Usus philosophiæ theoreticæ practicus, breviter evolutus, quem, consensu ampliss. ordinis philosophici, in regio athenæo Upsalensi, publico bonorum examini subjiciunt in auditorio Carolino majori d. XIII. Octob. a. MDCCLXX. h. a. m. s. præses, Gustavus An

DF.O DUCEi

USUS

PHILOSOPHIE

THEORETICE

PR ACT! C

_US,

βbefiter efolütus, QUEM,

CONSENSU AM PUSS. ORDINIS _{PHILOSOPHICi.} IN REGfO ATHENyEO _UPSALENSI,

TLBLICO BONORUM EXAMINI SÜB-JICIUNT,

IN AUDITORIO CAROLINO

_MAJORI

B. _{XIII. OCTOB. A„ MDCCLXX.Ό}

Η. Α, Μ S.

Pft _iESES,

GUSTAVUS

ANTONIUS

BOUDRIE,

REG. ACAD. UPSALENS.SECRETARIVS,

ΈΤ

RESPON_DENS,

CAROLUS MAGNUS

_APELQUIST,

WERMELANDUS.

UPSALI/Έ,

>

$:£,

&μ,

mtis.

ΜAGNJE. FIDEL

VlRO.

REVERENDiSSIMO.

PATRI«

ac.

DOMINO.

D:NO

*

7

kt

s.s. ttteolögiie.

BOCTORJ.celebratissimo.

digeceseos. carolstadif.nsis.

SUPERIN¬

TENDENT!,

eMinekttssimo.

venerande conslstorii, ibidem.

"PR£SIDI.

gravissimo.

et. rf.gii. gvmnasii, scholarumque.

EPHÖRO,

adcuratissimo.I

MECENAT!

ΜΑΧΙΜΟ,

Hoc.

_{Qüalecünqüev}

pletatls.

_nüjsfqüam.

_{intermorlturje«·}

Monümentüm. SACRAT.

Cltens. _{Dcvotijjimuj.}

Lieutenant Colonel and _{Knight bf bis Majeßyys Order}

oj thé' Sword*

My

Lord.-I accaunf

it

a

Fortune,

tb

have

Öccafion

to publifh'

J

this Day

for all

learned Men the Grace, of which

You,my Lord, have been pleaiéd to give me fo marry Marks, Your _{Lordfhip's Fävour has been fo excellent,<}

that my Heart, on Confrderation _{therof, fac'redly} ad-mires Your _{Lordfhip's Magnanimity, and becorfies} af-fe£ted _{by the moil tender Senfation. SufFer me thus, to}

make _{figns to Your Lordfhip of my' Gratitude", by this}

Paper, lt would be inconveniant, to hurt Your Lord¬

fhip's Magnanimity by an affe&ed Eloquence, becaufc

Your _{Lordfhip loves more to procure the}

Welbeing

of

Your _{Clients, than to attend}

upon their

PanegyiicL-The _{great Pieces of Your Generofity}

have been totaly

whitout my Merit", and vill be fo _{qualify'd for} ever. But

_{ifHfippomenes}

_{could overcomeAtalanta by the Means} of the Golden- _{Apples, gathered in the Garden of} Hefpe-rides,\ fiatter my(elf, thatYourLordfhip's further Grace'

can* be' _{gained by Manner of}

my Hearts profound Ve-nerationr where _{whit j continue whit éarneft Prayer for'}

Your Lordi _{hip's conftant Happinesf, J}

am

May it pleäfe Your

_Lordfhip,

_{Your Lordfhip's}

Μοβ Obedieni find m_{fl Humble Servnitt"} CHARLES M.

_APELQUIST..

- Λ

,α

Monfieur Le Comte

KNUT

POSSE.

Lieutenant Colonel Chevalier de Li Ordre Militaire. Monfieur,

efl· um

temeritigje

Γ avoüe,

de

faire

imprimer

^ _{Votre Nom}

_{lüuftre ά}

_la

tete

dlun

ouvrage

Acade-tmque.

