Primae scientiæ educationis lineae, quarum particulam XII. venia ampl. ord. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... exhibet Petrus Sam. Rinman, stip. Nessel. Vestmannus. In audit. Gustav. major. d. IV nov. MDCCLXXXIX. H. a. m. s

fH

&&£ΤΜΛ

<£

m V

_ej

_P&O

_'SVST&

LINEAE,

VEMIA _{AMPI. ORD. Ρ}

BILOS. UPS.

PR^SIDE

MvDAN.

_Β0ΈΠ1Ι0,

Petrus

_rjnmam,

Stip. Νesfel, _Vefimnnnus. In _{Audit. Gustav.} Major, d. iv _Nov. mdcclxxxix. h, a. m„ s. U _{Ρ S A L I JE} , LiTTERis _Direct. Johan. Edman.

IN S.-AM R: AM

mJL&MJß

JFJÜDMJ

_VXJBLO,

PERILLUSTRI

2)0

Μ

3WO

FRIDERICO

CRONSTEDT,

SUPREM. REG. DICASTERII SV. CONSILIARIO

REGIIQUE

0RD1N1S

STELLA

P0LAR1

Ε

_{Q UI}

_{TI Λ}

_UR/1

_TO,

M/ECENATI

_OPT1MO,

ii

Ad

gr/s-tia_{fptrn, pto incolumitate vorn fundens c/tlidisftmn hoc tirocinium}

SACK UM

TAN TI

Ν OMINIS

cElltor bumiilimns

•tiS da'}*<?. _$9

confecutioneSo _{-Sufficit., argumenta, quas ratio humana} pro veritate, cui hominum i'alus viriumque humanarum confcientia _{pondus addu-η t', adfer-re poteit, contrariis}

ar-gumentis vinci non posfie, ut eandem nullis dubiis tollt posfe percipiat humana mens. Quamdiu virruris buma-naeque dignitatis fenfus hominum mentibus ingenerarur,

poftulat quoque Dei exfiftentiam Sc hac ipfa poftulatione eandem _probat.

§.. Vill.

Aptae iraque fünf humanac vires ad Deum

cogno-iceudum, Illius exfiftentiam _{agnofcendam Sc Religionem}

perfvafione, omni dubitationi fuperiore, ample&endams

fi per veras virtutis fenflim ad eem ducantur. Nec me¬ inendum, ne Religio, bis fuperftru&a fundamentis, in

perniciofani unquam abeac fuperftitionem.

§. IX.

Perfvafio, qua Religionem ample&itw.· humana mens; nunquam in nuda Sc fterili theoria conliftere _{poteft, Ted}

per fe practica eft Sc animos vel _fpe vel metu movet, quamvis motus ex eadem oriundos impedire &, ad rem-pus faltem, fuffocare valeant homines: _{ipfa hujus}

perfva-iionis _{origo pra&icam illius indolem teftaturj fenfui enim}

pendentiae fuperftra&a cum defiderio felicitatis necee-fario _conjungitur.

X.

Hase deinde _{Religionis efficacia in animi motus &} coniilia alia eft _{indole, quam communes Sc a brutis}

9 o Prima Scientia

cisque causfis excitatae, in fpem metumque abeuntes,

mentis affecfiones. _{Quae enim fenfus} interni

adplicatio-ne formantur, affe&ionum obje&a hoc pecuhare habent,

quod animum ad fe convertant Sc fpem, quam excitant,

amore Sc fiducia augeant; ad _{metum vero non}

effugien-dum, quem animis incutere folent, remediis, quae ad iram _{placandam Sc gratiam promerendam icionea} hahu-erinthomines,mitigandum pellant.QuaeDeumample&unrur,

animi afie&iones hac in re a iocialibus mentis humanae

motibus non differunt, ni(i eo, _{quod hi} imperfecta Sc variabilia _{fpeCfenr entia, illae} vero ab omni imperfeCtio·»

ne åc mutatione kberum haheant obje&iim.

iXI.

Animi motibus, quos humana mens vel fponte vel invira ad Deum convertit, ad analogiam affe&ionum,

quae homines, a quibus fe pendere fentit, refpiciunr, formatis fublimitaris _{quidam fenfus adhaeret, ab idea im·} menfitatis Sc _{omnipotentiae Divinse} ortus, adeo ut, qui

gratitudine Sc fiducia fe

manifeilant

affe&us,

um converfi, admiratione quadam admixti Sc fecuritate,

ex omnipotenti _{Illius proreCtione}derivanda, grati, animum

mirum _{quantum erigant Sc demulceant; qui vero cum}

metu _{conjunguntur, iingulari horrore eundem crucient*}

§. XII.

