Dissertatio gradualis de collisione officiorum necessitatis et conscientiæ, quam venia ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Daniel. Boëthio ... publicæ censuræ submittit Conradus Eckerbom, stipend. Piper. Smolandus. In audit. Gust. maj. die X. Dec. MDC

D. D.

D ISSER TAT10 GRADVAUS

DE

COLLISIONE

OFFICIORUM

NECESSITATIS

«

CONSCIENTIAS,

Q\JA Μ

FE NIA AMPL FACULT\ Ρ Hl LOS. UPS.

pr

Μ*.

DANIEL

BO

_ΕΤΗ10,

ετη. et polit. PROF. reg. et ord.

PUBLIC® GENSUR® SUBMiTTIT

CONRADUS

_ECKERBOM,

stil'end. piper. smolandus.

in au dit. gu st. maj. die x. dec. mdcclxxxvii.

UPSALIiE,

de

COLLISIONE

OFFICIQRUM

NECES-SITATIS et

CONSCIENTLE.

$■ ϊ.

Omnia,

cia a

quae

neceffitate

horno

iocialis

homini

vitse

praeftare

re&e

debet,

derivantur,

offi-quam ob cauiTam in omni

obligatione neccffitas

quae-dam _{adeft, quam nemo mor}

_tal

_{ium, inter}

_homines

vitam _{degens, a fe penitus removere}

_{valet. Natura¬}

lis fcdlcet illa mala evitandi & bona _{fugiendi cupido}

ad _{omnes, quas nos circumdant, res iemet}

exten-dit, & praecipua agit vi,

quando ad alios

homines

refertur, a quibus _quam

plurimum

utilitatis &

mi¬

nimum damni _{accipere optamus. Dum vero res}

ad noftros ufus accommodare ftudemus, iisdem pro

diverfa earumdem indole utendum efle facile

animad-vertimus. Humana indolis a natura aliarum omni-um utilium rerum maximopere differt; _{nam , quae}

quisque iibi optat commoda, ea

etiam

alii,

quot-quot humanae participes iunt natura,

ad

fe

pertine-re _putant vel faltem _putare

poffunt,

_atque

ad

_eas·

dem _{adquirendas viribus}

_{inftru&i funt. Oritur}

_hinc

communis _{adprobationis &}

_{improbationis}

_norma,

_ad

quam unusquisque

aliorum fuasque

a&iones &

4 De Collißone officiornm

filia, quantum earnmdem conicctitiones _perfpicere valeat, _{exigere poteil:. Qui aliis damna}

infert,eos-dem iibi infeilos non _{poteil non metuere, qui}

vero aliorum commoda augere (ludet, amicitiam eorum

iibi oblatam fore haud falio _{auguratur. Quod ma¬}

lus interdum fallere vel aliis artificiis vindi£lam \xix humanitacis _{effugere poteil, & bonus, quam} meri-tus fuerit, benevolentiae _{aliorum effe£lu fepius}

pri-vetur, non impedit, _{quominus naturali vinculafpem} cum bonis & metum cum malis a£lionibus _a^que

neceflario _{copulet animus humanus, ac videt fe fuis}

viribus relictum contra aliorum _{conjun£las vires ad} iuam _{aliquid adferre falutem imparem effe. Ortus} iic fenfus _{neceffitatis, quem Sc confcientiam moralem}

vocamus, interna vi ad _{probe & humane vivendum}

impellens, eo praecipue augetur refpe£lu quo

eun-dem ad Summum & Omnifcientem rerum

Mode-ratorem _{referimus, quem a parte bonorum Sc} inno-centium hominum ilaotem Sc contra mala _impiorum

coniilia armatum felici _{perfuaiione veneramur. In¬} terna haec neceiiitas in omni adefl _{obligatione Sc eo}

majori vi animum in _{agendo impellere} debet, quo

majoreminfalutemcommunem hominumefie&um, _quse mente _{volvimus, coniilia & facinora habere poifunt.}

