bobren Gottes Laßerer nennen kan. Eben dabero febätzen
ße ihn auch aller Ferebrung unwürdig, bitten weder etwas
von ihm, noch danken ihm, fondern triben mit keiner eini¬
gen Sache mehr kurtzweil als mit ihrem Schöpfer Kutka.
pag 253.
wa-Gentium Barl·av ni um Pbdnomena* ■> 9
tia ab omnibus aliis feritate fua immerAs gentibus diverA.
Malignum ctiam Numen admittunt
Kamtjchadah;
immoömnia fere loca' Geniis fingunt repleta, quos Adem fia«
pcrAitiofo pavore extimefcunt; ηulk) tarnen
facrificio,
vel aliis artiAcns inter rudiores gentes uAtatis i Horum
benevolentiam captanr.
Infularum Oceani AuAralis incolae, hac noAra me¬
moria Navigantium induAria dete&i , a gentibus>antea
cognitis culfu morumque habitu perquam diverA
reperi-tintur. In primis vero qui Otabiti 8c qui reliquas infuias
Societatis di£fcas habitant, novam a
reguia
i §. 11 allatano-bis exhibent exceptionem, Aogulari illo, quo fernηtut* in
voluprares fenfuaies, Audio. TeAantur omnes, qui illos
vifitarunt navigarores, populum hunc ad Aupendum adeo
faAigium perduxisfe morum disfolurionem, ut omnes ali¬
as gentes, Ave cultse Ave incukas fuerint, fere
exfupe-rent t>). Pudicitiam 8c caAitarem illic; in vinutumv
nurne-ro vix quidem haberi, plutima evincere videotur
exem-pfa : Optimates hujus iniulae amicum erga advenas tefii-.
Acaturi animum, forores Sc Alias eorum amplexibus of«
ν" —\Λ
;:β
^
m-ve , fo würde er.die (Veit viel bes[er erfchajjen habenf nicht
fo viele Gehürge wid hohe undbefteilicher Klippen derein gefet¬
zet ; diefcs aber alles fey aus dumbejt und unvevßand gefcbe·»
inen. Dahero wenße einen hohen Berg im Winter auf oder
abfahren, fchelten ße Jehr fchrecklich auf Kutka 8cc. ihm.
hf Ils povtent la licence des moeur's cf la lubricité a un
point , que les autres nations, doirt on η parle deptiis Je
com-mencemeiit du Monde jusque' a préfent navoient pas ev.cere
atteint, & qtfil efl imposßblc de concevoir. Voy. aur. du
10 Peculiaria Morum Ef Opinionum
ferre folent i); immo feminae ipfse absque omni pudore
femet proftituunt, a teneris usque annis foedisfirnae
licen-tiöe asfuefadbae k). Quam fummo gradu corrupti ac
disfo-lutisfimi eorum finr mores, luculenrius adhuc common·
iirant Societates, Arveoy nomine infignirae, quae illic
vi-gent atque in fummo habentur honore * Qui jhifee
initia-ti funt utriusque fexus infulares, fcopum fibi praefixum
habent, ut quibusvis libidinibus nullo injeito freno induU
geanr, & voluptatis fenfum variatione vividiorem
red-dant /); Et, quod horrendum eft, turpisfimae hujus
fa-lacitaris amor, fan&isfimos Naturae inftin&us adeo pror*
fus fuffocat, ut Matres immaturum partum accelerare,
prolemque trucidare quafi teneantur, ne a Societate
ama-ra, in qua initiatae fuerint, fe excluias inveniant m). Sin-
gu-i) On ne peut pas fupofer, qne ces peuples efliment
lenucoup la chafteté: les homrnes ojfvent aux etrångers leurs
filles ou leursJoeurs parcivilitéou enforme de recompenje. ibm.
IP) Les femmes font infidelles par education; elles Jont eleveés dans la pratique de tons les plaiftrs fenjuels. Leurs
commerce avec les bommes commencent ordinairement "avant
que la raifon nit aucun pouvoir fur les pasfions; Efjusqrfa ce
quelles deviennent meres, ce commerce ne lenr attire aucun
reprocbe. Journ. de fec. Voy. du Cap. Cook.ρ. 66. it.ρ. 2$β.
1) Dans cette asfemblée, οιι Γοη rfadmet que les initiésy les membres jouisfent en commun de tous les plaiftrs de
Γd-mour, Ef fe livrent publiquement a tons les excés, que
peu-vent infpirer des pasfions fans frein, Vivresfe des fens eft Vunique objet de cette asjembleé. ibm. p, 342. cfr. Voy. aut. du monde. T. IV, p. 363. it. Troif. Voy. T. 1Γ. p. 357.
7/j) Si une de ces femmes devient enceinte, /'enfant eft etouffée au moment de fa naisjance, afin quil rfembarasfe
Gentium Barbararum Pbanomena. ιϊ
gulare hoc Naturs humans phsnomenon eo
vehemen*
tiori nos percellit ilupore, quo minus expecfcandum
vi-deatur penes genrem, quae cetéroquin humanitatis atque
egregie formars indolis certisiima prodit indicia.
§. V.
Philofophi generis humani fata in diverfo rerum ftaru examinantes, obfervarunt & pro conftanri quadam regula pofuerunt: Genres infulas habirantes , in ftatu fuo
rudio-ri, iingulari ferocirate ac fsviria infames esfe, &
tardi-ori gradu ad viram cultiorem procedere, quam alis
na-fiones barbars terram continentem incolentes.
