D I S S E R T A T I O
D E
MORIBUS V ETERUM
HELSINGORUM ,
e xOCCASIONE L E G U M EO R U M PROVINCIALIUM,
QJU AM .
F E N A M P L I S . F A C U L T . P H IL O S . UPS.
P R Æ S I D E
M a o . ERICU Ai. FANI ,
HIST. PROF. REG. ET OED. S. R. S. M ,
\
P R O G R A D U E X H I B E T
JOHANNES SAMUEL TOLLSTEDT,
H E L S I N G U S .
*n a u d i t, g u s t. m a j. d i e v. m a r t, m d c c l x x x v i i i. H orit A . M . Solitis.
>/r%
U P S A L I Æ ,
T y pis E D M A N N I A N I S .
D E
MORIBUS VETERUM HELSINGO
R U M ,
e xOCCASIONE
L E G U M EORUM PROVINCIALIUM
ntiquitatem Helfingicae gentis fi fuis e tenebris e- ruere v o l u e ri s , idem, quo d omn es , qui origines p»opulorum indagandas f u f c e p e r i n r, manfit, experiere f i at u m, ut fcilicet multa conje&ando nihil certi asfequi pioslis. A d fidem pronum eft, regiones has feptentrionales imcolis n on caruisfe, antequam in easdem e N o rv e g ia v e l vicina Jemtia advenerit
7
boro Helftng, quem no me n primicolas eisdem dedisfe tradit S t nr Ionide s j a ) quique m o r e s , linguam & chara&erem hodiernorum Helfingiae iincolarum accuratius confideraverint, duplicem gentis o r i g i n e m haec prodere affirmant. Id vero multo certi or ibus nititur fundamentis, quod latius longe patuerint Helfingiae v et eris, quam hodiernae, fines, quodque gens illam incoler.s in longinquas fuis e fedibus oras fuerit evagata. Lo qu unt ur hoc binae ad fretum Orefundicum fitae velut Herculis columnae, Helfingora Selandiæ atque Helfingbnrgum Scaniae, quae plus ultra populares meos o l i m fupergresfos fuisfe teftantur. A quibus fi ad Hel- ßngforfiam Nylandiae u rb em , Helfinga paroeciam Sc Hei-
§. I,
A 2 fin
a ) Heims Kringla T. I, p. 9 ? , 139, 636.
fingn-m a\m , Svecorum clade baud ita p r i d e m nobilitatuim c a m p u m , p er r ex e r i s , e o de m forte j u r e , qu o de asfecllis fuis T ro ja nus H e r o s , quaerere licebit:
Quae regio in terris noftri non plena laboris?
Ad illud quod a t t i n e t , "feu fines Helfingiæ antiquate, in confesfo eft, illam Medelpadiam , A n g e r m a n n i a m ait- que Borhniam occidentalem fuo ambitu corr.prehendiss- f e , adeoque totam N o r l a n d i a m , fi a J emr ia, quæ tui m N o r v e g i c o paruit imper io , difcesferis b Quæ aut eim jiam Helfingia ftri£te fic di£ta vocari f o l e t , p r o v i n c i i a Sundhedi rum apellabatur, vel potius in duas divifa errat p a r t e s , qvar um una A la feu A lo ra , altera Sundbedi, ciui adhærens , quam nonnulli tertiam faciunt, Nordanftig dli- eebarur, id quod multis p ro b at um ire eo magis f uper v' a- caneum duci mus, quod ex tr a dubium pofuerint f ingulii, qui de hac regione olim e g e r i n t , auftores. M axi mi aiu«
t e m p o n d e r i s , quod fuperftes adhuc h a b em u s, vetuftcae hujus gentis m o n u m e n t u m procul dubio conftituunt am- t i qu æ, quibus paruit, l eg es, de quarum quide m ætaite in varia fententiarum divort ia abierunt juris patrii fcrri- p t o r e s , di£taminum earurrdem & quam in mores genttis atque indolem di ffundunt , lucis haud æque curiosli. Qjui in annum 1320 imp er iu mq ue M A G N I S M E K o r ig i n ei m earu m conjiciunt p r o p t e r e a , quod ad finem tituli d e jiu- r e heredi tari o adjunctam habent conftitutionem hoc am«
no fa£tam, de abolendis pe r H e l f i n g i a m , quæ ibi r e v i x e r a n t , ordaliis, non a n i m a d v e r t u n t , appendicis inftariil- lam codi ci, quem fecutus e d i t o r , esfe potuisfe infertamx Litterae Archiepi fcopi Jdirgeri, quas edidit Rudbeckims
iiir
b) H in c in L e g ib u s H elfin g icis, W id h er b . B. F I. l 8 flum ina J~ustm*
ÇJLjusna) N ju ru n d s a , J u d a h a och A n gtrm anna a univeifar cbcuinjj««
eienti com m u nitati p on tib u s flernere incubnrt.
