TI RI

}Cy ^ g/

/ w"/

QTF.

SPECIMEN ACADEMICÜM,

DE

RI TI B US

TEMPLI DEDICANDI

APUD

VETERES ROMANOS,

Q,V OD,

SUFFRAG. AMPLISS. SENATUS PHftOS.

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

PRiESlDE,

VIRO CELEBE

MAG P E T RO

EK ER MAN,

ELOQ. PRQEESS. REG. et ORD.

PUBLICO EXAMINI MODESTE SUBJIGnn. i.

CHRtSTOPmRUS

HERDAHLIENSIS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. AD D. XXII JUN

ANNI MDCCXLVIII.

HÖRtSPOMÉRIDTANIS.

U P S A L FJE.

Admodum Reverendo Clariffkno

Dn. ER ICC) SEBRELIO,

In Sveg, Lillherjedahl, Elfroos & Öfverhcgdahl PA¬

STOR! longe m'eritiffimö, atque Dicecefeos

HerncefandenOs SENIORI.

P ARENT i IND ÜLGEN1LSSIMO.

NEC NON

Per quam Reverendo $$ Doctifßmo

Dn.jONjE GRUBB,

Earundem Ecclefiarum V. PASTORI & COMMI«

.

NISTRO vigilantifiimo.

AFF1N1 HONORATISSIMO.

I—I Afcelevisfimas pagellas, omni pie-

~

m

täte, dedicarc, & in fiimmae obe- ctientiae, & animi gratisfimi tefleram po • nere» debitoque ^cum felicitatis & _pro-

fperitatis voto conlccrare voluit, quia de-

buit,

PARENTIS INDULGENT1SSIML

ET

ÅFPJNIS HO NORA T1SSIM1

Filius obedientiflimus

A, ^

Cultor indefefliis

CHRISTOPH. ER. SEBRELIUS.

/, N. J.

9 i

Irari haud immerito quis po£- erit, Romanos, per totum fere terrarum orbem , bei«

Iis diftri&ös,exquibus haud

raro res fule cum acerrimis

fortiflimisque hoftibus, quos

profpero feepius Marte ^, pro*

pitiaque fortuna, fuderunt acque fugarunt, tan-

tarn follicitudinem ac curam rerum facrarura habuiffe _, ut putarent nihil rite, ntKH cafte,

nihilque providenter, fine Deorum immortaliurn

ope , confiiio ac honore, fe ^; aufpicari pofTe.

Sub ip(o Romuio, urbis atque imperii Romani

conditore, religionpm atque euleum Deorum vigurfle conftat, quippequi, cum adyerfus Sa*

binos acie dimicaret, 6t res eo eilet reda&a, ut,' admiffis inträ troerria hoftibus ^, tandem in ipfo

foro pugaaretur, Jovem Optimum Maximum,

Ä ² oraoät,

4 ) b C €££

orabat, utfcedam fuorum militum fugam filie¬

ret, templum Scatori Jovi, monumentis pofte-

ris futurum, vovendo,<*)• Huic fucceflic Nu*

ma Pompilius, qui profe<äo ^, fi quis unquam ,

religionis, pietatis & juftitias faina, ut gentilis fcilicet, inclaruir. Hic iacra, cereroonias. omnem-

que cultum Deorum immortalium inftituit. Hic Pontifices, _augures, falios, ceterosque per fa- cerdotia, annum quoque in duodecim menfes,

faftos dies nefaftosque ^, defcripfit. Inprimis

focum Vefta? virginibus dedit colendum ^, ut, ad ßmulacrum coeleftium fiderum, cuftos impe-

rii flamma vigilaret, eoque redegit ferocem po-

pulum, ut,quod vi & injuria, fub Romuli ^au- fpiciis, occupaverat regnum, religione atque ju-

ftitia gubernaret b). Nec defueré Romanis loca,

facris ufibus deftinata, inter quae praecipua fue-

re templa , fana, delubra, aedes, adicula, ^ara

atque luci, quarum vocum diftinéHone tra»

dita , quae circa facrarum illa ^rum aedium de-

dicationem ac inaugurationem fint obfervanda, quoadantiqua Seriptorum monumenta mihi qui-

dem confulere licuit, & imperata brevitas temporis ^, qua circumfcribor, permittit, pau- cis Tibi, C.Leöor, fum expoßturus.