Mais

comme on met

foigneufement

en un

bouquet

de

fleurs

les

plus

belies

9

ainfi je

mets au

devant de C ouvragepre

fen

t

Votre

Nom illufirey

com*

ine le

plus

_{grand ornetnent.}

y ai

refiecbi des

heures entieres Jur

votre

grace:

mais des

_jours

_fintiers

_ne

_fujfijjent

_gas

_d

_la

_recherche

des

_paroles

_{propres pour}

_{faire voir}

_ma

reconnoifan-xe. Les

fentiments

tendres

demandent

_un

langage

energique.

Helas!

pour toute votre

bonté ri avoir

■que des

fimples

paroles ä

Vous ojfrir.

Vous ifiaccordez, Monfieur, iine grace

nouvelley

fi /' offer , que

je

Vous

fais,

ne

Vous

deplait point.

An moins ma

fummijjion i?

_mon

Jouvenir de

toute votre bonté,

_fleurifant

en un

priiitems

éternel

dans

mon cocur , ne Vous deplairont

jamais,

jjf Vousne

m en

jiigcriez

_pas

indigne,

β je pouvois

Vous

_mar·

quer

d quel

point

je fuis,

Monfieur„

Votre 'Irls-Humide &

Tres·obcifantférviteur

Aämoäum Reverendo atque

Pr^clariffimo

DNO

MAG

ABRAHAMO

LÖTHNER»

PRiEPOSITQ Chnftiniehaßinice·

Longe Meritiflimöy

Fatrono

_Optmö\.

_'*

gicut

mola

faifa

litare

co

η

venit,

ubi d'efunt

thuraf

ita munus hoc Tibi chartäceiim faeratum

_volui,

ut exftaret

_aliquod

_{me se}

_{pietatis documenturm}

_Nam

cffigiem

Tusc

in me

benevolentise

velo potius'

ob-·

umbrem? quam

rudi

exprimere

penicillo fatägam..

Proinde mearum faltem eft _partium, vota ,

proTua

Tuorumque flore,

dum

vixero,

fiindere

calidiffimar

De cetero ad urnam _usque·

_{fumma animi}

veneratio-ne _permaneo

Admodtim Eeverendi _atque

_{Fraclarißimi}

Nominif lut

'Cultor Humiffimttf

Infpe£torenr

HSgagtade

Herren,

Herr

GUSTAF

_APELQUIST,

Samt

Åreborna Frun,

Fra

MARIA THODIN.

Mine Huldäffe _Föräldrar^

fyiinnet.

Af

Eder.

Ömma.

Värd. Och. 0fp

ar

da. Omkoßnad.

Kan.

Vid.

_Upoffrandet.

_Af.

_{Detta. Snille}

_pr

_of

Äadrig.

Af.

Mig.

Värdigare.

Rißas.

An.

Uti. Mitt.

_Tack/amma.

_Brbß.

Hvars.

Glaäafie. Plikt. Skall.

Vara. sitt

Fbr. Edarf.

_{Beftändiga. Väl.}

Brinnande. Ebner.

Städ/e. Utgjuta.

Under. Det.

_Jag.

Med.

_Qafatclig,

_Vhånad*

Framhärdar*

Mine Huldaffe Föräldrars

Lydigjle Ston

ilofophia non heri,aut nudius tertius, ieda _{priicis retro temporibus in}

Theo-reticam & Praåicam _{difpefci occepit;} id _{quod omnibus in eruditornm}

cho-ro tam notum _{eil, quam quod}

notis-iimum. _{Atque hinc faåum reperimus, ut & in}

Acade-miis _{noftris Theoretica Philofbphia,}

quaj fuo contineaC ambitu, Logicam, Ontologiam & Theologiam Natu¬

ralem , ut jam Cosmologiam Generalem, _e Wolffiano

cerebro prognatam, atque huc etiam ex ejus fenten-tia _{referendam, alto praetereamus}

filentio, a Philofo¬ phia Theoreticac Profefiore _{publice privatimque}

docea-tur & _{pubi Academicae inftilletur. Sed vero haud}

pa-rum _{querelac inter coraplures difTeminari}

fölet,

qua-fi hag _{difciplina?, quae a contemplationc}

nomen

ac-cepere, in mera confifterent _{fpeculatione, magnaque}

do-cerentur

pompa fine ulla utilitatis fpe, atque adeo tanto minus ad _{praxin, omnium fincm itudiorum, tenderent,}

A

2 DE USL PHILÖSOΡHlJE

qüanfo

certius

conftare tales iniqui

autumant

Cenfores,

eas non nifi maximum adfl;re mosx atque irapedimen-t'u Sic carpere

fteps folent mortales,

quχ non

fatis,

uti

par eft, capiunt.

