a a
DISSERTATIO ACADEMICA
DE
OPINIONE,
MUNDI
RECTRICE,
OvAM
EX CONSENSÜ AMPLISR FACULT. PHILOS.
IN ACADEMIA REGIA UPSAL1ENSI,
SUB PR.ESIDIO
VI1U CELEBERRIMI
MAG Ρ Ε T R I
EKERMAN
Eloq. PROFESS. Reg. et Ord.
PUBLICA BONORUM DISOVTSITIONI
MODESTE SUB MIT T/7
MARTINUS GUST.MEURLING.
Petri Fil.
OSTKO-GOTHUS.
IN AUDIT. GUSTAVIANO AD DIEM XXVII. SEPT.
AnHi MDCCLVIII.
Η. A. M. C.
υ Ρ s A L l <£
S:/E R; £ M:TIS
MAGN/E FIDES ViRO,
Gener ofijjimo atque Domino,
ÅKE
HAMMARSKJÖLD
PR/EFECTO M1LITUM STRENUISSIMO, EQyiTi Ordinis ENS1EERORUΜ SPLENDiDJSSIMQ,
<
MECENATS OPTSMO,
Inter contcftatas plurimas, , Generofiliime Domine, & in toga & in iago
Tuas virtutes, cum locum haud in-
fimum obtineat iingularis illa gratia.qua
Muiarum cultorcs ample&i ac fovere fo- les; co minus audacis notam vercor, dum
haice paginas, Tuo infcriptas Nomini, in
lucem prodire iinam. Accipe, iupplcx
oro, fronte perbenevola opuiculum levi-
den-
denie, in documentum animi pii atquc
longe gratiilimi. Patere vero, uc iplendo·
rem & aucloritatem de Nomine Tuo mu- tuetur, meque clientulorum concineri nu-
mcro haud dedignare. Supremum ad Na¬
men nunquam non preces fundam cali-
diffimas, ioipes ut Patrik, Famiiiae Tuce Nobiliffimse, ac clientibus, in ieros ufque
annos, vivas, vigeas, floreas. Eft hoc, quod toto pedtore vovet,
Generoßffimi atque Nobili/ßmi
NOM1NIS TUI
C/dinr åevotiffimus
MARTINUS GUSTAV. MEURL1NG.
Admodum Kevercndo ac Clanffimo Dk.
C AND I DATO
PET RO MEURLING,
PASTORI in Krigsdala meritiffimo,
PARENTI INDULGENTISSIMO.
Tandem, ac curarum, ut potui, tanteeque tue fru Stum li bonitatis, bi fero quam tot laborum in me,
inde ab incunabulis, contulißi. Documenta amo- ris quotidie Jum talia expertus, qualia vi χ Uber is J'uis
multi prtßant parentes, boc efl major a, quam ut fingt
& excogitari queant♦ Etenim vidi le, Pater aman- iißtme, una cum Matre dileciilfima , in beneficiis mihi
tonfcrenåis, in dies ac horas fingutas, fuijfe occupatis-
fimum. Optarem vero, ut nunc mihi verba [tippe terent,
ad tot tantaque prcedicanda benefacta, qu<e taeito peSfore
tue usque coluu Sed cum grattis, ut deberem, agendis
non [uffleiam, omnigenam iÜam exiflimavi benevolentiam
pio fiientio fatius mihi effe venerar i, quam incomta ora.
t tone perflringere. Quod reliquum efl pro perenni flore
luo, optime Parens, Supremwn Numen fulpiriis a dp eil ab o talidiffimis: fervet te incolumem ac fo/pi tern. ton gam in
feriem annorum; ßc (ero defiderabit Eccleßu Krigsdalen-
fis paftorem ßdelifßmwn, nos fo'atium ac prafidium
exoptatifftmum» Ita vovet & vovebit
OPTIMI PARENTIS
Filius obedtentij/imus
MARTINUS GUSTAV, MEURLING.
§. ι.
vam vari« hominum fint cogitatio-
nes quamque diverf2 judicia, nul-
lo negotio, perfpicl poteft, fi- quidem hane rem fatis illuftrat ex-
perientia quotidiana. Etenimroitl placidoque tngenio ille , ad o-
mnem humanitatis gratiam eft compofitus; ide afpero & rÜiTi»
cili, amiciii® bentgnitatique locurn vix concedit ulium.