s) Liv. i. c 12* b) Cfr. Livium i» c. ip.

flor. Lib. ^i. r. 2.

$. IL

Templum qüod a templando i. e. confpicien-

do*deducit Varro c), vel regionem cceli fignifi*

cae

) o ( <&Ȥ> 5 cat, quam, auspieia captaturi, augures, non manu, fed lituo, definiebant &norabant, vel cce- lum ipfum, unde Terentius: A t quem DEurr?

qui templa coeli (umma foniru concutit ä) ^, vel denique afdem facram, cultibus divinis deftinar

tam & religiolum quemcunque Iocum e)» Aedes

autem facrae templa vocabantur, quod effent qoafi aedesDeorum, ficuti coelumetiam, quod

domicilium DEorum effet. Fanum afando nomen

ge rit, quod, dom Pontifex dedicat, certa verba fatur/). Quando vovebanc & id, quod iq

votis erat» profpere fuccefTerat, tum definieban-

tur, vel certi illius fani fines conftituebantur, quod dicebatur effari, vel fiftere fana. Sic enina Pompejus, Feftus fiftere fana, cum in urbe

condenda dicitur, iignificat loca in oppido fu?

turorum fanorum conftituere. Delubrumåi&am quidam volunt, quod ibi Dii ponantur, ficue

candelabrum dici fölet, ubi candela ponitur b): alii delubra, a diluendo, diéfca ea templa maiunt, qua? uno te&o plqres adiculas i. e. fa-

cella five _parvas «des facras continerent, diver-

fis Diis confecratas _, quia uno te<fto ^, a diluvio pluviarum munirentur, alii vero aliter i). Ara

nomen habet vel ab ardendo, quod in ea vi&i'

ma? incenfa? ardeant, vel ^a iimilitudine arearum,

quod fkut illae in urbe pura? lunt, ita & aras Deorum puras efte oporteat£), PropeDeorum templa etiam L#ficonfecrabantur,qui nomen tra*

hunca lucendo, vel quod minime luctant, pro-

A ² pter

••ff •

) ^o ( £2»

pfer arborum umbras ^cpacas; vel potlus, quod

facrificiorurn luminibus, qua? ibi per noäem ha- bebantur, toti lucerent. Hos licebat interdum conlucare , hoc eft, ioccidere &, fuccifis ^ar»

boribus, luce implere, facrifido prius fa£k>, cu¬

jus formularn Cato adfert: ,,Si Deus, fi Dea

,,es, quojurn iliud ^(acrum eft, uti tibi jus fiet

„porco piaculo facere iliiusce faen ccercendi

„ergo. Harumce rerum ergo, (ive ^ego, five

„quis juflu ^meo fecerit, uti id re&e fa&um fiet.

„Ejus rei ergo Te hoc porco piaculo immolan- ,,do bonas preces precor, uti lies volens pro-

„pitius mihi, domo, familteque meae, liberis-

,,que meis /).

c) Lib. 6. de lingva lätina. d) Eunnhc. 3. 8,4 2.

e) Cfr. Gulher. de jure Fontf. 3, 13. f) Varro Lib•

6. de Lingva Latina, g) Lib. 14. c. 7. h) Flin. 36.

15. i) cfr. Lex. Soran.p. m. 750. k) Rofin. an- ti q Rom. (ib. z.c.z♦ /). De re ruffica c. 140.