Noftrum proinde erit,

quantum

ni-mium _{angufti temporis ümites permiierint,}

_{harum jam}

sgere diiciplinarum

caufarn

atque

patrocinium.

Quod

pro ingenii modulo

fa£turi,

tuam nobis,

L, B-

impen-fius _{adprecamur humanitatem &}

_{benevolentiam.}

$. II.

In _{quasflione hac , tanquam pro aris & focis} agita-ri folita, num Philofophia Theoretica aliquid _{ad praxin}

conferat utilitatis ? nobis jarn extricanda occupatis , in

primo ftatim limine id datum putamus negotii, ut

di-ftinftius _{paulo explicetur, in quo ipfius cardo}

contro-verfiaa vertatur. Jam _nuper diximus, _{dum eruditionis}

Aeademicae _{magni illi Coryphad, tam paululura}

antiquio-re abhinc _{aetate, quam noftris quoque temooribus, an«} nuente _{publica aufboritate, divifonem illam veterem}

Philofophia Arifbotelicam, in Theoreficäm & Pra$icam in circo Academico fervarunt _{illibatam, inds aceidifFe,}

ut alto _{fupercilio criilataque fronte prqdierinit, qui} fen-fu, quem contendunt eruditi, prorfus Ariftotelico, rem sefbimantes, adieverare volunt, hon alium has diicipli-nas, quas vocant mereTheoreticas, habe*e finem,quam

infruftuofam, & a _{praxi vitas humanas abhorrentem de·} le£bationem, quae in

nuda

peragrando ipecuiationum diverticula _{variosque earum m^mdros, occuparetur.Ve¬}

rum enim vero _quam fruftra _talia adferantur, fscilis

a-nimadvertes; fi modo memineris, haud alirerThsoriam

praxeosj quam intelle£bum volunfatis eile medium, &

proinde Philofophiam Theoreticam,quas, dum perficit intelleftum in _{cognitione veri, proxime quidera, immeJ} iiatc & dirette tendit ad _{eognitionem, yel, ut}

loquia-ruant,

(

ΤΗΕORETICJR PRACTICO. ₃

mant, contemplationem, eodem ipio, licet paulo ftf-motms, mediate & indireSle fimul tendere ad _praxinj ita quidem, ut nulla

fit

Philofophise pars Theoretica, quse

non iuo etiam modo fit Practica. _{Atque ha*c parvula}

quidem, fed notatu tarnen digniffima, epicrifis efi",quam

heic _{generali«), reiponfionis loco, ad iftam quaeftionem}

adtuliile non _pcenirebit.

§- ΙΙΓ.

Jam vero ut plenius planiusque patefcat hsec noftra adfertio, ad _{fingulas Philofophiae} Theoretica partes ii«

gillatim

examinandas

nosconferre oportet, utvideamus,

qualem quantumque generi humano prceftent ufurn. In

fcenam _{igitur primo prodeat Logica, haud}

contemnen-da illa _{Philofophiie foboles. Eft illa omnium facultatum}

totiusque cognitionis bumanse moderatrix, quae, ut

ad-poiite quondam monuit Tullius, tradit, qua rationeres univelie dividantur in _{partes, latentes explicentur}

de-finiendo, obfcura _{explanentur interpretando} , ambigu#

Erimum videantur,

eatur _{negula, qua}

deinde

_{vera &}

diftinguantur,

_{falfa judicentur,}

poitremo

_&

ha-quie,

quibus pofitis, fint, quaeque non _fint, confequen-tia. Eft illa in curiis , in roftris , in templis, in

ibholis _{totaque vita civili, quafi jKaevia facula}

, rem

ipfam Tub oculos adipeTumque ponens. At vero, in-quies, quis unquan illorum omnium, qui rebus agen-dis in _{republica pratfunt, cogitaverit inter}