Ratio-nes, quibus hanc hypothefin fundatam voluerunt,
expo-nere non vacat; Eam vero non firmo adeo niti talo,
quin excepfionem patiarur, apparebit ex inilitura compa·
ratione inter infulares Otahiti, quorum in prscedente §.
mentionem injecimüs , arque incolas Nova Hollandia, qus
licet Oceano undique circumdata fit, refpedhi eximis ius
magnitudinis terra continens dici poreft. Ex paucis,qus
de hac terra ejusque incolis exilant, monumentis
con-ilat, eorum conditioneni maxime feram esfe atque
incul-tamΊί). Nullis utuntur veftimentis, ne quidem genitalia
folio obtegunt, more gentium , qus fub calidiori ror-pent ccelo. Tuguria , quibus aeris injurias propulfant,
sque ac naviculs eorum iimplicisiiros funt ftrudhirs, nullaque fagacitatis atque indudris produnt indicia.
A-gricultura non minus quam ceters omnes artes, quibus
B 2
natu-firs de fon abominahle proflitution. Voy. aut. du monde1.c.
Cfr. quoque hac de re J. R. Forfters Bemerk, &c. auf
feiner reife um die weit, gefaml. Impr. Berl. 1783.
12 Peculiaria Morum & Opimomivt
natura? defe&ibus fubvenire, Sc vitam commodior-em
reddere docuit humana folertia, ipfis prorfus fiiηr
igno-tae: Nullum focialis cujusdam conjunåiionis vel civilis
inftituti apud lllos reperrum eft veRigitim : Animo funt
feroci, iracundo Sc vindiilae cupidisiimo: In advenas
ad-eo fufpiciofos Sc inhofpitales fe exhibent, ut qui ad has oras appulerint navigantes, nec oblatis munuiculis
, nec
omnigenis amici animi documentis eos ad commercium quoddam fecum inftituendum allicere potueri.nc Cum
his fl jam conferre velimus populos infulas Societntis Sc
praecipue Otahiti habitantes, illos multo manfvetiores
Sc in cultura longius prove&os inveniemus o).
Habita-cula concinne exiiructa Sc eorum uiibus accommodata
funt: Velies, quas gerunt, elegantes Sc miranda arte
conrextae: Ornatus Sc munditiei iludiofisfimi varias
ar-tes manuarias eximia dexteritate exercentp) j quin Sc
agriculturae, quantum fcecundisfimum , quod colunt,
fo-lum requirat, operam dent. Quod ad ingenium Sc
mentis indoiem hujus populi attinet, dociles funt, hu¬
mana Sc molliora geftiunt prtecordia q): Advenas,
qui
nullo hoftili animo illos adeunt , eximia hofpitalitate
ex-cipiunt, Sc quovis officiorum genere eorum fibi conci¬
liare ftudent amicitiam. Firmiori quoque Societatis
vin-culo inter ie conjun&i funt, imperio que Regio
obrempe-rant , Deos fuos veneratione Sc cultu profequentes.
Qiiae omnia fimul fumta fatis indicare videntur , hane
gentem , etiamii infulam perexigui ambitus habibet ,
ni-hilominus in cultiori vita haud contemnendos fecisfe
progresfus.
i Vi.
o)Cfr. Voy.aur. du Monde. T. I V, it. ForftersBemerk.
p) Vid. Journ. du fec.Voy. du Cap. Cook, ρ. 326. 349.
Gentium Barbararum Pbcenomena.
13
§. VI.
Contendunt quoque Philofophi inilirutis obferva«
tionibus fubnixi, inter omnes barbaras gentes, tityopha-gas, quce pifcatu unice fere vidhim quaerunt , maxime
esfe feras atque incultas. Quantum vero ab hac
regula di-fcrepent ea , qutr de incolis Otabiti, quorum praecipuum
alimentum pifcattira fubminißrat r), in antecedentibus funt
commemorata, cuivis lucide adeo patere crediderirn, ut
res ulteriori non egeat disquilitione. Plura
hujusmodi parricularia momenta in gentium barbararum Hiftoria indagare poterit attentus rerum perfcrutator. Unum
tan-tum addere lubet, nullibi, quantum nobis norum ßr
,
praeter in infulis ita diftis Marianis obvium , quarum
incolce, in reliquis omnibus Orahitis ex asfe fere iimiles,
in eo non tantum ab illis , fed etiam ab omnibus aliis
femiferis nationibus difcrepant , quod feminae, femper
apud barbaras gentes fervitute depresfae, apud illos pro lubitu familiis Alis ipfique marito imperare perhibeanrur. Has res qua decet crifi examinare
, & earundem , quan¬
tum fieri poteil, rationes in ipfo
gentium ftatu latentes,
& a circumftantiistarn phyficis
quam moralibus
deducen-das exponere vetat inftituti ratio, nec non
temporis ,
quae nos premit,-anguftia. Si utilisfimum ejusmodi exa¬
men inftituendi anfam Philofophis
praebuisfe nobis con· tigerit, voti compotes erimus, & noßra
qualis-cunque opera in hifce breviter recenfendis
non prorfus fupervacanea judicabitur.
t ,Μ . v . , φ ■:..; . ' .v V':-..-· , -■ -v. * V ., ' ;' -.'··■' ■ ! <; · ψ Λ; inni·.' .a Ά ;t4?■ tmmr mfå ■ -ΗWIOTOC# r .b>.wm· i; , / t V. ; -·' ■ ■· ,·.1 ■ ' • ' -• ·?·' .«$£ ί>?-ττ. r 1 T ' ' i>l4 m v Ύ-r vM?V ■ . rV'-Kt*φ?*?··:···· . >■ v K«,... ? k: v Pf/pjf■'■■■ Η" WfM'M " m kMJPPffffffl k: . Ä< : ' ^kk? i -£~'* -/'»v m f r .,·.;<-Sä