§. III:

Dedicatio, Gr. iyxaii/fa, éynaivio-fzcg, ottyfe*

gucrig & T$ dedicare, inter alia, fignificac ufum alicujus rei,cum folennitate quadara, aufpicari,

nec non ufui facro aiiquid deftinare, _eoque di- ftingvitur a dedicationibus librorum, qui Mae-

cenatibus & Patronis infcribuntur, qiicrurhque nomina operi pnefiguntur. Hinc Ariftides So- phifta: Tég p.sv vsüq toi; Geci; itanegSi,

t&S is aviga; tS; eXÅoytprng tvj tuv ßißXm dvabéaei tipäv i4 e. Tecnpla diis eonfecrare convenit, vi-

ros

) o (

ros vero eximfos decet librorum dedicatione honorare w). A Judaeis, ut alia multa, ita de-

dicandi 6c infacros ufus deftinandi inolevit, ma-

navitque mos ad gentiles. HSncRomani, qui-

bus ingens Deorum numerus imt.MxcfyÅfa qua*

da ^m duéH, fuatempla, fana, delubra, (ive loca, cujus nominis cimque fuerint, facra, idolis fuis,

nurninibusque adfcitiriis dedicarunt. Verum*

uti apud Hebra?o$, injuflu Synedrii magni, aut

non fuftragante popuio ; ita & hi, fine plebi-

fcito, fenacusque confulto ^, vei denique Princi- pis induitu, fhas ades, fuaque non inchoarunt

templa. Quod exLivio haud difficulter adparer,

ubi ait Cornelium Barbatum Pontificem maxi-"

mom negaffe, nifi confuiem aut imperatorem,"

niore majorum, poffe templum dedicare, at-^

que ne quis templum, aramve, injuffu fenatus"

aut Tribunorum plebis partis majoris, confe-*4

craret , prohibuifle »)." Tern pH vero confe*

cratio, hoc modo, peragebatur, ut, qui tem¬

plum dedicaturus erat, poftem tenens, accen-

fo foeulo, ^cum tibicine, & advocaro numine ,

cui templum ^, celtarn, menfas, arulas, 6c quas- ctinque eo pertinerent> eximere, eaque, con-

ceptis verbis prifcis & folennibus, ipfi numini

confecrare dicareque affirmet e>) Singulares at- que folennes fuiffe in dedicandis templis hos

ritus atque ceremonias docet item Valerius Ma-"

ximus* HoratiusPulvillus, inquit, cum in Ca-rt pitolioi Jovi OptirnQ Maxtmo »dera Ponti-"

fex"

8 i*JP ) ^O C _££U

,,fex dedicaret, interque nuncupationem fölen»

„nium verborum poftem renens, mortuum efte

„filium audifiTet, neque manum a pofte ^rerro«

„vit, ne tanti templi dedicationem interrumpe-

„rec, neque vultum ^a publica religione ad prk

„vatum dolorem reflexit,ne patris magis, quam

jjPontificis, partes egifle videretur p). Et Cice¬

ro in oratione pro Domo fua ^, ad Pontifices de

confecratione loquens : „Atque C. Attinius, pa-

„trura memoria, bona QuintiMetelli, quieum

„ex fenaru Cenfor ejecerat, avi tui, Q. Metelle, )T& tul, P, Servili, & proavi tui, P.Scipio,con- 5)(ecravit, foculo pofito in roftris, adhibitoque

„tibicine. Et paulo infra; Quid ergo illa tua tum

„obteftatio tibicinis? Quid foculus? Quid pre-

„ces? Quid prifca verba voluerunt^)? Hic ta¬

rnen oblervandum lege ^cautum fuifle, ne, in de-

dicanda ara vel (lmuiacro, poftem dedicaturus

teneret, quod tarnen in aede pernecedarium

föret, Prasterea confecrationis verba rite con«

dpi debebant, ne, fyllaba vel verbo caderent.