Ille aperto pe&ore, ne minimum quidem fuae cupidkati
fucum prsetendit, hic operto obtedoque, reconditos ubi-
que fenfus premit. Alius, fui fecurus, cuivis femet in- trepide offert difcrimini; alius, fibi diffidens, & de in-
ftaotibus curis nimiopere anxlus, ad quasvis periculi mi¬
nas, ne dicam incurfiones, terrore velut panico, exhor-
refcit. Eft, qui provido omnia conhlio metiatur5 eft, qui prsecipiti temeritate gerunda fuicipiaf obeatque. Ergo
mirari profeäo convenit, homines, quibus ecedem iniint
facultates animorum, fententias fovere longe ab fe invicem
& toto, quod ajunt, ceelo difcrepantes. Sicfupremum Nu-
men exiftere ii quis negat» argumenta fuam adfeveratio-
rem probantia, quamvis nihil minus probent, fibi adeffe inftat, illosque a vianon poffe non deerrare, qui falhs-
A 5 firnie
*·: - > <s ( &
f\mx ejus opinioni adverfentur: vifam infuper ad fua pla-
cita is componit & mentis deliria tanquam ciucem, fallere nefcium, fequ&ur, aftioruim nemini eiTc ratlonem red-
dendim infulfe jaditando. Ex contrario autem, cui felix
fit infcenium ac probe excultutfi, haud invitus confitebi-
tur DEum neceflario exiftere, quippe qui omnia creata produxit 3 nihil gravius mdignatur* quam a rnGrtjlium
quopiarn evidentiilimam impugnari veritatem, fiquidern
confcientia ejus eandem, velit, nolir, adprobet nonfoium, fed, inftar miile tefiJum, confirntef. Sic judlcia de fcien-
tiis earumque pretio difparia omnino circi.mferuntur : lau-
dibus extoilit alter hane diiciplinam, alter aiiam, donec procedat tertiu», neutri vehfieaturos, vel quartus denique,
maximum partem fcientiarum ad Pedantiimum efTe refe-
rendam di&itans, illosque inlellces, fl non ftolidiilirnos,
qui tempus aetatemque euldtm harum impendere haud
graventur. PervarHs quoque abripiuntur nonnulli adfe-
duurn blanditiis * dum certum vita! genus erit deiigen-
dum j in ntturam reéle inquirunt prudentiores» ut con- ftet, quam ad fclentiam illa ßt maxime idonea , nempe
probe meminerunt, eadem repugnante, fe parum, aut nihil, proficere: at tam falubre confriium habetur ab a-
liis defpicatui, & ad id ffudhim, quod opinioni iuse conve-
nientius fore inicite nugantur, toti incumbunt, etiamii
reite moneat Horatius:
Tu mhil invtta dices, faciesque Minerva.
A ber fibimet ipfi gratulatur, hunc vel ilium quod licue-
rif inire vivendi curfum: ejus vero tantum abeft, ut al-
ter laudet comprobéfque propofirum, ut fuurn, & quidem
diveriiidimum, e dem prseferat. Ejusmodi curatius adten-
dendo voluntates hominum, deprehenfuri utique fumus ,
ilfas fspiflime fola inriiti opinione, cui, quamvis debilt
ac prse.pofter®, morem efTe gerendum tantopere urgent,
& ratione & omni reclamaote experientla. Audiamus Ci¬
cero-
& ) 7 C &
ceronem a): Tantum cpinio prcejudicata potefi, ut ett am
fine ratione valeat aucf orit as. Alibi : Sic efl vulgüs; ex veritate pauca,ex opinione multa ceflimat b). Alibi: Vul' Hi opimo mutari vi χ potefi, ad eamque omni a dirigunt &
qui iudicant, Cf qui exiflimant c). Quo fpeåat non fo-
lum illud tritum: Mundus regitur' opinioni bus i nec non:
Mundus vult decipi, er q o decipiatur ; fed eriam noftrum Sve-
canum: Inbildningen ar värre än peftilentia 5 item : InbiId- ningen gibr baßa ratten* Itaque de Opinione, Mundi Reciri-
ce, perpauca prcponere in animum induximus, tuam vero
effiagltamus C. L. benevoleniiam , rogando conatus inno-
euos, pariter ac juveniies^aequi bonique confulere digneris.
a) De Natur. De or, L. I. c, 5. b) Pro Rofc. Com χ do
c. 10, c) Topic. ct tg.
§ II.
