hemmingö CONSENSUS

£J»

^. _f/J

Excrcitium

PnilofophicutM»

INDOLEM

CONSENSUS

breviter

perluftrans*

(jmon

Amplijß

Ofäin. Philojl

in

Regia

ér ittuftri

Acacl. Up

fak

MODERANTE VlRÖ

Amplishmo & Célchérrimo, Dn. hemmingö

FORiELlOf

PoêTeos Prof. Regîô*

Publico Candidorumexamini> qua par

eft,

mdeßia

fiftit

ELIAS

FRONDIN,

PridieCalendarum

Uplv

Junif

Â.

mdcgvi^

In Audit. Gußav.Majori,

horis Antemeriliem confvetiï-,

U P S A L I /E ,

Per |.

H^ERNÉii,S.R.M:tis&Ac«i

Upfal.Typographwnii

Quem'Regîus Amor 720biiitat,

v Literatus orbiscélébrât,

Etuniverfa

clientum

turba veneratut\

R:œ S:£ M:tis

MAGNA FIDEI VIRO,

CANCELLARLE

CONS ILIARIO,

nec non

SECRETARIO

STATUS,

llluftri

^ac

Generoßfjimo

DOMINO,

D..OLAO

HERMELIN,

Literarum

PATRONO MAGNO

VT

i?'fordeditt ^Tibi

^,

Gcnerofisfi- -l^me

_Domine,

plebejahacce

at*

tyié

immaturd,

timere

plane

vetat etlebram übe

jam diu in

omnes%

pötquotAdUfarum

^amor

tenet\fa-

WT11US5 qui admiranda

pror

fm

hmanitati ac

modeflta Tuae

cq-

fflèf datus,

cunBabundo ahoquin

pdon

it^{a occurrit,}uf

qmaÅdufisy

ideo

etiamTm,fine ullo temerita-

Aà nomen dave andeam.Pri-

wztfw

quasdam fff libamina ^ata-

fa

juvenilis

fero,nata

mihi ffei

ac

jiducU

fiducie document

um 5 non

qmdem\ T

utgratiam

Tu

am

redimam>

qmppe

fi

quam

omnisfacundta licitart njeht: fi Jed

ut put

folum uenerationis ah- h quale

mommentum

Tiüißatuam.

ⁿ

Indulgeas

ttaque

audacia

^, quam

b

provocant

pictatis abundantia

5 n

ßf

pariter

a temeritate

libérés

^,

b

quem non

nifipro?ntisßma in

&mne

t

druum

objequia jfiirantem depre-

n hendes„ l/ideo

fane pnleherrimum fi fere omnium in Te colendo,

certa- 1

men:alboclientumYuoruminfen- fi

bij

quia fie demumfalutaris

cura

fi

Tuae

particepsfieri datur>

omnes

fi

anxte

dcfiderant

^5namextiterenon- fi dum, _{quorum tantas}

fes Ju

as

in

c,

irritum

cectdijfe evidmius.Reficias

q

itaque,

precor,

mitiori ajultu junje- L

nem,

inßgni huic 1 ibi aßurgentium je cœtuißdenter adeo fe nnmijcetern, ji

ßf amula

ejus fiudia hequaquam

1

Tibi

em\

Tibi

^cor

di

^non

effe finas^ ßc gratis

?pe

fe haberefatebtim,cpuod promerendi

lit:

fiducia

negat5

quodque olim vehn

üi- lucro

ßbt poßtumfutße, dubitare

m.

nef

as

ducit. De ceteroßi quid

inre¬

im hubumanbs

votapojjunt, quidqmd

ei 5 unquam

Uttum eße

potent

mortah-

•

,

b

us mt illud tibi continuât, darra-

• D " r* et • • • 1

Tie ttsjimts

Juspirm

nunc roorueo, O

*e- mens pia,aternumque

voti

^rea,

ad

m

fatale

_{usq$ arnica}

partis divortium,

vovere non

deßßet. fßuamdiu

me

ri-

fata ßuperßitem eße jubent, Mu¬

ra

ßris patrocinii T

ui,cm

mej

am

of-

es

fero,

^nonalmm veriorem

aßimato-

n- rem inventes5 non

alium

^,

nomine

in clientis Tui venus

gaudentem

^,

as

flippe

qui

Tanti Patroni tute-

e- lam _inter maxima

felicitatis

mea

m

jarn

diu ^numéro. Prodere nunc 1>

juvat, quod tacitus

mecum

revoi¬

ra 1105 mirorj quum

nihil plane mihi

bI debcas

debeas,

Generosissime Domine, atqite

adco nihil

a

Te

exigere va- le_am,

ef je

tarnen unicum,

quod nifi

omnia me

fallunt,

^certo certius me

imfetraturmn confido. Seilte

et,

Confenliim fe/zr

qnalem-

cuncque

TIBI faerum facto,

confcniüm Tuum

mibiqolh*

eeor,

quod)

quo nomine

maxime U-

tor₃4# eineres etiam diei lieeat

ILLUSTRIS ^Ac GENEROSISS.