Quamobrem Metellus Pontifex ardem inchoatu-

rus, cum balbus eEet, multum laboravit, ut verbum Opiferas, rite & fine offenfione, pos»

fet exprimere. Ita Plinius: Metellum confulem

„adeo inexplanatae fuiffe lingvae accepimus, ut,

wmultis menfibus, tortus credatur, dum in dedi»

„canda #de Opifera meditatur dicere r)

m) Cfr. Soran. Lex. [üb ^voce dedicationis n) Lib. y.Jub finem- o) Alexand. ab Aiexandro Vll%

Cap.

) o (

Cap. XiV. p) Lib 5. c. 10. cfr. etjam Liv I De*

j. 2. in dedicattone <edis Jovis in Capttolio q) Lib.

2. c 37. 47. ^ 48-

§. IV.

Egregium & (ingulare inaugurationis exem-

pIuFn adfert Tacitus in Templo Juvis CapitoIinL,

(üb Vefpafiano, reftituendo, cujus rei curaabeoin

Lucium VHlinum,equeftns ordinis virum, colla-

ta fuit, unde cognolcere aliquo modo poffumus ^t

quanfa rebgione, vel fuperftitione potius, Veteres

Romani cempla Diis conftruxerinr. Abeo, inquit,

contra&i harufpices, monuere, ut reliquiae prioris

delubri in paludes aveherentur, templum iisdecn veftigiis fifteretur: nolle Deos mutari veterem formam. Undecimo Calendas Julias, ferena luce, fpatium omne, quod templo dicabatur, evindfcum

vittis coronisque. Ingrefit milites, quibusfaufta

nomina , telicibus ramis; dein virgines Vefta-

les, ^cum pueris puellisque, patrimis matrirnisque

areamaqua, rivis 5c fontibus amnibusque haufta,

perluere. Tum Helvidius prifeus Praetor, pra?e-

unte Plauto Eiiano Pontificejuftrata (uovetaurili- bus area;6c (uper cefpitem redditis extisjovem Ju- tionem,Minervam, praefidesque imperiiDeos pre- fcatus, uti coepta profperarent, fedesque fuas pie*

täte hominum inchoatas, di vina ope attollerent.

Ceteri Magiftratus, Sacerdotes, Senatus, 5c e-

ques, 5c magna pars popuii,jecere fundamenta.

r). Ubi notandum velim,templtimnonfüiIIe legi ti-

B m*

; o (

tne dicatum, n'fi per fumrnum magiftratum, Poti-

tificem & augures, pariter ac apud Hcbrasos per

Regem ^, oraculam Pontificis & Prophetam inau*

guraretur atqueconfecrarerur,unde patet, ritus ac formulas dedicationis, uti & perfonas, qua? ei pnee- ranr, apud Romanos multiplices fuiffe 6c quafi

Hebraeorum ritibus & perfonis analogas /)>

r) Lib. s) Cfr.Selden.deSyn, Vet.IIeb.fi

Invalefcente, una cum opibus&armorumglo¬

ria, luxurie&roagnificentia,ritualibus hifce tem¬

plorum dedicationibus,quas folennes habuereRo-

mani, acceffere, praeterfacrificia, pulvinaria, ludi, epulse & largitiones publica?. Ita enim Cicero: a«

„ram & a?diculam & pulvinar,(ub faxo(acro,dedi-

cavit t). Pulvinaria dicebantur aut lefti Deorum 5aut tabulata, in quibus ftabantnumina,uteminentiora

viderentur. Graeci vocant eadetn tus tätvag &tås- SyGtM* leÄos,feliquaftra ceu cellas Deorum, qui credebanturjn dedicationibus invocati, illuc fe eon-

ferre,atquefuper venire &decumbereillis pulvina-

ribus u). Undefiebant etiam, in fupplicationibus publicis, leöifternia illa folemnia, quibus addide-

runt fafciculos de verbenis faéfos, qui pro Deorum capitibus ponebantur, &Fefto Struppi dicuntur,quas