Vocabufo Opfnionis explicando non diu immorabl-
mur , fiquidem notiffimum eft fllud, pro re nata, alio at- que tlio fumi folere fenfu. In prasfenti autem fignificandurn
erit nos cum Philofophis, per opinionen!, propofitio-
rem non fatfs probaram intelligere. Art ex nobilifTimo
illo pari Oratorum, Muretum Ioquor & Daniel. Heinfium,
hfcc adferemt)s,nortro utpote inrtituto defervifura. „Prior
„ita habet: ert cpinio varium & multiforme m 011 (tr um r
„quoque non Proteus aut Vertumnus plures induerit fpe-
#,cies. Quainquam enim in rebus incertis & fortuitis pro¬
prium illius munus ert: non tarnen eis fe finibus continet;
„fed, indomita quadam & efirenata licentia per omne ge- ,,nus rerum temere ruens, orrmia permifcet, atque per-
„turbaf. Interdum etiam fefc profapientia , pro fcientia',
,,pro prudentia vendltans, bomines riimium fidentes fibi,
„in graviilimos & pernicioiiiilmos inducit errores. a). Po- ,,rterior vero opinionem vocat facrum morbum, cujus
„tanta vis eft, ut, ii quem vel leviter adflavit, eum
„tanquam vin&um conftri&umque teneat, neque ad ve-
*8 «κ yt(
„ritatis lucem oculos attollere permittat. immo 5 quod ,,judicla, in quibus de faiute agitur mortaiium , cum fe-
?)rnel tenuit, fuffragia ientenriisque moderetur , & in
„partem alteram, quodcunque animo concepit. ferat ac
„decernat, atque pro judice fe gerat,, b). Difquifituro >
unde originem ejusmodi ducant opiniones, illas variis e fontibus emanare liquet. Penes educarionem vero eile,
civem auc urilem, aut perniciofum prseftare, nemo fere negaverit: perverfa igitur educatto in iftomalo latelongc-
que difleininando, vel me tacente,locu mtuetur principem.
Quemadmodum cera mollior, in quam vis imaginem fin- gentis facile fequitur manum: fic cducatio quoque rudi*
bus ac teneilis anirnis omnem irnprimere fvevit formam.
Etenim quibus, a jam prima cetatula, imbuitur mens judi-
cits, principiis , cogitationibus, iis, per totum vitie currl·
colum, quafi Sireniis fcopulis, plerumque adhserefcere
laborat. Hocipfum Lacedsemoniis olim incuicaturus Ly-
curgus, duos ex eodem parentum geners catulos educa-
vit alterum lautis ad focum cibis, alterum venaticis ru-
ri ftudiis aiTvetum. Deduftus uterque in forum fub populi adfpe<ftum 9 depofitis alibi lautitiis > alibi
ernifTo lepore: ille in dapes, ilte in ferarn , prono cur-
fu, impetum dedlt. Tum Lycurgus: videtis, alf,Spar- tani,quantum fit ineducatione pofitum ad formandos mo¬
res momenti c), Exempla parentum,quge pnebentur, inter-
dum plus valeread perfvadendum, quamcrebriores longas-
que admonitiones, immo contumeliofas vel obiurgariones,
vel pcenas, vel prsemla inde confecutura, fateberisj Über!
«nim ita funt comparati , ut quascunque alios agere, com- modi alicujus caufifa , deprehendunt, haec eadem imita-
ri aveant; prcecipue autem bona, quse faciant paren¬
tes, & mala, quas nolint perficere, judicent. Hinc opiniones, parentumac magiitrorum de hac vel illa re faepe ridicu!as}ubl jam diu tutantur; tandem ad iliorum ducuntur raplun«
turque
& )pr ar
turque Inftituta, audloritate & exemplis in cI1es corrobo-
randi. AEtate dein prove&iores fa&i, ration« licet uti i- ρΓι dldicerinf, tarnen, quia occafionem deerrandi eis fub-
miniftrant pnejudieia five error in judicando, brevi fex-
cent« enafcuntur opinionurn prasftigiae. Quidam enim hominum, qu£E aditant, fine judicio, hoc eft temere &
praecipitancer, argumentis fciiicet nondum in utr^mque partem rite expenfis, admitfunt; debitam nec ci rant ad-
hibere adtentionem, vifurt, reitene fadtum fefe hjbeci,
aa iecus, immo tamdiu judJcijm fufpendere, df nec veritatum perfpiciant nexus, futnmo eile tsdio ccn;undlum
urgent: hinc in judicando talern fe/unt fenleritiam, qua·*
lem prirno iihm conceperun? contu tu. Multi eandem,
ut ita dicam, fabulam quod vel fepius ege.unr, vel a-
d:3m viderunt,ornnia
,tanquam perfpicua afque not3,ar- ripiunt, etil non parum continegnt nebu'ee, vermt! ma- ximopere officientis. Alii tanto capti fur t amcie, qua-
rum ipfi hnf auftores > rerum, vel fentrntiic, quo? femel perplacuit» ut nolint ullam operam collocari in verits-
tis invefiigatione, argumentaque, fuam deftrudlura opi-
nionem, altius perquirere recufent.