Fundamentum _{quidem fuurn cogens haec interna vis}

per hominum in homines effe£tum na&a eil, dum

vero candem in _{agendo Sc judicando fequimur,}

fva-det iecuritas focialis vhx , ut in quibusdam, quas

abhomine metuere _{poifumus, a£lionibus, per coa£lio«}

Neceßitatis i? ConßiefRitt. / nem & necesfitatem externam _{firmetur, dum in aliis}

eadem _{cauffa quemque iuae relinquendum eife} con-fcientiae ivadet. Hinc ea officia, _{quorum internx}

obligationi

iuperaddita

eife poteft coa&io externa,

prascipue officia

neceffitätis

appellandi mos invaluit;

illa vero, ad qux exigenda externa non adhiberi po¬ teft _{vis, officia confcientiae audiunt. Sunt vero .illa ,} quae jure fe ipfum fuaque defendendi, continentur. Haec vero ab aliorum benevolentia _{derivantpr, de} qua judicia noftra ad firmam adeo normam exigi

non poffiunt, _{ut non} faepius _{errent, quo in a£tum}

produ&a omnem e focietate hominum fecuritatera

profligarent.

§-

II-Omnia nobis _{injungenda officia, ut in} antece-dentibus _{obfervavimus, fenfu neceffitätis internae} con¬ tinentur, & prout generis humani fiori neceifaria

fuerint, a confcientia nobis prsecipiuntur; _amice ita-que inter fe confpirant, five illius prascepta ab ex¬ terna cogendi _vi firmata fuerint, _{five non; ita tarnen} ut, _generatim loquendo-, officia, _{quae vi & coa&ione} externa expoftulari poffunt, _{propter fecuritatem} fo-cietatis humana?, majoris ponderis in foro confcientix

quoque habeantur & in agendo praeferri debeant,

Interea fieri _{poteft, ut, pro limitato noftro atque} interdum _{corrupto confecutiones rerum seftimandi}

modo, fe inter pngnare videantur officia neceffitätis

ic _{conicientise,}

_dubiumque

_{tenere queant animum}

6 Ds Collifione officiorum

utrum alceri prsferendum iit. Fit _{qxioque, ut}

in

_eo

collocati fint mortales rerum ftatu, ut jura non

pos-iint non habere cum licentia vi externa eadem

mu-niendi, aus commodis & deiideriis aliorum adver-fari videntur: _{ejus funt} indoiis effe&us juris

domi-nii, quos etiam

abilrattione

fa&a ab omni

civili

in-ilituto mente concipere valemus, qui _pugnam

baud raro movent inter ea officia, quas conicientia

requirit,

&

ea , qux

vi

extorqueri

poffunt.

Fre-quentiores

hujus

generis

&

difficiliores colliiiones

ad-huc occurrunt & animos agentium turbant in _eo

ita-tu, in quo collocati funt mortales imperiis

civilibus

fuba&i, _{quando piures} fan&ioni

pcenali

8z vi ex¬

terns fubjeSbe funt a£tiones, _quas liberas &

con-fcientis folum foro fubje&as, abibra&ione fa&a ab

omni _{imperio civili}

_{agnofcerent homines.}

_Haec

ab _experientia

_{uniuscujusque comprobata}

_res,

_aniam

mihi _{iuppiditavit, breui commencatione}

_fi&am

_ve¬

rarmte othciorum neceffitatis & confcientise pu¬

gnam ita

illuftrandi,

ut appareat

qualis

eiie

queac

Sc _{quomodo evitari}

_poffit

_i:mo

_{ab homine}

_privato

a&iones & _{judicia iua moderante 2:do a}

_Legiilatoris

munere fun6turo & 3:tio ab illis, qui prsicriptas

dndum Sc fancitas civiles _{leges fus commiffas}

ha-bent curs, easdemque in judiciis

foreniibus

adpli-care debent. In re hac pertra&anda id _{agam, ut,}

quamvis eandem omnimo

perfe&am

Sc

limatam

Le-cboris oculis ofierre _{prohibeant tenuiores ingenii mei}

vires, veritati tarnen me litaiTe videant sequi rerum

Neceffitatis &

Confcienti£

§ III.

