Dissertationum academicarum, quæstiones in jure naturæ a recentioribus illustratas recensentium, particula V, quam venia ampliss. fac. phil. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Johannes Petrus Crælius, stip. Thun. smolandus, i

DISSERTATIONUM

AC

_ADEMICARUM

QUiESTIONES in

_JURE

A RECENTIORIBUS ILLUSTRATAS _{RECENSENTIUM,} PART IC UL A _V,

quam,

VENIA AMPLISS. FAC« PHIL. UPS»

PRiESIDE

DOCT.

DAN.

BOETHIO,

ETH. ET POLIT. PifcOF. REG. ET QR09

PRO GRADU PHILOSOPHICO

p. p. !

JOHANNES

PETRUS

CRJELIUS,

stip. thun. smolanduf,

IN AUDIT. GUST. _{MAJ. DIE XI MAJt M&CCCIH»}

H, A. M. S,

up sali _je,

i TYPIS EDMAKVI AlfIS.

CONSPECTDS

SCIENTI/E

_gURlS

eminem vel _{prima fcientiarum limina}

_ingresfum

fu-gere potcft, quantum ad earundem

perfpicuitatem & in¬

telligentian» juvaret juflris e principiis enata argumentorum

cxpücandorum partitio, dum e

contrario

folidiori

cognitioni vix aliud magis officit

impedimentum,

fortuito 8c temere fa&ae rerum addifcendarum parritiones,

quibus a fenfu rerum ad inanes verborum fonos,

diftrahi-tur eruendorum attentio. Frequens esfe fölet Scholaßico

more femido&is, foliditatis laudem captantibus, fua

com-menta fenfu vacua diftin&ionibus, divifionibus åc

fubdivi-fionibus onerare. Sed ex ejusmodi artis diftingvendi ab«

ufu tandem fa&um eR, ut male audire communi hominum

judicio, fanum fenfum affe<Rantium, cceperit

ipfa

at-que ut juvenes ad fcientiasaddifcendas

manuducendi,

frequenter inde ab ipfa infantia

Scholafticum pedantismum

infan¬

tilem aetatem inftituendi _{cura, nunquam antea ad certam}

methodum res obvias obfervare, _earumque notiones

colli-gere didicerint, in ipfo limine

fcientiarum

& fi ad diftin£iiones ibi obvias addifcendas reneantur,

il-las ut inutile memoriae _onus, oblivioni _mox tradendum,,

condemnenr.

Ut _{perniciofo huic errori medela tempeftive paretur,}

fcientiarum do£loribus _{prius nihil, nihil antiquius esfe} de-beret, quam cavere ne a propofito in qualibet Scientia

fi-ne alienas _{admittant partitiones, 8c dum nuliam ad rea¬}

lem argumentorum, de quibus agunt, intelligentian*

cea-centern diftin&ionem _{negligunr, ab inutili omni}

fubtilit«-te fe abftinere. _{Praecipiunr Logici, partes divitas}

refpon-dere debere toti _{dividendo; fed hoc praecepto parum}

pro-ficeremus, nifi ideam totius dividendi ad certa principia certumque fcopurn definire antea dedicerimus. Cum vero hatc _{principia vel hic finis norma fint, ad quam unius} fcientiae ambitus ab altera certis limitibus _{diftingvitur,} fa-cile _{patere arbitramur, partitiones argnmentorum, inträ} unius feientiae fines ad eadem illutfranda maxime condu-centes, fi ad aliam fcientiam transferantur, non tantum

o-tiofas, fed falfas quoque& ad confundendum, non ad illu-flrandum _{aptas esfe.}

Haec in genere difta, dum «pplicare lubet ad Juris

Naturalis _{difciplinam 8c diftributionem argumentorum ad} eandem _{pertinenrium, noftrum erit inquirere, quse jufta e}

principiis hujus difciplinae illiusque fcopo, ab Ethica

di-ilin&ae, nafcatur ejus partitio, 8c quas in illam vitio

illa-tas diftin<ftiones eliminare _oportear.