a) Orat· X* vol. /. ρ· ioj. b)Orat. XXXV. c) Conf·
riatarcb. aiiosquc.
$. i».
Exiftunt porro ingenia, in coecam antiquitatis reve- rentiam, fme nllo examine, efifufa, quurn tarnen potior veritatis, quam temporis, hafcenda fit ratio. Nihil ηίΠ
vetus ipfis arridet, utpote quod illorum majores ac j a»
'
rentes firequentavere 5 inclamant, qui his temponbus vi-
vant, homines, numquam ad illam pervenire poffe re¬
rum notirtam, &, quam obtinuerunt veteres, perfeélio-
nem; at multa tarnen inventa ab illis habemus, de qui-
bus hi vixdum cogitarint, multosque emendatos errores,
B quos
& ) 10 ( &
qüos hls iisdem, tänquam unicam filiolam , exofculari fo-
lenne fuit. Abeunt quoque hominum a&lones in fuper-
ftitionem meram, felicern agere vitam fe non poiTe ex-
iftimantes, nifi obfervent , atque nefcio quo cultu profc-
quantur olim tantopere adamata. Seimus dierum atquf temporum adeo exa<5tos fuifie cultores antiquos, alios ni-
gro calculo ut notaverint dies, ipfosque in cauffa efie cre-
diderint, cur opera, ils ineepta, male fucceflerint;
alios praedicarint fauftos, quibus profperum adfignarunt e-
ventum. Quid confvetudo ac pervetuftus mos efficiat, apud quosdam rufticorum invenies; etenim, quse a ma-
joribus didicerunt, arete & mordicus tenentj at, ii no-
vum genus in ceconomicis commendetur, ex quo major
eis redundaret utilitas, vel inftrumenta aratoria, antea non
ufurpata , iilis proponerentur, ftatim addunt, hsec & ali·
efTe infveta, neefe, veluti mutata feena, opus conficere pofie, licet ob/tet nihil, quo minus poilent j nam ritus, uCu jam longo reeeptos per omnia, maxima, minima, fervare &
ferae poiieritati, vslutl larnpada, in manus tradere pulcrum dueunt, at novi quid ineipere, ac tentafie ab honeftate re- motum. Haud aliter ac Moicovitas, fub imperio Czarl
Petri I:rai, barbas fuas promifias ingenti pecunice fumma
redemifife aeeepimus. De Chinenfibus itere feribitur, qüod
omnes fat moderate ferant a Turcis cruciatus ac fuppiicii, dummodocapilliipfisnoneveiiantur: etenim emori multo
malunt, quam hanc perpetiignominiam j quippe prsefe-
runt hi malefani capillos ipfi capiti a). Coelum, uti dicitur, manibus fe tetigifTe exiftimant quidam, utenfi·
lia & nefcio quse vafa, vetuilatem redolentia, fi poflldeant:
aft in codicem
,veteri manu exaratum, ubi forte inci- dant, nihil licet nifi exefi literarum duélus, Iaceraeque Char¬
tas in illo oftendantur, eum divendere & cum grandi pecu- niae fumma permutare nolunt. Sic de Fulvio Urfino, antiqul-
tatis admiratore nimio, legitur, quod, cum adportaflet Fran-
cifco,
«Κ ) " c $
eifco', Cardinali Tolcto cuidam , Comcedias Terentir,
easque dlxiffet, annos ante mille fuifTe confcriptas, acre
vera efTent antiquae, depravatse ramen ac corruptee, fr-
Itiul adjunxerit, nihil eile pretii, illaruro aeftlmatloni par
futurum b). Summa videlicet capti revei entia antiqvita-
tis, alios unoculos vocitant, fe folos duobus inftru&os
efie opinanlur , quoniam ea non tantum, quse ante pedes fint, perfpiclunt» verum antiquiflimprum etjam tempo-
rum faclem cognitam habent ac perfpedhm. Itaque fi
vel numulusaliquis,multofitu & serugine obdu&us , vel
alia quse demumcunque vetuftse fupelledtilis partlcula, ad
ilios deferatur, protinus tanto adfici (olent gaudio, ut fin- gula, juftis comrnentariorum libris expofita, ad poileros
fransmittere pra?geftiant. Hinc ferunt fuifTe Romae lafcl·
vos pueros, qui, cum alicubi in urbe excitandum ^edifi-
cium intellexlfient, ut Klrcheri tentarent ingenium, eo- dem ialoco, clam defodiendum curarunt fcabroium Ia- pidem/ quem miris, & pro arbitratu, excogitatis figuris
delormaverant. Quid? jaciuntur fundamenta novi operis,
tollltur lapis, novum vetuftatis monumentum, ipfa fui in- tegritate admirandum; quseritur Oedipus; kur ad Kir¬
cherum: is vero, vifo iapide, tripudiare & terram pedibus pulfare', mox circulos, cruces, & figna omnia, con- cinne fcilicet ac adpofite, explicarc incepit c).
