Dissertatio de ratione ethicæ elementa ad institutionem hominum communem accommodandi, quam cons. ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico exhibet Zacharias Muncktell, a sacris, Dalekarlus. Die XIII Junii MDCCC. L. e

QUAM

CONS. AMPI. FACULT. PHILOS. UPS. PR jE S ID E

w. DAN.

_B0ÉTH10,

KTH. ET POLIT. PROFESS. REG. ET ORD. i

REI METALLICA

_POSSESSORI»

N0B1LISSIM0

_DOMINO,

CAR.

_ABLEK.WALB,

PATRONO

MTERNHM

COLENDO

Nobile

illud, quo in Utteras earumque alumnosfagras,ßudium

Tuumque civile ingenium in causfa fuere, cur hane arripuerim

anfam publice teßandi, quanta in Te reverentia ducar. _Benigne

igitnr excipias, humillimus oro, leve venerabundi animi munus.

Pro Tuo _{perennX flore vota cum bonis omnibus}

ardentisfma

Semper fundet

NOBILISSIMI NOMINIS TUI

eultor _{obfervantisfimus}

DE

RATIONE ETHlCE ELEMENTA AD INSTITU¬

TIONEN! H0M1NUM COMMUNEM

ACCOMMODANDL

§. I.

vspecimen

qualecunque Scientiae,

quam e

Philofophorum

^ _Scholis

reportavi,

editurus

a munere,

cui

mea

praeci«

pue

dicare

ftudia volui,

non

alienum esfe

exiflimavi,

Fru&us

_quosdam, prout virium

temporisque,

qua pre-mor,

anguftia permiferit,

e

Audio moralrs

Philofophiae

decerptos cxhibere,

quos non

illis

displicituros

fore

fpe-rare aufim, _qui virtutis de _non

fucatae pietatis

_amorem

inter homines excitare & firmis munire _proefidiis

_fuura

esfe

_agnofeunt.

_Scilicet

_nullus

_{dubito, quin}

_omnes

fa-teaneur, vanam esfe omnem Sc de nobis

ipfis

Sc de

aliis

educandis curam, nifi ultimo eo fpe£ter, ut virtuti fuus

conftet Sc _augeatur

_{robur imperioque}

_fuo

_fubjiciat

fin-gulas, quae umquam

homini

competere

Sc

cultura

cre-feere

_{posfunt, vires.}

_Cum

_vero

_videre

_mihi

_{vifus furo,}

haud _pauca

_circa

_{virtutis indolem}

_illiusque

_fundamenta

adeuratius quam antea a

Philofophis disputari,

eadera

fa-cem qualemcunque

prseferre

posfe iis

exiftimavi,

qui

fubiimi huic Uni in communi hominum inftitutione

ma-xirae convenientia _quserunt

_adminicula.

_Fasfi

_funt

du-dum viri Sc _pietate

_Sc

_rerum

_peritia

_infignes,

Catheche-ticam, _{qualis hueusque inter}

_{hos viguit,}

praeeptorum

Reiigionis Sc

morum

inAirutionem emendatione

indigere,

fi horurn fententiae asfentiri _{liceat, venitm quoque nobis} concesfuros fore confidiniüs _{aeqttos rerum aettnisätores,}

quamvisj quae nobis ad delideraram hane emendttionem

inprimts conferre vifs fuerint , t via t plerisque hac

in re calcata _{pauilulum recedere videantur.}

§. ii.

Dine _{prxcipue vier Ethices prtecepta ad inftituttonern} hormnum comniunem accommodandi tenrarar _fuerunr,

quarum altera a cognitione Dei, altera vero ib emore

fui _{ipfms incipir. Haue prarferendam esfe fibi perfuafwn} hsbuerünt iili, _{qui, de reguiis Sc praeceptis niorum ad}

praxin in vita hominum communi referendis _follicitij,

aliam iis virn _{vitamque coaciliandi rarionem dari non} posfe putarunt, quam qiice easdem cum felicitatis ftudio, quo quisque rnortalium urgetur, conju.n£tas exhiberet.

lilarn e contrario _{ingresli lunt, qui, ne ftc de virtutis}

rriajeftate Sc imperandi vi nimium decedat, non iine

causfa _{metuunr, Sc eapropter eandem autoritäre &} fan-ftione munieudam esfe _{viderunt, cujus ope fuper omne}

humanum arbitrium _{vacillantemque hominum curam}

£o-neretur,

§.

III.

Quamvis vero eo omnino _fpe&are debere omnem de _{praeceptis moralibus proponendts Sc incuicandis}

curam

fatemur, ut nexum non divellendum habeant cum fenfu

noftri _{ipttus, male ramen, hunc (enfum inftudio feliciratis}

totum _{contineri, contenditur, nec ullo modo fieri poreft,} ut honeftatis Sc _{juftiriae cura vacillanti ejusmodi fulcro} innixa, conftans veraque fit, cum aliam menti injungere

necestttatem _{nequeat, quam quae altisquibuscunque}

felici-tis adminiculis tribui fölet. Melius _{itaque, me judice ,}

ab idea Del _incipiendam

esfe

_{prarceperunt omnem} mo-ralem _{infhtutionem;} vereor autem ut rite & ad

effeåum,

quem fibi

propofirum habuerunt,

efficaci modo

ferrvper

progresli fint.