Ut _{Religio, firmisiimum feliciratis humanas prasfidi*}

um, eandern Sc pro mortali hac Sc pro futura vita rite

promoveat, necesfe elf, ut noftrae de Deo Ejusque

per-ie&ionibus ideae re£tae fint, utque officiorum, ad Deum

referendorum, ab omni _{fuperftitione} vacuam habeamus

co-Educationis Linea. ₉₁

eognirionem, ne vel precaria fiducia _{halucinemur, vel}

vano metti _{cruciemur, in htec enim extrema facile de·}

labitur _{ingenium humanuni.}

§. XIII.

Haie vero de vano folum metu di£la _{funt; ita}

e-nim comparatas esfe vires humanas, in aperto poiitum

esfe _{arbitramur, ut metu, a Religione oriundo,}

crucien-tur _{oranes, qui mente pura, re£li confcia δι}

vero virtu-tisamoreincenfaeandem _{refpicere & ampledi nonposfunt,}

§. XIV.

Ad _{pietatem requirimus}

quoque, ut proeientem >

promtam & efhcacem ad confilia noftra _{dirigenda mente}

teneamus, quam adquiiivimus, redam de Deo _cognitio·

nem. Verce _{itaque huius virrutis culturae obftat, in} quam valde pronum _{eil ingenium humanuni,} mentis focordia

& _{inerria, qua omnia, quoe contentionem}

quandam

ani-mi _{requirunc & follicitudinem extra}

prsefentem rerum fruitionem _{extendunt, evitare (ludet; obilat}

quoque, qui

hanc inertiam _{plerumque fubfequi folet,}

mecus, ne res

in memoriam _{revocentur, quae fidam animi quietem} turbare _{posfunt. Akerum ad Religionis negledum,}

al-terum vero ad animum _{contra illius admonitiones}

obdu-randum _{illiusque conicienriam,}

quantum fieri _poteft,

iuf-focandam _impellit.

§. xv.

Ad haec _{pietatis impedimenta fuperandum}

aptas ha¬

bet humana mens vires_{:quod enim ad focordiam &}

9* Prirnß Sckntia

am attinet, illi contraria menti femper adefl virium, hu«

mano generi propriarum, confcientia, _qua

Tibi

dem _{negle£tum exprobrat curainque}

_{futuri Tibi ipii}

in-jungit, Hinc, quo magis

excellentiam humanse

nobis _{perfpe£lam reddidimus, eo etiarn magis}

_ejusdem

valet. Ad hanc _{itaque conicientiam excitandam Sc} fo-vendam _{fpe&are debet prsecipua de hominibus}

_ad

pietatem educandis cura.

§. xvr.

Senfu _{dignitatis & praeftantiae humanarum}

_virium

fpes &

conviltio

de alia

poft morralem

hanc

conditio-n-em & immortali vita rota quanta innititur, qua effica-ckis ad veram pietatem fe&andarn hominibus dari

ne-quit incitamentum*

§. XVII.

Qui inertiam mentis virtute fuperare didicerunt, ad

Reiigionem non ample&endarn

modo,

fed

fentem tenendam _{fponte feruntur. Nee illos,} quos

fee«

leris purus aninius virturisque amore

accenfus

ad

piera»

tem ducit, incommodus Religionis _{metus nnquam}

ter-ret, _neque Ulis unquam ejusdem monira

efiugiendi.

fußbc.andi adfunt causfse.

Educationis Linea. 93

CA-pi VI.

De

_{aptitudine vir}

_butnanarum

_ad

_temper

an-tiam & moderationem

§. L

Per _{temperantiam & moderationem}

_intelligimus

_praefentibus

vo-luptatum illecebris capitur , nec

perturbationibus

occse-catur, neque in defideriorum

obje&is,

longin-quo pofitis, fe£tandis ,

aequabilitatem

amittit, Ted in ornnibus, tarn internis, quam excernis,

motibus _{dignitatem naturae humanse}

_fervat,

_{&, quid}

lo-co _arque tempori conveniac, &, _quam gerimus,

perfonam

deceat, obfervat. Hoc animi in fe ipfum imperium, qua»

tenus in praefenti ufti _rerum &

modo voluptatibus

po-iiendo fe _{exferit, ad temperantiam pertinet;}

_quod

circa fedandas _{perturbationes animi & ejus vim integram}

ac fui _compotem in rebus feftandis fervandam veriatur9

ad moderationem refertur,.

§. IL

Hie animi virtutes a fortitudine-, prudentia & ju·

ftitia _{feparari nequeunt, Ted illis}

_robur

_{& idem}

_ab

decori nomine adamare folemus, induunt. Ab illis ta¬

rnen differunt, quod fuarm necesfitatem pretiumque

Tibi

debitum ex eo habeant, quo reliquis virtutibus

adju-mentoiint illasque ornent,

94 Prima Sclentiα

j. III.