in Atlantica c ) , p r o b a n t illum in Swartafund p z r œ ciæ JMorrala d. i(5 0 £ t . 1374 conditurum deportari ad fe cu- rasfe ex empl um h a r u m legum, in templo parœciæ Se- langer Medelpadiæ catenis ferreis fervatum, illudque cum duobus aliis codicibus contulisfe, in quibus o m n i b u s , in initio tituli de jure forenfi Tingmala B alk, ex- flab.mt v e r b a , de limitibus Sveciæ & Norv egiæ , quæ in impresfis hodie d e i i d e ran tu r, id quod ulterius confir
ma n t litteræ N o t a r i i Publici de limitibus Diœcefium A- boënfis & Upfalienlls a Peringfkôldio editæ d ), in qui
bus eadem v er b a reperiuntur. Exi nde a u t e m , quod catenis ferreis ligatæ hæ leges citatis in litteris dicuntur, fruftra c o n t e n d u n t n o n n u ll i, easdem tabulis ligneis fu- isfe incifas, q uum Bibliothecarum medii ævi fcrutatoribus hic mos infrequens n on occu rr at , iftiusmodi catenis li
bros loculis fuis alligandi. Multo autem certius recentio- r em illius e x e m p l i , quo ufi ed it o re s, aetatem loquuntur plurima ejus loca; exempli gratia , cum in ipfo fronte fancitæ dicantur leges cum confenfu nobilium virorum omnisque multitudinis, fcipnd vied famtyckiu rrdlbornum manna oeb nilum allmoganum. In titulo de jure agrario JordaBalk FI.
1
. juris retra£lus inter tres annos obfervan- dl injicitur mentio, quod non nifipoft multas, clericum inter& laicum o r d i n e m , difceptationes obtinuisfe novimus.
In Ti tulo F or enf i Tingmala B. FI. 14 armorum ad judi
cia geftatio , fine confenfu officialis regii, expresfe p r o hibetur. Caedibus capitales ubique adfig*nantur pcenæ, quæ in veteri or bi S vi oGothico pecuniis femper expia
bantur. Nulla fervos i nt er atqaie ingenuos d‘iftin£Ho, quæ in vetuftis noftris legibus adeo frequens eft. Ipfe Itilus fequiora fapit t e m p o r a , & convenientia illa cum
B 3 o Tom. 3. p. 445.
d) Monum. Upl. p, 3. 4.
legibus Uplandicis, quam in mulris jure fibi vifi funr d e p r e h e n d e r e fcript ores, non impedit, quo mi nu s h æ plu r iit- ma' fiftant remotioris ævi inJicia. C e t e r u m o bf er var rii m e r e t u r , triplici vice rypis prodiisfe has le ge s: primr ai fcilicet Stockholmiæ 1643, 410, altera ibidem i 6 f o , 12:0) , atque d e m u m tertia ibidem 1665 in f o r m a , qu am dicumrt m a x i m a , ita r a m e n , ut inter has tres editiones notabiliiits nulla reperiatur differentia.
§. I I
H æ c autem junior L egu m H e l l i n g i c a r u m , qu?®;s traflandas fufcepimus, aetas non p r o h i b e t , q uo mi n us hauwd pauca in iisdem detegere liceat vetuftatis veftigiaai , quae quatenus antiquum gentis habitum & m or es illuftrenitr , l egere atque publico ex po n er e pro mod ul o viri um conuai*
bimur. Iit ad facratislimam quod p r i m u m adtinet rell ii*
g i o n e m , conftat Helf ingos , haud fecus ac reliquos fue- ptentrionis incolas, atris olim fuperftitionis tenebris fuisiife d e m e r f o s , quum in jure ecclefiaftico, Kirkiu B . FI.