_{deliberandum,}

de idearum _{origine ac diverfitace, de judiciis ae}

propo-fitionibus, fecundum formam artis _{infiituendis, figuris,}

modis , regulis, & fic porro? Et fi cogitaverit,an ideo

felicius in ratiocinando ie _{gereret. Fatemur lubentes,} talia haud _{raro, noftris etiam temporibus, objici,}

mul-toque ingenii acumine defenfitari. Sed _{perinde nobis} videtur, atque fi contenderes, Arithmeticam,

4 DE USU PHILOSOPHIE

triam, Muficam & fic _{pcrro, tanquam inutiles}

rejicien-das effe _{difciplinas, eam ob caufam,quod dentur} ho-mines _{«urcÄewr«, qui natural! ingenii difpofirione}

ad-juti, pofiint seque feliciter, ac qui etiam perbene ipfa

didicerint _{artificia,numerare, menfurare,canere &c. Quod} quoniam abfurdum, imo abiurdiftimum, dixeris, facilis quoque comperies, prtecepta Logices in praxi adplicari

ab _{ingenioio atque iisdem probe inflrufto} homine,tan-ta facilitate ac _{promtitudine, ut ipie vix animadverterit,}

quas in judicando ratiocinandoque regulas fit feeutus.

Nam confuetudo eil ei _{quafi altera natura. Atque hinc}

eft, quod, ubi fcientia illa, quas a prasceptis Logicis hau-ritur, ad naturam eximiam _iiluftremque acceiferit, tum

plane fingulare· quid ac prsclarum inde efflorefcat. Con¬

tra _{autem, qui ioiam fequitur mentis efficaciam ac}

dis-pofitionem naturalem in ratioeinando, non ad praxin,

ni-ii _{regulas faltim confufe cognitas deducit, atque adeo}

ex fimilitudine cafuura feu _{exemplorum plerumque}

age-re iblet. Unde _{quoniam talis fimilitudo confufe}

cogni-ta fallere _{potefl, ut duos cafus pro fimilibus habeamus,}

qui tales nonfunt; oppidopatet, nunquam tutius,quam

per diflin&am _{regularum, quas in Logica artificiali}

exhi-betur, cogtiitionem, errores in earum adplicatione

evi-tari _{poffe; ita quidem, ut ad legitimos rerum conceptus}

pervenireliceat,indeque propofitionum evidentia

obtinea-tur,atque adeo in illationibus faciendis, nullus, vel _qua materiam, vel qua formam, lapfus committatatur; eo-dem _{plane modo, ac Geometrse veteres, qui ordine fuo}

vere_{Logico, in veritates tutopenetrarunt, atque}

eas adeo

diftin&e _{propofuerunt,ut eadem ferie reprxfentata;}

con-ciperentur ab intelle&u, atqueiic ut ordo cogitationum,

ad _{cynofuram regularum menti innatarura, enodate}

retteque procederet» Et quum ratio nunquam in hac mortalitatis iccna> ad tantum perfe&ionis

failigium

eve-THEORETICJE PRACT1C0. _$

hi _{poftit, ut non arrtpliori indigeat cultura, nemo non}

repererit, quo melius & accuratius in ratiocinando ex

prtfcepfis Logicis fit exculta, eo paradorem

promtiorem-que iilam eile in praxi, ad diju Jicandum, fine formi-dine _{oppofiti, de quibuscunque rebus ac negodis: ita}

quidem, ut, accedente debita exercitatione, habitus in

iisdem tradtandis _{acquiratur. Unde} etiam _complures deprehendere licet haud imi iubfellii viros, qui in pra* xi _{rebusque gerendis, non modo ambabus, quod ajunt,} ulnis conceaendo _{agnoverunc, fed & pleno quafi ore} conteftati _{funt, nunquam poenitendamefie illam}

operam,

quam in tali theoredca olim rationis fu« cultura

collo-carunt. Dum autem ufum _{Logiccs in difciplinis} erudi-tis, debita accuratione docendis _{difcendisque,refpexeris;} jure meritoque contendere fas eftjeum, quod

praefiici-ne dixerim, talem _{tantumque eile, ut nihil fupra.}

Scili-tet _{qnaquaverfum oculos per totum difciplinarum}

cam-f)um

ocum

convertimus

_{obtinere, tam}

;

videbimus ubique

_{in definitionibus condendis,}

praxin Logices

quam in _{propofitionibus formandis}

_{detnonftrandisque.}

_{Eft heic}

Logica, quod, ex veterum effatis, anima corpori, Eft

tota in toto _{difciplinarum corpore, & tota in qualibet}

ejus parte, ita quidem, ut in tota fua praxi exferat fe

Logica, non ut difciplina eft, fed ut organon; non ut fuas fibi res habet difcreta &

_Angularis

_{icientia, ied ut}

omnes _{permeat, entelechia ceterarum, vera omncs}

cir-cuminceftione, ( veniam veteris

translatio-ni) penetrat; quem admodum _{ingenioie, pro more iuo,}

obfervat Illuftris

_Bulfingerus.