NOMINIS TUI

Cultor & cliensiwd'efepifi

ELIAS FRONDIN A0*

f.

I.N.

Caput Prius. Phyficum.

Formalem ér abfolutam Confenfiis

traäationem exhibens,

§. i.

Uilibet indolem

naturam humanarn adcuratius fecum^»

perpendenti, haue!

difficulter, credo ^? conftabit, inde ma¬

xime asftimandam eiïe hominis pra brutis conditionem , quod ipfl

animam rationalem, jufti reâique

îiotitia gaudentem, divina

bonitas

conceiïerit,eamque infuper

übertä¬

te arbitrii ornaverit, vi

cujus

in a~

A dioni-

Äionibus _{fuis pro} Iiibitu Jefe

deter-

minare, atque illi rei, quam per-

ceperit

intelleâus,

confenfum fuum dare,negare, vel etiarn,prout plus

minusve claritatis idea? habuerint,

fufpendere, atque dubitare

poteft.

Atque hoc profeéto magnum per- fe&ionis humanas indicium e{fe~>

crediderim; fecus enim, ad inta brutorum naturali neceffitate co-

a&iad quasvis fine

judicio

ruerent homines, _atque fie aéHonum fua-

rum nonforent domini, neque iliis imputari poflent; quippe

quod ali¬

ter fe gerere infra eorum

potefta-

temnon fuerit. Neceftario itaque ftatuendum eft liberum

aliquod

principium,

cujus

imperio

fubelTe

aebent acftiones humane; alioquin

enim omnem tolli moralitatem, &

nihilaut certe parum hominem

in-

ter & mutum difcriminis relinqui

manifeftum eft. Quare

confentienå

&judicandi illam facultatem, qua

nos â brutis maxime diftare volu-

it

er') itfummus rerumOpifex ^,

diligen-

er- tius paulo

adtendere

atque

fcruüari

am animus eft. Ex iis, qutefupra

dixi-

lus _mus,haud obfcurecolligi

pofle

pu-

nt, tamus, quid per

vocabulum, in-

;ft. fcriptionis loco a

nobis pofitum,in-

er- tellechim velimus. Utautem eöfl- E> ^mus certiores, omnem ambiguita-

tar tem, quce non raro

fœcundaerro-

:o- rum genitrix

deprehenditur, fub-

?nt latam elfe, dicimus,nosper

confen-

ja- [um inteiligere

affirmationem feujudi-

llis dum mentis noftr^, atque

adeo il-

ûi' lum heic fere pro fynonymo

afTen-

h- lus nobis venire. Neque tame

fie

[ue

Philofophis inufitatam llgnificatio-

od nem huic vocabulo nos imponere :lTe jure quis dixerit, quippe

quaeplu-

îin rimorum, qui

eodem

^ac nos

fenfu

& hanc vocem acceperunt,

au&ori-

in* täte, fi opus effet,

firmari poiïet.

jui

Si

vero omnibus

ferè

receptum e- ndi tymologicE

inquirenda?

morem o-

|ua mittam, facilis, ut

fpero, venia da-

lu-

bitur,

_{quum neminem}

Le&orum

it hujus

hujus diflertatiunculae latinitatïsa-

deo parcüm ceftimatoremfuiffemi¬

hi perfuadeam, ut ïgnorare pofïît, quibus pptiflimurn vocibus natales flies- _acceptos referat, index tra&a- tionis noftra?, vocabulum. Fateor

equiclem eile _argumentum fubli-

mius aliquanto & immaturi adhuc ingenii vires fuperans,utpote

quod

circa controverfias omnis aevi Phi-

lofophorum vexatiÏÏimas verfatur:

veniam interim rrierebitur, innoxi-

us conatus; &fi aufa juvenilia be¬

nigne interpretari velis, Candide Leéfcor, omni defiderio meo abun- de fatisfa&um iubentiffime fate- bor.

§•

ir.

|Uum

igitur ad Judicium de ali- _qua re

ferendum,

omnium pri¬

mo requiratur ipfius rei cognitio (nam ignoti nuüa cvpido)&

quidquid

habeamus cognitionis, _per ideas

nobis adveniat: neque inutile neqj

a propofito noftro alienum puta-

mus,

5

a- mus, in naturam idearum, quas ni- haud immerito principium cogni- it, tionis humanae dixeris, adtentius les paulö inquirere ^; his enim probe_j

te- mtelle&is, faciliorem în reliquis

or progreftum fore nullî dubitamus,

>li- Nam //^//V/wwdefiniente

Claurberg.

uc (0) nihil aliudeft, quam aâio mentis od intelligentis, plures ^nottones feu ideas

ii- cum voluntatis aut ajjenjus détermina-

ir: tioncy unientis feu

Jejupgefitis.