Quilibet mortalium inter homines, hoc eil, inos

äquales vitam degens triplici relatione cum illis

con-jungitur

aut feparatur, vel proprias affciones

mode-rando aliis laedit aut _{optitulatur, vel ab aliorum}

fa-jEtis & confiliis damna aut commoda in fe priva¬ tim redundantia _{experitur, vel denique cum aliis}

fociali vinculo _{conjunEhis eorum damna vel com¬} moda ad fe _{pertinere. fentit, publicamque canfTam}

agit, five in privato homine iive in inftituris,

prop-ter focialem vitam _{neceffariis, laeia aut promota}

fue-rit. in _{fingulis hisce relationibus qui & qualis}

ori-ri _{poffit officiorum confcientise & neceffitatis}

confli-Ehis videbimus. _{Quod igitur ad illam pertinet}

ho-minum _{relationem, in qua quisque fuas}

_moderari

debet _{åEtiones, ut nemini lsedat, fed, quantum fieri}

poteft,

omnibiis

utilis fit, recfa de juribus &

defi-deriis hominum _{cognitio, & ju(ta viritim}

_fuarum

x-jjimatio

omnem facile in officiorum deleEhi

dubita-tionem tollit. _{Ignorantia confecutionum a noftris}

confiliis & fiaftis _{derivandarum, prasceps de iisdem}

Judicium , & habitus ea in agendo duci interna ne-ceffitate, quae eonfenfu, a communi humani generis

falute _{derivando, rnunita non fuerit, fiEfam idcirco}

non veram officiorum collifionem parere _posfunt; quam niii evitemus, eo gravioris culpas _{reos nos}

facimus, quo certius perfvafum nobis effc, naturam

nemini eam aöionum fuarum effe&us perfpiciendi

8 De _{Collifione officiorum}

ei _{deftinaverat, ftatu, re&e profpicere valeat. Ergo} iive ab _{ignorancia. vei prsecipiti judicio benefafta ma¬} le locamus ut rnalefadta arbitrari _{poffint, iive a}

fal-fa _{quadam neceffitate duEti, ut liberalicatis &} hone-ftatis laudem a quibusdam obtineamus, fidei

jufti-tiaeque, qiiibus ilat omnis inter homines focietas,

omnibus _{debitse, oblivifcimur, fruftra ab officiorum}

cbllifione _{petimus culpa: excufationem.}

§■ IV.

Ad alteram _{jam pergimus inter}

_homines'

rela-tionem, in qua ipii ab aliorum

aEfcionibus

privatum detrimentum vel commodum haurimus. Innata eft

cuilibet fe _{fuaque defendendi cupido, qüas contra}

ho-minum vim & noxia nobis confilia armata eo

us-qne in

juftam fernen

defendendi facultatem

converti-tur, _quo eandem iécuritas vitae foeialis vel poftu-lare vel _{permittere poteft. Si}

_{facultatem hanc}

iolum-modo ut permisfam fpeflamus,

abeft

omnis _externa

neceffitas, _adeoque

_unicuicjue

_liberum

_non

_{modo eil}

quantum voluerit

de

fuo jure

remittendi;

ied

injun-Efum _{quoque interna confcientise neceffitate}

_officium

ab illius ufu fe abftinendi, quatenus non gravius &

aliis remediis haud _{reparandum detrimentum aliorum}

injuria nobis illatum fuerit. Omnis itaque

heic

abeft

pugna inter externam & internam

neceffitatem,

to¬

ta enim res confcientiae foro reli£ta eft, ibique ad aequum facile dijudicatur, nifi a pravis

philautise

con-iiliis fe turbare _{patiatur mens.}

_Sed

_interdum

_non

Neceßtatis &

Cofijcientiie

β

tum _{permisfa eft fe fuaque}

defendendi

poteftas,

_ve¬

rum ab aliorum _{pröpter communem} iecuritatem con-ieniu _{injun&a, unde disfenfus inter}

_"externam

inter-namque neceffitatem animum

in

fufpenfo

paffim

teuere

poteft, an patienter &

iilentio

ferenda vel

an

iicitae

ultioni tradenda iit _{injuria. Adminicula, in quibus} ipem fecuritatis ponere

posfunt homines,

pro

ftatu

focialis vitae _diverfa, non eundum requirunc juris

fe defendendi ufum, _{judicia igitur noftra}

_ab

eo, in

quo collocata eft iocietas

humana, ftatu

dirigi

de-bent. Si _{propriarum virium}

_ufui

_tota

_reiiäa

es-iet nos _noftraque

defendendi

_{cura, a}

privata ultione

omnis icelerum terror, omnisque contra impiorum iniultus fecuritas derivaretur, non itaque mirum ,fi ho¬