_{Brevitati litantes,}

exem-plis heic adducendis _{fuperfedere cogimur.} & IV.

Devenimus _{porroad Philofophiam primam, ieuOn*}

tologiam,

qu« praefertim dum _Metaphyüca vocatur, uti olim

€ DB USU PHILOSOPHIE

olins, ita etiamnunc iuos iorcita _{deprehenditur ofores}

hoilesque haud paucos. Unde factum eit, ut plurimum

ludibrio _{expofita fuerit hxc diiciplina, & propem >dum}

eonvicii loca _{habitum, vocari Metaphylicum. Non}

mo-ramur heic iilam _{Phslofophias Primae feu Meiaphyfica;}

faciem, quando, maleiana Scholafticorurn opera, eam

non nifi variarum diftin&ionum _{divifionumque cricis}

ineptiisque, atque terminis mente caffis, barbaris & ne fando _{quidem auditis, refertam ccnipeximus; nec} opi-namur, inde jam _{quempiam velle calculos fubducere in} jufto huic noilra: diiciplina; ftatuendo pretio. Etenim

fi ad eam _ftateram res eilet_{exigenda, eodem etiam}

neg-otio _{diceres, quod tarnen nemo vel parum attentus} fa-cile _{adfirmaverit, ceteras , aeque ac hanc, diiciplinas}

Philoiophicas, utpote qua;, eseca ifta a;tate, haud abümi-le fubiere _{fatum, inutiies ei!e,adeoqne rejiciendas. Ve¬}

rum enim _{vero, dum ad eum, quo nunc gaudere}

oc-cepit haec ipfa diiciplina, habitum, euratius paulo atten-dimus, eam tantum jam adferrc emolumenti, merito

contendimus, quantum a veteri Scholafticorum

Meta-phyiica eft plane diverfa, Etenim _{quemadmodum in}

Ontologia omni folidae cert^que cognitioni fundamen.

ta _{iubfternuntur inconculla: ita fublata hac, in reliquis}

nulla _{difciplinis ecrtitudo fperanda venit. Ratio eft in}

promtu: nam tolle _{principium contradictions, &} qua; lunt id _{genus alia communifllma principia; vacillabit}

ftatim tota _{cognitio humana: id quod nemo, vel} levi-ter literarum ftudiis _{tinélus, facile hegaverit. Hinc quum}

univerfalia non exiftant nifi in _{fingularibus; dilucide}

conftat, univerfaliiTima, quae nobis recludit Ontologia, principia non mera eile nomina,nihil reale denotantia,fed

conceptus fubminiftrare veros,reales _ufuique

accommo-datos in ratiociniis rite formandis de rebus

_{fingularibus.}

Nam _quoniam , nemine non confitente, ex puris

ticu-IHEORETICM PRACTICO. ₇ ticularibus nihil _{feqni, novimus; idcirco fine idca, qu»}

utrique

conclufionis

extreme communis fit,nullum

ror-mari _{pofie ratiocinlum,} nemo etiam faciie innciabitur.