Unde

ci- patet ^ex unione vel (eparatione i-

>e- dearum oriri aftirmationemvelne-

de gationem,_quam compofitionemat-

n- 9 divifionem nomine haud incon-

:e- venientiLogici dicere^amant.Com*

ponuntur enim atque uniuntur in_.

judicio affirmativoidea?,qua? a par- Ii- terei connexe funt, atque feparan-

•i- tur injudicio _{negativo qua; â par-}

io te rei leparata? exiftunt. Proinde_*

id Certum eft omnem judicii falfitate

aS five errorem ex eo fluere, quod

.qj

conjungantur

^idea?, qua? reipfa di-

a- funt, & feparentur, qua? reve¬

lj ttunitae exiftunt. §. III.

(0)

_Spec.

Log.

Qart. cap, XX.

6 r

§. III.

m

S Ed

_moveamus,

antequam

prasmittenda omni*

ulterius pedeiib jh M

no effet generalis ideas definitio,ni- w.

ilipfum nomen ide*perfe

adeocla- ß'<

rum effe pateret, ut tefte

Auffore th

Artis Cogitandi, nulla definitionen ro

clarius evadere,vel fine confufione qt explicari poffit. Accedit

etiä,quod pt

dimcultatem non parum augetn,

er

fummum Philofophorum circa

ide- ai

as certamen, dumalii in alia eun*

af

tes, fententias fuas licet invicenu m diverfifiimas, finguli defendere

la- "l

borant. Quo circa de variis

vario- pc

rum opinionibus, num redle ^, an

ro

fecus fe habeant, non usque

adeo

ua

fumus folliciti; id tantum dicimus»

to

virorum eruditionis laude confpi* et

cuorum, utpote Platonis,

Ariftote- qi

Iis, Scholafticorum hac in re

fen- ro

tentiasadeo non

ipfamremilluftra* hr

re, ut potius, fi quid

aliud,

tene*

to

bris- in volvant & obfcurent. Quare qt neccuramusjurene, an

injuria hoc vi

7 innegotio Platonem arguerît Ari~

3iTb ftoteles ; id certum eft, triplicem

nni- Mam ideamPiatonis, quam inDeo }ni- eminenter, in verbo feu filio boni

cla- formaliter & in creaturis participa*

:ore fiwftatuit, plus

noflis

ac tenebra-

ntj nun habere, _{quam ut mens} ejus^,

one quid potiflimum intenderit, vel a uod perfpicaciflimi ingenii homine ritè

t_jj erui poffit Pari ratione conceptu [de- diîficilis eft opinio

Scholafticorum,

un* affirmantium, ex ipfis

objedlis

e-

manare quidam fimulacra fpecie-

la- bus fuis impresfis fimilia, quœ rio* poftmodum ad fenfum çomunem an relata ab intelleéhi agence fpiritua-

deo liaredduntur, & fie demum intel-

lus leftui patienti oblaca expreifte di- fpi- euntur. Etft vero haec, qua^cun--

)te- quedemum fuerint,neque affirma-

£11* re netj refellere animus fit, quum

:ra-

jjngulcefuis autoribus relinqvantur

ne- lententiae: interim tarnen, mirum!

are quantum hi a veritate abeffe nobis

ioc videantur. _{Quidquid enim inobie-}

in' ais

8

cHsconcipere

valemus,vel

eritipfa

iubftantia, vel ejus modus; hi, ut accidentis effe nihil aliud eft quam ineiïe, ^a fubjeélis fuis prorfus infe- parabiles funt: ipfa autem

objedaj

quoad fubftantiam fuam mentem intrare, quam fit abfurdum ^, vel

cœcus videre poterit. Dete&is i-

taque hifce Scholafticorum nugis»

noftram mentem

fubjungere volu-

mus, ideas pro varia fua relatione

varias

iignificationes

induere exi-

ftimantes. Nam in feipfis

fpeâa-

tae, definiri poiïimt tanquam tornU

aut modï cogitationum mentis, quarunt

immédiat^aperceptione rem, quamno-

bis reprœjentant, percipimus,

&1

certi fumustalemnos habere

cogitationem-i})

Ut enim corporis natura omnium primo extenfionem involvit;ita et-

iam in mente noftra cogitatio

nobis

occurrit, ad _quam diverfe omnes.

anima: operationes

poflimt reduci,

licet cogitationem efTentiam ejus

omnino exhaurire, affirmare no¬

bis;

(b) delaForge de mentJmm.c.X.

p.m

M*

9 bis non fît integrum.

Probe

itaque

obfervandumelt,mentem,dumexi- ftit, fem_per quidem cogitare, non

tarnen habere potentiam

cogitandi

fîmpiiciter, fed

cogitandi hoc vel

illud_;haud aliter ac cera non poteft

non elfe cera, licet novis formis

momento quovis veftiretur. Proin-

de idege re&èdicuntur forma? cogi-

tationum; vel ut clarius ^nos expe-

diamus, funt ipfa respgrcepta

&

co- ptataprouteft objeBive in

inteUeBu. e)

Aliud iterum

iignificant refpeâu objetfomm,

qua?

nobis repraefentant;

tumenim

reprœfentaminafeu imagines

omnium iUorum, _qii£

percipimus

^, tam

materlalium, _quam

Jftirituahum, dici

polTunt; Nam idea? non folum no- Dis reprasfentanc extenfionem

ejus-

que proprietates ^, quin 6c naturam

[pir

itu^s luûrare valent,quare etiam

Anaginatione,

^ut infra monftrabi-

tur, multo latius patent,

llluflratur

autem egregie natura

fpecierum in-

B telli-

c)LeGrandInflit.