§. IV.

In communem non tanrum illi, _qui priori illa,

fed

etiaons illi, _{qui altera hac infiftere voluerunt via} errorern plerumque lilapli fuerunr> ex co, ut mihi videtur ,

deri-vandum, _{quod obligationis fenfum} , quo

officiis

jungi-mur _{, per ratiocinia ab antecedente quadam rerum extra} nos _{potkarum cognitione menti inge^ieratam}

_esfe

credi-derint, nihiique ad praxin fpe&ans t natura immediate

nobis datum _{praeter' jucunditatis apperentiam, vei} doloris averfarionem _{agnoverinr, unde}

_is£Ium

_{efLuc iUi,}

qui a Deo incipiendum esfe re&e ftatuerunt,

vinculum

tarnen aliud inter cfficia & noftram voluntatem neuere nefciant, quam quod ultimo ad metum ve! fpem a co¬ gnitione Iilius omnipotentiae exciratos reducitur, atque

lic in devia , quae eviranda esfe ipfi prseceperunt, i

ni

c

ii

prohpfi fint.

§■ v.

, Non affe&ionem animi ab officiorum fan&itate

pro-fe£lam cum metu _{neque cum amore} confundimus,_nec ne&e

eandem _{fimpliciter horum}

_{effedtuum in}

_una

_causfa

con-jun&ioni adfcribimus^. Adesfe

posfunt

& metus &

amo-ris _{causfae, fed nihilo tarnen minus ab his non aliud} quam mercenarium exfpe&ari poreft obfequii ftudium. Reverentiae nomine _{illtrn, de qua heic quaerendum}

_efts

infignire amamus animi

affe&ionem

, quam ab omni

mer-cenario ftudio _{alienam aeque immediete in proprio natur«}

humanae linu fundaram _habes, ac illud , quo urgemur

cun-4 m

cundarumrerumftudium.Utoriarur illiusfenfus

_antegresfam

aliam non _{requirimus vcl expsrientiam vel rerum}

_Cogni¬

tionen), quam quae nos a rebus extra nos pofitis

fepara-re nos docuit, _{a&ivaeque natura? confcios nos reddidit.}

Si illius _{obje&urn quaeris, illud in idea voluntatis}

perfe-Äisfintae vel fanåisfimae cum fenfu libere volendi

faculta-tis intime _{conjun£ta habesj fi. vero viam illud videndi &}

agnofcendi

quaeris , unicam illam, fed nulli non apertam

invenies in morali vel a&ivae & _{fuperioris tuae naturae}

con-fcientia. _{Quem Ethices imbuere vis praeceptis & non}

fucata officiorum _{reverentia, fac, ut illum in eum}

addu-ducas videndi Sc _{judicandi locum, in quo te ipfum} col-locatum _{invenies, quando vocem confcientiae audis, &}

remove _{omnia, quae. ab hoc loco vel te vel eum}

distur-bare _{posfunt. Totum itaque artificium Ethices elementa}

ad inftitutionem hominutn communem adcommodandi in eo confiftere _{arbitramur, ut ipfe, qui in rationis &}

co-gitandi

facultatis

finu låter, videndi Sc judicandi modus,

ad _{uniuscujusque confcientiam perveniat, e fuis latebris}

protrahatur, a rebus fibi alienis purgetur Sc fibi ipfi con-ftanti ratione _{procedere difcat. Non extra fe quaerit}

co-gnitionis, de qua heic agitur, obje&a , fed eadem in fe

ipfa invenit & evolvere difcit mens, Sc fi rite Sc Socra« tico more _{procedis, homines, qui vel in infimo culrur«}

gradu

fubfiftere

videntur , ad eandem e necesfario ful

spiius

fenfu

eliciendam duci posfunt.

Objicis forfan, voiuntatem, qualem eandem reveren¬ tia? _{pofuimus obje£tum, non noftram esfer fed}

neque nos alio modo eam noftram esfe conrendere _{voluimus, quam}

quod illius idea in ipfa facultatis, qua cogitatnus & libe-ri _{fumus,forma adfit, femet immifceat omni de agendis}

judicio , in quo ad fe ipfam converfa eandem in venire

Sc. ut fibi _imperantem

_legem

_{agnofcere cogitur mens.}

f

f. VI.