Primi mentis ad _{adpetendum & rebus fruendurn}

motus cseci _{funt,.atque hinc internperantes plerumque}

Sc _{immoderati. Si ternperantiae qualemcunque ipeciem} inrerdum exhibere _{videantur, hoc vel} a diverfa

homi-num _{phyfica conftitutione, vel a penuria & ignomtione}

rerum, motusanimi excicantium, derivandum; illud quos-dam homines ad _{temperantiam & moderationem} doci-liores _{reddit; hoc incitamenta affeduum rariora facit,} modum tarnen _{cupiditatibus & affedibus,}

quorum

nutri-menta forte _{adfunt, nequaquam ponit.}

§. IV.

Ut _{temperantiam & moderationem ad veras indolis} humanas _{perfediones rite referamus, requiritur, ut}

fcien-tes & volentes animi in _{appetitus Sc affedus imperium}

quasramus & exerceamus,

§. V.

Scientes & volentes _{praefenti voluptatum vi non}

re-iiilimus, neque affeduum ardorem compefcimus, nifi

cu-ra futuri, _quas homini propria eft. _{Sic propter objeda,}

defideriis e _{longinquo pofita, pradentes voluptates}

ne-gligimus,quac a meta propoiita abducere posiunt,

defide-ria fuffbcamus & _{impetus, animum occaecantes, evitamus.} Avarus _{intemperantiam plerumque fugit & ambitioni} de-ditus affedus ad decentiae _{leges componit.}

§. VI.

Hinc circa _{aptitudinem virium humanarum ad tem¬}

perantiam & moderationem agitari

folet

Edücationis Linea. _9S

lind homini ad _{appetitus affe£lusque moderandos darum} iit _{adjumentuni, quam quad per ipfam adperendi}

facul-tauern oritur. Affirmant _{alii, alii neganr. Sed facile in«}

ter fe _{convenirent, modo eundem verbis, quibus,.inter}

fe _{difputantes, utuntur, fubjungere fen fum voluerint De}

ipfa vero hac re fie habendum esfe exiftimot Cura, quie

praefentes cohibet affe&us, oriri nequir, niii a bono quo-dam futuro cxcirerur. Bonum hoc futurum eadem via animum _allicir, ac bomim _{prsefens; poreftas olim}

fruen-di rebus animum non _{moveret, niii ipfe praefens ufus}

jucundus esfer. Ipii idcirco appetitus, qui, ab initia caeci,

iibi In _{longirudinem profpicienres evadere po?funr, hoc}

ipfo moderationem Sc temperantiam hominibus

injun-gunt. Sed ii haec futuri cura _parriaIis tantum fuerir,

moderationem _{partialem tantum parere poteft; fi vero}

veram humanam _{perfeöionem, hoc eft, totius felicitatis}

adminicula, quatenus eadem in propria poreftate habere

queunt homines, fpe&anr, veram Sc per omnem vitue

habhum _{confpicuam moderationem procreant..}

VII.

Temperanria Sc nioderatio rationis in affefhts <Sc.

appetitus imperium plerurnque vocatur, quod efficitur

boni _deiiderio, non tantum in _{longitudinem iibi}

profpi-ciente, fed bona omnia, quatenus. humana _poteffcate ea¬ dem _{adquirere 6c tenere posfumus, complecliente. Hinc} ad _{temperantiam Sc moderationem adcommodantur hu¬}

mana! vires eadem _indole,

qua ad fortimdinem prudeu-tiaai Sc _{juititiam aptae funr,}

. §. VIIL

Ad Moderationem _{requiritur, ut attentio:, ad nos}

i-Prima Sckntia

ipibs co ηV e"rfa , ad virtutiim menfuram nod-ras exfgat

vires, &, quid iiiis obfier, quid easdem juvet, examinet

Sc _{cQgnofcere docear. Ex hac vero}

_nofiri

eft, cum virtute conveniens, rerum pretium poftulat,

animi vim in iisdem _{impe^damus, neque minorem} , quam

par fuerir, attentionem in illis quaerendis collocemus,

§. IX.

^ ψ' .

Cum Sc intitamcntis Sc adminiculis attentiofnis omni«

no fere _{privaremü-r,} fi hominum focietate orbati

fblita-riam _{ageremus vitarn, temperanriae Sc moderationis ini¬} tia fociaii vins _{adfcribimus, virruresque has per iocialem} hominumindolem menübus _{ingenerandasesfeexiftimamus,}

5. Xc

Prima, qua? ad apperitus Sc affe£lus compefcendos

nos _{cogere poteft, necesfitas ab hominum, quibuscum}

vivimus, voluntate atque in nos imperio oritur, Hac

im-pellenre, ad animi impetus cohibendos quodammodo for¬

man _{posfumus, antequam verum temperantiae Sc mo¬}

derationis _{pretium cognofcere didicimus. Imirandi} ftu-dium hanc moderationis confvetudinem _{äuget, fi ea} no-bis _{contigerit felicitas, ut confortione eorum, qui}

tem-peranter Sc moderate vivunt, inde ab infantia

ufi

fue«

rimus, praecipue, fi amore & veneratione dignos eos

ha-beamus, Sc gratiam eorum mereri proficuum duxerimus;