Unde _{quum idear communes, ubi earum quoqne} proba-tio _{inflituatur, pendeant a communioribusj hx antern} ab ultimis _{iisque omnium communiilimis: luce clarius}

apparet, omnium veritatum fubordinatarum

demonilra-tionem ultimam in communiilimas _{Ontologiaj verita¬}

tes reiolvi. Quo intuitu quivis faciie perlpexerit, ufum Ontologia? non modo per omnes totius Philoiophiae

partes fe difFundere, féd fuo etiam modo fymbolas

conferre utiliilimas in vita civili. _{Quocirca celebris ille} Criticus _{fandique Magifter Joh. Freinshemius cogitafie}

videtur de ufu _{Metaphyficae immediate civili, non de} morali,ne dum difciplinari, quando eum olim in

oratio-ne _{quadam heic Upfaliae habita, pradenté Serenifiima}

ReginaChriitina, in häk verba animoie _erupifle

reperi-mus: Ex _{Pbilojophice quidem partibus, inquit, Metaphyfica} nihil, ut ßmpliciter dicam^ in u/laparte vita ntilitatis habet:

qitippe nullum e(ihumanuni negotium,neque magnum neque

par-vumj {repetam enim ea ipfa verba,qua nuperhac decaufa pro-ferre memini, ut appareat confulto dixijje) nullum _inqiiam,

quod velprajenteMetaphyfica melius, vel abfentedeterius geri

neceffumfit, Ha&enus iile. Atqui pradente Metaphyfica,

h. e. ubi diftin&a _{axiomatis, de contradiflione} dbåri-narum fugr.enda, _{cognitio adfuerit, nunquam ferreum}

Stoicorum _{fatum, nec quum aecurata principii de} o-mnium exiftentium ratione fufficiente _adplicatio infii-tuitur, Epicuri cafum purum, _{quemadmodum abfente}

Metaphyfica, in rebus Politicis baud raro fieri _afiolet,

tantopere reformidare eonvenit. _{Largimur qöidem}

lu-bentes, infinitam _{propemodum efie caufarum &}

e-ventuum _{ieriem, Politicis}

quse fe immiket a&ionibus

Uegotiisque, adeo _quidem, ut nifi eandem habeas

s DE USU PHILOSOPHIE

refitem, fapientia quantalibet, _profpero

_faepius

_careat

efFe&u. Sed non inde

_iequitur,

_{res humanas c&co}

quodam

fato

puroque cafu volvi & revolvi, qüail non

oporteret nos eile, niil otiofbs totius

_Syflematrs

_fpe·

&atores. Scilicet ut in ale# lufu: ita & in vitae nego-tiis _{communis, non omnia ex forte nec orania} ex arte

procedunt. Atque hinc, quum non omnia forti debe*

antur, fed fors & ars in iila akernent _{icenaj quisque}

faber iuar fortan# eo vocitetur _{intuitu, in quantum}

in-expeclata , five media, five impedimenta, veL

adhibe-re e _{veitigio, vel removere, probe didicerit. Notio·} nes _{diredrices in ratiocinando fiilit}

Ontologia ieu

Me-taphyfica ; cetera: difciplin# huc _{fpeaantes propius in}

praxi famulantur. Sed ultimum PrudentiaT

adjiimen-tum eil _{ipfa praxis f«u experientia. Verbo: habent}

omnes noilr# _{Phiioföphi# Theoretic# feiend# commu¬} ne _{quoddam cum pradicis vinculum; & ficut alias in}

t?ota eruditionis human# compage, _{im & ubi ad praxin}

civilem fueric _{deventuro, cognatione quadam} indivul-fa inter fe _{continentur, adeo ut de iis merito dicatur,}

quod manus manura lavet. Sed fi _{quis forte tarn} mo-defte _{nobiscum ageret, ut dixerit, ie quidem hujus}

no-ilr# _{difciplin# ufum in genere haud velle}

negare,

fed

infi-mul fe _{conquerendi anfam habere, quod piura ibidem} inutilia admifta utilibus _{reperiantur, qua: magis juventu«}

ternotioiis _{fpeculationibusa praxi abducant,}

quam qu# eidem velificentur 5 huic nos eadem modeilia

refponde-mus, quod veritatcs _{Ontologicse, utpote vel maxime}

ab-itraåae,

obveniantnobis faltem _{primoadfpe&u otiofe,h.e.} tales, quac obfcuram _{inccrtamque adhuc utilitatem}

ie-cum adferant. Sic eodem _{pariter modo, dum primum} addifcimus elementa _{Geometrica, videntur eadem}

tan-quam per fe iatis nota, non

_indigere

_{tarn exafciatis}

definitionibus _prolixisque

_{demonflrationibus,}

_{nec tarn}

tnuki-TUE0RET1CM PRACT1C0. 9

naultiplici fe

difFundere

ufu, quemadmodum poftea in

progrediendo ad reliquas Mathefeos partes

deprehendc-re licet. _{Quamobrem ficut inde prarfertim ac unice} hxc _{ipfa prima Matheieos elementa, quod nempe adeo}

certa & inconcufla _{gaudeant definitionum}

demonitra-tionumque evidentia, in Mathefi adplicata non traden-da modo , ied ad praxin etiam adplicanda, indubitata

fe coramendent _{utilitate; ita & idem, quod in ifta} Matheieos parte iuspicimus, de principiis Ontologicis

fentiendum eil.

i V.