mines in _{ejusmodi ftatu vitam degentes}

_uleifcendi

cupidinem non tantum non

improbent, ied

eurn

hominis _{juribus indignum putent, qui}

_patienter

fert aliorum _{injurias, ii par pari}

_referendi

_non

de-fuerit _{poteftas. Sed fublata}

_{vei ialtem}

_moderata

eft haec externa a communi neceffitate derivata ul¬

eifcendi neceffitas, _{poftquam Legibus & imperantium}

curae commisfa fuit, jura hominum defendendi fa¬

cultas» _{Quousque haec Magiftratui}

_civili

_injunfta

cura _{viget, (ad omnes vero graviores}

injurias

prae-cavendas & _{puniendas valere}

_debet,)

_communis, quem exeitat, iecuritatis

fenius,

omnem

ab

uleifcen¬

di _{cupiditate neceffitatem removet,}

_eandemque

_prö¬

pter abufum, in quem

facile delaberetur, penitus

profcribit, plenamque

fuppeditat generofo

animo

li¬

bertärem _{injurianim obliviicendi, & errantibus}

tum-10 De _{Collißone officio}um}

tumvis noxii nobis _{fuerint, ignofcendi, adeo ut}

rart-ores _{exfurgere poffint cafus, quando privata} re^iis-ίϊο _{injuHarum ut pufillanimitatis Sc hebetudinis} fi-gnum communi & a falute omnium _adprobato

judi-cio _{intempeftiva habeatur.}

f. v.

Quam rariorem esie inter officia _{necesiitatis Sc}

confcienthe oblervavimus pugnam, quamdiu

propri-am tantumrnodo causfam _{agimus, paulo frequentius}

occurere _{fatemur, quando}

cum aliis _conjun&i eorum

Sc _{publicae falutis curam nobis}

quoque injun£tam es-fe _{deprehendimus. Ab altera enim parte}

flat

confci-entiae _{prseceptum, ut veniam errantibus non}

denege-mus, ab altera vero cautio illa, externa _{quoque vi}

munita, ut videamus, ne detrimenti _{quid capiat pu¬}

blica res. _{Qai rempublicam non ex}

opinione fed e

veris illius causfis _{dijudicat, fuum quidem facile} judi-cium _{poteflatemque fibi}

ut privato concesfam _publi¬ ese _{providendi faluti ita moderatur,}

ut fua _erga er-rantes mifericordia communi non officiat _{faluti: Ted}

exo-riuntur interdum _{cafus, ubi graviores ignofcendi vel}

faltem malefa£fca _{aliorum, quae ignorare non posfumus,}

iilendi _{caustee, cum iis, quas publica}

requirit

fecuri-tas _{pugnantes animum turbare euunt. IntroduÖis} do-miniis _{jura hominibus addita funt,}

qux ob communem

fecuritatem Sc focietatis florem _{aeque facrata haberi} debent ac _illa,

quae natura immediate _unieuique

pos-Neceßitatis Zjf Conjcientia u

fe, ut jurium Dominii abufu, _cui externa coa&io mederi _{impar fuerit, noxii haud exiguae hominum}

parti

inferantur effeftus,

ut miferia & dolore

exafpe-rati änimi vi dolifve inimicum _{prodant illis juribus} α¬

πimum, quae fuae faluti adeo gravia oppofuerunt

im-pedimenta. In trifti hoc cafu,quem tarnen in bene

conftituta _{republica haud reformidamus, judo homi¬}

num dolori quid dandum, quid fecuritati juris domi¬

nii tribuendum fit dubius fem haeret animus. Sed

cum farta te&aque fervanda dominii jura jubeat communis mortaiium neceffitas, _patiamur oportet, ut

illis laefis _{jhfla non denegetur fatisfaflio; ut vero fi·} mul confcientiae fatisfiat noftrum eil, fenfu miieriarum

in errores _{praecipitatum bonis officiis} fublevare, _ut animum laefi _{mitigemus, ne gravius in latentem, quam}