1
. e::x£-*presfe pro hi bea tu r, ne quis idolis facra f a c e r e t , nec Jbia***
cis atque lapidibus addiceret fidem : A ngin fka ll afgudoomi 1 llotâ oc àngin n lundi eller a ßena troa Reliqua v e r o omni- * nia hujus tituli praecepta adultum teftantur Chriftianiiis- m u m , vel Pontificiam potius ejus d e p r a v a t i o n e m . S> i c : : in eodem capite A da mum ejusque filios primas decimi;ais;i praeftitisfe asferit ur, quae ideo ad t e n o r e m cap. 7 m o n t i t ant um e fegete ; fed & pecudibus, b u t y r o , a vi b us , feiriis;»
pifcibusque lolvi deberent. N e q u e fumtuum i m m u m e s i V e rant fingulae funfliones facerdotales. Misfa p r o defum--*
f l o r u m animabus triplex non line X V l l l lmrei u l n i i s , , , I X panibus {lefwci brhl) atque tot idem butyri marcis «Sii—
cebatur FI. 8 9. Sponfi tribus ulnis b e n e d i f t i o n e m , p»ui~- erperæ duobus ulnis, tribus b u ty r i marcis totidemquuieî;
painii---
pani bus i n t r o i t um in ecclefiam comme rca ba ntur , & fic in ceteris. Epifcopus, praeter folitas decimas epifcopa- l e s , f a l m o n u m XV:um quemque eandemque har engorum (Sildäpund) phocarum atque pellium (grafkinnum) portio
n e m a c c i pi e b at, FI. 7. Praeterea VI multarum marcas ei p e n d e b a t , qui clericum ton Tura crinium (aeratum {Kig- dan klàrky font krono bafver) plagis adfecisfer. FI. 6.
Sacerdotes Tuos ipfi eligebant ruftici ; quod (i vero inter eos n o n c o n v e niret, Epifcopus conftirueret, FI. 4. Prae
dium habitationi ei concesfum ab omnibus tributis aeque fuit i m m u n e , ac regalia fifei, fa llt oeb fr a lß fo r alia u t- fk yld er, lika forn Upfala bde Konungs, FI. 2. De bonis ac- quifitis, ( aflwge gods) quantumlibet teftamenro disponere l i c e r e t ; de hereditariis autem n o n , fine fpeciali fuper- ftitum c o g n a t o rum co nf enf u, ultra X V I orarum p re
t i u m , FI. 14. A d aedium (aerarum habitum ex iis, quae de truce d omi n ica Cap. 21 f la tu un tu r, concludere pos- fumus. Multae enim ejus infraftoribus irrogatae augeban
t u r , quo p r op i us altari violatio legis commisfa, his g r a d ibu s: K yrkogård, kyrkodbr, fu n tk a r y baptifierium , Säng- busdôr, Sånghus, chorus, altare atque ultimo fi calicem cr ucemque p r æ fe ferret violatus, om ban bär fô r fig kalk ocb kors. A d ap para tum (acrum Kyrkofkrud Fl. 3.
r efer unt ur M âsjeklader, kalk ocb Corporale ocb tidabbeker alla, breviaria & misfalia, quae tamen emere aut exferi- ber e C u r a t o , fine confenfu Præpofiti, haud permisfum.
A d villam Sacerdotalem etiam pax ecclefiaftica ( Kyrko
fr id ) fe ex te nd ebat, FI. 21. illamque sedificare tam prae
d ior um posfesfores ( bolfafte) quam privati viri alii ( E n - ka man) fub pcena pecuniaria t e n e b a n t u r , FI. 2.
§. I I I .