a) Lib. Bar, Holberg Moral* Gedatik. pt 380. b) Gra- j6 tiani Ascbpanifuperflitio erudita p, 6$. Meuchen, Char¬
lataner i a Erudit. ρ. 7?. e) Menck. ρ. 8ο,
$. IV.
Ut maximo quidam nifu fe&anturidj quod vetus fit,
ira tanto quoque ftudio flagrant nonnulli novitatisj ho-
rum altera pars alteri repugnabit, & contraveniet: quis-
que enim fuse, utpote belliffimse, adheerefcere defiderat fponfse. Clamitant hi cum Poéita;
B 2 Villa
& ) « ( JR
Villa futit tiobis quacitnque prioribus annis
Vidi mus t & fordet quidquid jpeffavimus olm.
Qiianta hominum fit inconfhntia inlitcris, in rnoribus,
in geftibus, in viétu & cultu, in converfatione cum aliis,
& in vita denique omni, longum cffet explicare. Tote-
nim heic exiilunt viciflitudines, ut quae maximis nunc babeantur in deliciis, aiiquod pofttempus, odio excipi-
antur acerbifiimo. Ε monumentis Griccorum ac Roma-
norüm edoc.emur, iüos, infolentia verba & aliena, ut
fcopulos, fugifie , unde rnirifice fioruit Itngua iliorum ver-
nacula, pura nempe & germana. Contra nunc ejusmodi
nova ac peregrins confeölantur permulii, ftudio novits-
tis du&i, idque fcientes ac prudentes. Idem in Patria
noftra animadvertere licet : quippe res eo rediif, ut vel ipfi plebeji, ceteros ut taceamus, vernaculam dedidicifie
videantur , verbaque immifceant ab alieno fo!o repeten- da, quorumfenfum genuimifn non fnteUiguät, unde , loco laudis, fe rifu aique contenitu prsebent digniffimos, Er*
r.ant alii, oftenfationis eauEa, in cornrr.nni atque familiär*
fe.rrnone exoricas inculcantes dicendi formulas, quafi e- jusmodi verborum ienociniis ornatum, acfacetiag aridere·
poiTent fermoni 7 vei eruditionis quosdam thefauros pan- dere. Eleganter iftam opinonem carpir detegitque Ano¬
nymus : Derjenige, inqtirt, würde nur vor einen Haibge-
lehrten angef e he η werden, welcher nicht in reden fo wohl, als in fchreiben über das dritte Wort ein Wört¬
gen aus einen fremden Sprache mit einzumifchen ge!e-
rec, da doch diis zu fonft nichts dienet, als das man ent¬
weder von dennen, die diefer Sprachen nicht kundig fipd, nicht verbanden, oder von andern ausgelacht wird,
welche durch ein folchen Miichmafch fo vieler Sprachen^
auf die gedanken gebracht werden, man wolle hiermit prahlen. Solch ein blinde liebe trägt die heutige Welt
zu fremden Sprachen, da fie doch bedenken feite, dafs
v.k, 1 alle
3K ) '3 r &
alle Sprachen unter fich gleich, und die blofle Einbildung
derer Menfchen denen Sprachen ihre Hochachtung er¬
würbe. a) Opinioni etiam nimium indulgetur ab Ulis,
quorum unica in eo pofita eft cura, ut veAimentorum
iuxu atque pompa, fui flatus plane immemorei, prsenite-
snt; omnium in fe ideo, putant convertendos eile ocu-
los, fed failunt & falluntur. Fuit quidam ignobilis ior- didseque vir« apud Gallos, qui famam ut aucuparetur,
geminis auroque diftln&a vefie r non fecus ac fimia in purpura, prodiit: falutatur ab ignotis & reputatur nobifrii rogantibus autem amicis, cur habitu,conditionis peran- guftee cblitus, pretiofiffimo uteretur: non videtis,inquit»
hoc 2vo, quod veAis faciat virum y iic coepit iilud vuU
gare jamdiu frequentari:
Vir bene veflitus, in vefiibus ipjc pcritus ;
Creditur a mitte, quamms idiot a fit ille.
