D. D.
Specimen Academicum,
EPHEMERIDES ROMANORUM
SISTENS,
Qitod,
Confenfu Amplijf. Facultat. Pbilojoph.
In Regin Academin Upfalienft,
Prsefide
Celeherrimo Viro,
Mag. Ρ Ε T R O Ε K ER MAN·
. Eloquent. PROFF.SS. Reg. .& Ordinär.
Fac. Pbilofopbicå b. t Decano.
P'acida? Bonorum D'squiiitioni Subjicit
CAROLÜS PETRI,
Smolandus.
In Auditorio Carol. Maj.Die XXVI. Maji.
A. MDCCLXXII.
Η. Ρ. Af. A4.
U P SALIJSir
Apud Jqh. Edman, Reg. Acad. Typograph.
*ηβξ ^n* μ-α trupntfr^ptkfrtt
^LM%LMk.MMui *LM kjd *lm *LM\mjdkjtftou#*J*
Λ .v. J.
¥" Ο liquidem memoria fallax rerum eft cuilos, facile
a| l3 f flintelligitur,literis de cognitionenoftra a£um fore,ni- mandarentur, quaefcitu funt neceflariaS V Antlquiffimis temporibus parum foliiciti fuerunt
morcales de memoria rerum, a fe geflarum, perAcla pu¬
blica confervanda, unde faSum, ut, praeter abfurdas fa- bulas & conjefturas innumerabiles, nihil fere deprehen-
datur. Gens, elegantiorum literarum expers, tabulas pu-
biicas, poflens infervituras, negligenter habet; ubi vero ex barbarie fua atque obfcuritate emerferit, videbis eam
fida, prariettim rnemorabiliora, notanda curare, ut fit,
ubi fu bildia inveniat plcnam hifloriam exaraturus. In- ilitutum hoc imicari iolent diligentiffimi literarum culto-
res, in commentarium ea conjicientes, qua; utilitate, ele- gatitia & jucunditate, fe maxime commendaverint, utfi quando memoria eos fefcllerit, hebeant, quod iuggeraf»
Keque vero labor iife tam vanus habeatnr, ut illud tem¬
pos periiiTe putemus, quod huic rei tribuitur : prteter- quam enim, quod auitorem ipfum multiplici afficit uti¬
litate, memoriam alens, juventutem inftruens,feneflutem delecians, feris nepotibus ufui & obleflstioni efle poterit.
Prope hinc di ilat, quod folertes patresfamilias faciunt, qui in codicem referunt, qua? ad rem familiärem perti-
nem,facilius vifuri ejus & incrementum & decrementum,
atque inde confilia eapturi neceflaria. Veteribus Roma¬
nis, quos fludia literarum haudfegniter coluiile apparef;
ufu receptum fuit, ut res, quas ab oblivione iervatas
A 2 yel-
3K > 4 ( Sr
vellent, in fabulis nota-ent,. qua? Grasconomine Epheme-
rides diAcre Tunt, eo quod in eis quotidie aliqnid (cribe
retur. Atque hxc efl materia, qua de,, fpecimims loco,
commentari in animum induxi,fatis habiturus, ii cona=~
tus qualiscunque Candido Leilori nonomni ex parte dis-
piicuerit.
§'· IL ' ·
VoeäbuTum Ερhemeris défcendens exhι $z η-μέξχ,ν'ι
ufus recepti, libeilum fignificatin quo Acta cujusque
diei recenfentur. At generaüori nomine, a Grarcis voca-
tur υπόμγ$μα, cuiLatinum commentarius refpondet. Ce-
terum aliter ab aliis exprhnkur: Svetonius diurmim com-
mentarium, Senecaquatidiammdiurnum,Juvenilis diurnu;ny
Horaf.,& A.Gellius dinnumappellat Gallice dicitur jour¬
nal, Germanice Tage · Buch & Svechice Dag■Bok^ adeo
quidem, ut, in omnibus hifce lingvis,a die fiac denomi-
natio. Neque eft prsetereunda figniikario, ab ea, quam
dixi, paulluluno diverfa, qua idem notat, quod fajfi ieu
tZalendhrium.. Curantem ad iflum cransferri poruerit iigni-
ficatom, haec fortaffis ratio fvadet, quod inter diaria &fa-
ffos aliqua intercedat fimilitudo: ut enim illa, quid quo-
vis die factum fit, enarrant; ita hi örtum & occafum fe¬
lis iunasque , per frnguios dies, defcribunt, ternpHtates-
prsedicunt, feffcos dies indicanfatque ita rationem'cujus-
vis diei tam naturalem, quam· civilem, edocent;· quam-
obrem mirum eile defmit,idem huic voci accidiiie, quod
aliis contigit, in quibus origo fignificationis non liqvet.