I n nullam aliam p r o v i n c i a m , fi a VefiroGothia dis—
cesferis, jura r e g u m Upfalienfium melius definita depre*
heu-
h en d u n r u r quam legibus noftris earumque de j u r e R e gio titulo, Konungs B. in Helfingiam vererem. Capic<e enim ejus X I, prædia Fifci QUpfala 6de) r e c e n f e n t u r , v i delicet Sum ar ft i Håg b s r , Hôgber i Sundbedi, H&gbr i N o rd - ß ig i, Nas i Selangrt, N ord diger i Sjoboradi ocb K u tu b y , H a s villas quæque ad eas p e r t i n e r e n t , p e r m u t a t i o n e a u t vendi tione a c o r o n a abalienare nemini licitum. T r i b u t o r u m praecipuum erat Leduugslama, expedi tio ni bus n a u ticis inftruendis i m p o l i t u m , quae tamen t r a n s l i n u m Bothni cum vel ultra f ret um Afpôenfe p ro gr ed i n o n d e berent. Penderet vero huic ufui quivis A a g e r m a n n i a c
& Medelpadiae incola binas pelles & V lintei ma r c a s , U m e n f e s , Bygdåenfes & qui longius verfus S epte nrr io- nera i nc o le re nt , binas pel les, tva bldfkurin ß tin n , Sun d- hedenfes feu hodierni Helfingi XI lintei marcas , io m ar
ker lâ r ft, Fl. 7. H æc atque alia regalia p r o c u r a r e t o f ficialis regius, Konungs a r a , qui ubi Helf ingi am vilita- r e r , ad r iv um M å r d b å c k 8 equis ( Skutu m , u n d e h o d i r e r n u m Jkjutfa ) exci per etur atque in reditu e o d e m c u m comitatu ad H a m r å n g e r d e d u c e r e t u r , Fl. II. H u n c r i v u m , parçecias H a m r å n g e r & S k o g i n t e r f l u e n t e m , e u n d e m esfe ac h o d i e rn um a m ne m T y n n e b r o ë n f e m exi - fiimat Bœlter e). H i c idem Regis officialis ( Konungs Sysßotnan) cum Legi fer provinciae c o n f t i t u e r e t u r , jus habuit nomi nan di duodeci m v i r o s , qui dein Legi fer um el ig er en t,
7
ivgm, B . Fl.1
.§. I V.
Debilioris fexus ut in naturali h o m i n u m ftatu Tem
p e r deterior fuit condi tio, ita apud vet eres Helfingos haud pari cum viris jur e t r a n a b a t u r . U x o r i s ruricolae eadem habebatur ratio ac infantis 18 annis minoris. N o n
ul-
e ) Diîf. de Helfingia P. 1. p. 15«
«Utra unius orrugæ pretium vendere aut emere potuit, qiuique majoris pretii transactiones cum ea inierat, 8 o- raarum multis erat obnoxius, Koptu. B. FI. 2. Teftimo- n ii u m c o ra m judiciis dicere non nifi in duabus causiis p i o t u it , de puerperis fcilicet atque dam no, ab aliorum ptecudibus illato. Tingm. B. FI. 12. Quæ licer omnia i m d i c e n t , feminas iniquius habitas fuisle ; in nonnullis t a m e n mi tiu s, quam noftro quidem aevo, tra&abantur.
Ira
adulteriis folus mas multas pendere tenebatur. Ktr- k i u B. FI. /y Kona vari faklôs at hot hum. Infantem ex illlegitimo fufceptum t o ro , quamdiu ubera! fugeret, a- l e r e t m a te r, dein vero pater fuftentaret. À tfda B. FI./ 4 . U x o r e s p er vim rapere olim confvetum fuisfe ex eo c l a r u m , quod ejusmodi raptus ejusdem tituli cap. r. ex«
piresfe p r o hi b et ur Nec in.ipfis quidem nuptiarum fefiis p er i c ul i expertes feminas fuisfe confiât ex Cap. 2 , in q u o fponfæ fecuritas in ipfa nuptiali fede LXXX mar- c a r u m multis asferitur. Infantes extra matrimonia nati a b omni quidem hereditate non excludebantur; ejusdem t a m e n exigua gaudebant p o r ti o n e , filius quippe 6, filia v e r o trium m a r c a r u m , FI. 14. Si vero mater pofiea i n legitimum acciperetur to r u m , legitimum quoque jus i n f a n s ac qu ir eba t, quique ex defponfata fufceptus fuisfet m u l i e r e , Adhalknnu barn, i. e. genuinæ nativitatis puta
ba t ur . Sic etiam qui X poft obitum patris menfibus in lu c e m editus fuerat, Àrfda B. FI. 10. Si vir proferiptus ( hiltog m an) cum uxore liberos haberer fub proferiptio- n i s t e m p o r e , illi, quemadmodum in aliis Sveciæ provin
c i i s , in Helfingia etiam risbofdi dicebantur, ib. Satis au
t e m mature virilis fexus infantes fuarum ipfi aCtionum r e d d e b an tur fpon fo res , ad ætatem fcilicet XII annorum, Owerma^bt ma dur minna an /2 ara, Manbalgs B. Fl. 2. In
’ Herciscunda familia filius, extra reliquam fortem , paterna,
B ar ma
ar ma acciperer, folkvapen, huggvapen och lifva pen , 3 tolfi ter fkutu ft rang och b aga. Ârjâa B. f l . /4 vel q u e m a d m o d u m in Tingm. B. Fl. 14 amplius r e c e n f e n r u r , fe m fo lk v a p n, fvårcl eller y x a , jä rn h a tt, fi o ld , hrynja eller nm - fu och boga med tvym ty/fvom a r/va, qui ibidem app el lan
t u r , /taai' «/£«■ vapn} fom 18 or gam m al är. H i s procul dubio inftru£li provinciae defenfionem a g e r e n t , cuftodiasque in mont ibus p r omo n r o r i i s q u e , Bcrgward oeb Ndsftdward, quæ c o m m u n i nomine IVardhald d i c e b a n t u r , quibusque praeerat Styreman oeb IVardmader. Konungs B.