Mirum fane obvenir, id Üeri, ut debitus huic, vel iflf,·
vix tribuatur honos , nifi veAimentis indutus procedat, ad
rioviffimam rationem confeclis. Confirmavit hoc fuo
exernpio Herrrsnnus Bufebius, vir celeberrimus , qui,
dum domeAico habitu in forum Marpurgenfe defcendiA fet, neminem Abi adfurgentern vidit: id indignatus, do-
mum redit, tcgamque fumfit praluftrem , & forum e ve-
iiigio repetit: ecce venienti adfurgunt omnesj honorrsque figna exhihent & locum. b) Quid non efficit opinio apud opiftces,· cum vafa ex auro, argento, cupro, örichal-
co, vel ftanno, &c. funt conficienda? quam r.e anxie
curent, ut ea nova, atque adguAum fecuii adcommoda«
tlAima, forma fabricentur, quo emtorem eo citius reperiat
bona merx. Longius differre noAri sevi epulas atque
prandia ab antiquorum cibis demonftravit Difpufatio publi¬
ca, iub Prsfidio NcbiliA'.Dom. Archiarr. & Equiris Linnfei,de Culiria mutatar haud ita pridemhabita. Mufti hoc, vel ii¬
lud adpetunt jufculum, non quia jucundiflime fapif, fed
B 3 quod
« ) '4 ( &
quod nobilioribus Illud adponitur, vel infer fercula re- fertur nuperrime inventa > vel denique magna vi adqui-
ritur pecuniarum; fic eft ingeniofa gula. Dignus eft, qui audiatur Lib. Bar. Holberg: Ervachfene Leute find
merentheiJs untüchtig zu uhrtheilen, veil der Gefchmach derfelben durch die Gevonheit und Einbildung fo ver¬
derbt ift worden, dasiie eine Sache nicht nach ihrer na¬
turlichen und Innern Gute, fondern nach dem Preife fchatzen, den die Thorheit anderes Leute drauf gefets
hat c). Addit; Koftet es viel, fo fmeckt es defto heiler.
a) Auttor der Staat von Schlaraffenland p. 43 b) Thea-
tr. vit de hum. Bej er link Tom, VII. 4. c) Moral. Ge¬
danken p> 3 2§. KUmii Iter- fubterraneum p. 298*
§· V.
Homines dari, immodica flagrantes honoris cupidita- te,nonfemel animadvertimus, & noxia opinione ifta re¬
gi. Longe abflt contenderemus, ftudium promeritie exi- fiimationis dedecere virum fapientem , quatenus bo-
num j fuerit fapiens, utique ornatus eft virtutibus ac
fcientiis, quibus, & publico & privatim prodefle poflitj
nihil itaqueutillus ac sequitati congruens magis, quam ut de-
bitus ei tribuatur honos, &aliis anteferatur tantum, publice privatimque, non praeftituris commodum. Hac ratione ad operam illis ftudiorum generibus navandam excitantur
finguli, quse perutilia fint, ut fefe Patronls clientull com-
mendent, de feque bonam adquirant nominis famam, eos-
dem|olim honorum adituri gradus. Glorise enkn hono- risque cupido, fi quasfiveris, vel repugnat fance rationi,
vel nonj prior eft vituperanda, pofterior vero licita,
ergo ;laudanda. Qui vero honores nimium fitit, is nec
perpendit, iis indignus ne ftt» an dignus. Nec ratioci-
natur, utrum munere quodam rite fungi poflit, an non»
$ ) 'S ( &
lucrum, inde Tibi redundaturum, avidus contuetur atque expetit. Meroorabile vero^eft diäum Ciceronis: cum
„honos, inquit, fit prcemium virtutis, judicio ftudioque
„clvium delatum ad aliquem; qui illum fententiis, qui fuf»
„fragiis adeptus eft, is mihi & honeftus & honoratus vi- ,,detur. Qui autem occafione aliqua, etiam invitis fuij
„civibus , nädtus eft imperium , hunc nomen honoris ade-
,>ptum, non honorem, puto a). Repletus eft mundus in-
anibus titulis, adaugentur hi in horas, an dies fingulos,
ita quidem, ut perargutum non minus , quam verum fit
Illud noftratium:
Alt andas rcfpeSl Af titlar och ßagt,
Man drömmer om rang Och hajlarnc gnäggia
Fbr ärones vagn:
Ihet ftadnar ratt nu
Vid aln och vid Jleggia
Min nådiga Fru.