Pbil

Part. IL

Art.IL

1°

telligibilium,ut cumprifcis loquar,

inter fubflantiam cogitantem&ex- tenfäm _,

earundemque

attributa &

modos comparatione fa&a, quamu

elegantifiime inftituit Lud: de la_>

Forge in traâatus fui deMeteHum.

Gap.

X.

§. XIV. quo etiam difcendi cupidum Le&orern remittimus.

§. IV.

JpQftquam leyi penicilîo eiïentiam

A idearumdelineatamdedimus,re- liquum efl,ut ad divifionem earun- dem defcendamus,/ubi obiterdixif-

fe fufHciat, earuin alias efle innaWt alias acqitifitaS) faûïtias deniq; alias.

Quarum ha? vel illa? non adeo in-

certa? funt _;de ^iftisautem vel hodie controvertitur, quippe quod

notif-

firoa fit inter

Philofophos

acerrime jam diu agitata controverßa ^, ftur»

denUtr ideœ innatœ_{? fuos} utraqj fen-

tentia habet patronos,

proinde five

neges lîve adfirmes, non tarnen e- ris folus. Quare remotis au&orita-

tis

pra?judiciis,videndum

nobiserit,

II

unde ftet veritas, & cuinam parti adhecrere tutius fit Utrinqueigitur

rationibus ponderatis ^, ut quidfen- tiam, dicam , parti affirmanti ^me«»

accedere fateor, idque haud imme- ritb. _{Omnes enim idea?} adventitia?

fenfibus debentur, _quare, Ii nulla?

elTent inata?,fequeretur ^nos nullius

rei habere ideam, nifi _{quam per_>}

fenfus

haufimus,quod,

me taeente, vel ipfa abfurditas deftruit. Namfic

nulla DEI, nulla honefti ac turpis, utpote _{qua? nunquam} incurrunt in fenfus, nobis effet idea, &_{per con-}

fëquens ^omtie Jus Naturale a nobis

cxuiaret. Ut autem ^eo clarius pa- tefcat veritas adfertionis noftrae, <Sc

ab »quivocatione ipfa vox libere-

turAmatas illas effe dicimus,^non_>

quodinde a prima ftatim nativitate

mentiaäualiterinfint,fed quod mes

ejus indolis a DEO creata fit, ut ad biliar _cera?

quascunque formas po- tentialiter fibi connatas habeät,_qua*

tenquam feminain arvo delitefcen-

B 2 tia,

ii

tia, pofiùis

omnibus

requifitis,fine_>i aliqua occafione objeiâorum exter-

norum in ipfa excitari

pofTunt.

Mul-

tum quoque roboris fententiae

huic

Zentgravium addere arbitramui>, qui, licet paululum a me interrupta

verborum ferie, dicit (Jedes

wielh- giblies

non produci

ab

inîelleâu agents,

jed

a

nativiîate ftatim intelkâui pa/Jht

congenïtas ejje ^{- -} & ex eo

quodpau-

latim mtïtiœinfitœJeexferant,proptcr¬

éa non hcereiilas _fiegatum ire. d)H&c

quam breviflime de ideisdiâra

fint,

quatenus fine illarum interventu

nullus confenfus praeberi vel

Judici¬

umde aliqua re formari

poteft. Ei-

fet equidem, ^non diffiteor,

latiffi-

musplura differendicampus; quurn

vero noftri non fit inftituti

prolix'è

omnia hsecce tradere, _atque ex oc¬

cafione tantum ideas nobis tra&an- das fusceperimus ^, brevitatis ergo_j

alia omittimus, alioquin

diligentia

rimari ^non prorfus indigna.

Quum

autem d)indeOrig. J.N. Art,

V. §.

2u

autem in

fuperloribus

a

nobis

pro- miiïum lit, verbo tantum indicaffe juvabit, quid ideam inter & imagi-

nationem intercédât differential.

Ubi primo notandumoccurrit ima- ginationem folummodo effe rerum fenfibilium atque.materialium,cum idea etiam ad fpiritualia fefe exten- dat Deinde nihil nobis imaginari poffumus, quod non fit particulare

& determinatum, cum per ideam^

univerfalia <3c indeterminata affequi valeamus, & varias pariter corpo-

rum proprietates,^quas imaginatio-

ne comprehendere plus quam

diffi¬

cile foret. Addam, quod minima^

Haturalia, ^omnô imaginationis acu¬

ten fugientia, ideae nobis repré¬

sentent_{, ut} alia taceam, qua? pari

tatione has facilitâtes a fe invicem

diftin&as & ina?qualis extenfionis

effe produnt ataue demonftrant.

§. V.