FI. 9. Maritus ext ra hereditatem reliquam de fu n &æ u- xoris equum ephi ppio i nf t ru &um, bäfta haft och fa d litl, u x o r bolfter och bleoi bofda dymi och aklådi fibi t r i b u e r e n t , Ârfda B. FI. 10.
§• V.
A d crimina e or u m q u e quod attinet pcenas, qui a- lium interficerer, vita conftanter p r i v a r e t u r , nifi occifi h e r e d e s , q u o r u m in arbitrio erat vi ndi £ta, illam V I I ma rc ar um multis r e d i m i pat er ent ur , Manh. B. FI. 58.
O b me mb ri virilis a m p u t a t i o n e m , quæ bbgfta få r diceba
t u r , ambabus manibus pr ivar etur reus, quique ei o p e r a m præfti terat , altera. FI. i j . T r i p l e x autem conftirutum erat pacis & tranquillitatis publicae t e mp u s, quo ne in jus quidem qu em pi am citare li ceret , f r i d i foknum : J u f r i d , quod IX ante feftum nativitatis C H R I S T I diebus inc ip ie
bat, XX*pie poft hoc feftum durabar; fF â rfrid a littla Gân•
gedag ad die m Borolphi atque A n jr id a die Petri ad diem M ich ae li s, lingrn. B. FI. 14. Rei furto ablatae p r e t i u m Ii dimidium marcæ e x c e d e r e t , fufpendio reus v it am fi
n i r e t , nifi V I marcis eam cognati r e d i m e r e n t ; mulieres autem neque fufpendi, neque rotis i m pon i p o t ue re , mo- deftiae procul dubio obfervandae causfa; fed m ul t um d u r io
ri afficiebantur fupplicio, cum vivæ in terra defoderen
tur , Manh. B. FI. 2 8 , 32. I nc end ia rii , qui in ipfo cri
m i n e c a p i e b ant ur, med blafande mund och brinnande brand, atque in fup er XII virali convincebantur teftimonio, in r o g o c o m b u r e r e n t u r , IVidberb. B. FI. 20. Qui fegerem ex agris aliorum auferrent, praeter multam impolitam, c o g n o m e m Agnabakur quoque libi attrahebant, Manb. B.
FI. 32. Vifitationes domefticas, ad rem furto ablatam i n q u i r e n d a m , inftituere licuit, fine pallio tamen atque c i n g u l o , utan kappa ocb bålti; lub quibus res celatae do
mui i nf e r r i po tu e re , vel ut juris Romani Scriptoris lo
quendi mo s eft, per lancem licium, ibid. FI. 31,
§• VI.
Multa f u n t , quæ de vitæ genere arque vi&um ac
quirendi r atione veterum Helfingorum ex eorum legibus ad fer ri po sfunt. Agricultura ut in filvis montibusque oblita r e g i o n e parca, ita etiam accuratislima legum tu
tela munita. Li mit um m igrandorum reus ( Moldran) h a b e b a t u r , qui pedis tantum veftigium in agros, ulnæ in - pr ata atque o r ty g æ in filvas aliorum tranfiret, fj å t i
akri) a In i ångi oc fa m n i fkogum , IVidberb. B. FI. 3.