S c de pruritu ifto enormi fcrifcit Verelius: Non res tan- fed & vera rerum nomina amifinms. Interpolator ,>& veteramentarius, veftium confervator audit, agafofta·
„buli prsefetftus, hiftrio iubtiiitatum magifter, ungventa-
„rius rnedicus, tabernarius m3gifter rationum, omnis be-
„ne veftitus dominus nobilts, omnis fcriba dominus fe-
„cretarius, facrificulusveftra re verentia &c. hj. Sic uf-
que eo valet opinio apud quosdam , munere ornatos ho-
norificentiore, ut, putido tumöre inflati, redius defiperc,
quam fapere ac de fe moderate fentire videantur. Au¬
diatur de ia Serre: Thet år vårdt at mårka, huru fom tienfter ^aldeles kunna omfkapa menniikian, iå att den1,
fom tilförene var en dverg både til kropp och forftånd,
fedan nu tienften upreft hans nåfa utur ftoftet, andas han få hågbroftad, fom någon reie 5 han fpeglar nu fin hög¬
het
& ; ß> c jK
het uti andras nedrighet, och domer deraffin verdlghet c).
Summa efferuntur hi l&titia , cum alios, fibi veneratio-
nis cultum dcferentes, vlderint: iic multos conducunt iervos, oftenfurl, quantaillorumiit eminentia, & populä¬
rem auram eo felicius captaturi.
a) Brutus ρ. St· ' b) Iter Cofmopolit· p, 149· c) P· 38·
§. VI.
Exiftere homines indicavimus, aliorum femper agno- fcentes autoritärem, ita quidem , ut ipfi parum vel neuti-
quam rem disquirant & dijudicent. Heic erimus vifuri
eos, qui nullius fubfcribere vellnt fententise, Iuce folis licet
eilet clarior, veritatique prorfus confentane3. Infetifunt
hi morbo 2c labe dsfputandi vel contradicendi, & exiiii-
mantfe, ulli dum non confentiant, fuamin Orbis theacrum produéturo^efie folidiorem, Γι diis plaoet, dotrinam , &
ingenii acumen. Ejusmodi nullam folent certaminis cbfer-
vare legem, ordinem" nullum,fed variis artibus tela
eludunt commilitonis, & interdum, quem argument ii
non poffinf, voce ftentorea futilique ac inani loquacitate
vincere laborant: joculares quoque injiciunt fermoni acu- leos, quibus rifum eliciant ex auditorum Corona. Veri-
tatem, cui advigilare deberent, hi non qurerunt; fed pugnando, foUrti 6bi -proponunt vitoriarn. Eft, fateor, difputatio, dum duo inter fe ipfa disquirunt de veriiate,
utilis & perquam egregia: at, ubi veritas obfcuratury
&'in tenebris fepulfa jacet, Id ipfi disquifitioninon erit
adferibendum ac ufui, Ted abufui. Sic jure vifuperatur
fervor difputandi de lana caprina, ne operam & oleum qui* perdat: nibiio tarnen minus non medioeri anirrd
contentione, ac longo verborum ambiru, difputatum efle
meminimus; quo referri poieft controverfia inter Pale·
monem & OrbiHum agit3ta, utrum /Eneas, cum in ita-
liam adpuliflet, dextro prius*, an ftniftro, pede terram
teti-
'» ) '? C &
fetlglfTet a). De FraneifcoPhilelpho, ic Timotheo quo- dam narratur itidem, quod tanta inter illos exifteret dif- fenfio, de unlus vocabuli Graeri fenfu genuino, ut alter
cum altero barbarn ftipulatus fit; at vero , cum demum vi&or evafiffet alter, nullfs precibus alterius commoveri
potuit, ut barbae parceret, ied illam defciiTam , veluti tro- paeum, circumtulit b). Quid vero dicendum de Critica- ftris, quorurn permagna eit fuitque terneritas; fimui ac vident virum, magni licet nominis, eximium quid pro- didifie , id itatim adoriuntur , variisque Iacerant ac fu- gillant ratiunculis, putantes , fe nonnihil famse & aeitima- tionis, dummodo ne fileanf, in Republica litteraria flc eiTe confecuturos; heic vero locum inveniet illud Phaedrir):
Vtrtutis cxpers , ver bis j äff ans -glor tam,
Jgnaros fallit, notis e(l derifui.