Nos per Ephemerides nonriifi fabellas, in quibus fingu-
lorum dierum res ge/ta: fcriptie exflaht,inteiiigimus, quae"
notio antiquiilsma veteribusque Scriptoribus fuit famiiia-
rifiima. Igitur de F.phemeridibus veterum Rornanorum
acturi, eum in commentando ordinem fervabimus , ut
primo, quotuplicis generis fuerint, explicemus, deinde
eharäcterem drce.ndi raodumque. fcriptionis ofiendamus..
§. ut;
& ) s { &
§ III.
Qyamvis arfes liberales, inqne bis licerac, qua? ab
humanitate nomen accegere, P^omie quondam floruerint
omnes, prsecipue tarnen itudium hifroricum in delictis
fuit,. Cum enim illud ad docendum non minus,quam*
sd obledbndum, acCornmodatiflimum videtent Romani,
tanfam cidern ex c olen do adhibuerunt induflriam , nihil
ut quod hnc unquam faceret, prretermstterent. ΗinC nori
foium eruditiflknus quisque tam nobili in la bore- tamque
honeflo iibemer riefudaviq fed etiam» quo quisque excel-
kntiilimo prseditus fuit ingenio, hoc maxime in eo e-
lr. böravit; ut de hiftbria bene mereretür, inque ea illu-
^ ftranda. expoiiendaque palmam ceteris prceriperet, faRerrv.
dubiam redderet.. Itaque alii hiftorias fkreteriti temporis,,
ex monumentis reflitutas, plenas condiderunt, alii regni:
cujusdam fara expofuerunt, alii vitam clari alicujus viri'
enarrarunt, alii denique, cum otium non iuppeteret adl
hiilorias fufiores accuratiörésque tTadendas, Ephemerides;
färipfernnt,materiem eis· (ubrainiilraturas, quibus incam--
po hiilorico decurrendi auimus eilet, ut pauci admodum
exftiterint, qui ad florern & incrementum flrudii hiftorl·
ci nihil contüleri'nt. Euere autern Ephemerides vel pu-
biic^;qQié''viris in mngiflratu confticutis fcribendis erant,.
vel privatev quas proprio arbitrio, de iuis aliorurnque
rebus geflis, nec non de eventibus maxime memorabi-
libus, in vha communi obvhs, quilibetcompofuit. liluc
referimus Cotrimentarios Pontificis Maximi, Diaria fena-
tus& Ada populi; huc vero omnes rehquas Tabulas diur-
nas, ab hominibusdobtifllmis diligentillimisqaeconfeclas.,
§-· lV-
fnitio,cum, in repubüca Romana, lingua Latina &li-
terce florem & maturitacem nondum eilentconfecutae, rav
riores fuerunt Ephemerides, ut, präster annaies Pöntifi-·
cum,, vixalii contexeientur c atalogi rerum a&arumicrev
A 3; icsn-
& ) δ ( 305
fcentibus vero cum repubiica negotiis, fimulque fhidiis
in faftigium adfcendentibus, varia confcribi coepta funt
diaria, Sic Senacorum alicui mandatum erat, ut qus in ienatu agerentur, ea literis coniignanda curaret, tabulas-
que corruptione & interitu cuilodiret, Etiam conilituti
fuere tabellarii & icribK,qui A3a populi Romani in Co¬
dices referrentCuriofius autembiofficiis fuis fun&i fünf,
ita ut non modo res populi & rationes, judicia publica, comitia, ied mortem etiam liluitrium .virorum aliaque
ejus generis literis proderent. Eorum fcripta in tabella¬
rio aifervabantur, cui certi prsfe£U funt curatorcs, quo-
rum negotium erat provider-e, ne quid detrimenti cape-
rent tabu Is public®. Et certe magnus harum Epheme-
ridun« erat ufus; perpetuam enim rerummemoriam con-
iervabant, amplam fegetem & fcribendi materiam fup- peditabant hiftoricis, & lapidis Lydii inftar erant, adquem narrationes eorum examinarentur. Hsc vero tam utiles
tabells, qua πιaximam partera, abfurnts funt incendio,
quo Galli Romarn delevere, quam jacturam Princeps hi- rforicörum,Livius, queritur: Hiii. i. 6.c. i. "qus ab con-
*'dica urbe Roma, inquit, ad captam eam urbem, Roma- Mni, regibus primum, confulibus deinde ac di&atoribus
"decemvirisque ac tribunis coniularibus, geilere foris bei-