▼oxexiftimatur corrupta ede aStrophiis^oron^s fi.

gnificant, nec tarnen omnes,fed eas tantum, quibus

utebantur inter facra Scbellicos honores,utrefert Plinius*). De Luchs, in dedicationibus adhibitis, ita

„Livius: per idem fers teropus, ait, asdes Matris

Magn®

må> } o ( a

Magna? Idaeas dedicata eft, quam Deam Publius(C

Cornelius adve&am exAfia, P.CornelioScipio-"

ne & P. Licinio cofT, in Palatium a mari de tl

tulerat. Locaverant asdem faciendam ^ex S. C, M. Livius, C, Claudius Cenfores, M* Corne»<c

lio& T.Sempronio Cofl; Tredecim annis poft"

quam locata erat, dedicavic eam Junius Bru cC

tus ludique ob ejus dedicationem faöi ^, quos"

primum fcenicos fuiffe Valerius Antias eft"

auåor _, & Megalefia appellatos q).« Addi-

tse quoque epula? lautiflima? ^, & largitfones munifieenttflima?. Cordatiores , & quf, quod deceret,fervare affe&3banf,epulo carere nolebant.

PiiniusadFabatumProfocerumfuum de inaugura- tioneterrpli, quod inoppido, fibl vicino,Tifer- noTiberino, luis fumtibusexftruxerat: Ejus, in"

quit, dedicationem dJFerre longius,irreligiofum"

eft. Erimus ergo ibi, dedicationis die, quem"

epulo celebrare conftitui z)."

t) Orat. pro domo fua. 5j. u) Halicarfiaß, Lib.

5, fultus Po/Jux lib. 1. f. 3. x) Hiß. Natu \.c.z'&

vide fis Tur neb. advers. LW. 29. /. _y) Decad. 4. Lfb.

c. $6. z) üb. 4. Epift. L

§. VI.

Coronidis Iocgi _, infcriptiones quasdam ad-

ferre lubet, ut inde Judicium fieri poflit, quibus

verborum formulis, in templ?3&facrisa?dibus de- dicandis, Romani olim ufi fuerint, B L.fi plura,

huc pertinentia, defideraverit, ad Jan Gruteri In-

fcriptiones Romanas, nec. noa Barnab. Briflonii

-

' ' ~ ^' * ' "

Fofc

& ) Q (

Formularum Jibros perofficiofe ablegantes. Per-

quam egregiumeft monumentum C. Domitii Va-

lentis II. qui fub Adriano augufto,feu circa annum Chrifti _{157 aram} templfque aream circurr jacen-

tem, Julio Seve ^ro Pontifice praseunte, Jovi con- lécrabat. Eft autem tale:

C.Domitius Valens IL

Vir, Pr ^neunte C.Juho S evero, Pontif. Legem Dixit

In Ea Verb a Qua fafra Scripta Sunt.

Jupiter. Optime. Maxime. Quandoque. Hodie. Tibi.

Hane. Aram. Dabo. Dedicaboque. Oüis. Legibus. Ollis -

Regionibus. Dabo. Dedicaboque. Quas Hic. Hodie.

Pal am, Dixero. Uti. Infimum. Solum Hujus. Ata. Efi.

St. Quis.Hic. Hoflia. Sacrum fax it. Quod. In. Augmen•

tum.Ne.Protollat. ldcirco. Tarnen. Probe. faäum. Eßo.

Cetera. Leges. Hujus. Ära. EademSunto. Qua. Ära.

Diana.Sunto. In. Monte. Aventino. Dedicata Hifce. Le*

gibus.Hifce. Regionibus,Sicuti. Dixi.Hanc. Tibi. Aram.