INdolem

exigit ordo naturalis

idearum monffravimus;

³ ut explice-

mus^

14

mus, qua ratione objecta externa^ o in animana nolira^m agere poiïint, r vel qui fiât, ut ide«, qua? funt fpiri- ^ti

tuales _,arque operationibus fuis in- (j

tramentem fiibliflentes, fpeciescor- î\

poreas nobis repra?fentent,cutn in- n

ter illas <5c

objeâa

fenfuum nihil fi-

militudinis intercédât. Quem per¬

ception^ modum exaétè determi-

nare difîicultate quidem non caret;

interim tarnenquumad voluntatem

boni Angularis necefFaria^fitejusco-

gnitio,qua?inhacmentisperceptio-

ne confiftere videtur, ere effearbi-

tramur, nifi _aquam nobis ha?rere-i

velimus, etiam in hisce mentenu noftram declarare, cuilibet tarnena nobis diflentiendi poteftate

reli&a,

fi modo inde nodus folviqueat

faci-

lius. Quamobrem in h^cce inge-

nii aciem convertenti liquido

pri-

mum conftare putamus,objeâa

illa

externa organis fenfuum nihil

nifi

motum corhunicare poffe, quacüifl

motus cominunicatione qua?datru

objefti

j obje&i fimilitudo, fpecies di&a, fpi-

, ritibus animalibus in nervisfluitan- i- tibus inprimitur, quaepoftmodum

i- fpecies, ope nervorumpereosdem_,

r* fpiritusad cerebrum delata,vi unio-

l" nis

obligat

animam ad produétio-

i- _nem ejus idea?, qua? fpeciei in fpi-

r- Htibus expreftle ex acquoconvenit,

i- Atque hare idea in mente fie exci¬

ta tata ,fecundum ordinationem DEI,

m quifingulis motibus corporisfingu-

o- las cogitationes mentis refpondere

0-

VQluit,obje£him

illud demum men-

>i- ti reprafentatî 5c quafi pra?fens o-

lj mnino fiftit. Nam fubftantia cogir

L» tans talis nature fine dubio conci-

ia pitur, 5c concipi debet, ut per pro-

a, prias cogitationes fibi reprœjentare

1- pojßt objeäum,de. _quocogitwnus, ejm-

e- queejje imago &ptchira. Quantum

i- hos

intelligimus

^, modus ille perce- la ptionis ,-non alia ratione melius,ex- ifi plicari poteft. Uc enimfine mutuo

m Çontaâu _eorpora

adfici

nequeunt;

u fe _{etiam mens nullius rei a fe di-}

Si , verfa?

i6

verûe immédiatsm perceptionem

habere poteft. Abfurdi autem

nihil

involvere videtur,ft dicamus meu¬

tern has ideas,pro ipfis rebus,quas exhibent, traétare,& hanc demum perceptionem, prout clara fuerit &

diftinâra, determinationem poten¬

tial a&ivae fequi. Quod autem non

raro vei invitisnobisôc nonfperan-

tibus ide& excitentur, inde

potiffi-

mum efFe credas, quod

intelle&us,

ut in fe tantum eft potentia

pafliva

& varias cogitationum formas

reci-

pere apta, non poiïifc non illam a- âionem obje&orum externorum-»

apprehendere,atqueadeo adquam-

cunqueimpreffionem aequaliter

fefe

habere, licet ad objeéta relatus

mi'

rismodisvarietur &variari

polïït.

§. VI.

LUftratis

eliciendum

ita

maximè

rebus ad

neceiFariis?

coiifen[0

dispiciendum riobis reftat,

intelle-

öui, an voluntati reélius adfcriba-

turJudicium. Quanquam vero

al-

latam 'lat;

no: mi

in rir

m tat In ha fei di

ea

&

ex

h

c< Cl

m ve

ha vi

*!)

em

lafam

mentis

diftin&ionem palato

•y

noftro

in tantumnon

arridere fate-

en< mur, quippequam nonomnia,^qu#

uaS

iti

anima inveniuntur,

bene

exhau-

um r*re Perfi*afi fumus ; retinemus ta-

j-2c menî utpotea Viris do&iiïimis ufi-

en. tatam,& longajam astatefirmatam.

lon

hanteceiïum

^veronoùabimus,duas

an.

tas

facultates, percipiendi puta, 8c

jfi-

fefe

determinandi, ^a fe invicem rê-

USj

diter

non

differré

, cum

fubje&urii

iVa earundem fit fimplex, immateriale,

ici-

^

Per confequens omnis

divifionis

i a- exPers; fedformaliter ^tantum

&"

dï-

pfflftionerationisratiocinai,uthabet

m-

Kollegium

EthicumHerebordianu.

fefe

Confentit

etiarri nobiscum fupra__,

tni- mernoratus Forgeus, ut ipfa ejus

[t. _ws

J^rba

_duas

apertiflime innuunt

:

Notabis

facultates, quamvis

differré

(util

Vlckantur,

ubiinvicemoppomintur, non

•iiSj

eJft

nifittiiameandemq; mentém,

diver

jle- triode

confideratam,proutpatiHir

onta- ba* llti b. ^e. percipit aut vult. Ätque_*

al-, _G ad#â

am d)pim.%±XVi

i8

adeo eademanima,tantum

refpeéh

diverforumobjeétorum,variaforti-

tur nomina , utpote quae circave¬

rum & falfum verfans , intelleåus adpellatur, at vero in

coniideratio-

ne boni vel mali occupata ^,

volun-

tas, qua fe ad

ele&ionemhujus>vel

illiusfugam determinare valet.