Ulterius, miila, quam de Cosmologia iua

tranfcen-dentali tradit Illuftris _{Wolffius, laude atque utilitate, ad}

Pfychologiam properamus., breviter vifuri , quali

quan-toque ie illa ubique ufu commendet. Scilicet non per-peram Veteres arbitrati Funt, iummam iapientiam

con-fiftere in _{cognitione lui. Sicut enim res externas cum} anima iiint connexas, & connexae ex connexis facile

in-telliguntur: ita folidior animas cognitio id efRcit, ut

non res modo externas facilius _{repraefententur, ied &}

adparentias facilius internoicantur ab eo , quod in re¬

bus vere datur. Proinde hoc minus decet horqinem a-nirdam _{ignorare fuam, quo certius conftat, eam eile,} per quam homines fumus , atque ad Summi

fimilitu-dinem _{Opifkis quam proxime accedimus, Sic qui in¬} tus fe bene _{noverit, optime perfpicit, quid fit}

fapere,

ieque δε a&us dirigere fuos, tam in _cognitione veri,

quam adpetitione & actione boni. Sed ut hasc res

eva-dat _{manifeftior, ad}

_fpecialia,

_{pro inilituti}

ratione,quam

breviflirae enarranda _{defcendere oportet. In prasceptis}

Logicis rite _{intelligendis} nos inilar fili Ariadnasi

manu-ducit

_Pfychologia,

_{ita quidem,ut eadem}

ipfa longe

am-pliori gaudere agnofcantur uiu, quam ubi mens non

femet-ΙΟ DE USU PHILÖS ΟΡHlJE

femreripfam uti par eft, pernoicat, fed faltim per nebu-lam _{quail intueatur* Hinc quum iis, quce fubminiftrac}

Pfychologia, perfpicilhs probe utimur, certo progreai

licet tramite in veritatum _{indaganda ferie rationeque} noftra excolenda. Eodem _{pariter modo ie habet Pfy¬}

chologia in ceteris difciplinis» Quocirca non multus

fim in _{commonftrando, quali quantoque in}

Theogno-fia ie u(u infinuet _{Piychologia. Nimirum praxi} anti-quorum seque acrecentiorum Philofophorum illam com· mendatam videmus _{methodum, qua, contuendo noftrae}

naturam _{animac, veluti icala adicendimus ad}

cognofcen-dum Summum _{Numen, dum fcilicet attributa &} perfe-ßiones animac infervire _{patiamur detegendis} eoodandis-que perfeftionibus & attributis Divinis. Porro nec eft,

quod prolixe nos detineamus in oftendenda infigni

il-lo & _{nunquam fatis laudando ufu, quem habet Pfy¬}

chologia in tota Philofophia Practica fingulisque

difcipli-nis Moralibus. Nam nemo non facile _{intellexerit, quid}

& _{quanturo fibi ex rationali fua natura ejusque cum}

a-liis hominibus nexu _{debeatur, ita quidem, ut quisque}

inde noverit , quod is tanquam creatura rationalis in

Dei _{gloriam illuftrandam & aliorum utilitatem}

promo-vendam exftet; unde eodem _{ipio incelligit colligitque,}

qualia fint officia erga Deum, & quam arftiffimo, tan¬ quam creatura , iuo Creatori ligetur vinculo 5 non mi¬

nus, quam quod facile fecum conftituit, quid aliis tri-bui conveniat. _{Atque hinc efiam haud difficulter vi¬}

demus, foiidiorem animae noftrae Cognitionen} in _praxi civili id

efficere,

_{ut tam} in _{propriis afteftibus}

compe-fcendis, quam in aliorum propenfionibus vel excitandis,

vel fedandis, vel _{refingendis, felicifiimus quisque} eva-dat, five ad gubernacula imperii