publica res poilulaverit, animadvertatur, ut

denique

occafiones fine aliorum detrimento vivendi illi

ape-riamus, _{Sc quantum vires}

_tulerint

_id

_{agamus, ut}

omnis tollatur occafio trifles adeo _{juris dominii}

effe-£tus reformidandi. Naturali _{erga errantes}

miferi-cordiae, quae a peccantis ftatu Sc motivorum, qui-bus _{deceptus fuerit, neceflitate reum excufandi oc¬}

cafiones facile _{arripit, accedit interdum pondus} a

particulari

relatione,

quam

vel

natura

vel

res

pro-pter vitae

tranquiilicatem

necesfariae conflituerunt. Sic

parentelas, arnicitias,

familiaaque vincula animum haud

raro retinent in iis accufandis Sc _pcenae rigori

traden-dis deli&is, _quaa tarnen propter communem

fecuri-tatem profcribenda

esie videmus; Sc

_eo

graviorem

in-12 . De Collißone officiorum

iηter ofiicia conilicrum excitant, _quo certius confiat, actum fere esle cum humano genere, niii communi fiducia domefticse hx relationes TacroTanöas

haberen-ttir. Sed _{graviorem hane} officiorum _pugnam

rari-orem _{quoque esfe} lastamur. Raro

Talus publica in

eo veriatur difcrimine, _ut ferocem Bruti virtutem

poicat. Et praeterea

quamdiu

ex

civilibus inftitutis

ea valere debet in adiones civium inTpe&io, _ut

gra-viora deli&a _magifcratuum

_vigilantiae

_effugere

_non queant, raro triftis privato

homini incumbit

neces· fitas, renuente natura delatoris munere

fungi,

quam-vis ut de delicto dudum delato veritatem confite-atur _publica

illi

_in

j

_ungat

Talus.

§. VI.

Ex iis, quae huc usque

diiputata Tunt, de

re-lationibus _{privati hominis & illa, in quam}

_incidere

poteft, officiorum

necesfitatis & conTcientiae

pugna ,

facile eft vifui maximam ad hane tollendam vel

inTre-quentiorem

Taltem

reddendam

colliiionem poteftatem

iis concesTam _{esTe, qui Rc&ores civitatum conftituti,}

jura hominibus tribuere

legumque

fanfåione

munire

debent. Si nihil aliud _{jubent quam ea, qux vera}

ex civitatis fhtu derivata necesiitas poftulat, ii liber-tatem agendi _{non niii urgente}

necesiitate omnium

li-mitibus _{circumfcribit, ii unicuique}

_{delicto fufficiens}

ad deterrendum Ted ab inutili crudelitate immunis con-ftituta _{Tuerit poena & externa}

_cogendi

_vis,

_nulli

"Nece/Jitatis

Confcienti<t

hominum tenere _queunt

animum,

officiorum

colliiio

evanefcat: Hoc vtro fibi propoiitum

habentcs

Le-gumlatores,

ipii

interdum in

eandem

incidunt

offici-orum colliiionem , quam a

privatis

hominibus

remc*

vere debent. Truftes prscipue juris

dominii

effe&us

fufpenfum tenere

posiunt

Legislatoris

animum

de

fa¬

llne _{publica vere}

_iollicitum.

_Sed

ftabilito

iemel do¬

minii _{jure, cum}

_(ine

_{injuria ad}

focialem vitam

de-ftruendam tendente fieri nequeat, ut

aliis

auferatur,

quo aliis

detur,

eorum

eil:, qui

rempublicam

tuen-tur, providere, _ut

juris

&

judiciorum

aequitate

fu-um _{quisque teneat.}

Ut

_vero caveatur,

ne

hoc

in

praeienti

fere omnium

civitatum

ftatu

necesiitate

omni

exceptione

majori

injun&um

officiium

confcientise

repugnet,

fapienti

virium

publicarum

Legiilatoris

po-teftati _{fubje&arum difpoiitioni}

omnino

reli&um

esfe

arbitramur·, unicuique enim

viam

aperire

&

munire

poteft, qua

ingresius

necesiitatibus

vitae

debito

&

li-bero virium fuarum ufu providere

valeat,

&

id

iimul

efficere, ut illi, qui

naturali

impotentia

vel impro:

vifo fortunae cafu vitae fuftentandac

omnino impares

fiierint _publicis

_iumtibus

_&

_aliorum

liberalitate

alantur.