Sed

inde praecipue ortam

crediderim

diftin&ionemmentis inintelleéiurn

& voluntatem, quod nullasin

nobis

fint cogitationes vel cogitationum fpecies, quasad alterutram

harum

facultatum referre n5 lit integrum;

adeo ut, cum innumeras fere fint cogitationes noftra?, atque

anima»

dum exiftit, a&u femper

cogitet;

nihil tarnen unquam cogitare

pojj

fit,quinautpercipiat,

autvelit. Sed

in viam. Quod ad quaeftionem»

circa primordia

hujus

thefeos me'

moratam, cuinam

facultatisreåius

Judicium tribuatur? fatemur

qui-

dem illamob fententiarumdivortia

difficultatisquidquamhabere,

pr*"'

lertid

, 19

fertim quumviri,noftras

laudes du-

dum fupergreffi, hoc in negotio nö

in diverfa fed contraria plané

ab-

ierint. Recentiorum plerique,vo- luntati, _tanquam parti

nobiliori

ac liberiori,^eamfunéHonemtribuunfc*

Dicunt enim intelleéhim effe pote- tiam paffivam, cujusperceptionesj<e- (ijfime ^non dépendentab anima,

fed

^a-

äione objedorwn externorum,

ideoq;

aftivum dici nullo fuojure;cum e contrario voluntas vere dicaturL»

potentiaaâiva, quippe

cujus deter-

minatio atcß

ele&io immediatè de-

pcndet ab ipfaanima, quaeque in_»

a&ionibus ^fuis nullam vim fibi in- fcrri _patitur, &qu^ funt alia. His iterum e diametro fefe opponit a- cutiffimus illeHerebord, adfirmans

yoluntatem

efle potentiamcœcam,

indifferentem,

quas in

obje&um_.

änderenequit, nifî ab intelleéhi ei

pr^monftretur ,* quam fententiam inatn,noö minore rationum

ponde-

re) quam multitudine,adftruerela-

C 2 borat

20

botat Philofophus in; Coli fui Eth.

Difp.'X* Verum conciliari poflL

partes adverfantes haud xgrè per- fuademur. Si, quid ^nos fentiamus, prodendum erit, media

viaincede-

re tutiflimum nobis videri dicimus, quo flmul affirmamus, utramque-»

hane facuitatem ad aâum judicii

concuttere, & concurfum utriusqj adeo effe heic neceffarium, ut ne¬

utre, akerius ope deftituta, vel

mi¬

nimumjudicarevaleat. Nontarnen diffitêmur yqluntatem latius patere intelleâu, quod quidem

ejus iu-.

membra noitra imperium

facile

e- vincit, _quo extra mentem per

fuas

operationes egreditur.Addiquoque poteft,tam certum hoc efle, quam

çertum eftnosinterdum falli,

cujus

fme dubio cauiïa eft,

quod affenfus

prasbeatur rebus non

evidentet-

perceptis.

§• VJL

jk&Wm

eft in §. I.

diiïertationis

hujus libéréacindeterminate

fe

habere

habere _voluntàtem circa confenfum Scaâum ele&ionis _;hocautem gra¬

tisafTeruifle _nos,facilequis dixerit,

nifi adfertionem noftram rafcionib*

probatam dederimus prsefertinn*

quum non paucos,velacutifiimiifl- geniiPhilofophos, a nobis heic difi

fentientes habeamus.Horum, quot- quotdemnm fuerint, perfonam fil-

ftineat famofifiimus ille Spinoza^», qui pro fato acfatali fua necefîkate

quam vehementifiime pugnans, eo

dementia? proceïïerat, ut non fo-

lumentibusdependentibus, verum etiam fummo illi ac liberrimo Nu- tuini omnem libertatem denegave-

dt. Audiamus de ilio Poiretum in

Cogitât. fuisRationalibus p;m.46o.

qui utnullis unquatn verborum ^co-

tumeliis parcit, quibus Spinozam

jusque

doârinam éliminâtf ita hoc

111 loco _dicitillum ctroa omnem liber-

tamcreaturarum/juamCréâtoris

cœcutire_{; vtmiem} enimplane negavit, Quare cum libertas fit de ra- tione

tiotie formali confenfus, neceflario

nobis exiftentia ejus

probanda eft,

qua evi&a, quid fit, & qua in re^

confiftat,adtendendum. Namfifta-

tim progrederemur ad efTentia:

de-

finitionem& ejus generis alia, non demonftrata exiftentia,

petitionis

principii facilè argueremur, fcilicet

afliimendo _pro conceffo,

quod ad-

huc eft xpivopew atque in contro-

verfia.

§. VIII.