Jupiter.Optime. Maxime. Dico. Dediccque. Uti. Sis. Vo»

lens Propnius, Alibi. Collegijque. Meis. Decur ipwbus. Co¬

lonte Incohs. Colonia. Mar tia, Julia. Salonia.Conjugi'

bus. Liberisque. Noftris. a).

In marrooribusetiamfunt aliquot Deorum Ma- gnorum, Matris Deorum & Attidisdedicationesjn quibus facrificia,ut iisdemDiis propria, memoran- tur, quae alsbi, quam in faxis, apud veteres perra*

ro occürrunt,vtiaurobol/uw & Cr/obohum. Ejuswodi

dedicationis Epigramma,quodRomae ^, in grandi rr.armoreintculptum,exftat? fequens legitur£):

Dis

Ig*3> ) o (

Dis Magnis.

Matri. Deum. Et. Attidi. Sesetilius. Ageßlaus.

AEdefius. V. C Caufarum. Non. Ignobilis. Africanh

Tribun alis. Orator. Et In. Conftßorio. Principum.

liem. Magifter. Libetbrum. Et. Cognition^ Sacrarum Magißer. Epiftular. Magifter. Memoria. Vicarius.

Prafeélor. Per. Hifpanias. Vice. S. l. C. rater. Patrum*

Det. Solis, lnvifii. Mitbr<t. Hieropbanta. Hecat'<e> Deim

Liberi, Arehibucolus. Taurobolio. Cri&bolioque. In. M-

ternum, Renatus. Arom. Saeravit. D. D. N. N. Va- lent e. F Et. Falentiana. Jun. ^Augg. Con(f.

ldib. Auguftis.

a) Georg. Fab. Lik i* Amiqultatum. F)Gruterf

pag. 2g. 2.

T A N T U M.

Pcreximia afqtte Präfiantisfimo JiTDENl*

Egregtét bujus Dißertationis AUCTORIr

AMI CO in paucis fmgiihri.

SEnfus vidui Nurninis prorfus cornites, ejusdemque tam altas in animis re verentia ^y indi- ^no-

Uris egerunt radicesy ut eum omni plane huma-

nitate exutum exifttmes & e hominurn cm tu ex-

terminandum profcribendumque, qoi, fe null»

religione tangiprofano ore confiteatur: quin Sc

farr riiaris edocet ^nos experientia, nullam ^, ecfi

feratn maxime Sc immanfvetam, gentem ejus-

dem omnino fuiöe _expertenu Haec autem ipfa ejus* in focietate, ad quam a natura toti rapimur,

humana

liumana funt tieceffitatls, ut fine illls confi*

ftere nequeat, quippe religio focietatis eft vincu- lum, caput & quafi anima: unde, collapfa in fo-

cietate religione, omnia & divina & humana ju-

ra infuper habentur, difcordias inteftinas oriun- tur, nec non innumera mala, focietatum ^vere

peßes. Cujus rei luculentiflima adfunt teftimo- nia apud Veteres Romanos, qui,religionis fuas*

licet fpuria?, aflidui cuftodes ad fumrr/um glorias

& felicitatisapicem pervenere.Eadem verofolen- nitate, ut cetera religionis capita taceam, etiam ritus in dedicandis templis ufitatos obfervafle »

nullum eft dubium* Elegans autem hocce _argu¬

mentum, _quum differtatione Academica, prope- diem lucem vifura, pertraétere Tibi mentem es- fe per literas certior faäus fim, non potui mihi temperare, quin publicum hocce fpecimen, tuam in literis induftriam & infignes progreffus tefta- turum, Tibi ex animo gratuier. Faxit fummum, quod humanas moderacur res , Numen, utOrdi-»

nes facri, quos jamjam es aditurus ^, in Eccle- fiae commodacedant, utque praemia reportes tan¬

dem meritis digna, id eft uberrima.

Tui ftudiofisfimus

JOH. ÖRNER,

V. D. Minifter in Sveg

Herdahliorum.

; o (