In _legibus

_pcenalibus

ferendis

oriri

_quoque

poted

qualiscunqne

inter

juditiam

&

clementiam

conili&us,

unde tarnen exitum facile inveniet

Legiilator,

dum

probe

meminit,

fe

non

fuam

fed

publicam

causiam

agere. Ab una parte

inutilem

crudelitatem

ut

gra-visfimum laefae humanitatis crimen

abhorrens,

ab

al¬

tera nihil incuria vel intempediva

dementia

14 De Collißone officiorum

dum esfe facile videt, quo necesiarium & falutare fceleribus injiciatur frenum. Feminea fic illa non turbatur _{vecordia, quam nonnulli noflro tempore}

pasfim

commendant,

qua tanti habere videntur

fcele-fli & infamis hominis vitam ut eam _publicae

fecurita-ti fere anteferendam _{esfe putent. Sed facilis haec}

eil & a _Sapiente Legiftatore absque _{negotio finienda}

pugna,

difficilius

forian

ab ea fe expedit difficultate, quae a privatis

&

a natura

ipfa

flabilitis inter

horni-nes vinculis iis legibus flatuendis objicitur, _{quae cu¬}

rare debent, ne fcelerum auflores publicam _ialutem turbantium innoti & _{impunki maneant. Sed niii val¬}

de fallimur, tot alia _{tamque efficacia in irnperantium} po-teilate funt adminicula fceierum auflores

invefligan-di, ut debito & vigilanti illorum ufu fecuritatis pu¬

blicae _{fpes iatis fota fit, adeo ut Tyrannidis}

Lfpicio-riem raro effugiant Legiilatores, _{qui fecuritatis} caus-fam _{praetextantes parentelae}

_{familiarumque}

_vincula minus reverenter habere non dubitant.

§. VII.

Superefl jam, ut eam quoque

Ieviter

tanga-mus officiorum necesfitatis & conicientiae _pugnam, qua detinentur

illi

praecipue, quorum commisfa

eil curaß _{legum in civili focietate dudum}

fancita-rum exfecucio. Si illorum confcientiae

relinquere-tur de _{legum , quas ipfi minus adprobarent, rigor®}

aliquid detrahendi poteflas, omnis cito e focietate exfularet ordo arbitrariae vi locum _{relinquens; quem}

Necefßtatis & Conjcientia

co _{perniciorem judicare fas elf Hamm, quo certfus}

omnis a:vi _{experiéntia teilatur, gentes iub legum}

imperio cum aequitate non omnino congruentium

fe-liciores _{tutioresque vixisfe quamdiu exiecutioni} ine-xorabili _{rigore traditi fuerint, quam ubi leges} sequi-tüte & _{fapientia commendabiles arbitraria}

interpreta-tione verum amiferint valorem. Hanc propter

caus-fam reÖe omnino contendimus: _{Judici, quamdiu jus}

dicit, nuilam aliam permisfam esfe conicientiam, quam

lege praeicriptam. Si fapientes fuerint leges & ex

necesiitate ordinis iocialis folummodo _{latse, confcientia} per illas moderata cum retfa & proba privati homi¬

nis de _{juilo & aequo perivaiione non pugnat, ii}

ve-ro _{propter imperfeflionem, quse ab nullo humano}

inftituto omnino _{feparari poteft, correflioni opus}

ha-buerint, funefto iane online facultatem eandem

adhi-bendi iibi attribuerent _{illi, qui exfecutionem legum} iibi commisfam habent. Sed ίϊ renuente natura & auribus _{quaii ad humanitatis vocem obturatis officio} fuo _{fungi triili necesiitatis vi interdnm ccaflus} fue-rit _{judex, praeter ea, quae ut privatus miiericordise} & humanitati dare _{poreit, id qucque in quavis be«}

ne indituta republica ejus permisfum esfe _putamus

confcientiae , ut difficultates & iniqtiitates legum ex

juilis principiis erutas ea qua licet via fupremis

ci-vitatum Reäoribus _{modeile, proponat, quorum eil:} curare, ut _injuilse aboleantur & propofito minus

ad-aequatae leges corrigantur atque fic civilis

ordo

faluti hominum amica reddatur.