a) Meuchen. Charlat. p. 98. b) Jbixl p* i$o. Janus de Doffor ibus umbrat ieis ρ. jtf. Ο Fab. 12. L. 1.
VII.
Ex allatis quomodo permulti opiniones fuas mordicus tueantur,atque Ulis nimium diu fuccumbant, perceplmus«
Sed quid turpius homini,fana praedito irente ? Ratio, fum-
rrii Numinis donum, illum in finem utique fuit concef-
fa, ut DEI ingloriam, fuamque utilifatem, lila quilibet uteretur,qui vero meris abducitur opinionibus, nihil aliud fndicat, quam quod aut male hanc exeoluerit facultatem,
eut nolit debito adhibere modo ; eo major itaque eit eritque culpa, cum errat in inveitiganda veritate, vel aliqua re eligenda prse altera, quo certius confter, illum hunc errorem evitare potuifle, niii ejus tanta tamque fu- pina fuiflet negligentia. Amor fui, fenfusque externi, humani generis maxime communes funt veteratores, ex
quibus proVeniunt opiniones: Uli adeo oculum rationis noftr» perürlngunt atque occcecant, ut facile adfimRari
C pof*
Χ» ) IS c &
pofTit perfpicillis, quse ältero obtutu graride, altera per-
parvum, utrumque irnmodicum, exhibent: hl licet diffi-
cillus vincantur, non tarnen cmnis irritaerlt opera heic collocata, ii pari adtentione objeéla qucelibet jucunda, ac iogrataj confideramus. Quam veronoxiae ac peftilerae fint
Opiniones, vix paucis diel poteit; nam eis inefcatus in- commoda,& publico,& libi,vel millies adfert, a&iones fufci- piendo, quarum de moralitate liquidius judicare non di-
dlcif. Sic,nimiaqui ardet cuplditate opum,numos/cor-
rädere^ corrafos ciitis & arculis recondere ita iolet^ut, fymboli inftar > notum illud fermone ufurpetur:
Per raptum y captum , modo mihi ßt aptum.
Operoe, fateor , efiet pretium materiam nobiliilimam ube-
riore orationis fiio perfequi, at, quia ld non licet, fatis ha- bebo, ii fontes commonihavero, undeear quse defideran- tur,hauriri poiTe arbitrer. Etenim, praeter Encomium Moviaty iaieatque omni urbanitatis genere reiertiffimum, quodE-
rafm. Roterodam. elaboravit, magni utique faciendum erir
opus illud Rydelianum: Förnufts öfningar, quippe quodr
Parte 4:ta, in fallada Libidinis , Iiyperboles, Admiratio- niSy Similitudinis* &c. opinionum „ quibus mundus de*
cipitur* deceptusque regitur, nodos detegir acfolvitpra-
pe innumeros. Eandem incudem, pari ieliciiate, tundit
Argus Svecanus Nr .XIV » Ν. XXXVIII, N. XLI. A» ifjj,
&Ν IX» A. 1734. Sunt denique in manibus Differtatio-
nes Upfalienfes de Μω^ίοι A. 1703, de Tifulomania
Α. 1741· de Xenomania Α. 174 j. & de Pafridoroania Eru»
ditorum A. Sic, veniam pnefatus , verbis adquiefco Petronianis, quod fere totas mundus
excrceat hiftrioniarm
s. α g.
f&jsr k
Doclifflfno Dornm
MART1N0 GUST. MEURLING,
De Oplnione Mundi Reårice difputaturo.
ψΨ