"la, domi féditiones, quinqtie libris expofui: res cum ''vetuftate nimia ohfcuras, velut qus magno ex interval-
'Ίο loci vix cernuntur : tum quod perrara: per eadem ''tempora liters fuere, una cuilodia fidelis memorite re-
"rum geilarum; & quod etiam; fi qua; in commentariis
"Pontificum, aliisque publicis privatisque erant monu-
"menris, incenfa urbe pleraque interiere. Non leve, quod
hiftoria Romana damnum hinc contraxerat, permovic J. Csfarem, ut rerum potitus, teile Svetonio, tam fena-
tus, quam populi diurna Ada confici & publicari jus- fcrit,
In-
& ) 7 (
Inftauratis Tic & priftinum ad ordinem redaclis dia-
riis fuus coniliiit decoc,.fua infegricas, usque dum, nu- tante imperio, omnibusque In pejus ruentibus, hxc x- que, ac cetera inftituta, depravaremur. Qyid? quod,cref
bris incendiis hoiliiibusque vaffcationibus tandem effedhim eft, ut ex tot commentariis exigua quafdam fragmenta in
monumentis Au&orum paflim conipiciantur. Egregium
tabuiarum diurnarum exemplum, ex antiquo codice e»
eerptum , iiflir Job. Ν. Funccius in Tra&atus de viril i
jetate lingvse Latinse parte II. Cap. IV. quod integrum
heie defcribere, cum vetet chartaium anguitia, particu-
lana faitem communicabo.·
V. K. APRILEIS.
FASCES. PENES. ÅEMILIUM.
BENE. MÄNE. SACRIFICAVIT. AD APGLLINIS.
OVE. FF.CIT.LAVREATVS.
HORA. OCTAVA. SENATVS. COACTVS.
IN HOSTILIA.
S. C. FACTUM. EST. VTI. PRiETORFS. EX. SVIS, PERPETVIS. F.DTCTIS. IVS. DICERENT.
Q. MINVCIVS. SCAPVLA. ACCVSATVS. DE. VI.
A. P. LENTVLO.
APVD. CN. BAF.BTUM. PR. VRB. DEFENSVS.
A C. SVLPICIO.
SENTENTIIS. CONDEMNATVS. XV. AMPLIÄTVS.
XXXIII.
Videfis reliqua apud Funccium citatum.
?. V.
Praeter publicas has, de quibus mentionem fecinous,
privatas etiam habuerunt Epherrierides, ubi quidquid no-
vi in republica accidiflet, quidquid gravirer & acutedi-
£him, quidouid memoria digni in librisdeprehendiilent, fcribebant, ne ex an-mo excideret.
Eftiecic librorum raiitas, ut (cientia? cupidi vel inte-
gra
a ) β c a?
•graVolumina exfcribereneceiTum haberent,interdum pra>
ftantiiTima excerperent tantum. Iilud obtinuit, cum Ii-»
ber brevior & ubique fui fimiiis eilet, hoc autem, dete-
rioribus admixtis. Veterum ea fuit ratio difcendi, ut di-
ligenter ea inculcarent, qua: memoria: penitus vellent
infixa. Frequens inde apud Au&ores menrio commen-
tariorum, quorum uius tantum invaluit, ut viri dofUfli«
n ? e'oquentifTimlque vix uliam haberent orationem, ni-
fi iunimam & praecipuas partes ante notaflenc; quo fa·
ίΐο,ηοη ordiniminus,, quam memoria? confuluerunqnam
domeifica conftat expenentia, qus; calamo excipimus,a- ptius disponi & in mente tenacius ha-rere, quam fi ani-
ιτϊο tantum illa percurrimus. De Cafho Severo tale per-
hibet Seneca teftimonium in Declam: "fine commenta-
''r-io, ai15 nunquam dixit» Nec hoc comméntario con-
. "centus erat, in quo nudcc res ponuntur; ex maxi-
"ma parte pérfcribeboiur aflio. J. Cadaris de hello Gal-
lico commentarii, elegantia & Lotinitare pura commen- dabiles, iatisiunt noti, utpote qui omnium terunturma¬
nibus. Comraentarios dc rebus fuis geftis confcnbere
Senatoribus Romanorum iiiuftrjfiimis mos fuit non con·
temnendus, (iquidem ipfi aJtionum iuarurn confcii ratio-
nem earum reddere optime noflent; licet non diffitear
iiniegritarean & fidem, hidoticee narraciorii debi am,in du-
bium vocaripofle, cum valde fit credibile, eos amore fui
abr-eptos,peccata fua cumdifpendio veritaistegere, quam ingenue fateri maluifle,quem etiam naevum inJulioCas-
fare redarguunt nonnuili, adféverantes, ffudio illum ea prsrferiiile, qåm nimiam ejus proderent ambidonem. Ad-