QUamobrem

^bériäcceptionibus,quibus

remotis variis72

nunc

li-

pro libertate independenti, nunc

iterûpro no coa<ftione&c.accipitur,

nobis hoc vocabulum idem audits

ac indifferentia

Metaphyficè

acce¬

pta, atque adeo pro eo

fumimus

quod eft expers naturalis

necejfttatis, quoique taie

eft, ut in

fua fit poteftüU

agerehoc quod agit, &Ulmnon ageft

&aliud_agere. e) Dari autemin

ho¬

rninchanc libertatem circares

ipf°

inferi- e)Hereh.Coll.Eth.p. m.49.

29

inferiores, ipfique

aDEOfubjeéfas

fequentesrationesclariffime défen¬

dent. Et primiimquidem exiften-

tiam Liberi Arbitrii nobis, ut Phi-

lofophisjam,

exideailla, quamha- bemus, libertatis indifferentiae, ut

cum Poireto loquar, innotelcereij

arbitramur , qua? a<ffus noftrospro

lubitu _{regere ,} determinare 6c fuspendere valet. Cum enim nulla ideafuamnon habeat cauffam , fe- quitur ex idea illa libertatis, quam in nobis deprehendimus, nos

effe

liberos. Deinde, quid nifi

liberri-

mam voluntatis poteftatem

prodüt

varia? noftrae circa variasresdeter-

minationes, variajudicia? Accedit, quod deftru£k> arbitrio humano, virtus fcelerumque ^{pœna e}

mundo

exfularet, neque daretur aliqua le-

gum transgreflio, quia

malè

com- roiffa natura?, non voluntati impu-

tarentur. Nulla? usquarn terrarum pœnitentia? 6c querelae de aliorum waleficio exaudirentur, 6c malèpa-

trata

24

trata mali nomen amitterent, _pro- pterea quod homo aduonis faxnon foret caufa libéra, fedneceflaria,&

talis, _quas invita delinqueret. Cur

enim pœnas dabit, qui ab

injuria

ïnferendafibi cavere nequit? ^an vero

tempeflates,

frigus

&inundationes ca~

vebunt, nejkviant, arbores ftemanî,

aggeresperrumpant,acterrant

fuo

^ex-

uant ornatu? velqmignem minis ter-

ret ne domus comburat? ut verbis li¬

tar b. ^m. Prof. Caftovii in

quodam

Tra&atu fuo. Prasterquam

etiaffl

quod profligata hac Jibertate,DEus,

norreo dicere ! omnium fcelerum au&or atque origo cenferetur, va-

num infuper & irritum foret,

quid*

quid vei minée vel promilliones

di*

vina* confinèrent. His licet fuffi*

cientibus fatis

argumentiS,domefti*

cum unum _, 5c quidem ab ipfa ex- perientiadu&um,addere volumus, ucpote quod alicujus

ponderis

no-

bis elfe videatur. Unusquisqj

eîii®

"rum, libertatis fuse in variis a*

5lionf

clionibus

fuscipiendis, probe

Tibi2$

confcius eft, adeo nt fuftineam af- firmare neminem eiïe, qui

jure

ne- gare poterit,quin

fepiffime

egerit, quod non egiiïet,nifi voluiflet.Cum

itaque

libertatem noftram invi&ae adeorationes évinçant, & tarnen«»

nondefînt, quihoc ipfum

prcefraéte

negare audeant,hiinjurias quidqua

fibi illatum nullojure dicent, fi ad palos

deligati,

tamdiu verbera pati cogantur, dum ceflationem a ver-

beribus _libertati percutientis reli- dam _efle ingenue fateantur.

ç.ix.

pErgimus

nunc

ad eflentiam

Li-

* beriArbitrii,ubi exponenda ^no- bis _{erit libertas illa}

quid fit. Remo-

vemus itaque ftatimillam, tanquam

obfcuram

& minus congruamdefi-

nnitionem _{, qua} llatuiturfacultas ^a- vimk, _quœ

ipojîtîs

omnibus ad agenditm rcquifitls, tum antecedenter, tum Con¬

timit_{ant er}

ipoteß agere &non agere,

M itu _{agere unum}

, ut contravium ^a-

D gcre

26

gere

pojfit.

Fneterquam enim

quod

negamus elfe de ratione

cauffa? Ii*

ber^e, quod pofitis omnibus

ad

a-

gendum requifitis, ad oppofita

in¬

differens. eiïe debeat, duplicem

etiä

fenfum praefens definitio admittiL»:

unde pro varia fua compofitione,

feu _vera, fen fa 1fa

deprehenditun-.

Alienam itaquedefinitionem

vidiiTe

fufficiat; _quantum feratincomrno*

di,

uniuscujusçp

ccftimationi &

ju*

dicio reli&um fit. Noftram nunc

plus forfan lueis ferentem

dabimus.

Nam commodius nobis

explicari poffe videtur

^per

facultatem agenå

quodlubet. Scias autem

facultatcin

phyßce, non moraliter heic

accipi»

idque ^non tam refpe&u

objetforuffl)

quam ipforum aäuum, ut

fcilicet-»

poillt,cum

libertate

contradtâionù

tum contrarietatk,agere, non ver"

eodem adfri volendi verfari circa-*

bonum &malum, quod

facile foret fe

( impetrare, Ii quoad diverfa

objecto

^eo

libertas voluntatis concederetui> fe

Data/ •

p>

ero!