Rei pecuariae proxima cura , quae tamen ne exiguae n o ceret m e s f i, multis cautum. Itaque ab eo prohibendi esfent equi med hofstocki, kndßocki ocb fkakhaldu, [fkakel\
boves fb r ögum eller bornflock eller babanda, capræ flock a bals eller båldxi a bals ocb f o t , Sues k/afva om bals eller ring i tryn e, ib. Fl. 6. Venatui & aucupio, ur hodie- n u m , gens fuit dedita, in quibus diverfis artificiis uteba
tur. Sic H und eller buçba, B a fa , ü ild n Of arf^ib. Fl. 8- m e m o r a n t u r . Ex belluis, urfi, lupi & gulo ijà r f » pro quo tamen nonnulli codices habent r a f, nullibi tuti esfent, bafva f r i d i ingen flad. ib. Alces, nulla foli habita ra-
B 2 tio-
tione , caedebantur, quin & Caftorum (Bj ura) m e m o r a ^ tur captura ibid. P i icam ti exer cendi occafionem f u pp e- ditavic lacuum Huminumque c o p i a ; qujenam v e r o dif fe
rentia inter kulfijh ocb ßralfijle ib. FI. 14 , non fatis conflat.
In explicatione ho r um vocabul orum disfentiunt F ereliu s, Loccemus, Ibre. Duplex pifcaturæ genus , cum r e t e Sc h a m o , i dicari verilimile videtur. Salmones f epibus, r e t i bus atque furcis cap ieb an tur, laxagârd, la x a n a t, la x tned lju ß e r , certis in finibus h ar s ng i (pile v i k ) Scc. ib. H i c v e r o Sc adjacens mari fitus Hellingos navigationis peri- tisfimos effecisfe videtur, cujus rei leges documentis a b u n dant. Sic in certas portiones bkiplag di£tas terr a e o r u m fuit d ivi f a, Manb. B. F i 23, 27. Sic peculiaris erat pax n aut ica, Snåckiufiidi FI. i f . Q m fcapham incenderent VI marcas, qui v e r o majus navigium Snåkiu XL multaret, fFidberb. B. FI. 24.
N e n d i atque telascontex.endi ufum invaluisfe e x e o cl ar um, quod non tantum reditus Sacerdotales atque Co r on ae , fed Sc multarum plurimae ulnis n u m e r e n t u r , v. g. K irkiu B . F i /. 2. 8 9- 10. Konungs B . F I 7. IVidberb. B . Fi.
14. «Sce. Hofpitalitatis indicium e fl , quod pauper ibus hofpitium vefpere d e n e g a r i , ( Sy uj a, unde S o n , Li ber . Pf almor um N . 253. v. 10) fine quatuor o r a r u m mulca, non po tu it , Kopm. B . FI. 7. Si quis ruflicarum sedium difpolitionem infpicere aveat, evolvar cap, 6. Man- bålgd B. de fecuritate domeflica a ge ns , ubi hi g r a dus ejus flabiliuntur. Der ytterß ganger born ocb bofva:
Medbalbagi: angi a kerf afin: akri: bbladu : B is lingar di : Korn- ladu: landiß ad: bumlagardi : fdgardi : balmladu: not il büß : nôtabus i gar di: Lana j ) mellum trifkulla ocb a m is : g) cirni :
mei
/ ) Lnm Tunenfibus rummet utnnfure fk h u jtt. Ihre D ialed. Lex, p. 1 0 5.
g ) A m focus, v. Ihre in Glosfario.
tn ellum a m is och gallbanks: a galibanki: mellum galibane ocb qmnnubanki ; a quinnabânki, i jjdng fin fit.
§. VI I.
Rationes praeceptorum quando interdum addunt Le
ges Helfingicae, adeo non line fale funt, ut potius dignae lint reputatae, quas apophtegmatum inftar retineret le- quacium aetatum delicatior guflus. In Procemio e. g.
hw ti fom aghalos lefwcr och lagba, han beder los dov. Ko
nungs B. Fl. 2. flå tt år med littlu bôtt. Årfda B. Fl. 14, H ivar fom annan årvvir, tba dvivi srva ledt Jom lju ft, Man-
hå.gs B. Fl. 35. Fyndir aghu nàd tjufnadä flanda } ty at tjufwer bitter g a rn a , swa sum
Klockarin bitti kalkin.