Quamdiu quseftiones juridicas ab Ethicis certls princi¬ piis dlftinguere neglexerint Juris Naturae inrerpretes, fieri

non _{potuit, quin} partitiones, _{quarum ope argumenta}

per-tra&anda ordine ad _{intelligentiam fublevandam} adcommo-dato _{disponere voluerunt,}

_ti

juridicum rerum adfpectum turbarent, 8c vitiofa rerum fua

natura alienarum commixtione totum _{componerent verae}

rerum naturae non _magis conforme, _quam fi&uraillum O

vidianum:

Semi_{Bovemqtte Virum Jemivirumque hovem.}

Loriguos nimis företenumerare & examini fubijcere

WSe-V D ?F=5Fr

Naturalis^ diftinftiones, fufficiat brevirer nominasfe

quse-dam, qurea divifione, quam in ipfo Scientiae limine

offen-diraus, nobjs enata videnrur incommoda, a _cujus indole

ad _{reliquas concludere facile erit. Scilicet ftatum homi¬} nis in naturslem 8c advenritium _{dispertire frequens eft,} öc hinc Scientiam, _{jura 8c officia hominum praeccpturam,}

in duas _{diftingvere partes; quarum alteram Jus Naturale} Etbicum vel _{commune^ alteram vero Jus Naturale Sociale}

vocarunt. Fateor _{quidem, ineipiendam esfe juridicarum}

de re&o _{quaeftionum perrra&ationem, ponendo Statum na¬} turalem, ülum vero non Statui _{fociali fed civiIi oppofitum,}

ut mox monftrabimus; Ted fruftra, me _{judice, aliquid} lu-cis lucraturas fore _{quaeftiones ethicas ex hac divifione}

fpe-ramus. _{Diftingvere quidem fas esfe putamus Etbicam in}

Communem, officia omnibus in univerfum hominibus _aeque

ineumbentia _{prseferipturam, 8c Particularem, quae officia} pro diverfa hominum in vita communi conditione

diver-fa 8c _{fpeciali quorundam hominum curae commendata}

pertraftat; fed quis officia Civis ad hanc, non ad illam,

pertinere contenderet? Deinde dum in adhibenda

diftin-£tione inter ftatum naturalem 8c _{adventitium, illum per}

ftatum, in quo homo folummodo ut homo confideratur,

deferipferunt, confuderunt ftatum ftatui civili in _jure

na-turae ftri£lae fic di£io _{opponendum, cum ea humanarum}

jurium confideratione, qua qtsaedam jura abfoluta, alia hy-pothetica esfe docetur, parumque conftanter huic ipfi

di-ftingvendi rationi adhserere videntur, quando de juribus

dominii in ea feientiae parte, _{in qua hominem ut}

homi-nem fe tanrum eonfiderasfe _{fatentur, pertracianda fibi}

fu-munt, ad alteram partem feientix relegatis omnibus aliis,

quse a fa&o quodam humano vel a conditione _quadaia

partieulari pendent.

Exfpe&are quidem potuisfemus ur hos aliosque juftae

feientiae _{partitioni contrarioserrores corrigerenc illi, qui,}

allerum au£fcoritatem _{adfpernanres,} Eclcöicifalutari volue#

runt, dum jus naturaeab ethic3 fepararunt; Teddocurnento es*

fe _{potefl: quam parum ecle£tica philofophandi ratio, nifi s}

perfpe&is&bcneexploratis egresfa fuerit principiis,

ad

fcien-tia,de qua loquimur, introdu£las conlufionesa recentionibus ecle£licisnon rantum non elimina&ae,fed novis au£iae fuerinr,

quasinterreferrehaud dubiramus Jntrodu&ionemJuris Natura

Socialis, AllgemeintCefellfcbafts Reebi aFedero aliisque

voca-tam, qua fcientiam fe ditasfe crediderunt, nihiltarnen aliud

praeftiterunt, quam fpeciem contraftuum: do ut facias,

titulo, fine ullo rerum explicandarum lucro, ornare.

Sed td _{juftam Juris Naturae ab E'hica feparatae} parti-tionem _{properandum. Monuimus dudum, redte incipi}

hu-jus difciplinae pertra&ationem a Statu naturalis Statut tivili

oppofito, fed eum primo in finem, ut appareat, qua

ra-tione nitatur _{jus cogendi homines, ut ex hoc flatu}

egredi-antur, eumque cum civili commutent; deindevero ut

Hob-befianis occurratur erroribus, quibus omne jus arbitrio

ci-vitatum tradi videtur. _{Difpefcimus Jus Naturae in duas} partes, quarum altera jus omni bomtnum flatui^ five naturali

five tivili, commune pertra&at, ut appareat esfe regnlas ju-fti externi ab hominum arbitrio exemtas, ad quas frnci-endas & tuendas omnis civilis confociatio _{fpe£tar. Hane}

partem juris naturae communem, vel Jus Natura privatum

vocare _{placuit, altera vero pars Jus Naturae in} föderale

civili _{pertra£lat, 8c Jus Natura publicum nominare folet,} Scilicet ideae _{jurium in priori difeiplina: juris Naturae par¬}

te _{generatim propofitae, in pofteriori hac feientia veris}

_&

de-finiuntur, adeo ut neutra harum difciplinarum altera care-re _{queatj qui enim illam tollerer jura} fimul arbitrio

ret, qui vero ad hane minus adtenderet, jura hominis

mni realicace _{privaret, idealibusque fuis notionibus omne}

jus acquc fas falfa libertacis fpecie mifceret»