>ret

X-»

la»

Data fic eftentia libertatis, haudin-27 congruum fuerit inquirere:numex mente quorundam inindifterentia_»

re&e collocari

poflit.^

Ubi ftatim

adparet,

prout varie accipitur hoc vocabulum, adfertionem illam vel fibi conftare,vel etiam ruere. Pro- inde dicimus nos fenfu in Scholis recepto verum efte, quod falfiffi-

mum elle adfirmamus,fi fenfuCar- tefiano indifFerentiamfumferis,quae

ipfi eft infimus libertatis gradus,&

plus in çognitione defe&us ac ne-

gationis, _quam in voluntate perfe- ftionis _arguit. Accipit enim ille_*

indifFerentiam _pro ftatu illo neutro a-

quando illi _paucaeadeo ratio¬

nsadfunt _{, ut} voiuntati movendae

üon. fufficiant, quae alioquin, dum-

modo _clarè

atque diftinâè obje&a

JPfi

proponantur ^,

ftatim

fine omni dubitatione circa verum & bonum fedéterminât. ^Hinc _colligimus ad-

nonlibertatem voluntatis confi¬

ée inindifferetiafenfu Carteliano

D 2 acce-

E

28

accepta, ut potiusilla,fi quid

aliud,

tu

voluntatein reddat dubiam & anci- ri

pitem.

$. X.

X definitione fuperius allatcL»

patet,qua in rea nobisftatuatur Arbitrium humanuni, _nempe iru

potentia illa agendi, & non

agendi, affirmandi,

^aut negandi>fine aliqua

vi feu coaÄione _agentis cujusquam

é

externi; originem ^vero ejus

liber-

te

tatis exinde derivari arbitramuD fc quod^mens

ipfafit,

quœfeipfam

det

M' _j

n

minet, & quamvis

infaUibiliterjeqitä' ri

tur & ampleclatur bonum,

quod clart

v cogwficit^,mhdominus _ope

ifiius faculté ti

tirlibere

femper

id factat ^, ut

abfoluU

ci

loquendopojjet

idnon

jacerelHxcLuk

^p

de laForge in träd. fui de Mente-* o

Hü. c.XI. §, ILSed qua ratione

hoc ai

ipfum cum decreto ac

praefcientia

n

Divina ftare poffit, di&u plusquam

te

arduum effe fatemur. Quod

ad

^ai

adtinet, fi hoc in negotio ignoran- p:

tiam meam faterer, ^non adeo

mul-

tufl

Ci

29 tum inde dedeeoris mihi acceffii-

Tumputarem,quippe qui fummum

Philofophum

Anton: le Grand in_.

partes vocare pofTum, cujus hxc

funt verba in Part. Secund. Inftitut, PhiloC Art. XIII. Quo pado autem DEuslibérashominum adiones indeter- minutas

relinquat,

inter illa recenfen-

dum efl, qu(£captum noflrum exceaunt,

&cui

adfequendo

imparesßumus. In¬

terim _tarnen, fi quid in re tam ob- toa,& eruditifiima_quaeque ingé¬

niajam diu vexante,ftatuendum e-

rit, non alla commodior evadendi via nobis

videtur,quam

^ex fenten-

tia _memorati modo Philofophij di- cendo, in illis a&ionibus, quibus

producendis nullius rei creata? ar-

oitrium quidquam confert, DEum abfolutè ad folam voluntatem fuam

refpexiiïe,

qua hoc vel illud ftato tempore efficere decrevit j in illis

autcm operationibus ^, qua? ad'fui produâionem voluntatis noftrae

toncurlum.requirunt, _confenjum

no¬

flrum

3©

flrum in fuo decreto 'complexuiiu fuifTe, & non nifi fuppofita noftra_.

determinatione,quidquam

abfolute

evenire voluifTe. Hoc idem etiam exiftimatCartefius, qui in Artic.146.

PalT. Animae Partis fecunda? dicit, decretum DEI _sternum efle ^immu-

tabile, exceptis iis,qua:idem decre¬

tum ex noftro arbitrio pendere vo- iuit. Neque imperfeâionem furni

Numinis involvit, dicere,^eumpo- tuilTe ensquoddam

producere,quod

determinationem aéhium fibi ipfi

deberet, licet ipfa potentia illos

de-

terminandi

independenter, DEO

fubje&a

lit,ejusque

concurfu ad

fui

confervationem indigeat. Ingenio-

fam ,meojudicio,hoc in argumen-

to Poireti fententiam, heic quoque

adducere placet, quippe qua: ex- fcriptionis labore haud indigna

mi-

hividetur: Si certiffimum ait-j,

utiefl,omnia pofitiva aDEO détermi¬

nâteponi) ér tamen indifferentem

in-

determmationem dari, _ergo

indifferent

illa