fedeat,

five ut

priva-tus in commercio civili cum aliis vivat: five armata

virtute _{pax &}

_falu«

_{comparetur, iiye togata prudcntia,}

THE0RET1CM PRACT1C0. χι

partum confervetur otium:

five

pericula belli

depellan-tur, five pacis retmeantur ornamenta ; & iic porro. Verbo: fundamcnta genuina? pruc[entia? beic exhibentur Politicas, quas

formed

rempubljcam,

ut

gaudea-t

civibus

prudentibus,

vigilantibus, fidelibus,

laborioils, juilis, comtis, adeoque ut coniilii plena, ut ab hoitili iinpetu

libera, ut ab internis machinationibus tuta, ut rerum

eopia adfiuens, ut tequa, ut morata, ut humana3 ut

fibi

iVet3

_{ut civibus ilet respublica.}

s.

vi:

Hiice iic demum breviter _{expoiltis, ad ultimum}

Philoiöphia? Theoreticac idemque furamum caput nos

accingimus, commonftraturi

_ij^eologiae

_Naturalis

_ufum

pra&icum. Eil vero

quaF,

deduvtis quafi rivulis, in omnes fere _{difciplinas ίε}

cfiffundit,

_{& in}

conforman-dis reåe _{dirigendisque hoininum moribus tantus}

omni-no eil, _{quantus ab alia vix difciplina poteil exfpe&ari.}

Non _{eil, quod operoie heic ifiquiramus in utilitatem,} quam adfert Theologia Naturalis iis, qui Theologiae

Reveiata? iludio fe addicunt. Nemo enim facile repe-rifur, _{qui ignoraverit, prolepfes illas de Deo, quas ex}

Theologia Naturali habemus, non modo animum ad revelata _{dogmata ampleclenda prseparare ac fle&ere, fed} & firmiffimum eile _{prsefidium, in disputando contra} Atheos _{eorumque fimiles, quos non licet, niii ex}

prin-cipiis utrinque admiffis, refutare & convincere, Eft

vero hic ulus _{theoreticus, nec exiftimandum,}

doåri-nam de Deo ideo _{faltim addifci,ut}

animo teneatur,vel iubtiliter de Eodero contra adverfarios _{disputetur. Pra¬}

xi _{quoque fe exferit}

Tbeologia Naturalis civilt. Ni-mirum ii fme idea Dei nec lex _{naturalis, nec obligatio}

concipi poteil; ii _{leges civiles} non funt, niii adplicatia

legum

naturalium, atque adeo obligant in coafciencia »

It DE DSU PHILOSO?HlΜ THEORETICΜ PRAC. fi _{religio eil ultimum & validüiimum Societatis Civilis}

robur ac _{firmamentum, unde}

publicum privatunaque

aufpicium, _{atque omnis} rerum fecundarum _fpes

pen-detj

fique

praeftat, cultum Dei immediatum

conjunge-re cum _{mediato, ut communis vitae}

negotia, etiam Dei intuitu ,

iufcipiantur

_; fi, inquam, hcec ipfa

adeo iunt _{vera, quam qua?}

veriifima: quivis ultro iargietur5

do£trinam de _{Deo, quam nobis iuppeditat}

Theologia

Naturalis, ad vita; ui.um _{fpe&are, atque, ut ita}

loqua-mur,

_{imperii pignora}

_{^ternumque ignem,in noilra;}

cu-ilodiam _{felicitatis, adiervare.}

§. VII.

Hxc funt _{paueula illa, qua; pro inftituti}

ratione adtulifle _{operae duximus pretiuro,}

ut

_Philofophia;

Theo-reticae ad _{praxin, tanqumi cifeiinunem omnitim}

difei-plinarum finem, conipiralio vindicetur. _Quam

brevis-lime _{attigimus &in transcuriu quaii}

legimus, quae

prae-eipua fe obtulerunt. _Singula vero, qua; huc fpe&ant,

rite demetiri _{adhibitisque rationibus, uti}

par eil, ex·

pendere, a nobis hac _{occafione, quibus non lieuit}

eile _{longioribus, exfpe&ari}

nequivit. Sic

manum de tabula.