Polita _{hacpartitione tctius Juris Narurae difciplince, ad}

priorern illius partem ordine proponendam valereputamus diftin&ionem inter _{juni abjoluta öt bypotbetica, feu corinata} åt _{odquißta, Sc hypoiheticorutn feu adquifitorum nomine}

comprehendenda esfe omnia, quae ve\fatfo vel patto vellege

tnorali, aut dire&e aut interveniente _{paclo, adquirere licet,}

adeoque ad illam pertinere, quae in Jure Societatum Simpli-cium 6c Familias antea docere voluerunt _{Jurisprudentiöe} Naturalis _Inrerpretes.

Altera _{difciplinaepars tota de Statu Civili, Statui} natu-rtli _{oppofito, agit. Jus cogendi homines, ut ßatum natura¬} lem cum civili commutent, _{in priori, quam dudum}

nomi-navimus, Juris Naturae parte _{explicandum esfe jubet ipfius}

rei _{natura; dubium enim esfe nequit, quin hoc jus, fi fir*} mis innitatur _{fundamentis, valere debeat tam ad civiles} focietates _{inftituendas, quam ad homines in inftitutis du¬} dum civitaribus continendos. Sed cum, pofito _{hoc jure,}

quserimus, quibus conditionibus St _{regulis definiendus fit}

hic ftatui «aturali _{oppofitus flatus, ad alteram Juris Natu¬}

ra _{partem transgredimur, quas vel ipfas has conditiones}

legesque ponit, vei inftituti ad has leges flatus

necesfari-os _{per totum jurium humanorum ambitum effe&us} expli-cat. _{Quatenus circa leges «Sc conditiones omni civitati fun¬}

damentales verfatur, Jut Publicum univerfale vocari folet

6t eo _{fpedlat, ut appareat tarn quid requiratur,}

ut jus in¬

ter fociatos valere _{posfit, quam quibus conditionibus;} cau-tum esfe _{queat, ut re ipfa, quantum propter humanarnm}

rerum _{imperfe&ionem fperare licear, valeat. Quatenus}

ve¬ ro necesfarios, qui _{ex inftituto hoc jufiiti« flatu fluunr,}

i*-—fV"1' O ^Sr~—¥«-»'

ad _{jura hominum cerris limitibus circumfcribenda effe£lus}

explicat, in duas commode difpefcitur partes, quarum al¬

tera inftitutas civitatis in _{jura fociatorum vini, altera vero}

ejusdem ad jura eorum, qui eodem civili vinculonon

con-jun&i funt, refpeöum jufti adftringit legibus. Illam Juris

Fublici _{partem, Jus Universalt Civile, hane Jus Gentium}

vocamus^

A _{Jure Natura Civilis Jus Gentium feparare Juris Na¬}

tura: do&oribus_{poft Pufendorfium mos femper fuit.}

Quod

vero nos _{Jus civile univerfale voeavimus, ad eandem}

per-tra&ationem ac _{Jus Publicum Univerfale retulerunt. Dum} vero _{jura majeftatica vel interna vel externa esfe}

docu-erunt, &, me judice, Jus Gentium nihil aliud _fpe&are

po-teft, quam regulas jurium majeftaticorum externorum,

ne-fcio, quo pacto illos fugere potuisfet, jura majeftatica in¬

terna, eadem ratione ac externa, a _{pertra&atione juris}

pub-lici univerlalis _{feparari & posfe & debere. Continet Jus} Publicum Univerfale _{originem jurium majeftaticorum tam}

externorum, quam _{internorum, fpeciales} vero, quibus

ad-ftringitur eorundem exercitium, _regulae particulari egerfc

pertra&atione mihi videntur. a).

ö) Hanc propter causfam ad pag. 142 Libri Celeb. Praefidis: _Förjök till en Lårobok i Natur-Rätten _{poft definitionem Jurium Majefta¬} ticorum in genere, _{ftabilitamque} eorum a Jure _Regalium

differen-tiam addendum esfe _putamus:

Majeftets Rätigheterna hafva i ßn utöfning affeende antingen på

dem,fom äro Statens Ledamöter,ellerpå dem,fom åro utom Staten. I det_{fårra fallet kallas de vanligen Jura Majefiatica Interna, i det}

fenare Externa.

Tillde _{förraförer man Lag/liftande &c.}

De _{fednare åter åro de, hvilka ifin utöfning åro bundne vidRätts•}