haderit fane hoc Vitium plerisque, ut, culpa? a fe remo-
yendac g atia, veritatém deieruerinr, inde tarnen firmi-
ter nop concluditur, peripicaci 'eflori, pluies interfe Au-
ftoresconferenti, iniuperabHe impedimentum objicgquo-
jninus videat, quid tutoiéquatur. Nullum igitur edb.yrn,du-
» ) 9 ( $
biumj quin prudentes rerum antiquarum indagatores mul-
tum adjuvarenturdiariis Romanorum , fi ad noftra usque tempora fervata fuiilent integra, quod vero damnum a-
Iii icriptores idonei iublevant& refarciunt quodammodo.
§. VI.
Induflriam Romanorum in commentariis diurniscon*
ficiendissmulari apprimeeltutileac fucundum, Γι res fpe-
£fos infolentes & caius fortuitos, qui iocietatem hominum
interdum afRciunt; horumcnim obfervatio experientiaro,
immo prudentiam, affert aique adauget. Quod fi ratio
habeatur rerum ad eruditionem eonducentium,vereor,ut aliter veriandum fit in leåione Aufforum; necenim nos
eadem, qua illi, librorum premimur caritate a'tque inopia,
ftultum ideo foret iilorum fequi ambages, ubi compen«
dhria via iuppetit. Sed jam mei non eil inftituti disqui-
rere,quse optima fit ratio librorum legendorum, quare ad Morhofium, PlacGium,Schefferum, aiios, qui de arte ex*
cerpendi difleruerunt, provoco. Interea adolcfcentibus,li-
terarum iludioüs fvaderem in Ephemeride notare, quid, quoiibet die addidiciilent, ut poft aliquod tempus viden-
tes, quos in ftudiis feciffent progreilus, admonerentur de
correffione, fi in culpa fe eile deprehenderent.
§ VII.
Cum in eo jam fumus occupati,utF.phemerides Ro¬
manorum explicemus, facere non poilumus, quin aliurn
carum ufura indicemus, rei familiari proprium. Corne¬
lius Nepos, Attici laudaturus parfimoniam «Sc frugaüta-
tem, refert, eum nihil de quotidiano cultu, nihil de vi-
tae confvetudine mutafle, magna licet faffa pecunia: ac- ceilione, id quod ie compertum habere ait ex libro ejus
rationum, quem Ephemeridem vocat. Verba ejus harc
funt; ''cum inprimis lautuseilet eques Romanus, & non
B P*7
$ ) Ό { JR
"paruro liberaliter domum fuam omniurn ordinum ho-
"mines invitaret, fcimus non amplius, quam terna mil-
"lia 2£ΐ\s peneque in iingulos menfes, ex Ephemeride
eum expenfum fumtui ferre folitum. Ephemeridem, heic
nihil aliud eile, quam libelkm diurnum, in quem acce- ptum & expenium cujusque diei retulerit Atticus, per ie patet. Gnavi Sc ad rem attenti patres familias ejusmo-
di. ufi funt commentariis, ut certo ipfis eonflaret, quid?
quolibet die menie Sc anno, erogatum eilet, collatisqse
fumtibus cum reditihus, viderent, quid intereiier, atque in qua re gubernatio eorum emendatione indigeret. U-
tilis certe labor nec confemtui babendus , fiquiriem reme- dium aiferre videtur profufioni multo efficaciifmum ; funtr enim, qui impenias fenüm fa&as, nec in codicem relatas, parum curent, quin etiarn obüvifcantur , usque
dum, tanquam ex iomno expergefafii, pecunia impfu-
denter confumta, ie in multo iere alieno eile aniroad-
Vertunt, qui fi in Ephemeride quotidianos furrtns fcri- pilifentiurnmamquecomputalTent iuhinde,admonitionem
de vitanda profuiione & fe$anda frugali vivendi ratio-
ne habituri fuiilent. Commendandum igitur hoc inili-
tutum etiam iis, qui exigua utuntur re fsmiüari; licet e·
nim fua ipfis expenfa & accepta viderentur pauciora, quam ut in commentarium diurnum ea referre opera;
pretium ducerent; tarnen ut id fiät, ivadet ordo Sc ac-
curatio, qua mens, hoc modo, adiveicit* quibus vero
amplioreft fupellex, Sc proinde commercium diffufius r
illos neceiiitas ret dudum hoc memoria? iubiidium edo cuit.