Si _itaque

_{obligationen*}

_{moralem non e fiudio rerum}

jucundarum & utilium enatam ,nec ad earundem umquam

normam metiendam esfe concesferis, fatearis _quoque

ne-cesfe _{eft, inchoandam esfe} omnem de eadem excitand®

atque firmanda & ad debitos fines _dirigcnda curam ab

objeéio, quod reverentiam immediate & per (e parit. Et cum iterum _{bujus obje&i ideam non anxiae rerum a} fenfu noftri _{ipfius alienarum perfcrurationi & theoreticis}

argumentationibus adfcribimuSj quod ii fierer,

quacren-dum denuo esfet vinculum a _{ftudio jucundi fine dubio} derivatum, quo cum practica noflra natura copularetur j

fcd eandem in _{proprio a£tivae noftrae & rationalis natura:}

finu _{invenimus, & ex eodem elicer« potis fumus,hac} quoque urpote unica a meta, quam ethica inftitutione

fpe-damus, non aberrante via conftanter infiftendum esfe

con-cludimus. _{adeoque omnis hanc circa rem cura in} eo ver»

fari _debet, ut confcientia moralis, cujus fundamenta

qui-libet rationis _{particeps in proprio gerit finu excitetur &}

incorrupta fervetur, ea enim ut conrtanti Sc fibi ipfi con-venienti r&tione in omni _{agendi Sc judicandi occafione} sxferatur, hoc quserendum esfe exiftimamus,

g. Vit

Bas ad _regulas

_Elementa

_Ethices

9 infHtütioni, qua

nemo _{mortalium, cujuscunque fuerit fortis & conditionis,} inaximo fine detrimento carere _{poteft, accommodata}

, ita

adornata proponere auiim , ut quinque

Capitibus

vel

Se-Hionibus feu totidem _{generalioribus quaeftionibus ab}

uni-uscujusque confcientia foivendis _{comprehenderentur, qua*}

rum _{prima qusereret: Quid esfe debemus ? fecund*: Quid} fumus? tertia: _{Qu« ab eo, quod fumus,ad id}

quod esfe

debemus nobis patet via? quart*: _{Qui voluntatis hanc vi»}

am ingresfce, & _{ad ordinem rerum, quem illa ocahs of¬} fer: rransformatje in _{omni, quae homini adefe poteft,} a-gendi occalione funt frudus? Sc quinta denique: Qua: homini _{hujus voluntatis Tibi confcio laera}

_{adfulget fpes?}

IndoÜ enim moralis noftrae natura? _{conveniens esfe}

puta-mus, ut a lege obligarionis Sc reverentiaefenfum

moven-te ac _{philavtiam Sc inordinatos defideriorum impetus}

com-p«fcente ordiamur, ilhus enim Fundaments a Fenfu noflri

non esfe _{remotiora pro certo habemus,}

quam fenfuales noftrae natur« inftindus Ordini , quem in Carheehismo

(eculus eft _{Lutberus, objici pasfini vidimus, quod}

a lege

feu _{Decalogo ilium inchoaverit; vereor vero, ne falfa de} necefitate theoreric« rerum extra nos _{pofitarum feienrise} Sc _{argumenrationum, ut offieiis jungamur, deeepti fuerinc}

illi _{opinione, qui hunc ordinem emendandum esfe}

qutrn maxime _{prareeperunr. Poftulat natura noftra fuperior,} ad quam omnia in echica inftirurione referenda esfe

con-tendimus, ut ab illius excitata confcientia _{ordiamur, Sc} CO _{praeeipue fpedare debet prima}

, quam propofuimus,

elemenrorum ethices _{fedione, ut haec confcientia} ex-citetur. Excitara ad _{nos, noftra confilia & naturalem}

voluntatis noftrse ftatum _{agendique habitus examinandos} fedione fecunda ducirur , Sc comparatione inter _ea, quae esfe deberent _{Sc quae funt, vel fuorum confiliorum Sc}

habi-tuum cum voluntare reverentiam per _{fe movente fponte} fertur mens ad _{quaerenda vitiorum remedia, quae fedio¬} ne tertia _{proponi debent, ut deirsde ad novum vivendi}

habitum transformata voluntaa tora fe officiorum ftudio, quae fedione quarta exhibenrur, tradat, quo fado,felices

conaruum fuorum fuccesfus a _{Gubernatrice Divina}

Pote-ftate _{felicitatemque in «ternum duraruram fidenti nobis} promittere posfumus animo.

i VlIL

Nih valde fällor, fan&isfimsr, quam profirenvur

Re-iigioni

illiusqtie & purirari & in animos hominuni vi

o-pu me confulium föret, (i elementorum erhiccs hoc

ordi-ne omnium animis inftillata _{cognirio pr&mitteretur, &} viam _{prscmuniret do&rinae e Sacris Litteris hauriendar.}

Praciput <St fundtrsnentalia Religionis ex Sscro hoc fön¬ te _{depromta capita mihi (altem vifa funt}

oprime cum in-dicara hac elememorurn moralium _{proponendi rarione}

confpirare. Sic, qua4 Sacrat litter^ de Statu Integritaris & _{Imagine Dei docent, primo Elementorum Ethices} ca-piti refpondent. Do£lrina de Lepfu & Pecctro fecundo. De Gratia Dei in Chrifto data £ hujus Gratiar _per Spi-ritum San£lum _{applicarione tertio» De Bonis Operibus,}

<Sc Virtutis Chrifhanac _{prseceptis quarto, & demq-ue de} Providentia Divin« _{arque de Novislircis ultimo.}