§; vin.
Sed ad Ephemerides Romanorum- revercamur, de;
quibus tandem obfervamus, quod hurnili Sc quotidiano
fermone fu-erint compoiita; qui'a enim memoria? tanturn
c aus·»
£ ) II (&
canfTa confieiebantur , ideo tumultuarie & fine magno
ornatu fcriptae, notationis tantum fumma capita conti«
nebant* qua in re valde diftin&ae fuerunt ab hiftoriay
quae ordinem, ut primum confilia, deinde a&a & cven>
tus confiderarentur , qua; concinnitatem, ne afpera, a-
culeata & fiubh?ans eilet di£lio>quae defcriptionem loco-
Fum, ubi res fuerat geHa, hominum qui gefierant, qua?
deoique temporis nctationem, ut plenius intelligeretur,
■poftul'abat.. Fphemerides contra, quoniam domi conti- nebantur, nec efFerebantur in vulgus, nudum, brevem
&fimplicem rerum exhibebant indicem, atque fundamen«
turn hiftoria; iubilernere poterant. Ea&um hinc arbitra-
mur,ut, recentiori tempore, dielte fuerint ConjeStanea, a
cpnjiciendo, quod iignificac plura in unum locum con- gerere, quod m tabuüs diurnis fiebat, quando aßa cu-
jusque dici memorabilia in eis annotarentur·
§. ix.
De eo merito fibi gratulari poteiF patria noilra,quocf
hac in re antiquae Romas nihil cedat. Novimusenim infin- gulis judicits & Collegiis tam fuperioribus,quana infcriori- bus,actadiurna perfcribi, futuris hiftoricis uberrimamcom-
mentandi materiem prasbitura. Spes ita nobis affulget cer·
tiilima, nunquam fore, ut noflrorum temporum hiflo-
ria tarn obfcura tamque incerta poileris evadat, quam ultima; vetuflatis ob penuriam monumentorum, fide di-
gnorum,nobis eil faäa. Quod Γι mentem ocuiosque ad«
vertimus ad Ephemerides hodiernas, qua; in diveriisEu¬
ropas regnis prodeunt, tantam varietatem, multitudinems
tantano, ofFendimus, ut nos tempus & charta deflitue-
ret, Π eis recenfendis immoraremur. in bis tarnen pra;-
cipue commemorari merentur, qusc hiftoriam littera-
riam illuft? ant, quod ut aiFequerentur erudiri,diaria no*
tatu exiftunt digniora, quo pertment libri editi, expe-
B 2 riF
$ ) « (
fimenfa inftifuta, inventa publicata, ejusquegeneris alia,
ad incrementurn fcientiarum (pe&antia, qux omniama- teriam Ephemeriduca conftituunt, quas unaqusque fe-
re focietas erudita confignandas curat. Huc referat E-:
phemerides Holmenies, Upiaiienies , Anglicanas, Galli-
cas, Hamburgenfes, ceteras, quarum örtum, progreffum
& icopum aiverfum, orations complecU longum föret,
atque a propofita brevitate alienum, quare fubfiftere
cogor, nullus dubitans, quin, fi accuratasvits fus Ephe-
merides conGgnarent mortales, ultro in fententiam irent
Senecs, contendcntis, magnam vits partem elabi male agentibus, maximam nihil agentibus,totam aliud agenti¬
bus. Claudant vero a nobis~dicenda illad, quod in Le-
"xico fuo habetJablonfki: Ephemerides. Eigentlich ein £a-
"ge-buch, ein tage-regifter. Viele gelehrten haben ihren
"Büchern dieien nahmen gegeben, in welchen fie ihre f'tagliche gedancken oder obiervationes verzeichnet, weil
,Jiie entvederalleine oder mit andern daran taglich
mogen gearbeitet haben.
S. D. G.
